nummer 3 | 2009
Praktijk is een uitgave van Maastricht Universitair Medisch Centrum+ voor huisartsen en andere verwijzers
Actieve voorlichting HPV-vaccin hard nodig Preventieconsult betrekt patiëntenfactor in meetsysteem Nieuw echocentrum wil huisarts meer betrekken bij prenatale screening
university hospital Maastricht
Maastricht University
Maastricht UMC+
4
8
12
14
3 Brigitte Slangen: “Boek grote winst met het HPV-vaccin” | 4 Prenatale screening: gezinsarts maakt zorglijn compleet | 6 Kort nieuws uit de praktijk | 7 Joachim Wildberger over zijn kijk op Nederland | 8 Hobbykok Ronald Croughs bouwde zijn huis om de keuken | 9 Gezamenlijk consult kan behandeling versnellen | 10 Uit de Praktijk: bezoekers van de avondpoli | 11 Specialisatie huisarts geeft groepspraktijk meerwaarde | 12 Nicolaas Schaper en Geert-Jan Dinant bepleiten ‘mens’ in meetsysteem | 14 Animo voor thuisdialyse groeit enorm | 15 Gaspard Knops verwezenlijkt zijn droom in Tanzania | 16 Column van Hans Fiolet
Colofon Praktijk is een uitgave van Maastricht UMC+, RVE Transmurale Zorg i.s.m. De Stichting Regionale HuisartsenZorg Ontwerp en grafische vormgeving Strategy Communication Minds, Maastricht Redactie Hans Fiolet, Ber Huijnen, Stan Kempinski, Job Metsemakers, Dick Nagelhout, Jos Offermans, Guy Schulpen Stafdienst Communicatie Maastricht UMC+, Strategy Communication Minds Eindredactie Dick Nagelhout Fotografie Appie Derks Druk Pietermans Lanaken Suggesties voor de redactie? Bel Jos van Cann, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC +, telefoon 043 387 51 13.
Gynaecologisch oncologe wil met artsen opkomst verhogen door actieve voorlichting
“Boek grote winst met het HPV-vaccin” Het lijkt erop dat de publieke storm rondom de HPV-vaccinatie geluwd is, maar nog steeds heeft pas de helft van de 12-jarige meiden zich laten vaccineren tegen baarmoederhalskanker. “Schrikbarend weinig”, stelt gynaecologisch oncologe Brigitte Slangen van het Maastricht UMC+. Werk aan de winkel dus voor artsen, om ouders actief en objectief te informeren en hun dochters alsnog te laten vaccineren.
Vorig jaar juli besloot minister Klink van Volksgezondheid
of schadelijk is, bang dat andere types kanker dan de
het advies van de Gezondheidsraad te volgen en de HPV-
kop opsteken. Dat is allemaal nooit wetenschappelijk
vaccinatie ter voorkoming van baarmoederhalskanker op
bewezen. Integendeel, de eerste studies laten ook wat
te nemen in het Rijksvaccinatieprogramma. De weerstand
kruisbescherming zien, al zijn dat nog voorzichtige
die volgde, was onderschat en erger nog: het resultaat
conclusies.”
van de landelijke campagne is bedroevend. Amper de helft van de doelgroep heeft zich laten vaccineren.
Verdere daling
Elk jaar wordt in Nederland bij 700
vrouwen baarmoederhalskanker geconstateerd, 200 tot “Schrikbarend”, vindt Brigitte Slangen. “Wel of niet invoeren
250 vrouwen overlijden er jaarlijks aan. Het duurt nog
is een heel lange discussie geweest in de beroepsgroep.
twintig jaar eer we de reductie door de Rijksvaccinatie
Ook de kosten zijn bevochten. Maar nu het dan toch
gaan zien. “De winst van het vaccin zit in een verdere
betaald wordt, gaat de discussie alleen nog over eventuele
daling van dat getal. Maar dan moeten mensen zich wel
risico’s.”
laten vaccineren.”
Voorkom afwijkingen Brigitte Slangen staat vierkant
Want de kosteneffectiviteit, de helft minder baarmoeder-
achter de vaccinatie. “We screenen al op baarmoederhals-
halskanker over dertig jaar, is gebaseerd op deelname
kanker met een uitstrijkje. Daarmee spoor je afwijkingen
van de hele doelgroep. “Ik hoor wel van moeders van
zo vroeg mogelijk op en haalt ze dan weg. Een vaccin is
12-jarigen dat ze een jaartje respijt willen, want dan kan
een primaire preventie: je zorgt er juist voor dat er geen
de vaccinatie ook nog. Ik hoop dat ze het dan alsnog
afwijkingen komen. In nascholing samen met huisartsen
laten doen.”
kunnen we goed aandacht besteden aan de feiten en de fabels over de risico’s.” Ze hamert er op dat artsen de
Meisjes die nog in 2009 starten met de eerste vacci
onrust bij veel ouders wegnemen met onafhankelijke
natie kunnen de serie (tweede en derde vaccinatie)
informatie. “Vooral moeders zijn bang dat het gevaarlijk
in 2010 af maken op kosten van de overheid. 3
Nieuw echocentrum wil huisarts meer betrekken bij prenatale screening
Gezinsarts
kan zorglijn completeren Nog vóór de zomer opent het eerstelijns echocentrum in het Maastricht UMC+, beheerd door verloskundigen. Huisartsen en verloskundigen kunnen hun patiënten naar het centrum verwijzen, waar het echoscopieteam van het ziekenhuis in een eerstelijns setting de vrouwen onderzoekt. Een mooie manier van krachtenbundeling, vinden de initiatiefnemers: verloskundige Naomi Satijn en perinatoloog dr. Jos Offermans. Ze willen huisartsen graag méér betrekken bij de zorg voor zwangere vrouwen.
