Praktijk is een uitgave van Maastricht Universitair Medisch Centrum+ voor huisartsen en andere verwijzers

nummer 4 | 2010

Praktijk is een uitgave van Maastricht Universitair Medisch Centrum+ voor huisartsen en andere verwijzers

Huisarts Noël Geraedts onthaast in zijn wijngaard Eerste chirurgen in Carrousel met huisartsen Melden calamiteiten stimuleert betere zorg De schouders onder Orthopedie

7

3

4

15

3 Relevante medische gegevens van dialysepatiënt op Nefrostick; ideaal voor arts en patiënt | 4 Huisarts Noël Geraedts onthaast in zijn wijngaard | 5 Beter voorbereid bevallen | 6 Inspectie voor de Gezondheidszorg toetst bereikbaarheid huisartsen | 7 Melden calamiteiten stimuleert betere zorg | 8 Kort nieuws | 10 Uit de praktijk: Orgaandonatie niet over laten aan je nabestaanden? | 11 Eerste chirurgen in Carrousel met huisartsen | 12 COOP onderzoekt dossiers overledenen voor betere kwaliteit zorg | 13 Nieuwe donoractie: Denk aan je nabestaanden | 14 Team Infectieziekten adviseert huisarts na zedendelict, prik- of seksaccident | 15 Hongaar Peter Feczko over Orthopedie | 16 Column Gerard van der Velde Colofon Praktijk is een uitgave van Maastricht UMC+, RVE Transmurale Zorg i.s.m. de Stichting Regionale HuisartsenZorg Ontwerp en grafische vormgeving Strategy Communication Minds, Maastricht Redactie Hans Fiolet, Ber Huijnen, Stan Kempinski, Job Metsemakers, Liesbeth van Hoef, Guy Schulpen, Bert Panis, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC+, Strategy Communication Minds Eindredactie Liesbeth van Hoef Fotografie Appie Derks Druk Pietermans Lanaken Suggesties voor de redactie? Bel of mail Jos van Cann, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC +, telefoon 043 387 51 13, e-mail [email protected]

Nefrostick ideaal voor arts en nierpatiënt Bij de dialyseafdeling van het Maastricht UMC+ kunt u voor patiënten gratis de zogenoemde Nefrostick aanvragen, een USB-stick die hier ontwikkeld is met daarop alle relevante medische gegevens van de dialysepatiënt. De Nefrostick verhoogt de patiëntveiligheid, vergemakkelijkt het werk van het multidisciplinaire behandelteam en maakt dialyse elders, bijvoorbeeld als de patiënt op vakantie wil, een stuk gemakkelijker.

Op de USB-stick staan onder meer een noodoverzicht dat

Medische hulpverleners kunnen gelijk zien wat er met

zonder inloggen toegankelijk is, naast persoonsgege-

me aan de hand is. Bijvoorbeeld dat ik allergisch ben

vens, contactgegevens, een gezondheidsdossier, een

voor antibiotica. Dat staat op die stick, naast allerlei con-

medisch overzicht en een ziekteoverzicht, waarvoor een

tactgegevens en gegevens over mijn dialyseschema.”

wachtwoord nodig is. De belangrijkste informatie op de

De Nefrostick maakt het Bianca Keulen ook gemakkelijker

stick bestaat echter uit de specifieke gegevens over de

elders te dialyseren. “Binnenkort ga ik naar Duitsland op

dialyse zelf. Zo verschaft de Nefrostick gedetailleerde

vakantie. Ik word dan gedialyseerd in een Duits zieken-

informatie over de vaattoegang (shunt) door middel van

huis in de buurt waar we verblijven. Dan komt die stick

shuntfoto’s en schematische shunttekeningen. Dat is zeer

goed van pas. De dialysegegevens op de Nefrostick zijn

belangrijk, aangezien die vaattoegang bij iedere patiënt

ook in het Duits uitleesbaar. Het is echt een uitkomst.”

weer anders is, en de zorg voor een goed functionerende vaattoegang van levensbelang.

Grotere zelfredzaamheid

Ook de patiëntenvereni-

ging en de Nierstichting zijn verguld met het initiatief. Makkelijk en efficiënt

De stick vergemakkelijkt de

Emile

Schaeken,

voorzitter

van

de

Nierpatiënten

communicatie tussen de hulpverleners, waardoor de

Vereniging Maastricht: “Deze innovatieve ontwikkeling

foutgevoeligheid van de behandeling afneemt en sneller

bevordert de zelfredzaamheid, de mobiliteit en de veilig-

en efficiënter werken mogelijk is. Bovendien wordt een

heid van dialysepatiënten enorm. Door de updates van

eventuele taalbarrière geslecht, aangezien de gegevens in

de gegevens op de stick kan bij vakanties, maar ook bij

meerdere talen op de stick staan. Met name voor alloch-

calamiteiten direct hulp worden geboden. Dit is een

tone patiënten is dit van belang. Ook een eventueel

prachtige ontwikkeling.” Programmamanager Elles van

gebrek aan kennis van de eigen aandoening bij de

Cromvoirt van de Nierstichting: “We zijn blij met de eer-

patiënt vormt geen barrière meer.

ste positieve reacties. We willen graag weten of de

De dialyseafdeling van het Maastricht UMC+ houdt een

Nefrostick de communicatie vergemakkelijkt en daar-

pilot met de Nefrostick onder twintig patiënten. De erva-

door bij kan dragen aan een goede vaattoegangszorg.”

ringen zijn onverdeeld positief. Bianca Keulen (38) uit Maria Hoop is een van de nierpatiënten die blij is met de

Nierpatiënten die geïnteresseerd zijn in de Nefro­stick

Nefrostick: “Ik heb mijn medische gegevens altijd bij me.

kunnen zich melden via [email protected]

3

Huisarts Noël Geraedts in Maastricht is een groot wijnliefhebber, dat is hem bijna met de paplepel ingegeven. Zijn passie gaat ver. Van 190 wijnranken op Sint Pieter tot 70 stokken in de Bourgogne. “Even tussen de visites de uitlopers eruit halen, heerlijk.”

