nummer 1 | 2011
Praktijk is een uitgave van Maastricht Universitair Medisch Centrum+ voor huisartsen en andere verwijzers
Handenteam Maastricht UMC+ Cardiovasculair Risicomanage ment Shared Decision Making: Dansend door de spreekkamer Samen regisseur in De Maastricht Studie Risicomanagement 3.0
Plastisch chirurg Thomas Lauwers.
Hoewel in het verleden meerdere pogingen zijn ondernomen een handenteam te vormen, bestond dit meestal uit een aantal gezamen lijke spreekuren en kreeg dit weinig follow-up. Anno 2011 is daar verandering in gekomen en is het multidisciplinair handenteam van Maastricht UMC+ een feit. In de huidige vorm
13
9
gaat het om een daadwerkelijke samenwer king tussen plastische chirurgie, orthopedie, reumatologie, fysio- en ergotherapie. Met een duidelijke overlegstructuur, vaste spreekuren en ook vaste mensen die deel uitmaken van
4
het team, zijn optimale zorg voor zowel een voudige als complexe handletsels gegaran
10
3 Handenteam Maastricht UMC+ alle disciplines bij de hand | 4 Huisarts Frank Smits uit Maastricht over z’n passie voor carnaval | 5 Kort nieuws | 6 Cardio vasculair Risicomanagement: Meer mogelijk met multidisciplinaire zorg | 9 Medisch Maatschappelijk Werk | 10 Shared Decision Making: Dansend door de spreekkamer | 12 Uit de praktijk: de bereikbaarheid en toegankelijkheid van Maastricht UMC+ | 13 Risicomanagement 3.0 | 14 Samen regisseur in De Maastricht Studie | 16 Column door Jo Maes | 16 Jubileumsymposium Geheugen
deerd.
Handenteam Maastricht UMC+
Alle disciplines bij de hand…
doorverwijzen. Voorheen was het vaak onduidelijk bij welke specialist iemand met een bepaald probleem het beste op zijn plek was. Met een doorverwijzing naar het handenteam komt zo’n patiënt vrijwel direct goed terecht. Wij zorgen intern dat degene met de beste com petentie de behandelaar wordt. Men kan hier terecht voor de meest uiteenlopende handletsels; van trauma problematiek en artrose tot reuma en aangeboren afwij kingen.” Daarnaast zijn de lijnen ook een stuk korter. Omdat er een permanent dienstenrooster in werking treed, is er altijd een specialist beschikbaar en zijn er geen lange wachttijden meer. Thomas: “Patiënten hoe ven niet zelf op zoek naar de juiste behandelaar en als
Colofon
Het ontstaan van handenteams is iets dat we steeds
het advies van een andere specialist noodzakelijk is, dan
vaker tegenkomen in ziekenhuizen. Toch wordt het vol
zorgen wij ervoor dat die erbij betrokken raakt.”
Praktijk is een uitgave van Maastricht UMC+, RVE Transmurale Zorg i.s.m. de Stichting Regionale HuisartsenZorg
gens Thomas Lauwers nog te vaak aan afzonderlijke
Ontwerp en grafische vormgeving Strategyminds, Maastricht
specialisten overgelaten. Thomas is plastisch chirurg en
Redactie Hans Fiolet, Ber Huijnen, Job Metsemakers, Liesbeth van Hoef, Guy Schulpen,
Op 16 maart 2011 om 19.00 uur vindt in het Maastricht
coördinator van het handenteam. Volgens hem is hand
Bert Panis, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC+, Strategyminds
UMC+ een informatieavond plaats over het nieuwe handen
chirurgie bij uitstek iets waar functionele revalidatie bij
Eindredactie Liesbeth van Hoef
team van Maastricht UMC+. Tijdens deze avond worden de
hoort, in alle facetten. Thomas: “In het verleden werd
Fotografie Appie Derks
diverse disciplines binnen het handenteam geïntroduceerd
handenpathologie nog weleens onderkend. Daardoor
Druk Pietermans Lanaken
en de specifieke patiëntenzorg nader toegelicht.
ging er vaak kostbare tijd verloren. Met de komst van
Praktijk is ook digitaal te lezen: http://www.azm.nl/info/Verwijzen/huisartsmagazine_praktijk
Kijk voor meer informatie over het handenteam op
een handenteam is het voor een huisarts veel duidelijker
www.azm.nl/zorgcentra/zorgcentra/fysiotherapie/
Suggesties voor de redactie? Bel of mail Jos van Cann, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC +,
waar hij iemand met een handprobleem naartoe moet
behandelingen/handenteam
telefoon 043 387 51 13, e-mail
[email protected] Huisartsen Servicedesk telefoon 043 387 44 80
3
Huisarts Frank Smits over zijn passie voor carnaval:
Grote Europese subsidie voor psycholoog en neurowetenschapper Alexander Sack
“ Beter dan psychotherapie of psychofarmaca!”
Spontaan herstel na beroerte onderzocht heeft een prestigieuze Europese subsidie van 1,4 miljoen euro in de wacht gesleept voor onderzoek naar de oorzaken van het herstel van het omgevingsbewustzijn na een beroerte. Het onderzoek is tevens gericht op het ontwikkelen van therapieën om het herstel in gang te zetten en te versnellen.