4
Naomi Satijn: “Zijn er afwijkingen, dan kun je zorgen dat de baby na de geboorte goed opgevangen wordt.”
Per 1 januari 2007 is in Nederland een nieuw bevolkings-
Enorme gezondheidswinst De zorglijn zou volgens
onderzoek geïntroduceerd en de richtlijn om zwangere
de twee het best kunnen beginnen met een preconcep
vrouwen in een vroeg stadium voor te lichten over de
tioneel advies, bijvoorbeeld bij de huisarts waar veel
optie om onderzocht te worden op aangeboren afwijkingen.
mensen hun kinderwens uiten. Dan zijn vrouwen ook
“We willen het liefst met negen weken zwangerschap het
mooi op tijd voor alle onderzoeken.
bloed onderzoeken. Hoe eerder je kunt bloedprikken, des te beter je de risico’s voor de baby kunt inschatten”, benadrukt
“Het zou jammer zijn als er vertraging ontstaat omdat de
Jos Offermans, resultaatverantwoordelijk teamleider
huisarts niet op de hoogte is van de richtlijn. Want je
prenatale screening in het Maastricht
UMC+.
“Dat kan
behaalt een enorme gezondheidswinst met prenatale
alleen als je ook vroeg start met counseling: voorlichting
screening”, vinden Naomi Satijn en Jos Offermans.
over prenatale screening en de onderzoeken die daarbij
“Je geeft mensen op tijd de tools in handen om bewust
horen”, vult Naomi Satijn aan.
te kiezen. Je geeft toekomstige ouders objectieve informatie zodat ze zelfstandig een beslissing kunnen nemen
Cursus counseling Jos Offermans merkt dat nog niet
of ze een kindje wel of niet willen opvoeden. Zijn er
alle huisartsen in Zuid-Limburg op de hoogte zijn van
afwijkingen, dan kun je zorgen dat de baby na de
de nieuwe richtlijn en zwangere vrouwen in een vroeg
geboorte goed opgevangen wordt.”
stadium verwijzen naar een verloskundige of gynae coloog. Hij vindt het daarom van belang ook huisartsen
Feeling met zwangere vrouwen
te informeren en wil hen graag begeleiden in de rol van
alle huisartsen begeleiden geen bevallingen meer. Maar
‘counselor’, zodat ze ook de vrouwen in hun praktijk zo
de helft van hun patiëntenbestand bestaat uit vrouwen.
vroeg mogelijk kunnen voorlichten. Inmiddels zijn de
Jos Offermans en Naomi Satijn hopen daarom dat huis-
eerste vijftien artsen binnen de RHZ in deze regio
artsen meer feeling krijgen met zwangere vrouwen en
geslaagd voor de cursus counseling, in de regio Sittard-
alles wat daar lichamelijk en psychisch bij komt kijken.
Natuurlijk, vrijwel
Geleen zijn dat er ook vijftien. Wie zwangere vrouwen graag wil counselen, kan een cursus en later een contract
Profileren als gezinsarts Bovendien zien de perina-
aanvragen bij de vergunningshouder, in dit geval het
toloog en de verloskundige counseling rondom prenatale
Maastricht
UMC+.
screening als een prachtige kans voor de huisarts om zich te profileren als gezinsarts. Jos Offermans noemt
Zorglijn completeren Om de zorglijn van preconceptie
het in dat licht dan ook jammer dat de huisarts de pas-
tot en met postpartum te completeren, willen Jos
geborene vaak niet meer controleert op de vierde dag.
Offermans en Naomi Satijn het liefst het contact met huis
Naomi Satijn knikt. “Het is een goed moment voor de
artsen intensiveren. Informatie over prenatale screening
huisarts om eens in een gezin te kijken en te zien wat voor
komt daarom nog vóór de zomervakantie op een speciale
een impact de zwangerschap en de geboorte hebben in
website, die toegankelijk is voor de huisarts, de verlos-
een gezin. Dan gaat het meer leven bij de huisarts en de
kundige, de gynaecoloog én de patiënte.
ouders van de pasgeborene stellen het vaak op prijs. Het maakt de zorglijn véél completer.”
Naomi Satijn ziet het elektronisch patiëntendossier als ideaal, zodat alle informatie over de zwangere vrouw
Kijk voor meer informatie ook eens op:
gebundeld is in één dossier, of ze nu in de eerste of de
www.prenatalescreening.azm.nl
tweede lijn in behandeling is. Bovendien komt er een af
Patiënten met een kinderwens kunt u verwijzen
sprakenprotocol, waar een werkgroep van verloskundi-
naar: www.zwangerwijzer.nl
gen en huisartsen momenteel de laatste hand aan legt. 5
Bruin vet sleutel zwaarlijvigheid Bruin vet, ook wel babyvet genoemd, zou wel eens de sleutel tot de oplossing kunnen zijn van het toenemende probleem van zwaarlijvigheid in de westerse wereld. Die conclusie is gerechtvaardigd op basis van onderzoek door dr. Wouter van Marken Lichtenbelt en collega’s van de vakgroep Humane Biologie van het Maastricht UMC+, in samenwerking met de afdelingen Nucleaire Geneeskunde en Algemene Heelkunde. Het onderzoek is gepubliceerd in het gezaghebbende Amerikaanse vakblad The New England Journal of Medicine.