Noël Geraedts onthaast in zijn wijngaard

Helemaal happy tussen de druiven Een lekker glas rode wijn ’s avonds, stukje kaas erbij…

over zijn vader, die altijd druk was met zijn werk. “Hij

Voor Noël Geraedts is dat niet genoeg. In een volkstuin

had weinig tijd voor ons, maar er moest volgens hem

aan de Jeker is hij begonnen met een wijngaard van 190

wel ruimte zijn voor een lekker glas wijn. Soms mocht ik

stokken. De volkstuinen zijn verhuisd naar de Hof van

met hem mee de wijnkelder in en dan vertelde hij over

Sint Pieter, waar de huisarts nu 800 vierkante meter

de druiven, de wijn, het proces. Met mijn vader in die

grond heeft. “Daar staan mijn druifjes”, klinkt het liefko-

kelder had iets mythisch.”

zend. “Ja, dat worden vrienden van je.” Hij kan er zelf ook wat van: gedetailleerde proces­ Wekelijks genieten Noël Geraedts leerde als tiener wijn

beschrijvingen, gelardeerd met theorie en foto’s van

proeven van zijn vader. “Inmiddels vind ik een vakantie

internet. Hij praat over het onhandig grote net van 40 bij

zonder wijngaard niet compleet. Toen de kinderen 10

50 meter dat over de rijpe druiven moet en ‘de jaarlijkse

jaar werden, ben ik al met ze gaan druivenplukken in de

kwestie’ in huize Geraedts. “De vaten staan in de kelder

Elzas. Ik heb 70 Regentstokken in de Bourgogne, die

en mijn vrouw vindt dat ik moet gaan bottelen, anders

hoef je niet te spuiten. En ik ken er veel wijnboeren”,

staan ze te lang en de potplanten overwinteren daar

knikt hij veelbetekenend. Inmiddels geniet hij buiten de

ook.”

vakanties volop in zijn Maastrichtse wijngaard, in de hoop op een goed jaar Chardonnay, Pinot Gris, Pinot

Eigen Chardonnay Dit najaar hoopt Noël Geraedts op

Noir, Cabernet Franc of Regent.

190 flessen wijn van eigen bodem. Het zou hem niet

Het domein draagt de intrigerende naam ‘De hoop op de

verbazen als zijn Chardonnay geschonken wordt in een

torenvalk’. “Woelratten zijn daar een groot probleem dus

restaurant in Tongeren, dat graag streekproducten aan-

ik heb een valkenkast opgehangen in de hoop dat er een

biedt. “Hier zijn nauwelijks Chardonnaydruiven te vin-

torenvalk in die kast komt en de woelratten opeet.”

den, ze zijn ziektegevoelig, een beetje zuur. De kunst is je druiven te verwerken met zo weinig mogelijk zwavel-

4

Zeker drie keer in de week vertoeft Noël Geraedts tussen

zuur bij de gisting. Wat ik stilletjes hoop, is een

‘zijn druifjes’. “Ik vind het gewoon fijn om tussen die

Chardonnay maken die lijkt op die uit de Bourgogne

stokken te zijn. Dan voel ik me echt happy.” Hij vertelt

komt. De vrucht en geur lijken er al op.”

Gezamenlijke voorlichting voor zwangeren

Beter voorbereid bevallen Elke derde donderdag van de maand organiseert het Maastricht UMC+ een voor­ lichtingsavond voor zwangere vrouwen en hun partners uit Maastricht en het Heuvelland. Dit is een gezamenlijk project van de afdeling Gynaecologie, Kraamzorg en de Verloskunde Academie. Een gynaecoloog, verloskundige, verpleegkundige en kraamverzorgende geven dan voorlichting aan circa zestig bezoekers.

Alles werd goed en duidelijk uitgelegd. Tijdens de korte consulten bij de gynaecoloog ben je toch meer met de fysieke zaken bezig. Nu ik alles heb gezien en gehoord, weet ik ongeveer hoe het straks gaat en wie er dan allemaal bij kan zijn. Dat is wel een geruststelling.”

Nurse practitioner Henny Tomlow is één van de werkgroepleden: “Van de geplande thuisbevallingen vindt de

Leerzaam Ellemieke Nas (31 weken zwanger) wil thuis

helft uiteindelijk toch op de afdeling Verloskunde plaats.

bevallen. Ze bezocht de voorlichtingsavond samen met

Die veelal onverwachte wending wordt door de vrouwen

een vriendin. “Ik weet dat er een kans bestaat dat je toch

en hun partners vaak als negatief ervaren. Wanneer ze

in het ziekenhuis moet bevallen. Daarom vond ik het

echter vooraf goed zijn ingelicht over de gang van zaken

belangrijk om de informatie daarover uit de eerste hand

in het ziekenhuis, hebben ze een reëler beeld en kunnen

te krijgen. Ik was nog nooit op die afdelingen geweest,

ze beter anticiperen op deze onverwachte gebeurtenis-

dus ik vond de voorlichting en rondleiding heel leer-

sen. Tijdens de voorlichtingsavond geven de sprekers

zaam. Nu weet ik ook hoe er tegenwoordig met zaken

objectief aan wat vrouwen tijdens hun bevalling kunnen

als pijnbestrijding wordt omgegaan. Ik had er nooit bij

verwachten. Ook krijgen de bezoekers een rondleiding

stilgestaan dat van de geplande thuisbevallingen toch

in de verloskamers.”

nog vijftig procent in het ziekenhuis plaatsvinden. Alleen al wanneer de bevalling te lang gaat duren. Ik

Geruststelling Joni-June de Klerk was 38 weken zwan-

geef nog altijd de voorkeur aan thuis bevallen, maar ik

ger toen ze de voorlichtingsavond bezocht: “Door een

zie niet meer op tegen een eventuele ziekenhuisbeval-

medische indicatie zal ik sowieso in het ziekenhuis

ling. Ik heb andere zwangere vrouwen ook al getipt om

bevallen en drie dagen op de kraamafdeling moeten

toch vooral een voorlichtingsavond te bezoeken. Die

blijven. Tijdens de voorlichtingsavond is mij duidelijk

twee uur zijn echt de moeite waard!”

geworden wanneer ik moet komen en waar ik dan precies moet zijn. Omdat ik geen partner heb, is mijn moeder mee gekomen naar de voorlichting. Ik zag er name-

