Jaarverslag. Centrum voor Revalidatie Universitair Medisch Centrum Groningen

Jaarverslag 2006 Centrum voor Revalidatie Universitair Medisch Centrum Groningen

Inhoudsopgave

2

Inleiding

4

Samenwerking met patiëntenverenigingen

10

Hoofdstuk 1 | Gegevens patiëntenzorg Locatie Beatrixoord Locatie Groningen

16 17 20

Samenwerking in onderzoek

28

Hoofdstuk 2 | Onderzoekslijnen en publicaties Inleiding Onderzoekslijnen Amputaties, prothesiologie, orthesen Aspecifieke chronische lagerugpijn en andere pijnsyndromen Arm- en handletsels Fysiotherapie Kinderrevalidatie Neurologische revalidatie volwassenen Revalidatie Chronisch Zieken Wetenschappelijke publicaties Dissertaties Wetenschappelijke publicaties in internationaal tijdschrift Brief in internationaal tijdschrift Wetenschappelijke publicaties in nationaal tijdschrift Boek samengesteld als editor Boekbijdrage Overige artikelen Voordrachten en posterpresentaties Voordrachten Posters

34 34 35 35 36 37 38 39 41 41 43 43 43 46 46 46 47 50 51 51 56

Samenwerking op het gebied van onderwijs

62

Hoofdstuk 3 | Onderwijs Inleiding Facultair Onderwijs Geneeskunde Revalidatiegeneeskundig onderwijs Onderwijs door niet-medische disciplines Overig onderwijs Expertiseontwikkeling

66 66 67 67 70 71 72

Samenwerking met ketenpartners

76

Colofon

80

3

Inleiding Prof.dr. K. Postema, hoofd/revalidatiearts

Met genoegen presenteer ik het jaarverslag 2006 van het Centrum voor Revalidatie – UMCG. Als onderwerp voor dit jaarverslag hebben we gekozen voor het thema ‘samenwerking’. Daar waar ‘samen werken’ nog als twee woorden geschreven kan worden, is ‘samenwerking’ al één woord. Revalidatie is bij uitstek een ‘samenwerkend’ specialisme. Op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek werken we zowel binnen het CvR als daarbuiten samen met een scala aan mensen, disciplines en organisaties; de artikelen in dit jaarverslag geven enkele voorbeelden hiervan.

4

Binnen de revalidatiegeneeskunde bestaat een intensieve samenwerking tussen veel disciplines, zoals fysiotherapie, ergotherapie, psychologie, psychomotorische therapie, maatschappelijk werk, bewegingswetenschappen, logopedie, diëtetiek, activiteitentherapie, bewegingsagogie en verpleegkunde. In die samenwerking heeft de revalidatiearts vaak een coördinerende functie; samenwerking wordt de revalidatiearts als het ware met de paplepel ingegoten. Daardoor is de revalidatiearts goed op de hoogte van de mogelijkheden van andere disciplines en specialismen om het overzicht te kunnen houden. Doorgaans wordt daar graag gebruik van gemaakt. Ook tussen de twee locaties van het Centrum voor Revalidatie wordt samengewerkt. Gezien allerlei verschillen die er tussen de locaties bestaan, gaat dat niet altijd vanzelf, maar het gaat wel steeds beter. Onder meer om die samenwerking te verstevigen, hebben we in juni 2006 ons eerste centrumfeest gehouden. Alle 650 werknemers van beide locaties waren uitgenodigd voor een sportieve dan wel creatieve zaterdag, afgesloten met barbecue en disco tot in de late uurtjes. Het was die dag prachtig weer en de ruime gazons van locatie Beatrixoord bleken een ideale locatie voor levend-sjoelen-op-een-zeepbaan, blind volleyballen, bungee run en polsstok-springen-op-een-luchtkussen. Ook de workshops djembé en schilderen vonden buiten plaats, in de schaduw van de bomen; we waanden ons in Zuid-Frankrijk. Ik denk dat deze zeer succesvolle dag veel heeft bijgedragen aan de integratie van de twee locaties en daarmee aan de samenwerking binnen ons centrum. Personeelsdagen creëren zo op ludieke en plezierige wijze een goede onderlinge verstandhouding, wat weer een voorwaarde is om te kunnen samenwerken met externe organisaties. Om het thema ‘samenwerking’ in beeld te brengen hebben we dan ook gekozen voor foto’s van twee personeelsdagen. Voorbeelden van samenwerking op het gebied van onderwijs: instituten als Hogeschool Leeuwarden en Hanzehogeschool Groningen leveren vele stagiaires die we begeleiden. Onze paramedici geven les aan onder meer beroepsverenigingen en thuiszorg. In samenwerking met twee universiteiten in Indonesië heeft het Handenteam van het CvR daar colleges en workshops gegeven. En op het gebied van onderwijs aan studenten