kort nieuws uit de
Maastrichtse IC-ambulance
praktijk
De Mobile Intensive Care Unit (MICU) zuidoostNederland heeft een nieuwe IC-brancard en een speciaal ingerichte IC-ambulance in gebruik. De MICU-brancard is vanuit het Maastricht UMC+ ontwikkeld voor het transport van patiënten die intensieve zorg nodig hebben. Het bijzondere aan de Maastricht Mobile Intensive Care Unit (MMICU) is dat alle apparatuur die nodig is voor intensive-caretransport veilig vastgezet is onder het ligbed en niet kan losschieten tijdens het transport. Door de keuze van veiligheids riemen om de patiënt vast te leggen en de modulaire opbouw waardoor apparaten makkelijk te vervangen zijn, is de brancard geschikt voor het vervoer van zowel kinderen als volwassenen. Bovendien kunnen de medische en elektrische voorzieningen op de trolley twee uur zelfstandig draaien. Het project is gefinan-
Provincie
steunt onderzoek naar centrum Toxicogenomics
cierd door de Cedric Paulussen Stichting, het Fonds NutsOhra en het Maastricht UMC+.
Het Maastricht UMC+ gaat onderzoeken of de oprichting van een Europees centrum voor Toxicogenomics economisch haalbaar is. Toxicogenomics behelst de ontwikkeling van methodes om de veiligheid van chemische stoffen te testen bij wijze van alternatief voor dierproeven. De Provincie Limburg heeft het Maastricht UMC+ een subsidie van 200.000 euro toegekend voor het opstellen van een businessplan. Bedoeling is een technologieplatform op te richten als onderdeel van de Healthcare Campus Maastricht.
6
Joachim Wildberger prijst Nederlands teamwerk
Iedereen die kundig is, beslist mee Hoe kijken buitenlanders aan tegen de Nederlandse zorg? Prof. dr. Joachim Wildberger uit Duitsland ziet vooral voordelen. “Iedereen die kundig is, mag meepraten.” Prof. dr. Joachim Wildberger uit Aken is ruim een half jaar
disciplinair overleg is het schoolvoorbeeld hiervan. Onder
vakhoogleraar Radiologie, hoofd van de afdeling Radiologie
zoek en onderwijs worden hier terecht gezien als regulier
en voorzitter van de vakgroep Beeldvorming van het
onderdeel van je werk als specialist. In Duitsland is de
Maastricht UMC+. Voorheen was hij medisch directeur
werkdruk zó hoog, dat je daar vaak niet aan toe komt.
Radiologie in Berlijn-Buch.
Onderzoek is vaak een vrijetijdsbesteding, dat doe je ‘s avonds en ‘s nachts.
Joachim Wildberger ziet veel voordelen van de Nederlandse zorg waarvan Duitsland ook zou kunnen profiteren.
De concurrentie tussen ziekenhuizen in de Euregio ziet
“Dat iedereen hier een basisverzekering heeft, betekent dat
Joachim Wildberger als kans voor de patiënt. “Ik ben ervan
men de problemen van de toekomst aanpakt. Ook heeft de
overtuigd dat patiënten voor het Maastricht UMC+ blijven
huisarts een andere rol dan in Duitsland: wie daar naar een
kiezen als ze tevreden zijn over de goede behandeling en
specialist wil, kan gemakkelijk de huisarts passeren. Je
de service. Tegen mijn Duitse achtergrond vind ik dat wij
kunt als patiënt zelf beslissen naar wie je gaat, dat lijkt
het heel goed doen in Maastricht. Toch wil ik niet in de
klantgericht. Maar het is niet altijd effectief. In Duitsland
comfortzone terecht komen. Wat je ontwikkelt, moet beter
wordt bijvoorbeeld meer radiologisch onderzoek verricht
zijn dan voorheen: omdat de patiënt langer leeft met een
dan in veel andere landen. Zijn mensen daar zieker?” Hij
hogere levenskwaliteit of omdat het goedkoper is voor de
betwijfelt het.
maatschappij.” Joachim Wildberger roemt het kwaliteits management in Nederland en zal altijd zoeken naar de
Het Duitse systeem kost daardoor relatief veel geld en
vertaalslag naar de patiënt.
specialisten ervaren een hoge werkdruk. Aan de andere kant betekent dit, dat huisartsen in Nederland een heel
Goed luisteren Het streven is dat de vakgroep Beeld
grote verantwoordelijkheid dragen.
vorming het hoogste niveau in geavanceerde beelddiagnostiek biedt, met een focus op cardiovasculaire beeld-
Subspecialismen Ook in teamwerk ziet hij verschil. “In
vorming en oncologie. Radiologie is een secundaire RVE,
Duitsland probeert men alles te kunnen, in Nederland heb
een ondersteunende dienst voor andere vakgroepen.
je meer subspecialismen. En iedereen die kundig is, mag
“We willen daarom goed luisteren naar partijen met wie we
meepraten en -beslissen, ongeacht de hiërarchie. Dat
samenwerken, zeker ook huisartsen. Als zij suggesties
biedt veel voordeel omdat het heel pragmatisch is. Multi
voor verbeteringen hebben, kunnen ze me altijd bellen.” 7
Ronald Croughs is bijna dertig jaar huisarts en was tot vorig jaar ook ‘gestichtarts’ in penitentiaire inrichting Overmaze. Zijn Indonesische patiënten is het vast opgevallen dat hij zijn visites afstemde op hun etenstijd, “dan zetten ze een bordje erbij”. Koken en uitgebreid tafelen zijn zijn grootste passie. “Dit huis hebben we om de keuken heen laten bouwen.”