Op 21 oktober is de volgende avond; die is

lijk tegenop om in mijn eentje te gaan en twee horen

gratis toegankelijk en begint om 19.00 uur in

toch meer dan één. Veel vrouwen hadden dezelfde vra-

de Greep-zaal op niveau 4.

gen als ik over de gang van zaken rondom de bevalling. 5

Inspectie toetst bereikbaarheid huisartsen De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) meet dit najaar opnieuw de bereikbaarheid van huisartspraktijken bij spoed­ gevallen. Daarnaast zal de Inspectie een steekproef van 1000 huisartspraktijken bellen om de bereikbaarheid bij normale oproepen te meten. De Inspectie en de beroepsgroep hanteren de norm dat een patiënt in geval van spoed altijd binnen 30 seconden een medisch deskundig persoon

Paul Zwietering is senior Inspecteur voor de Gezond­

aan de lijn krijgt tijdens kantooruren.

heidszorg. Hij richt zijn aandacht vooral op de eerstelijns-

De Inspectie hanteert een norm van 2 minuten

zorg. “Hulpverleners zien me vaak als een politieagent”,

voor het opnemen van normale oproepen. Hiervoor

merkt hij op, “mede door wat media brengen: het sluiten

wordt een steekproef van 1.000 huisartspraktijken

van een huisartspraktijk of een arts voor het Tuchtcollege

gebeld op verschillende tijdstippen. Voldoet een

brengen. Maar 90% van wat de Inspectie doet, is het sti-

praktijk niet aan de norm van de Inspectie, dan zal

muleren van de kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid.”

de Inspectie hierop handhaven. Naar gelang de

Paul Zwietering woont in Geulle en is 22 jaar huisarts

bevindingen zal de Inspectie passende maatrege-

geweest.

len treffen, te beginnen met een advies of verbeterplan.

Veilig Incident Melden Kwaliteitsverbetering kan be­gin­

Huisartspraktijken kunnen vaak op korte termijn

nen bij het herkennen en erkennen van incidenten, vindt

de telefonische bereikbaarheid verbeteren. De

Paul Zwietering. Eén van de nieuwe onderdelen van de

LHV helpt huisartsen door de knelpunten te inves-

NHG-accreditatie is dan ook Veilig Incident Melden (VIM).

teren. Afhankelijk van de situatie worden tips

Een bijzondere vorm van incidenten zijn de calamiteiten:

besproken om de techniek, organisatie en/of

incidenten waar de patiënt ernstig letsel aan overhoudt

communicatie te verbeteren. Dit gebeurt met film-

of overlijdt. Ook huisartsen zijn verplicht calamiteiten te

pjes met een fout voorbeeld en een aantal goede

melden bij de Inspectie. In 2008 en 2009 hebben huisart-

voorbeelden.

senposten bij de Inspectie ruim 200 calamiteiten gemeld. “Daar is niet één tuchtzaak uit voortgekomen ondanks

Kijk voor meer informatie over bereikbaar-

ook professionele tekortkomingen van huisartsen”, bena-

heid op www.lhv.nl

drukt Paul Zwietering, “de insteek van de Inspectie is meer de systeembenadering. Primair wordt altijd gekeken naar het doel en daar stem je de maatregel op af: zacht optreden als het kan, hard als het moet.” “Bij calamiteiten gaat het erom dat ze meestal multicausaal zijn. Vaak heeft niet alleen de professional een verkeerde inschatting gemaakt, maar zijn er ook tekortkomingen in de organisatie. De insteek van vermijdbaar-

6

heid is dan meer opportuun dan die van verwijtbaarheid.

Nieuw onderdeel NHG-accreditatie verhoogt kwaliteit

Melden calamiteiten stimuleert betere zorg Inspecteur Paul Zwietering gaat komend najaar meelopen op huisartsenposten om de werkwijze, de procedures en ook de calamiteiten in kaart te brengen. Niet als politieagent, benadrukt hij. “Ik geef graag feedback, zodat mensen kunnen leren van calamiteiten waardoor de patiëntenzorg beter wordt.”

Als een machinist door het rood rijdt, kun je heel mak-

middel zijn om de kwaliteit te verbeteren, zowel voor de

kelijk met het vingertje wijzen. Maar als de infrastruc-

organisatie als de individuele zorgverleners.

tuur niet goed is omdat er weinig geld in wordt geïnves-

“Heel moeilijk voor de Inspectie is: waar ligt de accepta-

teerd, is het een ander verhaal. Kijk naar het hele

tiegrens van disfunctionerende artsen? Ongeveer 5% van

systeem en waar je iets kunt verbeteren. Maak SMART

de artsen disfunctioneert, die drinkt overdag, werkt

geformuleerde verbeterplannen.”

structureel niet volgens de richtlijnen of raakt mensen onnodig aan. Maar hoe toon je het aan, hoe maak je het

Speerpunt voor Inspectie

Bij overdrachten in de

hard? Vaak loopt de patiënt wég met zijn arts.”

keten ziet Paul Zwietering veel mis gaan, vaak op het gebied van communicatie en dan met name de schrifte-

Zwijgcultuur Eén van de grootste knelpunten noemt

lijke. Verslaglegging in het medisch journaal wordt nog

Paul Zwietering the conspiracy of silence, de zwijgcul-

veel te vaak gezien als administratie en niet als commu-

tuur. “Je moet als beroepsgroep je verantwoordelijkheid

nicatie. Ketenzorg is een speerpunt voor de Inspectie.

nemen als je het gevoel hebt dat een collega niet goed

Ook worden calamiteiten met een oorsprong in de eerste

functioneert”, bepleit de oud-huisarts. “Wat dat betreft

lijn in de tweede lijn vaak niet gemeld als calamiteit. Een

zijn diensten op huisartsenposten goed, want dat maakt

voorbeeld: “Huisartsen schrijven veel NSAID’s voor. In

transparant hoe een huisarts werkt en maakt het moge-

Nederland komen frequent maagbloedingen voor door-

lijk dat de beroepsgroep zelf tijdig bijstuurt.”

dat de huisarts deze niet heeft gecombineerd met geïn-

Hij roemt ook het Engelse systeem, waar het eenvoudi-

diceerde maagbescherming. Terwijl de maagbloeding in

ger is artsen die dreigen te disfunctioneren, medisch

dit geval voldoet aan de definitie van een calamiteit,

inhoudelijke scholing op te opleggen met daarnaast psy-

worden deze ketenproblemen door het ziekenhuis vrij-

chologische begeleiding of communicatietraining, afhan-

wel nooit gemeld bij de Inspectie.”

kelijk van wat iemand nodig heeft.