Geneeskunde hebben we samen met de afdelingen Orthopedie en Reumatologie het nieuwe curriculum voorbereid. Nestor is de digitale leeromgeving van de universiteit. Het is de plaats voor docenten om informatie voor vakken te plaatsen, digitale toetsen af te nemen en bestanden uit te wisselen met hun vakgroep. Het is ook de plaats voor studenten om mededelingen te lezen, met groepjes samen te werken en opdrachten in te leveren. Om goed samen te kunnen werken in het onderwijs heeft de medische staf van het CvR een cursus in het gebruik van Nestor gevolgd.

De samenwerking met onze verwijzers is natuurlijk essentieel. Het is van groot belang te weten wat zij van ons verwachten en willen, en natuurlijk ook andersom. Daarom werd in oktober een invitational conference met huisartsen en het Wenkebach Instituut - UMCG georganiseerd. En last but not least: samenwerking met sponsors. De Stichting Beatrixoord NoordNederland vierde in 2006 haar honderdjarig bestaan. Samen hebben we een cadeau voor de revalidatie ontwikkeld: in september werd de eerste paal geslagen voor een proefwoning, het Brinkhuis. De patiënten kunnen hier gedurende een of twee weken de overgang naar huis oefenen. Het wordt een volledig ingerichte woning met veel ‘domotica’, electrotechnische hulpmiddelen die de zelfstandigheid ondersteunen. Ongetwijfeld zullen we in het volgend jaarverslag hier verder over rapporteren.

Inleiding

De samenwerking met patiënten is van groot belang. De dokter – patiëntrelatie van weleer bestaat niet meer. De patiënt is een partner in de behandeling geworden, daarmee is de samenwerking er niet meer een van afhankelijkheid, maar van gelijkwaardigheid. Dit is soms moeilijk, maar het is ook een bijzondere en aantrekkelijke uitdaging. De samenwerking met de patiëntenverenigingen wordt steeds verder geïntensiveerd - U vindt hiervan verschillende voorbeelden in dit jaarverslag. Patiënten worden ook steeds vaker bij de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoek betrokken. Vragenlijsten worden niet alleen door patiënten getest, maar zij doen door middel van focusbijeenkomsten ook daadwerkelijk mee bij de ontwikkeling van de lijsten, zoals bij de ontwikkeling van de vragenlijst naar bruikbaarheid van orthopedisch schoeisel.

5

Over samenwerken valt veel te zeggen, maar je moet het vooral doen.

Juist bij onderzoek is samenwerking belangrijk. De voordelen liggen op het gebied van onderlinge inspiratie en ondersteuning.

Samenwerking met patiëntenverenigingen Het Centrum voor Revalidatie – UMCG hecht sterk aan samenwerking met patiëntenverenigingen. Om goede zorg te kunnen bieden moeten we weten wat de patiënt belangrijk vindt. Enkele voorbeelden van onze initiatieven in 2006.