Ronald Croughs kookt dagelijks voor zijn vrouw en hun zoon. “Thuiskomen is zalig, dat begint in de zomer met het opentrekken van een fles witte wijn. Dan begint voor mij de ontspanning en laat ik mijn werk van me afglijden.” En hoe! Zijn gezin hoeft niet te rekenen op een snelle maaltijd. “Alle protesten ten spijt, ik trek me er niks van aan”, zegt de Bourgondiër lachend. “In de winter eten we rond acht uur, in de zomer meestal een uur later. Het liefste heb ik dat mijn gezin of vrienden bij mij zijn, aan de lange bar bij het kookeiland of de tafel ervoor. Gisteren wilden ze stamppot maar het was zulk heerlijk weer. Toen heb ik spaghetti gemaakt met verse pesto, tomaat en een bosuitje. Ik vind het ook heel gezellig als vrienden komen mee pruttelen in de pannen. Gezellig ouderwets ouwehoeren.” Messenset mee
Op zaterdag koopt Ronald Croughs
steevast vlees, vis, groente en kruiden vers in. “Indo nesisch blijft verdomd lekker, maar ik werk ook graag met Limburgse producten zoals het Livarvarken. Ook de mediterrane keuken spreekt me erg aan. De moderne Noord-Spaanse keuken is absoluut top. We hebben een caravan bij de Spaanse grens in Frankrijk staan en van daar uit gaan we graag naar het binnenland en NoordSpanje.” Een caravan? Dat is vast behelpen voor een hobby kok. “Dat had je gedacht, ik heb een voor caravanbegrippen luxe buitenkeuken gemaakt waar ik me prima in kan redden.” Veel landgenoten nemen de piepers van thuis mee, Ronald Croughs niet. Hij gaat voor plaatselijke specialiteiten maar zweert wel bij zijn eigen messenset. Verwennen met vis Hij hoopt dat kinderen aanschuiven onder de Zuid-Franse zon. “Ze hoeven niet bij ons te staan, maar ik wil wel graag dat ze komen eten. Ik verwen ze graag met visgerechten, een mooie tarbot bijvoorbeeld met beurre blanc en een beetje puree gaat er altijd in.” Als haar echtgenoot thuis is, kan mevrouw Croughs zich maar beter neerleggen bij het bestellen van haar lievelingskostje. “Als zij kookt, ga ik me ermee bemoeien, dan zeg ik bijvoorbeeld: ‘hoe hou je dat mes nou vast?’ Dat is de enige keer dat ik uit mijn eigen keuken geknikkerd wordt.” 8
Koken is het beste medicijn voor huisarts Ronald Croughs
Bourgondisch relaxen aan het kookeiland
1000ste Carrousel: minder verwijzingen door nauwe samenwerking huisarts en specialist
Gezamenlijk consult kan behandeling versnellen De Carrousel, de gezamenlijke consulten van huisartsen en specialisten van het Maastricht UMC+, levert een belangrijke verdieping van de relaties tussen de eerste- en tweedelijnszorg.
Huisarts Marjolein Kusters en dermatoloog Charles Henquet: “Samenwerken in de Carrousel is zinvol en leerzaam.”
In deze regio zijn vrijwel alle huisartsen actief in de Carrousel. Inmiddels werken tien vak-
Voorbeeld voor Nederland “Deze werkwijze en con-
groepen binnen het Maastricht UMC+ mee.
Vierhout, die als huisarts ruim twintig jaar geleden is
clusies vormden destijds een eye-opener”, vertelt Nandus gestart met de Carrousel. “Het was echt een voorbeeldproject voor de rest van Nederland.” De effecten en
Met regelmaat nodigt een groep huisartsen een specialist
gedragsveranderingen bij de betrokkenen zijn bevestigd
en specifieke patiënten uit voor een gezamenlijk consult.
in vier studies, waaronder het promotie-onderzoek van
Ze werken een jaar lang samen, daarna wisselt het specia-
Nandus Vierhout. “Het is heel zinvol, leerzaam en altijd
lisme. De Carrousel is stevig verankerd in de reguliere
leuk”, vindt huisarts Marjolein Kusters. “De communicatie
zorg in deze regio.
met specialisten verbetert, waardoor je snel met een specialist kunt overleggen over de behandeling of een consult
Minder verwijzingen In de Carrousel leert de huisarts
kunt regelen. Daardoor heeft een patiënt vaak sneller
van de specialist, de kennis neemt toe zodat hij/zij in de
duidelijkheid of sneller een behandeling dan wanneer hij
toekomst patiënten met gelijke klachten zelf kan behan-
naar de poli zou gaan.”
delen. De specialist krijgt meer toelichting over een patiënt en beslist ter plekke met de huisarts of iemand
Nascholing is kracht De kracht zit in het nascholings
voor nader onderzoek of een diagnose alsnog naar het
effect van alle vakgebieden, weet Nandus Vierhout. “Je be
ziekenhuis moet. De meeste patiënten die anders door
handelt samen je eigen patiënten, dat beklijft het beste. Ik
gestuurd zouden worden, kunnen na een gezamenlijk
heb bijvoorbeeld geleerd hoe je een goede injectie geeft bij
consult bij de huisarts blijven. De Carrousel leidt tot min-
schouderklachten en hoe je puncteert in een gewricht.”
der verwijzingen, minder diagnostiek, tevreden patiënten
“Voor patiënten is het heel prettig naar de huisarts te kun-
en tevreden artsen, betere communicatie door korte lijnen
nen gaan en niet direct naar het ziekenhuis”, merkt derma-
tussen huisartsen en specialisten. Bovendien voorziet het
toloog Charles Henquet die met vier verschillende groepen
gezamenlijk consult in kwalitatief gelijkwaardige zorg in
huisartsen heeft samengewerkt in de Carrousel. “Patiënten
vergelijking met de polikliniek. Slechts vijftien procent
hebben doorgaans snel duidelijkheid. En ik vind het heel
van de patiënten in een gezamenlijk consult wordt door-
leuk en leerzaam om in een huisartsenpraktijk te kijken.
verwezen naar de polikliniek.