Elk jaar overlijden in Nederland circa 1700 mensen door

“Dit zou ook een goed systeem voor Nederland zijn”,

medicatiefouten.

vindt Paul Zwietering, “zo kun je huisartsen stimuleren de kwaliteit van hun werk te verbeteren. Wat ook belangrijk

Méér melden en vragen Het mooiste dat Paul Zwiete­

is: het gaat erom dat mensen vertrouwen hebben en hou-

ring heeft bereikt als inspecteur, is dat de procedures

den in de zorg en dat dat gerechtvaardigd is.”

voor het melden van incidenten en calamiteiten geland zijn op de werkvloer. Dat het bij steeds meer ziekenhui-

Meer weten over het werk van de Inspectie?

zen en huisartsenposten is doorgedrongen dat onver-

Kijk eens op www.igz.nl

wachte en onbedoelde gebeurtenissen een prima leer-

7

Nieuw Plug sluit deel hart af Cardiologen van het Maastricht UMC+ hebben met succes bij twee hartpatiënten een operatie uitgevoerd waarbij het linkerhartoor wordt afgesloten met een sluitingsplug. Met deze techniek kan worden voorkomen dat patiënten met boezemfibrilleren een herseninfarct (beroerte) krijgen. Bij de beide operaties in Maastricht is een nieuw type plug gebruikt, een plug die niet eerder in Nederland is toegepast. De plug wordt niet alleen in het linkerhartoor geklemd, maar sluit bovendien het hartoor af met een rond plat schijfje. Hierdoor kunnen zich daar geen nieuwe stolsels vormen. Deze patiënten hoeven in de toekomst dan ook geen bloedverdunners meer te gebruiken. De techniek is minimaal invasief en geschiedt via een katheter via de lies.

Hartklep vervangen via halsader

kort nieuws uit de

praktijk

Een cardiothoracaal chirurg en een cardioloog van het Maastricht UMC+ hebben via de halsader een nieuwe biologische (tricuspidalis) hartklep geplaatst bij een 74-jarige vrouw. Een wereldprimeur. De patiënte onderging 23 jaar geleden voor

Uitstel baby is duur

de derde maal een hartoperatie waarbij twee hartkleppen werden vervangen. Een daarvan was verkalkt. Een heringreep om deze klep

Steeds vaker zoeken paren medische hulp omdat zij

met een openhartoperatie te vervangen was

geen kinderen kunnen krijgen. Oorzaak: het uitstel-

door haar conditie niet meer mogelijk. Bij

len van de kinderwens. Hierdoor bedraagt de kos-

deze operatietechniek rekt men de zieke klep open, en plaatst men in deze opgerekte klep

tenstijging van de zorg tussen de drie en vijf miljoen

een nieuwe, biologische hartklep, gemaakt

euro per jaar. De kosten van de ontstane zwanger-

van het hartzakje van een rund. Deze nieuwe

schappen op hogere leeftijd en van hun complicaties

klep zit vastgehecht in een stent, en die stent wordt rond een ballon gevouwen en vervol-

worden dan nog buiten beschouwing gelaten.

gens via een katheter in het hart geschoven. De minimaal invasieve klepvervanging was

Nederlandse vrouwen zijn nu bijna 30 jaar als ze aan hun eer-

het teamwerk van Leen van Garsse, cardio-

ste kind beginnen, in 1985 was dat 26,5 jaar. Veel vrouwen

thoracaal chirurg, en Vincent van Ommen,

beginnen zelfs na hun 35ste jaar pas aan kinderen, wanneer

interventie-cardioloog.

de vruchtbaarheid sterk afneemt. Het duurt dan langer om zwanger te worden, ze krijgt vaker een miskraam of vraagt medische hulp om zwanger te worden. De Maastrichtse IVF-arts Aisha de Graaff heeft dit nu voor het eerst wetenschappelijk aangetoond. De resultaten zijn gepubliceerd in het toonaangevende Amerikaanse tijdschrift Fertility

8

and Sterility.

Diabetesmedicijn kan tot vitaminetekort leiden Langdurig gebruik van metformine door mensen die type-2-diabetes (suikerziekte) hebben, kan leiden tot een tekort aan vitamine B12. Dat tekort kan vermoeidheid, bloedarmoede en klachten van het zenuwstelsel veroorzaken. Dat hebben onderzoekers van het Maastricht UMC+ ontdekt. Nederland telt voor zover bekend circa 800.000 mensen

bekend dat vitamine B12-tekort door metformine voor-

met type-2-diabetes. Van hen gebruikt ongeveer 70 pro-

komen kan worden, en ook behandeld. Maar dan moet

cent metformine om het risico op hart- en vaatziekten te

de behandelend arts er wel aan denken dat het tekort

verkleinen. Bij klachten trekken artsen gauw de conclu-

het gevolg kan zijn van het gebruik van metformine, en

sie dat er niets aan te doen is. Nu is uit ander onderzoek

niet van de ziekte zelf of van veroudering.

Beademing rechtstreeks in het bloed Het leven van een reeds opgegeven Mexicaanse-grieppatiënt die niet meer op normale manier beademd kon worden, is recent in het Maastricht UMC+ gered dankzij een techniek van beademing die niet eerder in Europa is toegepast. De patiënt kreeg drie weken lang zuurstof toegediend rechtstreeks in het bloed, waardoor de longen in rust konden genezen van een zware ontsteking. Deze techniek, extracorporale membraanoxygenatie oftewel ECMO via een enkele katheter in een halsader, is in Maastricht inmiddels een tweede keer met succes toegepast bij een volwassen patiënt. Het bloed wordt dan uit het lichaam gedraineerd via een lange katheter en gaat vervolgens door de oxygenator of kunstlong. Daar wordt koolstofdioxide uit het bloed geblazen en zuurstof erin. Nadat het de kunstlong is gepasseerd, gaat het bloed weer terug naar de patiënt.