Het Diabetesrevalidatieteam en de Diabetesvereniging Nederland Al jarenlang onderhoudt het Diabetesrevalidatieteam van het CvR goede banden met zowel de landelijke Diabetesvereniging (DVN) als met de plaatselijke afdelingen, en dan met name de afdelingen Groningen-stad en Eemsmond. Zo heeft het team bijvoorbeeld tweemaal per jaar overleg met de afdeling Groningen-stad.

10

Bij de start van het Universitair Diabetescentrum in 2006 bleek dat ook de diabetespoli in het UMCG structureel overleg had met deze afdeling; tijd om een gezamenlijk overleg te organiseren. Dit overleg blijkt in de praktijk niet alleen efficiënt, het levert ook goede initiatieven op. Eén van deze initiatieven was het gezamenlijk vertegenwoordigd zijn in de diabetestruck, die op 4 oktober 2006 bij de hoofdingang van het UMCG stond. De truck was een initiatief van de firma Novo Nordisk en was ingezet in het kader van de wereldwijde campagne om diabetes onder de aandacht te brengen van de Verenigde Naties. Zo kon er in de truck een handtekening worden gezet voor deze VN-resolutie. Veel bezoekers, zowel patiënten als personeel van het UMCG, maakten van deze mogelijkheid

gebruik en lieten meteen hun bloedsuiker prikken. Ook konden zij bij de stand van zowel de DVN als het Diabetesteam terecht voor meer informatie over diabetes. Een ander initiatief dat uit het gezamenlijke overleg is voortgekomen is de link op de website van de afdeling Groningen- stad naar het Diabetesrevalidatieteam van het CvR. Op deze manier maken bezoekers van de website kennis met het programma van het Diabetesteam. Andersom wordt in de digitale nieuwsbrief van het team gelinkt naar de website van DVN. De afgelopen drie jaar is in locatie Beatrixoord jaarlijks een bijeenkomst gehouden voor DVN-leden van de afdeling Groningen-stad. Thema op zo’n bijeenkomst is diabetesrevalidatie, het programma-aanbod of een onderdeel daarvan, bijvoorbeeld het omgaan met ‘diabetes burn out’. Het Diabetesteam vindt het belangrijk dat deze avonden juist in locatie Beatrixoord worden gehouden om de naamsbekendheid van Beatrixoord te vergroten. Anderzijds wordt het Diabetesteam ook uitgenodigd om een presentatie te geven bij andere afdelingen, zoals Eemsmond en Drenthe. Deze avonden zijn doorgaans een groot succes, het zijn laagdrempelige bijeenkomsten waarbij mensen kennis opdoen over diabetesrevalidatie.

.

Ida Miedema is bestuurslid DVN, afdeling Groningen, en voorzitter van DVN, gewest Groningen.

“

Wij hebben tweemaal per jaar contact met vertegenwoordigers van het Diabetesteam. Sinds een jaar is het overleg tussen DVN UMCG en DVN - CvR samengevoegd. Het is een informele bijeenkomst waarin we elkaar bijpraten aan de hand van een agenda met drie vaste punten. Het is goed elkaar regelmatig te zien en te spreken. Veranderingen in het aanbod van het Diabetesteam, nieuwe modules, de verhuizing van de polikliniek en de opening van het Diabetescentrum, het programma van de DVN, opmerkingen over behandelingen of methoden die wij van onze leden horen, de Diabetes Informatie Post van de DVN in het Diabetescentrum: alles passeert de revue. Wij kunnen hierdoor mensen beter informeren, wijzen op de behandelingsmogelijkheden in het Diabetesteam en ervaringen uitwisselen. Op die manier hopen we een bijdrage te leveren aan de diabeteszorg in de provincie Groningen.

”

Greetje Franke, medewerker van de patiëntenvereniging Pijn – Hoop, regio Groningen.