Het enthousiasme over en weer is geweldig.” 9
Uit de Ketenzorg gaat uiteindelijk om de best mogelijke zorg voor de patiënt. Hoe ervaren mensen dit? In de rubriek ‘Uit de praktijk’ vragen we toevallige passanten in het Maastricht UMC+ naar hun mening over de avondpoli.
praktijk
William Sabèl en zijn vriendin Patricia Lamers horen net dat alle specialismen in het Maastricht UMC+ elke dinsdag een avondpoli hebben van 17.00 tot 20.00 uur. “Dat is fantastisch. Anders moet je toch veel regelen op je werk als je hier moet zijn. En ’s avonds is prettiger, minder druk. Ik werk in Eindhoven. Gelukkig is het daar goed geregeld, ik heb het besproken met mijn werkgever en ik mocht me hiervoor ziekmelden. Ik heb namelijk de
<
afgelopen twee dagen hier op de poli doorgebracht voor allerlei onderzoeken. Het is goed verlopen: alle afspraken waren geregeld, strakke planning, niets is uitgelopen, ik heb goede uitleg gekregen. Ik hoef pas over een maand terug.”
Hanane Miri is net klaar met onderzoeken bij de oogpoli die drie uur hebben geduurd. Zij en haar man nemen even een moment rust met hun twee dochtertjes, voordat ze weer terug gaan naar hun woonplaats Weert. “Ik kreeg van de ene op de andere dag last van mijn linkeroog, acht dagen geleden. Ik zie heel wazig en kan u haast niet zien. Vanuit het ziekenhuis in Weert ben ik doorverwezen. Ik ben heel tevreden over de zorg hier, ik heb ook uitgebreid uitleg gekregen over wat de onderzoeken inhielden. Voor mijn man is het fijner om naar de avondpoli te komen, want nu heeft hij vrij moeten nemen van zijn werk. Maar we zijn nu pas klaar met alle onderzoeken die vanmiddag zijn gestart. Als ze nu pas zouden beginnen, zou het wel heel laat worden voor we thuis zouden zijn. Zeker voor de kinderen.”
<
>
Voor Peter Lemmens is het een groot voordeel dat hij ’s avonds naar de poli kan. Door diverse klachten is Peter geregeld in het Maastricht UMC+: in de twee jaar dat hij in Maastricht woont, heeft hij vijf keer in het ziekenhuis gelegen en drie operaties ondergaan. “Het is prettig dat ik naar de avondpoli kan, ook voor vervolgonderzoeken en een echo. Ik werk in wisseldiensten en kan mijn werk daar op afstemmen of een dienst ruilen. Anders zou ik daar verlof voor moeten nemen en dat is zonde. In de supermarkt kun je ook ’s avonds terecht. En ik hoorde net ook dat het voor bepaalde apparatuur juist rendabeler is om te blijven werken. Het opstarten kost natuurlijk ook handenvol geld.”
10
Medisch Centrum Sint Pieter wil meer expertise en betere samenwerking
Specialisatie huisarts geeft groepspraktijk meerwaarde
Solistisch werken als huisarts is er haast niet meer bij. Samenwerking is een trend, liefst nog met aanvullende specialismen in huis, zoals fysiotherapie en logopedie. Huisarts Roger Hardy ziet zijn eigen specialisatie en die van collega-artsen als belangrijke meerwaarde voor Medisch Centrum Sint Pieter. Roger Hardy werkt in Medisch Centrum Sint Pieter dat nu
erbij roepen bij een patiënt met een complex probleem. En
een half jaar open is: drie praktijken met vier huisartsen.
wat onze vergaderingen betreft, dat doe ik liever minder
In huis kan hij patiënten bovendien direct doorverwijzen
vaak maar dan wat efficiënter.” Patiënten vinden het pret-
voor een afspraak bij bijvoorbeeld een psycholoog,
tig dat er altijd een arts beschikbaar is in het medisch
podotherapeut, diëtist, verloskundige en fysiotherapeut.
centrum. De huisartsen waren aanvankelijk, voor de start
Vooral hun aanwezigheid als aanvulling op de huisart-
van dit medisch centrum, bang dat patiënten zouden gaan
sen ziet Roger Hardy nu nog als belangrijke troef van het
‘praktijkhoppen’. Dat bleek koudwatervrees. De vier huis-
medisch centrum aan de Glacisweg.
artsen hebben door goede afspraken en communicatie hun eigen patiënten bestand gehouden en hanteren ook
Opties benutten Bovenstaande gebruikers van het pand
hun eigen receptie. Ze vervangen elkaar enkel bij verlof en
verwijzen naar elkaar en kopen benodigde apparatuur en
ziekte. “De onderlinge samenwerking zou beter kunnen.”
bijvoorbeeld de schoonmaakdienst gezamenlijk in. “Maar er is natuurlijk veel meer mogelijk”, beseft Roger Hardy. “Als ik
Interactief Verbeterplannen zijn er al: “Wij als artsen gaan
de conditie van een patiënt even wil testen, is het handig
ons specialiseren binnen een half jaar. Ik ga me verdiepen
om naar de fysiotherapeut in huis te lopen en hem de
in hart en longen, een ander in bloeddruk en weer een
fietstest te laten doen. We bespreken tegenwoordig veel
ander in diabetes. Ik verwacht dat ik aan het eind van dit
meer hoe we elkaars mogelijkheden kunnen benutten.”