Smiley voor kinderzorg De kinderafdeling van het academisch zie-

“We zijn hier ontzettend blij mee”, aldus Inge Vangompel,

kenhuis Maastricht heeft onlangs een Smiley

hoofdverpleegkundige van de Kinderafdeling, en Lilian

gekregen van de stichting Kind en zieken-

Limpens, hoofd van het Pedagogisch Team. “Het is toch een erkenning dat je kind in het azM in goede handen is.”

huis. Het is daarmee het derde academisch

De stichting Kind en Ziekenhuis verleent Smileys aan

ziekenhuis dat een dergelijke kwaliteitsmerk

van kindgerichte voorzieningen voor kinderen en ouders.

voor de kinderafdeling krijgt. Eerder heeft het azM al een Smiley ontvangen voor de Kraamafdeling.

ziekenhuizen die zich positief onderscheiden op het vlak De stichting let op acht criteria en vier leeftijdsgroepen: zuigelingen, peuters/kleuters, schoolkinderen en adolescenten. 9

Uit de Ketenzorg gaat om de best mogelijke zorg voor de patiënt. In Maastricht start in oktober een nieuwe campagne om orgaandonors te werven. De insteek is nu: kies zelf, zodat je nabestaanden dat niet hoeven te doen. In deze rubriek vragen we bezoekers van het Maastricht UMC+ hoe dat voor hen zou zijn.

praktijk

“Hoeveel mensen gaan er dood omdat er geen donor beschikbaar is? Het is echt van den zotte.” Petra van Heuven van Staereling bepleit dat iedereen automatisch donor wordt. “Ik heb er geen probleem mee, na mijn dood is dit maar een lichaam en dat staat los van de ziel. Daar kan ik toch iemand anders gelukkig mee maken? En het is ook goed om dat uit te dragen naar de nabestaanden. Maar om eerlijk te zijn heb ik ook geen donorcodicil nu. Je

<

bent altijd met 100.000 andere dingen bezig… ik moet me toch eens gaan aanmelden.”

Kinyo de Beer zou het liefst het systeem uit haar vaderland Japan handhaven. “Achterop je rijbewijs staat of je wel of geen donor bent en welke organen je wilt afstaan. Dat is heel gemakkelijk voor hulpdiensten als je een ongeluk krijgt. Het is ook gemakkelijker te organiseren dan wanneer je mensen laat kiezen en ze zelf actie moeten ondernemen om donor te zijn. Ik wist niet dat het hier zo werkt, ik heb dus geen donorcodicil. In Japan is er geen discussie, want het systeem is heel duidelijk voor iedereen. Ook voor de mensen die je achterlaat.”

>

“Natuurlijk ben ik donor. Ik heb toch niets meer aan mijn lichaam als ik dood ben. Ik heb nooit iets ernstigs gemankeerd en ik zou maar wát blij zijn als ik een orgaan van iemand kon krijgen als ik het nodig zou hebben”, zegt Bart van Cappellen. “Als iemand net is overleden, wordt snel emotioneel gezegd: laten we maar niets doneren want we zijn al zoveel kwijt.” Hij bepleit een ander systeem, “zodat je automatisch donor bent, tenzij…”

10

<

“Dat gehannes van: zou hij wel of zou hij niet is helemaal niet nodig. Soms moet je mensen niet laten beslissen, dan moet je het gewoon regelen. Stel gewoon paal en perk aan die democratische zeggenschap.”

Eerste chirurgen in Carrousel met huisartsen Nicole Bouvy was in januari de eerste chirurg in de Carrousel en houdt sindsdien geregeld gezamenlijk spreekuur met huisartsen, net als haar collega’s Laurents Stassen en Geerard Beets. “Het woord chirurg heeft in de mond van een aantal patiënten een enge bijsmaak”, merkt Nicole Bouvy, “alsof we slagers zijn die niets liever doen dan snijden. Voor de patiënt geeft het dan

Nicole Bouvy

“Een galblaas kan er écht via de navel uit”

een prettig gevoel als het consult in de veilige omgeving van eigen huisarts kan plaatsvinden.”

Nicole Bouvy is zeven jaar chirurg in het Maastricht

Minder invasief is beter Nicole Bouvy draagt de nieuw-

UMC+ en beschouwde het als een gemis dat ze niet wist

ste technieken graag uit. “Laparoscopische chirurgie (kijk-

welke verwijzer een patiënt doorstuurde. “Door met huis-

operaties en ‘sleutelgatchirurgie’) is echt mijn hobby. Hoe

artsen samen te werken, leer ik ze beter kennen en dat

minder invasief, hoe sneller de patiënt kan herstellen dus

vind ik prettig. Het maakt het werk leuker. Een

hoe beter. Want als je via een grote snee naar binnen gaat,

Carrouselconsult is voor de patiënt zeer klantvriendelijk

komt 10% van de patiënten binnen de tien jaar weer terug

en chirurg en huisarts leren elkaars vak beter begrijpen.

met problemen zoals littekenbreuken en verklevingen.”

Vaak is een verwijzing daarna niet meer nodig.” Slechts

Dat zij een galblaas in plaats van vier kleine sneetjes nu

25% van de patiënten die gezien wordt in een gezamen-

via een sneetje in de navel verwijdert “zonder de jaap

lijk consult wordt namelijk doorverwezen naar de polikli-

onder je ribbenboog zoals ze dat vroeger deden”, is nog

niek Heelkunde.

niet wijdverbreid. “Een huisarts zag laatst alleen dat kleine littekentje bij zijn patiënt en wilde hem terugsturen

Feedback

Wat voor veel huisartsen nieuw is, is dat

omdat de galblaas er volgens hem nooit uit kon zijn.”

heelkunde heel praktisch is: “Ik kan een huisarts meehel-

Juist dergelijke nieuwe technieken die de meeste huis-

pen met een kleine operatie, zoals bijvoorbeeld een

artsen niet in hun eigen opleiding hebben gezien, lenen

ingegroeide teennagel of een groot lipoom. Met mij erbij

zich uitstekend voor bijscholing.