Als rasechte Maastrichtenaar, of eigenlijk
Mensen die getroffen zijn door een beroerte, zijn zich
hersenen onder gecontroleerde experimentele omstan
Wyckenaar, kreeg Frank Smits (62) carnaval
niet meer bewust van grote delen van hun lichaam en de
digheden te onderzoeken. Zo kan hij onder laboratori
directe fysieke omgeving. Vermoed wordt dat dit komt
umomstandigheden bepalen welke exacte reorganisatie
doordat de invloeden van de linker- en de rechterhersen
in de hersenen leidt tot optimaal gedragsherstel. Aan het
helft uit balans zijn geraakt als direct gevolg van de
einde van de onderzoeklijn zal hij deze fundamentele
met de paplepel ingegoten. Hij groeide op in Wyck in het huis op de hoek bij de Sint
opgetreden beroerte. In de eerste weken na een beroerte
bevindingen vertalen in toepasbare behandelingstrate
Servaasbrug, waar zich jaarlijks een heleboel
treedt bij een aantal patiënten gedeeltelijk spontaan her
gieën voor patiënten die lijden aan een beroerte, met het
mensen verzamelden om de optocht te bekij
stel op. Er is nog geen wetenschappelijke verklaring voor
doel herstel van de hersenen te bevorderen.
ken en altijd een gezellige sfeer heerste. Sinds
dit slechts bij een gedeelte van de patiënten voorkomt.
dit spontane herstelproces, en ook niet voor het feit dat
die tijd heeft hij slechts noodgedwongen één
Alexander Sack zal voor zijn onderzoek gebruik maken
carnaval moeten missen in 1969, omdat hij
van geavanceerde technologieën op het terrein van func
toen in het ziekenhuis lag. Nog steeds is hij
tionele MRI en EEG (registratie van hersenactiviteit) en
Nieuws uit de
praktijk
TMS (magnetische hersenstimulering). Hij introduceert
bang om ziek te worden voor de carnaval en
een revolutionaire aanpak die het mogelijk maakt om
op vakantie gaan met carnaval is voor hem
niet-invasief ‘virtuele’ hersenletsels bij gezonde vrijwil
absoluut taboe.
ligers te simuleren en het compensatiegedrag van de
Screening familieleden AAA-patiënten 19 maart a.s.
Frank Smits is sinds twee jaar geassocieerd met huisarts
maken van zijn outfit. Die is elk jaar anders. Frank: “In
Dr. Hardy in het Medisch Centrum Sint Pieter waar hij
ieder geval op carnavalsmaandag zorg ik voor een
samen met andere huisartsen en disciplines zit. Voor die
absurde verschijning. Van paus tot visboer, of ontstop
tijd had hij zijn eigen praktijk aan de Tongersestraat. Zijn
per, dat valt me meestal spontaan in. Op dinsdag heb ik
woning aan de Tongersestraat is nog steeds een belang
elk jaar hetzelfde aan, dan herkent men mij aan mijn
rijke ontmoetingsplek tijdens carnaval. Frank: “Ik ben lid
outfit als ‘welp’, compleet met korte broek, ongeacht
Het Maastricht UMC+ organiseert voor de
Mensen met een klein AAA komen niet (meteen) voor
van Zaate Hermenieke ‘Laat & Zaat’ en wij verzamelen
hoe koud het is.”
derde keer een screeningsdag voor familie
een operatie in aanmerking. Zij worden echter wel
uur bij Café de Tribunal. Van te voren ontbijten we dan
De combinatie huisarts en carnaval gaat volgens Frank
leden van patiënten met een aneurysma
de verwijding zich ontwikkelt.
eerst samen met een aantal vrienden bij mij thuis met
prima samen. Frank: “Mijn patiënten vinden het prachtig
AAA-patiënten en hun familie zijn uitgenodigd voor
bloedworst. We vieren het wel echt overdag, ik ben
als ze me tegenkomen.” Eén consequentie is echter wel
van de abdominale aorta (AAA).
’s avonds niet heel laat thuis. Overdag is ook veel leuker,
dat hij ondanks zijn onvermoeibare carnavalsgeest nooit
Uit onderzoek blijkt dat er sprake is van een erfelijke
en 13.00 uur op niveau 4 van het azM. Hier is o.a.
op straat van café naar café. Dat is carnaval!” De carna
stadsprins van Maastricht is geworden. Frank: “De grote
component: tot 25% van de mannelijke familie in de
een echostation ingericht en er wordt bloed afgeno
valsgekte binnen de rest van de familie Smits is verdeeld.
carnavalsvereniging van Maastricht ‘De Tempeleers’
eerste graad (zoon, broer of vader) van patiënten
men. Ook zijn er lezingen en informatiestands.