jaar gericht een ECG kan lezen en dat als er problemen
Dat geldt ook voor de huisartsen onderling, al merken ze
zijn, ik dan naar een collega binnenshuis kan gaan om het
dat ze dat niet gewend zijn. “Ik moest erg aan de opzet van
te bespreken. Zo wordt onze samenwerking en die met de
dit centrum wennen. Het oude vertrouwde van de kleine
praktijkondersteuners heel interactief”, hoopt Roger Hardy.
huisartsenpraktijk is hier niet meer, dit is een beetje kliniek-
“Samen de beste diagnose stellen is natuurlijk het beste
achtig”, vindt Roger Hardy. “Het is niet zo dat we elkaar
voor de patiënt.”
11
Internist Schaper en huisarts Dinant introduceren nieuwe behandelmethoden
Preventieconsult betrekt patiëntenfactor in meetsysteem Elk ziekenhuis, dus ook het Maastricht UMC+ moet in cijfers aangeven in hoeverre doelen gehaald worden, bijvoorbeeld hoeveel patiënten een bepaalde bloeddruk hebben. “Als wij daar niet aan voldoen, negatief uitschieten ten opzichte van de gemiddelde rating in Nederland, krijgen we bezoek van de Inspectie.” Prof. dr. Nicolaas Schaper van het Maastricht UMC+ en hoogleraar huisartsgeneeskunde Geert-Jan Dinant introduceren daarom de patiëntenfactor in de zorg die ze bieden: met zelfmanagement en het Preventieconsult, vanaf komende zomer.
Huisartsen en internisten van het Maastricht UMC+ hanteren
zegt iets over de bloedglucose-regulatie van een patiënt,
samen één behandelprotocol voor bijvoorbeeld patiënten
maar één bloedmonster kan in het ene ziekenhuis een
met diabetes. “Het unieke van dit Maastrichtse model is
waarde van 6,5% hebben terwijl in andere ziekenhuizen
dat minder dan 10% van de patiënten in het ziekenhuis
van alles tussen 5,9 en 7,4% wordt gemeten”, zo laat hij
komt. En dat hoort ook zo”, vindt prof. dr. Nicolaas
zien in een overzicht. “Bij 5,9% zou ik de medicatie minde-
Schaper, internist, hoofd van de vakgroep Endocrinologie
ren en bij 7,4% juist ophogen. En als je zó aan de knoppen
en hoogleraar in het Maastricht UMC+. “Maar waar we
draait van je apparatuur dat er een lagere waarde uit rolt,
mee worstelen, zijn de opgelegde indicatoren waarmee
heb je geen goede zorg maar wel goede financiën. In een
de kwaliteit van zorg gemeten zou worden. Want die
academisch ziekenhuis komen vaak de ziekste patiënten.
impliceren zo’n versimpeling van de werkelijkheid.”
Ik zie die rigide cijfers als een gehaktmolen: de patiënt moet en zal door die twaalf gaatjes passen, dus draaien
Zorg versus financiën Ziekenhuizen worden in toene-
we net zo lang aan die molen tot het past.”
mende mate afgerekend op zogenoemde kwaliteitsindicato-
12
ren. “Er is dus een enorme druk om bepaalde onderzoeken
Zelfmanagement Het grote accent op de externe indica-
te doen of behandeldoelen zo goed mogelijk te halen”,
toren staat ook haaks op een ander behandeldoel: zelf
vertelt Nicolaas Schaper. “Klinkt logisch hè? Nou, wij vinden
management. “Ik wens als behandelaar niet afgerekend te
zo’n eenzijdige benadering absolute onzin. Ik begrijp heel
worden op het rookgedrag van een patiënt. En volgens een
goed dat wij naar instrumenten moeten zoeken die ons
nieuwe richtlijn moet ik bij elk consult met een opgeheven
een beeld geven van de kwaliteit van de geboden zorg.
vingertje zitten, met het risico dat de patiënt zichzelf als
Maar als wij ons alleen gaan focussen op een paar getal-
een falend individu gaat zien. Het is de meest autoritaire
letjes, leidt dat tot slechte zorg. Een voorbeeld is het
manier van zorg”, volgens Nicolaas Schaper. “Ik vind dat je
HbA1c-gehalte dat in Nederland wordt gebruikt als maat
de doelen moet zien in de context van de patiënt. Je moet
voor de kwaliteit van de geboden zorg. Het HbA1c-gehalte
de patiëntenfactor meenemen in het meetsysteem: levens-
verwachting, aanwezigheid van complicaties. Daar moet je
Preventieconsult Andere ontwikkeling voor de huisarts
doelen op formaliseren.” Dat doet hij inmiddels samen met
is volgens Geert-Jan Dinant proactief handelen in plaats van
huisartsen van de RHZ en Geert-Jan Dinant, die tevens
het behandelen van wat zich aandient: het screenen van de
hoogleraar huisartsgeneeskunde is. “Zelfmanagement en
volwassenen in de praktijk op mogelijke risico’s en die in
zelfcontrole van patiënten is wat we willen, om mensen te
kaart brengen. Deze zomer wordt het Preventieconsult
stimuleren om weloverwogen te kiezen voor gezondheids-
geïntroduceerd, in eerste instantie gericht op hart- en vaat-
bevorderend gedrag. Hoe ik dat rijm met de richtlijnen?
ziekten, nierziekten en diabetes. Later komen daar de
Niet. Het staat er haaks op.”