kan de huisarts toetsen of hij nog steeds goed bezig is

Collega Geerard Beets is ook enthousiast over de samen-

bij dit soort kleine chirurgische verrichtingen. Ik vind het

werking met huisartsen. “Het is fijn dat we ons beter

ontzettend leuk om feedback te geven.”

kunnen profileren als chirurgen. Het is ook goed om kleine chirurgie samen te bespreken zodat de huisarts

Bij patiënten merkt ze dat het hen geruststelt als zij als

zich kan bekwamen in bijvoorbeeld vasectomie of oogli-

chirurg vertelt dat bijvoorbeeld een zwelling in de lies

doperatie. Als we het leren aan onze assistenten, dan

een veelvoorkomende liesbreuk is en niets kwaadaar-

kan dat ook aan huisartsen.”

digs. “Dat klinkt toch anders uit de mond van een chirurg. Mensen weten vaak ook niet dat zo’n operatie

Meer informatie over de Carrousel en het jaarver-

onder plaatselijke anesthesie kan.”

slag kunt u lezen via www.azm.nl

11

COOP: ‘Medische cultuur moet meer open, leer van fouten’

Onderzoek dossiers overledenen voor betere kwaliteit zorg In het Maastricht UMC+ overlijden jaarlijks circa 700 mensen. De Commissie Onderzoek Overleden Patiënten (COOP) screent hun dossiers op zoek naar vermijdbare medische schade. Daarmee is het Maastrichtse ziekenhuis het eerste in Nederland. “Vermijdbare schade moet worden voorkomen”, zegt initiator Wim van Dijk. “We willen in een veilige marge deze discussie op gang brengen. Want artsen moeten wél verantwoording afleggen.”

De dossiers van 2008 zijn inmiddels gescreend, 2009 is

tijd hopen ze statistisch aan te tonen dat het aantal

bijna afgerond. De COOP-lieden, zoals ze soms genoemd

gevallen van overlijden door vermijdbare schade is afge-

worden, maken onderscheid tussen niet vermijdbare en

nomen mede dankzij interventies via de COOP.

vermijdbare onbedoelde schade. “Niet vermijdbaar is het

Een team van getrainde verpleegkundigen screent eerst

bijvoorbeeld als je medicijnen krijgt waarvoor je onver-

de dossiers op 15 verschillende zogenaamde triggers.

wacht allergisch blijkt te zijn. Vermijdbaar is het wan-

Dat zijn aanwijzingen voor het mogelijk bestaan van

neer in het medisch dossier staat vermeld dat je aller-

onbedoelde schade zoals bijvoorbeeld een schadelijke

gisch bent voor een bepaald geneesmiddel, maar dat

of onbedoelde reactie op geneesmiddelen, een klacht

toch krijgt voorgeschreven.”

van de familie of een infectie. Bij ongeveer de helft van

Over cijfers en specifieke afdelingen doet Wim van Dijk

de dossiers wordt een dergelijke aanwijzing gevonden.

geen uitspraak. Maar er is al wel veel duidelijk gewor-

Deze dossiers worden vervolgens uitvoerig door de oud-

den. “Wat bijvoorbeeld opvalt en waar niet altijd vol-

hoogleraren bestudeerd. Treffen zij mogelijke vermijd-

doende bij wordt stilgestaan, is dat sommige patiënten

bare schade aan, dan wordt dat met de hele commissie

soms weinig draagkracht hebben en dat dokters hen

besproken. Daarna wordt gerapporteerd aan het behan-

tóch graag willen behandelen.” Bij ernstig zieke patiën-

delteam en het betreffende afdelingshoofd. Na het

ten die ingrijpende operaties of chemotherapie moeten

beantwoorden van vragen wordt vastgesteld of er daad-

ondergaan, kunnen dan complicaties optreden die bij-

werkelijk sprake was van vermijdbare schade en worden

dragen aan een vroeger overlijden. Dan kun je je ach-

verbeteracties aangegeven.

teraf afvragen of je dat als arts wel had moeten doen.” “We willen de medische cultuur opener maken, ervarin-

12

Rapporteren aan arts De COOP bestaat uit acht leden,

gen delen, discussies op gang brengen en leren van

oud-hoogleraren en specialisten van het azM. In vijf jaar

eigen fouten door daar goed naar te kijken. Zo bied je

extra kwaliteit. Het is niet de bedoeling om met

Extra kwaliteit

de vinger naar personen te wijzen”, benadrukt

Wim van Dijk, zij het in aangepaste vorm, ook

coördinator Wim van Dijk. Het bestuur van het

geschikt voor huisartsen. “Het is goed dat er

ziekenhuis wordt dan ook niet over de casuïs-

onderzoek naar dossiers van overleden patiën-

tiek geïnformeerd, wel over algemene bevindin-

ten plaatsvindt. Fouten maken is niet goed, wel

gen van de COOP.

menselijk, maar je moet ervan kunnen leren.”

Het concept van COOP lijkt

Momenteel kost dossieronderzoek nog erg Betere verslaglegging Wat volgens Wim van

veel tijd en inspanning. Wim van Dijk werkt aan

Dijk ook opvalt, is dat het aantal onbedoelde

een efficiënter model dat minder tijd kost

schades bij snijdende en niet-snijdende vakken redelijk

zodat meer ziekenhuizen dossieronderzoek kunnen

vergelijkbaar is. “Natuurlijk zie je bij de meer risicovolle

invoeren. Een verder geautomatiseerd systeem om de

afdelingen zoals Intensive Care meer onbedoelde schade

dossiers te screenen zou daarbij heel handig zijn.

dan bij sommige andere afdelingen.” Als een van de resultaten van COOP zal in Maastricht Ook ziet de COOP dat de verslaglegging veel beter kan:

nog dit jaar een Necrologiecommissie multidisciplinaire

“Artsen rapporteren vaak onvolledig of onleesbaar”,

besprekingen gaan organiseren over casussen van

merkt hij op. “Zeker in een academische setting met veel

patiënten waarbij onbedoelde schade is opgetreden. In

wisselingen van behandelaars heb je dan snel communi-

volgende jaren wordt het effect gemeten van verbeter-

catieproblemen. Bovendien wordt door de huidige ver-

maatregelen sinds de COOP actief is.

gaande specialisatie de totale mens wel eens over het hoofd gezien.”