Frank: “Mijn dochter is net zo gek als ik, mijn zoon min
vindt het tegenstrijdig en wil geen huisarts als stadsprins.
hebben ook een AAA of kunnen dat in de toekomst
der en mijn vrouw gaat meestal weg, maar zorgt wel dat
Daarom heb ik in 1997 een soort ‘troostprijs’ gekregen
ontwikkelen. Aangezien deze afwijking meestal geen
De leiding van het programma is in handen van C.
er voldoende proviand in huis is voor mij en mijn logés.”
en ben ik uitgeroepen tot carnavalsvierder van het jaar.”
klachten geeft, weet het merendeel van deze mensen
Schreurs PA vaatchirurgie, drs. F. Hellenthal chirurg
En nu aftellen tot carnaval 2011? “Vroeger was ik al
niet dat ze een aneurysma hebben.
io en G. Schurink vaatchirurg.
met carnaval al meer dan veertig jaar elke ochtend om 11
4
De Maastrichtse dr. Alexander Sack, werkzaam voor de Faculty of Psychology and Neuroscience,
Hoewel de carnaval voor Frank pas echt begint op de
weken van te voren bloednerveus, maar dat is wel iets
vrijdag, gaat hij rond Kerstmis aan de slag met het
minder geworden…”
regelmatig gecontroleerd en gevolgd om te zien hoe
de informatiedag op zaterdag 19 maart tussen 9.00
Voor meer informatie: www.azm.nl,
[email protected] of 043 387 73 55. 5
Cardiovasculair Risicomanagement
Meer mogelijk met multidisciplinaire zorg Efficiency en Effectiviteit. Twee belangrijke uitgangspunten voor het Hart- en Vaatcentrum van het Maastricht UMC+. Substitutie van zorg, empowerment en multidisciplinair samenwerken zijn daarbij belangrijke componenten volgens hart- en vaatverpleegkundigen Angèle Hahnraths en Jeroen Hendriks. Het Hart- en Vaatcentrum heeft zich inmiddels bewezen als een belangrijke spe ler op het gebied van Cardiovasculair Risicomanagement en richt zich in multidisciplinair verband op coronaire hartziekten (Cardiozorg), perifeer vaatlijden, hypertensie en atriumfibrilleren.
Het ziekenhuis Cardiovasculair Risicomanagement Een patiënt met
voorkomt bij ouderen en met het oog op vergrijzing nog
atriumfibrilleren of een herseninfarct zou voorheen een
veel meer zal toenemen. Atriumfibrilleren vraagt om een
serie bezoeken aan de cardioloog en neuroloog moeten
specifieke nazorg en binnen het Hart- en Vaatcentrum is
afleggen en tussendoor nog een paar onderzoeken moe
een speciale polikliniek ingericht die zich hierop focust
ten ondergaan. Intussen zou er een maand verstrijken
en zich richt op substitutie van zorg bij deze aan
voordat hij eindelijk meer zou weten. Sinds de komst
doening.
van het multidisciplinair Hart- en Vaatcentrum in 2005 is daar geen sprake meer van. Patiënten met meerdere
Meer multidisciplinaire mogelijkheden De voordelen
hart- en vaatproblemen worden hier door een multidisci
van een multidisciplinaire aanpak gelden niet alleen binnen
plinair team benaderd en behandeld. Jeroen: “Als gespe
de muren van het Hart- en Vaatcentrum, maar binnen de
cialiseerd verpleegkundigen zijn wij er om de lijnen en
hele keten van zorg waarbij huisartsen ook een belang
onderzoeken onderling goed op elkaar af te stemmen en
rijke rol spelen. “Voor ons is het heel belangrijk dat
behandelaren bij elkaar te laten komen. Ook zorgen we
duidelijk is wat een huisarts al heeft gedaan. Voor een
voor optimale begeleiding van de patiënt en gerichte
huisarts is het goed te weten dat wanneer hij een patiënt
nazorg om de risico’s te beperken. Dit gebeurt altijd
instuurt, de continuïteit gewaarborgd blijft,” aldus Jeroen.
onder supervisie van een specialist.”
“Goede follow-up is dus voor beide partijen heel belang rijk.” Angèle: “Dat kan nu heel goed door de inzet van
Atriumfibrilleren als specialisatie Angèle: “Onze aan
praktijkondersteuners. De carrouselbijeenkomsten bin
pak is heel laagdrempelig en wordt ook zo ervaren door
nen de ketenzorg, zoals die er zijn voor cardiologen en
de patiënt. Als verpleegkundigen hebben wij meer
huisartsen, zouden bijvoorbeeld ook goed mogelijk zijn
mogelijkheden dan een specialist om verder te kijken
voor ons als gespecialiseerd verpleegkundigen en
dan alleen de medische kant. Wij kijken ook naar de
praktijkondersteuners. Dit bevordert de communicatie
sociaal emotionele impact. Er is meer tijd voor het ver
tussen de praktijkondersteuners en de hart- en vaatver
strekken van aanvullende informatie, instructies en het
pleegkundigen.”
motiveren van de patiënt door deze meer te betrekken
6
bij zijn behandeling en in te gaan op zijn leefstijl. Indien
Het team verpleegkundigen van het Hart- en Vaatcentrum
interventie door een specialist noodzakelijk is, wordt dit
bestaat uit acht hart- en vaatverpleegkundigen en een
multidisciplinair besproken. Vanwege de enorme hoe
verpleegkundig assistent. Angèle Hahnraths, Jeanette
veelheid aan cardiovasculaire richtlijnen, richt iedere
van de Berg, Trees Castermans, Mariet Gerits (verpleeg-
verpleegkundige zich op een bepaald aandachtsgebied.
kundig assistent), Jeroen Hendriks, Tjerkje Lautenbach,
Zo werkt Jeroen specifiek met patiënten met atriumfibril
Christel van der Nat, Pia Prudon en Bianca Vorstermans.
leren, een veel voorkomende ritmestoornis die vooral
De huisartsenpraktijk >>> 7
Bianca Vostermans en Angèle Hahnraths (r).