modules oncologie en ggz bij. Geert-Jan Dinant is betrokken bij één van de twee landelijke Samen met Nicolaas Schaper
proefprojecten: het screenen van de praktijkpopulatie op
werkt Geert-Jan Dinant aan een gezamenlijk protocol voor
hart- en vaatziekten. “Eerst geven we patiënten een vragen-
wetenschappelijk onderzoek naar verbetering van de kwa-
lijst en als ze één keer ‘ja’ antwoorden, willen we ze graag
liteit van zorg voor de diabetespatiënt. Eén van de belang-
zien. Daarna krijgen ze een uitgebreidere vragenlijst en een
rijkste verschuivingen nu in de geneeskunde is volgens
bloedonderzoek en een advies. Mensen stellen het op prijs
hem zelfdetectie: “Je verdiept je als patiënt in je aandoening
dat we hen goed nakijken.”
Verbetering van zorg
en maakt zelf keuzes onder begeleiding van een arts. Als we dat systematisch kunnen doorvoeren, is dat een uit
Zijn eerste voorzichtige bevindingen: “Meer dan ik had
stekende ontwikkeling. Zelfcontrole lost op waar we als
verwacht, hebben we belangrijke risicopatiënten gevon-
huisarts vaak tegenaan liepen: een opgelegd advies van de
den. De toekomst is een integrale casemanager voor de
huisarts waar de patiënt niets mee deed. De patiënt weet
groeiende groep ouderen met diabetes en meerdere
voortaan waarom hij iets moet doen of moet laten. Als je
complicaties, waarvoor een holistische kijk nodig is.
dat kunt bereiken, kan de vlag uit. En ik zie nu dat het
Huisartsen en de praktijkondersteuner vinden de nieuwe
kan.”
methode ook boeiend en het levert echt iets op.” 13
Vakgroep Nefrologie bepleit meer interactie met huisarts in uniek concept Valkenburg
Thuis ’s nachts dialyseren is de toekomst Stel je voor: je gaat ’s avonds thuis naar bed, je sluit de dialyseapparatuur aan en als ’s ochtends de wekker gaat, is je bloed gereinigd. Drie nierpatiënten vanuit het Maastricht UMC+ worden hiervoor de komende maanden getraind. “Dát is ondernemende zorg: verplaats je in de patiënt die drie keer in de week, dus 150 keer per jaar voor dialyse naar het ziekenhuis moet. Dan is het toch fantastisch om eens níet te gaan.”
Andere noviteit voor Nederland is het Dialysecentrum in UMC+
Marlies van Wersch, verpleegkundig hoofd van het
in hotel
Dialysecentrum, ziet ook een enorme meerwaarde in de
Juliana. In een comfortabele huiskamer kunnen zes men-
huiselijke sfeer: “Elk ziekenhuis zou er zó uit moeten
sen tegelijk dialyseren, terwijl ze internetten of een dvd
zien. Want patiënten voelen zich duidelijk beter in deze
bekijken. Verder zijn twee kamers speciaal uitgerust
setting.”
Valkenburg, een unit van het Maastricht
voor toeristen die moeten dialyseren. Minder moe “Absoluut”, beaamt Sjef Beckers uit Heerlen, Vraagbaak voor huisarts Elke dag is een nierspecialist
“het is niet zo ziekenhuisachtig en dit is comfortabeler.
aanwezig in Valkenburg. Er zijn labfaciliteiten en er is
Ik ben ook minder moe na de dialyse.” Een stap verder is
een poli; ideaal ook voor predialyse patiënten, patiënten
de thuisdialyse. “Dat is de toekomst: elke nacht een paar
die getransplanteerd zijn of die een vaattoegang nodig
uur dialyseren en dan voelen mensen zich stúkken
hebben. Een speciaal opgeleide nurse practitioner fungeert
beter”, weet Marlies van Wersch. Daarom geeft de afde-
als vraagbaak voor huisartsen.
ling dialyse van het Maastricht UMC+ ook trainingen in thuisdialyse, aan nierpatiënten zonder complicaties en met
Veel nierpatiënten zien hun huisarts namelijk amper als
partner. Zij kunnen 24 uur per dag een verpleegkundige
ze door dialyse al drie keer per week de specialist binnen
inschakelen.
handbereik hebben. Daarom hecht Frank van der Sande, medisch hoofd van het Dialysecentrum, aan up-to-date
“Gecompliceerde zorg buiten het ziekenhuis is heel goed
informatie-overdracht, zoals in gezamenlijke consulten
mogelijk”, draagt Frank van der Sande graag uit.
of via een speciale usb-stick.
“De patiënt is leidend. Die wil goed behandeld worden door een multidisciplinair team van dokters en verpleeg-
Service en snelheid “We bieden service en snelheid in
kundigen.”
nefrologische zorg”, noemt Frank van der Sande als groot voordeel van het Dialysecentrum. “We kunnen een
Vragen over nieraandoeningen of het Dialyse
patiënt vandaag nog zien in Valkenburg en onderzoe-
centrum? Bel de vakgroep Nefrologie, telefoon
ken. De huisarts en de patiënt horen indien mogelijk ook
043 609 00 79.
dezelfde dag de diagnose en een vervolgplan.”