“

Als medewerker van Pijn – Hoop heb ik het uitwisselen van informatie als zeer positief ervaren. Het was voor ons als patiëntenvereniging heel nuttig om geïnformeerd te worden over de doelgroep, de behandeling en de resultaten van het Pijnrevalidatieteam. Mensen die bij ons aankloppen, vertellen uiteraard hun verhaal over de behandeling die zij hebben ondergaan en dan is het prima om ook eens het verhaal van de andere kant, van de behandelaar, te horen. Het is goed dat wij van onze kant duidelijk hebben gemaakt, waar wij als patiëntenvereniging voor staan. Ik denk dat wij een aanvulling kunnen zijn op het werk van het Pijnrevalidatieteam, en dat dat de mens met chronische pijn kan helpen om de pijn te hanteren. In het kader van de week Chronisch Zieken werd in het UMCG de werkconferentie ‘Samen bouwen aan patiëntgerichte zorg’ gehouden. Wij hebben daar als patiëntenvereniging met plezier een bijdrage geleverd aan de workshop ‘Mogelijkheden van samenwerking tussen het Pijnrevalidatieteam en patiëntenorganisaties’.

Pijn – Hoop Ook het Pijnrevalidatieteam zocht in 2006 nadrukkelijk de samenwerking met patiëntenorganisaties en ontwikkelde daarvoor een structureel overleg. De eerste stap hiervoor werd gezet op 28 maart. Het team en verschillende patiëntenverenigingen schoven bij elkaar aan tafel met als doel: kennismaken en praten over samenwerking. Zes verenigingen waren vertegenwoordigd tijdens de bijeenkomst: Vereniging voor Posttraumatische Dystrofiepatiënten, Whiplashstichting, FES: vereniging voor fibromyalgiepatiënten, Stichting Pijn-Hoop, Stichting Bekkenbodemproblematiek en de Vereniging voor Rugpatiënten, de Wervelkolom. Een concrete uitkomst van de ontmoeting was het plan om met enige regelmaat een themadag te gaan organiseren in het Centrum voor Revalidatie. Tijdens de bijeenkomst brainstormden de verenigingen samen met het team over onderwerpen die op zo’n themadag centraal kunnen staan. De verenigingen bleken een gezamenlijke interesse te hebben in onderwerpen als wetgeving (met name de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de Wet Inkomen en Arbeid), behandeling in de eerstelijn, beweging, arbeid, jongeren, informatie over revalidatiebehandelmethoden en de rol van verschillende behandelaars. Het Pijnrevalidatieteam hoopt door deze contacten duidelijk te krijgen waarin behandelaars en verenigingen elkaar kunnen versterken en wat ze elkaar te bieden hebben om gezamenlijk acties te ontwikkelen.

. ”

11

Longrevalidatie op informatiemarkt In het kader van de week Chronisch Zieken, die elk jaar in november plaatsvindt, organiseerde het UMCG ook dit jaar weer een werkconferentie en een informatiemarkt. Het Centrum voor Revalidatie was hier ook bij betrokken. Dit jaar koos de organisatie voor het thema Samen bouwen aan patiëntgerichte zorg. Samenwerken is voor alle partijen in de zorg belangrijker dan ooit; patiëntenorganisaties zijn een stevige gesprekspartner geworden voor verzekeraars.

12

De werkconferentie was gericht op patiëntenparticipatie. Tijdens verschillende workshops vertelde een breed scala aan sprekers welke ervaringen ze hebben met patiëntenparticipatie en welke mogelijkheden participatie biedt voor de toekomst. De informatiemarkt kende dit jaar een andere opzet dan voorheen: er waren nu clusters gevormd rond een bepaald ziektebeeld. Verschillende partijen, die dezelfde patiëntengroep bedienen, stonden nu bij elkaar. Het Longrevalidatieteam stond bijvoorbeeld in een cluster met de afdeling Longziekten van het UMCG en relevante patiëntenverenigingen. Deze indeling in clusters gaf een zichtbare vorm aan het thema Samen bouwen aan patiëntgerichte zorg.

.

Janny Hilbolling is sociotherapeute van het Longrevalidatieteam.