Vervolg Cardiovasculair Risicomanagement
Medisch Maatschappelijk Werk
“De arts is er voor de patiënt, wij voor de persoon achter de patiënt en zijn omgeving” Ziek zijn, behandelingen ondergaan en opname in het ziekenhuis zorgt niet alleen voor licha Op de foto Helene Voogdt (fotografie Berna Rood)
De huisartsenpraktijk
melijke ongemakken. De gevolgen hiervan kunnen veel meer impact hebben op de patiënt en diens omgeving. Patiënten maken zich zorgen over hun ziekte, maar ook over de situatie thuis en op het werk. Partners, kinderen en andere betrokkenen komen in een onbekende situatie terecht en zitten boordevol vragen. In de dagelijkse drukte van patiëntenzorg is het voor de behandelaar vaak moeilijk hier lang bij stil te staan. De afdeling Medisch Maatschappelijk Werk biedt dan uitkomst.
Dat verpleegkundigen een significante rol kunnen spelen bij de preventie van hart- en vaatziekten, toonde Helene Voogdt aan in haar promotieonderzoek. Zij
“Daar waar het artsen vaak ontbreekt aan tijd om patiënt
onderzocht de implementatie van het nazorgprogramma Cardiozorg in het zie
naast medische zorg ook psychosociale en praktische
kenhuis. Ook deed zij onderzoek in de huisartsenpraktijk, waar de meeste
methodieken om dat wel te doen,” vertelt Janine Portier,
patiënten met een hoog risico op hart- en vaatziekten behandeld worden. Uit haar onderzoek blijkt dat praktijkverpleegkundigen in de huisartsenpraktijk min stens zo effectief, zo niet effectiever dan de huisarts, Cardiovasculair Risico
Janine Portier (l) en Saskia Peulen.
hulp te bieden, beschikken wij over de mogelijkheden en Medisch Maatschappelijk Werker in Maastricht UMC+. “Wij zijn er om de patiënt te ondersteunen, te begeleiden en de stress te verminderen die kan ontstaan bij een (onverwachte) ziekenhuisopname, confrontatie met aan doening of behandeling,” vult haar collega Saskia Peulen
management kunnen toepassen.
aan. Janine: “Voor veel mensen staat de wereld op dat moment even helemaal stil, terwijl alles om hun heen doorgaat: werk, financiën, kinderen, etc.” Saskia:
Het onderzoek van Helene Voogdt is uitgevoerd in zes
Uit het onderzoek blijkt bovendien dat patiënten in het
“Patiënten geven zelf aan waarmee ze het meest gehol
gezondheidscentra in Limburg (25 huisartsen, 6 prak
algemeen meer tevreden zijn met de zorg, als gezond
pen zijn. De hulpvraag moet wel ziektegerelateerd zijn.
tijkondersteuners), onder 701 patiënten met een hoog
heidscentra verpleegkundigen bij die zorg betrekken.
Dat kunnen praktische en materiële zaken zijn zoals het
risico op hart- en vaatziekten. Dit waren vooral patiën
Dit heeft, zo blijkt uit het onderzoek, als positief
regelen van zorgverlof, opvang van het gezin en financi
ten die al een hartvaatziekte hadden doorgemaakt.
neveneffect dat de huisarts door de betrokkenheid van
ële hulp. Het kan ook gaan om psychosociale problema
Gemeten zijn de veranderingen na één jaar follow-up
de praktijkverpleegkundige, alerter is op de preventie
tiek, waarbij wij begeleiding bieden bij het omgaan met
voor de risicofactoren lipiden, bloeddruk, BMI en rook
van hart- en vaatziekten.
een ziekte en beperkingen.”
verpleegkundige en de andere helft ontving reguliere
Parallellen Er zijn duidelijke parallellen in het Cardio
Patiënten kunnen indien gewenst zelf contact opnemen
zorg van de huisarts. Na één jaar follow-up daalden de
vasculair Risicomanagement tussen de eerste en de
met Medisch Maatschappelijk Werk. Het kan ook via de
Saskia: “We werken met korte lijnen en hebben intensief
risicofactoren in de praktijkverpleegkundigengroep ster
tweede lijn. Het inzetten van verpleegkundigen leidt in
behandelend arts of een verpleegkundige. Soms ook is
contact met behandelaren en verpleegkundigen. Dat
ker dan in de huisartsengroep. De conclusie luidt dan
beide gevallen tot een verbetering van de preventie
kennismaking met een Medisch Maatschappelijk Werker
onderscheidt ons van eerstelijns instanties zoals
ook dat praktijkverpleegkundigen gelijke of betere
van hart- en vaatziekten.
standaard onderdeel van een behandeling. Janine:
Algemeen Maatschappelijk Werk. Ook het contact met
“Iedereen kan hier binnenlopen, ook huisartsen en ver
huisartsen is voor ons erg belangrijk. De huisarts is voor
gedrag. De helft van de patiënten bezocht de praktijk
resultaten dan huisartsen bereiken bij het uitvoeren van
8
Cardiovasculair Risicomanagement. Daarom is het zin
Het onderzoekteam bestaat uit Prof Jan van Ree,
pleegkundigen. Wij zijn er voor de patiënt, maar zeker
ons een belangrijke schakel, hij of zij is al in vroeg sta
vol om praktijkverpleegkundigen hierbij te betrekken.