Nieuwe donoractie Denk aan je nabestaanden Bent u orgaandonor? Denk met je hart en maak zelf de keuze, zodat nabestaanden die niet hoeven te maken vlak na je overlijden. Dat is de boodschap achter de nieuwe campagne van het Maastricht UMC+, die op 4 oktober start. “De onderliggende gedachte is dat

bespreken het niet vaak en ik snap

we duidelijk willen maken dat het

dat je daar als 18-jarige niet mee

jezelf ook kan overkomen dat je een

bezig bent.”

orgaan nodig hebt en dat je dan de keuze maakt om te transplanteren ja

Monique Willems noemt weefsels

of nee”, zegt Monique Willems, een

waar mensen mogelijk niet bij stil-

van de transplantatiecoördinatoren

staan als het gaat om doneren: hart-

in de regio Zuid, van Zuid-Limburg

kleppen, huid, botten kunnen vijf

tot en met Roermond. “Waarom nu

jaar bewaard blijven voor transplan-

dan niet, want als je niet zélf een

tatie. Hoornvliezen zijn ook hard

keuze maakt, is het wel erg lastig

nodig, er is een wachtlijst van bijna

voor je nabestaanden als ze de vraag

600 mensen voor. Hoornvliezen kun-

krijgen op zo’n moeilijk moment. En

nen 28 dagen bewaard worden en

we leggen nu niet de nadruk op een

zijn ook welkom als de donor op

onbekende die je orgaan krijgt, maar

leeftijd is of kanker heeft. Bij orgaan-

over de mensen die je lief hebt.”

donatie wordt het orgaan afgestaan

De donorvraag is wettelijk verplicht

na het overlijden in het ziekenhuis,

en in 66% van de gevallen antwoor-

bij weefseldonatie is er meer tijd

den mensen ‘nee’, vaak omdat ze

waardoor het weefsel ook kan wor-

niet weten wat de overledene graag

den afgestaan in de thuissituatie van

had gewild. “Zeker jonge mensen

de overledene.

13

Team adviseert huisartsen na zedendelict, prik- of seksaccident

PEP-protocol goed voor patiënt en budget Wat doe je als huisarts als iemand zich meldt na een prik-, snij- of bijtaccident? Direct de PEPachterwacht bellen van het Team Infectieziekten in het Maastricht UMC+. Deze boekt goede resultaten met het zogenoemde PEP-protocol waarmee ze het risico op hepatitis B, C en hiv adequaat kan inschatten. De achterwacht adviseert de artsen op de Spoedeisende Hulp dagelijks over eventuele medicatie. Dat blijkt aantoonbaar veiliger voor de patiënt en goedkoper voor de zorg.

PEP staat voor Post Exposure Profylaxe en het protocol

Ze geeft als voorbeeld een kind in de zandbak dat in een

richt zich op prik-, snij-, spat- en bijtaccidenten die veel

naald valt. “Dan horen we vaak emotionele argumenten:

voorkomen bij zorg- en hulpverleners. Daarnaast advise-

stel je voor dát… Maar de kans dat zo’n kind hepatitis of

ren de verpleegkundig specialisten van de PEP-achter-

hiv krijgt, is 0,0000 en nog wat procent terwijl de kans

wacht bij zedendelicten en seksaccidenten, over eventu-

op leverfalen en een levertransplantatie door medicatie

ele medicatie en de dosering.

bijna 1% is.”

“In het begin reageerden artsen en arts-assistenten scep-

In de race om de Zorgveiligheidsprijs 2010 van de

tisch maar het blijkt dat voor alle accidenten die op onze

Inspectie is de PEP-achterwacht in de top drie geëindigd.

SEH binnenkomen een advies wordt gevraagd”, zegt

“Met een redelijk eenvoudig protocol lukt het om de

Jolanda Schippers van de PEP-achterwacht. “Inmiddels

patiëntveiligheid te verbeteren en kosten te besparen”,

noemen ze het prettig, adequaat en leerzaam dat we hen

weet Jolanda Schippers. “Vorig jaar hebben we 30 keer

adviseren.”

de beslissing om medicijnen te geven teruggedraaid omdat het risico veel lager lag dan de bijwerkingen van

Bijwerkingen “Het blijkt dat artsen die er niet fulltime

de heftige kuur die je krijgt. Als je iemand medicijnen

mee bezig zijn zoals wij, neigen naar het toedienen van

geeft, zijn er een half jaar lang ook geregeld controles,

medicijnen terwijl de kans op ernstige bijwerkingen

hepatitis- en hiv-tests. Al met al kost zo’n behandeling

soms veel groter is dan het risico iets op te lopen”, waar-

5000 euro.”

schuwt Jolanda Schippers. Gedegen advies

Vorig jaar zijn 51 behandelingen

gegeven. “Het nadeel is dat een kwart van de mensen die we geïndiceerd hebben, de kuur niet heeft afgemaakt. Soms zijn slachtoffers niet gemotiveerd maar de helft is gestopt door de bijwerkingen.” Van de gemelde prikaccidenten, is de helft intern. Zijn slachtoffers extern, dan zien Jolanda Schippers en haar collega’s vooral dat ze werken in de gezondheidszorg of zich melden na een seksaccident, bijvoorbeeld als een partner naderhand vertelt dat hij besmet is met hiv. “Bij patiënten die zich afvragen wat ze opgelopen kunnen hebben, een stel waarvan er een hiv-positief is en het condoom gescheurd is, verkrachtingen, een ruzie waar iemand gebeten wordt…” Ze kan zich echter goed voorstellen dat ook huisartsen graag advies inwinnen. “Dit PEP-protocol is er voor iedereen.” Verwijzers kunnen voor advies de PEP-achterwacht bellen via 06 135 85 310. 14

Peter Feczko: ‘Zorg in Hongarije is onvergelijkbaar’

De schouders onder Orthopedie Peter Feczko is orthopedisch chirurg in het Maastricht UMC+. Het kostte hem weinig moeite om zijn vaderland Hongarije te verruilen voor een baan in een Nederlands ziekenhuis. Om de werkomstandigheden en vooral zijn persoonlijke ontwikkeling als schouderspecialist.