14
Gaspard Knops maakt droom waar in Tanzania Een tijdje naar het buitenland? Voor Gaspard Knops, huisarts in Valkenburg, en zijn vrouw Aline Kruit, ook arts, waren er altijd wel redenen om die droom niet in daad om te zetten: kinderen, werk, verhuizen, kortom de omstandigheden van een jong gezin. Tot er in hun eigen leven genoeg gebeurde om hen ervan te overtuigen dat je met het verwezenlijken van dromen beter niet kunt wachten tot na je pensioen. Na lang nadenken werd het een ‘sabbatical year’ in Noord-
Daarnaast hou ik natuurlijk contact met de praktijk, die dit
Tanzania. De daadwerkelijke voorbereiding nam ruim een
jaar gedraaid wordt door drie geweldige waarnemers en
half jaar in beslag, waarbij het belangrijkste was het zorgen
een dito assistente. Nascholing en administratie gaan alle-
voor de continuïteit van de huisartsenpraktijk.
maal via internet. Zonder internet zou dit jaar overigens
Eind juli 2008 vertrok het gezin met drie dochters van 11,
niet te doen geweest zijn.”
10 en 5 naar Moshi. Het enige wat daar geregeld was, was
Aline Kruit heeft fondsen geworven voor Tanzaniaanse
de inschrijving op de Internationale School en de reserve-
studenten en doet werk voor de school. Daarnaast heeft ze
ring van een hotel voor zeven dagen. “Een huis hadden we
nu tijd om veel te sporten. Zo beklom ze Mount Meru (4566
binnen een week gevonden”, zegt Gaspard Knops. “Maar
meter) en liep de Kilimanjaro-marathon. Een beklimming van
het was leeg, dus meubels en huisraad, van matras tot
de Kilimanjaro (5895 meter) staat nog op het programma.
koffiekopje, moesten worden aangeschaft. Inmiddels is het
Volgens Gaspard Knops en Aline Kruit heeft deze plek alles
jaar bijna om. De meiden doen het heel goed op school,
in huis voor een sabbatical. “Moshi is een vriendelijke stad,
spreken vloeiend Engels en hebben vriendinnen van ver-
Tanzania heeft veel te bieden: safari’s, de kust, je kunt er
schillende nationaliteiten. Ook beseffen we inmiddels in
heerlijk wandelen en het klimaat is prettig. Vandaar dat we
welke rijkdom we in Europa leven.”
hebben besloten om het huis, de huisraad, het personeel en zelfs de auto aan te houden om te verhuren aan mensen
Gaspard Knops doet vrijwilligerswerk in het academisch
die zelf een paar maanden er tussenuit willen.”
ziekenhuis, het KCMC, op het gebied van automatisering en diabetes-ketenzorg. “Maar ik heb ook eindelijk tijd om
Aline Kruit houdt een weblog bij:
boeken te lezen, de teller staat voorbij de zestig.
www.knopskruitintanzania.blogspot.com
Maastricht UMC+ vestigt zich in Saudi-Arabië Het Maastricht UMC+ leidt de komende jaren honderden Saudi-Arabische studenten op tot arts. De Maastrichtse probleemgestuurde aanpak valt zo goed in de smaak bij de Saudische regering, dat is besloten om in provincie Al Qassim een franchisevestiging van Maastricht UMC+ te realiseren. Het tekort aan goed opgeleide artsen in Saudi-Arabië is groot. Liefst 85 procent van de artsen komt uit het buitenland. Saudi-Arabië wil graag meer artsen uit eigen land en zoekt wereldwijd naar goede opleidingen.
15
Praktijk
Column
gericht Door Hans Fiolet, directeur RVE Transmurale Zorg Er is in Nederland heel wat te doen over de bonussen, die her en der worden uitgedeeld. Wie krijgt wat, waarom en waarvoor? De relatie met prestaties lijkt ver te zoeken. Nu het economisch allemaal minder gaat en banken en bedrijven massaal om staatssteun vragen, is er eindelijk gehoor voor de maatschappelijke verontwaardiging. Juridisch blijkt het echter niet eenvoudig afspraken uit het verleden ongedaan te maken. Voormalig minister Zalm heeft daar iets op gevonden. Werknemers van ‘zijn’ bank kunnen kiezen tussen hun recht op een bonus en hun arbeidsperspectief. Een soort chantage die wel effectief is, maar het kwaad niet bij de wortel bestrijdt. Waar het om gaat, is het herstel van de relatie tussen prestatie en beloning: loon naar werken. De gezondheidszorg lijkt deze leus beter te begrijpen. De lumpsumfinanciering en het abonnement worden in ras tempo vervangen door outputfinanciering en functiegerichte bekostiging. Wie presteert, incasseert: klinkende munt. Logisch, maar niet zonder risico’s. Kwaliteit en veiligheid hebben immers wel een prijs. Wanneer overheden, financiers en toezichthouders ook hier voldoende oog voor hebben, kan de zorg voor grote groepen doelmatiger en efficiënter worden. Geen bonus omdat je er recht op hebt, maar een honorering voor wat je werkelijk bijgedragen hebt. Zo wordt de zorg economischer, ondanks dat de economie zorgelijker wordt. Dat is een hele prestatie!
Physician Assistant bespaart huisarts tijd De inzet van de Praktijkondersteuner Huisarts (POH) en de Physician Assis tant in opleiding in de Huis arts praktijk (PAio-H) in een praktijk levert de huisarts een tijdsbesparing op van ruim 7%. De inzet van beide disciplines binnen een huisartsenpraktijk leidt tot ruim 18% minder verrichtingen voor de huisarts. Inzet van de PAio-H en POH leiden daarnaast tot een breder aanbod van zorg. Het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Genees kunde van het UMC Utrecht komt tot deze conclusies na onderzoek in opdracht van het ministerie van VWS. Het integrale rapport is te downloaden via: www.integratedcare.nl
university hospital Maastricht
Maastricht University
Maastricht UMC+