Prof. Ton Gorgels, dr. George Beusmans en ir. Helene
ook voor diens omgeving. Wij onderscheiden ons van
dium betrokken bij een patiënt en beschikt vaak over
Voogdt-Pruis. Op 3 maart 2011 promoveert Helene
andere disciplines doordat wij het netwerk van de
informatie die voor ons heel waardevol kan zijn.
Verbetering van het Cardiovasculair Risicomanagement
Voogdt op dit onderzoek (meer info: hrvoogdt@gmail.
patiënt betrekken in de hulpverlening, want ook die heb
Andersom geldt natuurlijk ook dat wanneer patiënten
is echter noodzakelijk. Dit kan onder andere door meer
com).
ben het hard nodig. Bij Parkinson bijvoorbeeld, hebben
het ziekenhuis verlaten, wij, na toestemming van de
te letten op therapietrouw, door in te zetten op gemoti
wij vaak meer contact met partners en familieleden.
patiënt, de huisarts regelmatig informeren over de sta
veerde gespreksvoering, zelfmanagement én door
Voor hen verandert er vaak meer dan voor de patiënt
tus. Zodat die een oogje in het zeil kan houden. Het is
gebruik van geautomatiseerde risicoprofielen.
zelf.“
dus goed als we elkaar dan weten te vinden.” 9
Dans als metafoor voor het toepassen van richtlijnen in de spreekkamer. Volgens hoogleraar implementatie van richtlijnen, Trudy van der Weijden, een mooie verwijzing naar de verhouding tussen arts en patiënt zoals die in haar ogen zou moeten zijn. In haar oratie ‘Richtlijnen in de spreekkamer, van dogma naar dans’ in november vorig jaar, pleit zij er dan ook voor om richt lijnen niet dogmatisch als een robot te volgen, maar als handvaten te gebruiken bij een aanpak die leidt tot een vloeiend samenspel, waarbij een arts de patiënt tegenover zich actief benadert en betrekt bij de behandeling.
Gulden middenweg In haar rede zet Trudy twee uiter
Door gebruik te maken van zogenoemde ‘keuzehulpen’
sten uiteen waarbij de dansende aanpak symbool staat
zijn patiënten steeds meer op de hoogte en in staat meer
voor de gulden middenweg. Trudy: “Enerzijds is het niet
op gelijkwaardig niveau te discussiëren over de behan
de bedoeling dat richtlijnen als standaardisering dienen.
deling,” aldus Trudy. Keuzehulpen zijn er in allerlei vor
Er wordt niet van artsen verwacht dat ze strikt volgens
men; van documentatie en een informatiezuil op de
richtlijnen werken en dat zij daarop worden afgerekend.
polikliniek tot uitgebreid digitaal materiaal of een web
Aan de andere kant heerst er nog te veel variatie in de
site, al dan niet te benutten onder begeleiding van een
wijze van benaderen en behandelen tussen artsen
verpleegkundige. Uit onderzoek is gebleken dat de
onderling. Artsen handelen te veel naar hun routines,
meeste van deze keuzehulpen thuis worden benut. Ook
naar hoe collega’s handelen en hoe ze opgeleid zijn. Het
blijkt dat er voor de behandelend arts geen extra tijd is
is zaak om een goede middenweg te vinden waarbij de
gemoeid bij het verstrekken van keuzehulpen, de con
landelijke klinische praktijkrichtlijnen dienen als hand
sultduur blijft nagenoeg hetzelfde.
vaten en hulpmiddelen om meer eenheid te creëren in
Shared Decision Making
Dansend door de spreekkamer
behandelmethoden, maar de arts deze flexibel weet te
Stem van de patiënt Shared Decision Making is iets
interpreteren en afstemt op de patiënt.” De drive om dit
dat we nu nog vooral zien in westerse landen, met name
nader te onderzoeken, ontstond bij Trudy al tijdens haar
Canada, bepaalde delen van de VS, de UK en Duitsland
co-schappen in het ziekenhuis. Daar ondervond ze hoe
lopen hierbij voorop. In Nederland zien we het nog
groot het contrast was tussen het kwalitatief hoog
mondjesmaat. Maar als het aan Trudy ligt, komt daar
staand onderwijs dat ze genoot in Maastricht en de
verandering in. In haar studie beperkt zij zich niet alleen
wijze waarop het er in de praktijk aan toe ging. Trudy:
tot huisartsen, maar richt ze zich op artsen in de volle
“Er waren grote variaties tussen artsen en ik zag weinig
breedte. Trudy: “Het thema is misschien niet sexy, want
terug van datgene dat ik had geleerd over hoe je patiënt
het gaat niet over verlengen van leven, zoals bijvoor
gericht kunt communiceren. Daar moest ik iets mee
beeld onderzoeken naar kanker, maar het gaat wel over
doen.”