In 2006 kwam hij in Nederland werken, als beginnend

De werkomstandigheden in Hongarije zijn ook niet opti-

medisch specialist in Lelystad. De populatie is er vrij jong,

maal. “Het salaris is minimaal en in het verleden mocht ik

waardoor hij veel sportletsel heeft behandeld en relatief wei­

na 24 uur traumadienst vrolijk door in de poli of de OK.

nig protheses heeft geplaatst voor versleten gewrichten.

En omdat het loon zo laag was, gingen veel collega’s en ik daarnaast nog werken in een wijkpoli in Boedapest of

Goede schouderspecialist Sinds een jaar werkt Peter

op het platteland waar een tekort aan spoedartsen was.”

Feczko in Maastricht. Vooral knieën en schouders ziet hij

Hongarije kan wat Peter Feczko betreft een voorbeeld

als een uitdaging om te behandelen. “Heel interessant, je

nemen aan Nederland. “De kwaliteit van zorg is goed,

kunt een prothese plaatsen, kniebanden repareren, er

alle processen staan beschreven in protocollen en die

kan iets aan de meniscus zijn, aan het kraakbeen, er kan

worden ook nageleefd, de opleiding is heel goed, de

een peesscheur zijn.”

Inspectie is zorgvuldig.”

Zijn specialisme vergt veel ervaring om goed te zijn in het vak. Peter Feczko’s droom is “een echt goede schou-

Samen met huisartsen Op de poli wil hij graag bekij-

derspecialist te worden met 50 protheses per jaar”. “Ik

ken hoe de service en de samenwerking met huisartsen

heb de laatste drie weken 5 schouderprotheses geplaatst

beter kan. “Het is voor ons handig om in het dossier van

en er staan nog 10 mensen op de wachtlijst.”

de huisarts te kijken maar er is nog geen uniform systeem. Bij de Spoedeisende Hulp is het belangrijk dat

Dan naar zijn vaderland. Op de

de medicatielijsten kloppen in het dossier. En het lijkt

vraag of wat hij van Hongarije direct hier zou willen

me interessant om spreekuur te houden met een huis-

invoeren, antwoordt Peter Feczko stellig: “Niets.” “Het

arts en fysiotherapeut.”

Zorg in Hongarije

zorgsysteem is bijna niet te vergelijken: daar is minder geld, minder personeel, minder apparatuur, oude gebou-

Aan de Nederlandse mentaliteit heeft Peter Feczko

wen. De poli werkt zonder afspraken zodat je als patiënt

amper hoeven te wennen. “Zoals Máxima het zegt:

vaak urenlang moet wachten.”

Nederland is een raam zonder gordijnen, een heel open

De rechten van de patiënt zijn echter goed beschermd.

maatschappij. Als ik iets denk, dan zeg ik het ook. En

“Vóór de operatie moet je een formulier ondertekenen

hoewel ik met mijn kinderen Hongaars spreek, denk en

met daarop alle mogelijke complicaties. En nóg een for-

droom ik vaak in het Nederlands.”

mulier waarin staat dat je het allemaal hebt begrepen, om procedures te voorkomen.”

15

Praktijk

Column

gericht Door Gerard van der Velde, voorzitter Adviescommissie Seniorenbeleid Maastricht Als Adviescommissie Seniorenbeleid van B en W van de stad Maastricht (ASM) geven wij met andere Adviesraden gevraagd en ongevraagd advies over beleid inzake wonen, welzijn en zorg. De Gemeenteraad behandelt de voorstellen en ziet dus wat de adviescommissies hebben ingebracht. ASM heeft negen gekwalificeerde leden en richt zich op de groep boven 55 jaar. Soms maakt de politiek onvoldoende tempo of blijven zaken liggen. Wij zijn dan de luis in de pels en adviseren dan ongevraagd. Onze pretenties zijn gestoeld op realiteitszin. Door een goede communicatie met ambtenaren, verantwoordelijke wethouders en Gemeenteraad kunnen wij invloed uitoefenen. Tegelijk hebben we maatschappelijk een oor- en oogfunctie. De gemeente wil net als wij een integraal ouderenbeleid, onder meer door de sterke vergrijzing en de wens van de overheid dat ouderen de regie over hun leven houden, zo lang mogelijk in het eigen huis blijven wonen, in hun vertrouwde omgeving. Omdat een adequate infrastructuur vaak ontbreekt, is dat vaak onmogelijk. In de afgelopen vier jaar hebben wij hierover een aantal ongevraagde adviezen uitgebracht: de 1 loketfunctie in de buurt, eenzaamheid en wonen met zorg en welzijn. Wij concluderen onder meer dat de gemeente een regierol moet vervullen, dat veel spelers moeilijk over eigen grenzen heen kunnen stappen en dat de rol van de huisarts cruciaal is: dé centrale plek als signaalfunctie voor de problemen van onze doelgroep, als verbindingsschakel met de transmurale-, de herstel- en de palliatieve zorg. Dé stimulator voor betere leefstijl. Wij participeren met plezier ook in het project (G)OUD. Binnenkort adviseren wij over de tweede beleidscyclus 20122015, de WMO en de Gezondheidsnota (kadernota Welzijn en Zorg). Voor de lezers van dit blad van immens belang. www.adviesseniorenmaastricht.nl

Beschadigde zenuwen repareren Wetenschappers van het Maastricht UMC+ en de TU Eindhoven doen samen met het Dutch Polymer Institute (DPI) onderzoeken of ze beschadigingen aan perifere zenuwen met een nieuw afbreekbaar polymeer kunnen herstellen. Ze ontwikkelen van poreus materiaal met een soort van

Het streven is niet alleen functieherstel (denk aan de

honingraatstructuur. Beschadigde of doorgesneden

grijpfunctie van de hand) maar ook het voorkomen van

zenuwen kunnen weer groeien, het is belangrijk dat ze

pijn.

in de juiste richting groeien. Vandaar de behoefte aan een kunstmatige brug of tunnel waardoor het zenuwweefsel in de juiste richting wordt geleid. Het poreuze materiaal trekt stofjes aan die de zenuwuiteinden versneld moeten doen groeien.