de kwaliteit van leven. Uit studies blijkt dat een patiënt bij Shared Decision Making vaak conservatiever is dan ‘Shared Decision Making’ is een handels
artsen die agressiever te werk willen gaan met medicatie
wijze die mooi aansluit bij het leveren van maatwerk
en opereren. Als je de patiënt betrekt en keuzehulpen
voor een individuele patiënt. Volgens Van der Weijden
biedt, dan zie je dat patiënten over het algemeen toch
een goed alternatief voor het paternalistische model en
vaak een afwachtende houding aannemen. Het is dus
een aanpak die kan leiden tot meer doelmatige zorg. In
zeker belangrijk meer te luisteren naar de stem van een
de spreekkamer moet de arts dus vlot kunnen schake
patiënt.”
Keuzehulp
len, door soms paternalistisch en in specifieke situaties meer gericht te zijn op gezamenlijke besluitvorming. Bij
10
Shared Decision Making is het niet alleen meer de arts
Trudy van der Weijden is erin geslaagd het tweejaar-
die de behandeling voorschrijft, maar iets dat samen
lijkse internationale congres ‘Shared Decision Making
met de patiënt wordt bepaald. “Wikken en wegen over
2011’ naar Nederland te halen met de bedoeling dit
het al dan niet starten van een behandeling is dan een
thema in Nederland meer op de kaart te zetten. Kijk op
beslissing die gezamenlijk wordt genomen. De patiënt
www.isdm2011.org voor meer informatie over ‘Shared
kan daarbij zelf meebeslissen of hij behandeld wil worden
Decision Making 2011’ van 19 t/m 22 juni 2011 in Hotel
conform de richtlijnen of dat hiervan wordt afgeweken.
Crowne Plaza Maastricht. 11
Uit de Maastricht UMC+ doet erg haar best om onder alle omstandigheden zo goed mogelijk toegankelijk en bereikbaar te zijn voor al haar patiënten en bezoekers. Daarbij speelt de bewegwijzering in het gehele ziekenhuis een belangrijke rol. In deze rubriek vragen wij toevallige passanten in het Maastricht UMC+ wat zij van de bereikbaarheid en toegankelijkheid vinden.
Was er eerst nog veiligheid in de meest basale vorm in de geneeskundige zorg; iedereen
praktijk
deed wat hij kon. Al vrij snel kwam het besef dat alleen je best doen niet goed genoeg was, maar dat zorg aan bepaalde normen moest voldoen. Dat vroeg om meer interactie.
Risicomanagement 3.0 “Wij verdwalen altijd!”, lachen studentes Annika Dijkman en Sarah
Sluitende informatieoverdracht, risico’s gezamenlijk beperken en veiligheid op lange termijn waarborgen
Schiffers. Beiden zijn derdejaars studenten Geneeskunde aan de Universiteit Maastricht. Ze zijn regelmatig in het Maastricht UMC+ te vinden wanneer ze meedraaien op de poli’s, maar omdat ze meestal druk in gesprek zijn en om zich heen kijken, dreigen ze nog weleens de weg kwijt te raken. “Gelukkig
<
is er nog de algemene informatiebalie in de centrale hal van de poli’s, daar zit altijd iemand die je de weg kan wijzen. Erg fijn!”
Inmiddels is het tijdperk aangebroken dat veel verder
In het belang van het verder aanscherpen van de veilig
De drie zussen Marlies Dupont, Brigitte van de Venne en Lennie Sledsers
gaat dan alleen interactie, maar vraagt om een intelli
heid, speelt ook de algemene overdracht van een patiënt
zijn in het Maastricht UMC+ voor een preventief gynaecologisch onderzoek.
gent systeem dat zichzelf moet kunnen ontwikkelen en
na opname in het ziekenhuis een belangrijke rol. Volgens
In hun familie heerst een erfelijke vorm van kanker waarop zij zich regelma
verbeteren. “Van iedere fout moeten we zoveel leren dat
Hans is het daarvoor zinvol een standaard checklist in
tig laten testen. Ondanks deze serieuze aangelegenheid, maken ze er met
hij maar één keer gemaakt kan worden. Een sluitende
het leven te roepen. Hans: “Dan denk ik aan een alge
zijn drieën een gezellig uitje van. Wat hen betreft zit het wel goed met de
informatieoverdracht is hierbij heel belangrijk.” Aan
hele veiligheidscheck rondom een ontslagtraject zodat
bereikbaarheid in en naar het ziekenhuis. Marlies: “Ik ben vanochtend met de
het woord dr. Hans Fiolet, Directeur Patiëntenzorg van
de juiste nazorg gewaarborgd is. Dat is iets wat binnen
Maastricht UMC+, over patiëntveiligheid anno 2011.
de keten gebeurd en waar dus naast huisarts ook thuis
bus vanaf het station gekomen en dat gaat prima, er gaan veel bussen en je stapt voor de deur uit.” Brigitte: “Hier binnen in het ziekenhuis staat alles duidelijk omschreven. Doordat aangegeven staat welke route je moet volgen om bij een bepaalde poli te komen, is alles goed te vinden.”
12
>
zorg, mantelzorgers e.a. bij betrokken zijn. Ook zal de Het klinkt misschien nog als toekomstmuziek, maar
huisarts vaker gestructureerde informatie gaan ontvan
voor Maastricht UMC+ is het iets dat al geruime tijd
gen en komt er een beter patiëntvolgsysteem. Dit biedt
speelt en door de Inspectie voor de Gezondheidszorg
huisartsen meer mogelijkheden om actief betrokken te
ook hoog opgenomen wordt. Zij richten hun vizier met
zijn bij een proces en te kunnen anticiperen.”
name op optimale informatiebeveiliging en sluitende
Het is niet alleen zaak deze maatregelen nog verder
informatieoverdracht met het oog op een betere patiënt
door te voeren en aan te scherpen, het is daarnaast ook
veiligheid. Hans: “Letterlijk en figuurlijk verbinding
heel belangrijk ze zichtbaar te maken voor de patiënt.
Mevrouw Notten zit in een rolstoel en is samen met haar dochter in het Maastricht UMC+ voor een bezoek aan
zoeken met de eerste lijn staat voor het komende jaar
Hans: “Er gebeurt nu al een heleboel op het gebied van
de neuroloog. “Ik ben blij dat mijn dochter altijd met mij meegaat en we samen met de auto komen. Dat gaat
hoog op de agenda. We hebben met de regionale huis
veiligheid en risicobeperking, maar een patiënt is zich
altijd heel goed. Ik zie wel dat alles goed toegankelijk is voor minder validen, maar ik ben toch blij dat ik iemand
artsenzorg afgesproken dat we het medicatiedossier
daar vaak niet van bewust. Meer transparantie heeft als
bij me heb. Helaas ben ik in de afgelopen tijd veel hier geweest, eerst voor mijn man en nu voor mezelf, dus
beter op orde willen brengen. Passend binnen de hui
voordeel dat je mensen ‘dwingt’ een bepaalde routine te
weet ik inmiddels de weg. De bewegwijzering is overigens prima en er zijn altijd aardige medewerkers die bereid
dige tijd, is dit iets wat digitaal zal geschieden. De ICT-
volgen en zich aan normen te houden. Bovendien
zijn de weg te wijzen.”
systemen van huisartsen en de onze moeten dus naad
ervaart de patiënt veel meer een gevoel van veiligheid
loos op elkaar aansluiten, zodat gegevens uitgewisseld
en is er een stok achter de deur om niet op de automa
kunnen worden zonder dat we daar patiënten onnodig
tische piloot te varen en te blijven ontwikkelen en verbe
mee hoeven lastigvallen.”
teren: Op naar Risicomanagement 4.0.” 13
Guy Schulpen (l) en Roelf Norg.
Samen regisseur in De Maastricht Studie Na een zorgvuldige voorbereiding en grootscheepse promotiecampagne is De Maastricht Studie
werken, dat betekent dat het nooit heel veel patiënten
patiëntengroep. Daar willen wij zo goed mogelijk zorg
eind vorig jaar van start gegaan. Tienduizenden 40-plussers nemen in de komende jaren deel
tegelijkertijd zijn die tijdens een spreekuur met hun vra
aan verlenen,” aldus Guy. “Daarvoor is het belangrijk om
gen komen. Dus ook daar geldt een praktische oplossing
medewerking te verlenen aan een onderzoek dat helpt
voor.” Een laatste bezwaar was het feit dat door de
die zorg te verbeteren. We verwachten dat er een hele
opzet van De Maastricht Studie een enorme groep
boel uitkomsten uit het onderzoek gaan komen die onze
patiënten, en dan met name diabetespatiënten die in
vragen kunnen beantwoorden. Die resultaten kunnen
deze regio een interessante groep vormen, verzameld is.
bijdragen aan meer inzicht in het ziektebeeld en het
Guy: “Dit zou mogelijk kunnen leiden tot interventies.
ontstaan ervan. Als huisarts met veelal een generalis
Het moet niet zo zijn dat De Maastricht Studie een ‘step
tische blik, worden we er in de dagelijkse praktijk vaak
aan het onderzoek naar de relatie tussen chronische ziekten. Hoewel Guy Schulpen, directeur regionale huisartsenzorg, vorig jaar nog een aantal haken en ogen zag ten aanzien van de rol van de huisarts, is hij na het maken van een aantal goede afspraken overtuigd van de goede samenwerking en heeft hij hoge verwachtingen van de resultaten. Praktische obstakels “Een aantal praktische obstakels
werk bij komen kijken, naast hun vaak al drukke prak
ping stone’ is naar een hele batterij aan volgende onder
mee geconfronteerd dat diabetes een niet op zichzelf
is weggehaald en nu dit goed geregeld is, kunnen we
tijk. Ik verwachtte dat men daarmee op weerstand zou
zoeken. Daarom hebben we een stuurgroep ingesteld
staande ziekte is, maar veelal voorkomt in combinatie
vooruit kijken naar waar de meerwaarde zit. We zijn nu
stuiten vanuit de huisartsen en er heel wat voor nodig
waarin ook wij participeren. Mocht de vraag naar een
met meerdere aandoeningen en daardoor complexere
samen regisseur van deze studie,” verkondigt Schulpen.
zo moeten zijn om huisartsen te overtuigen van het nut
eventueel vervolgonderzoek er zijn, dan kunnen we
zorg met zich meebrengt. De Maastricht Studie kan
Voor aanvang van het onderzoek had hij nog een aantal
van de studie. Dit concept is nu losgelaten en er is beslo
bekijken in hoeverre zo’n onderzoek in het belang van
straks aantonen hoe vaak zo’n combinatie van aandoe
kritische kanttekeningen, maar in overleg met De
ten om zelf gegevens te verzamelen bij de patiënt. Het
de patiënt en wetenschap is. Zo ontstaat er in ieder
ningen nu eigenlijk voorkomt en hoe complex die wer
Maastricht Studie heeft hij daarover in het afgelopen half
enige dat aan de huisarts gevraagd zal worden, zijn
geval geen wildgroei aan vervolgonderzoeken.”
kelijkheid in elkaar steekt. Dat zijn resultaten die wij als
jaar goede afspraken gemaakt. Guy: “In de eerste opzet
gegevens over sterfte.”
zouden diabetespatiënten en ook andere patiënten uit
14
huisartsenorganisatie kunnen gebruiken. Ze dienen niet Onderbuikgevoel Volgens Guy zijn er heel werkbare
alleen de wetenschap, maar zijn ook waardevol voor
een praktijk geselecteerd worden en werd van hun
Stepping Stone
Een ander punt van kritiek van Guy
afspraken gemaakt waardoor het voor huisartsen wel
iedere huisarts afzonderlijk om inzicht te krijgen in de
huisarts verlangd de gegevens aan te leveren over het
was het feit dat deelname aan een dergelijk onderzoek
licht ook interessanter wordt om hun patiënten te moti
praktijk. Wellicht dat de studie aantoont dat die com
verloop van hun ziektebeeld. Vanwege de omvang van
veel vragen zal oproepen bij een patiënt en deze hier
veren deel te nemen aan het onderzoek. “Uiteindelijk
plexiteit niet slechts een onderbuikgevoel is.”
het onderzoek ging het daarbij om een behoorlijk aantal
mee vaak bij de huisarts terecht komt. Guy: “De
wordt diabeteszorg voor een groot deel in de eerste lijn
patiënten uit elke praktijk en daar zou dus nogal wat
Maastricht Studie heeft aangegeven in fases te zullen
uitgevoerd, dus het gaat hier beslist om een belangrijke
Meer info: www.maastrichtstudie.nl 15
Praktijk
Column
gericht Door Jo Maes, directeur Huis voor de Zorg
Ik en mijn rollen Een groep eerstejaars studenten huisartsenopleiding reikte ik enkele weken geleden tijdens een terugkomdag naar de universiteit het volgende thema aan: “Mijn eigen (on)hebbelijkheden zoals overmatig eten, te veel drinken, agressief gedrag, hoe ik er mee omga?” Ze keken me vreemd aan. Ik gebruikte dit thema als onderdeel van een betoog. Omdat ik vanuit klantenperspectief naar de zorg kijk, als directeur van het Huis voor de Zorg, ben ik bezig met hoe dat perspectief nu precies te omschrijven. Ik gebruik daarbij de zin “het is de komende jaren nodig dat klanten van objecten van zorg veranderen in subjecten in zorg”. Volgens mij raakt dat de kern van een noodzakelijke transitie, een fundamentele paradigma shift. Wij mensen zijn allemaal subjecten. En ieder subject wil als persoon bejegend en behandeld worden. De maat is dus heel eenvoudig, hoe ik behandeld wil worden, hoe ik aangesproken wil worden, als huisarts in opleiding, als specialist, als verpleegkundige, als mantelzorger, als partner, zo wil de ander dat ook. Als mens vervul ik meerdere rollen, persoonlijk, beroepsmatig, als vrijwilliger. Door opnieuw het onderscheid te maken tussen het subject en zijn rollen, is het volgens mij mogelijk de komende jaren de kwaliteit van zorg sterk te verbeteren. Dat is een ingrijpende en diepe verandering, die de maatschappij raakt, de opleidingen in de zorg en de werkers in de zorg. Hoe moeilijk ook, ik vind het een uitdaging om dit verder uit te rollen de komende jaren.
Jubileumsymposium Geheugen Om te onthouden. Het Alzheimer Centrum Limburg bestaat tien jaar en de Geheugenpoli Maastricht UMC+ ging 25 jaar geleden van start. Daar wordt donderdag 21 april a.s. bij stil gestaan door een jubileum symposium in Amrâth Grand Hotel de l’Empereur in Maastricht. Jubilea zijn aanleiding voor korte terug
van succesvolle publieksboeken over
blikken, maar vooral voor aandacht
(de werking van) het geheugen.
voor recente ontwikkelingen en vooruit blikken op wat de toekomst brengen
Programma, sprekers, meer informa-
gaat.
tie en aanmelden? • Via www.alzheimercentrumlimburg.nl
Douwe Draaisma Bijzondere gast tij dens het jubileumsymposium is Douwe Draaisma, hoogleraar Geschiedenis van de Psychologie van de universiteit van Groningen, maar meer bekend als auteur
(onder ‘evenementen’) of via •
[email protected]