“

We hebben als Longrevalidatieteam voor de informatiemarkt samengewerkt met de afdeling Longziekten UMCG, de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE), Astmafonds en Astmapatiëntenvereniging VbbA/LCP. Naast algemene informatie van deze instellingen, presenteerden we informatie over de onderwerpen: • cursus stoppen met roken; • inhalatiemedicatie en instructieset; • bewegen en lotgenotencontact: er werd een DVD gedraaid over aangepast stijldansen van het revalidatieprogramma in Beatrixoord en sporten bij het Astmafonds; • kinderen met astma en voorlichting op scholen. De dag verliep erg goed, wel waren de workshops deze keer meer gericht op hulpverleners en vrijwilligers van de verschillende patiëntenverenigingen. In dezelfde week hebben we in samenwerking met de verschillende patiëntenverenigingen en de diëtiste een workshop ‘koken’ verzorgd voor mensen met astma en COPD. In de Jumbo van de Euroborg hebben we samen boodschappen gedaan en gekookt en hebben we heerlijk gegeten.

”

Professor dr. B. Binnendijk is voorzitter van de CliëntenAdviesRaad (CAR)

“

Bij de themabijeenkomst over patiënttevredenheid op 21 september was ik als voorzitter van de CAR op uitnodiging van het AB aanwezig. De voordrachten die tijdens het eerste deel van deze bijeenkomst over de meting van patiënttevredenheid en de resultaten daarvan werden gehouden, maken duidelijk dat genoemde onderwerpen in het CvR in ruime mate aandacht krijgen. De CAR acht dit een goede en verantwoorde strategie. Wel wordt onderkend, dat aan het verkrijgen van alle gegevens en het bewerken ervan zeer veel tijd, inspanning en energie worden besteed. De resultaten van het onderzoek en de conclusies naar aanleiding daarvan, werden besproken in het tweede gedeelte van de middag. De pro’s en contra’s van de verschillende onderzoeken kwamen aan de orde. De landelijke vragenlijst, ontwikkeld door Revalidatie Nederland (RN), kan misschien vergelijkingen tussen de revalidatiecentra in Nederland mogelijk maken. Daarom is er iets voor te zeggen het locale consumentenonderzoek in Beatrixoord niet voort te zetten. Wel moet kritisch worden nagegaan of het onderzoek van RN in Beatrixoord toepasbaar is. De CAR vraagt zich af hoe en op welke wijze begrippen zoals ‘matig tevreden’ en ‘goed tevreden’ in de diverse metingen zijn gedefinieerd en of daarbij onderscheid moet worden gemaakt tussen verschillende patiëntencategorieën. Een retorische vraag die tijdens de discussie werd gesteld was, of het altijd mogelijk en nodig is te streven naar een optimale patiënttevredenheid.

Cliëntenraadpleging in het Centrum voor Revalidatie Cliëntenraadpleging en patiënttevredenheidsonderzoek waren in september onderwerp van gesprek tussen het Afdelingsbestuur en leidinggevenden van het Centrum voor Revalidatie en de CliëntenAdviesRaad (CAR). Het Afdelingsbestuur wilde het patiënttevredenheidsonderzoek evalueren en toetsen aan landelijke ontwikkelingen op het gebied van cliëntenraadpleging. Sinds 2003 wordt in het UMCG elke twee jaar steekproefsgewijs de Kernvragenlijst Patiënten Academische Ziekenhuizen (KPAZ) afgenomen. De uitkomsten hiervan worden vergeleken met die van andere UMC’s en intern worden de verschillende afdelingen met elkaar vergeleken. De uitkomst van 2005 van locatie Groningen gaf aanleiding tot nader onderzoek, wat leidde tot goede aanknopingspunten voor verbetering. Locatie Beatrixoord onderzoekt de tevredenheid van iedere patiënt met behulp van een uitgebreid schriftelijke consumentenonderzoek bij of na ontslag. De rapportage van dit consumentenonderzoek vindt jaarlijks plaats. Op basis van de uitkomsten en vergelijking tussen behandelteams, zetten teams en Hoteldienst verbeteractiviteiten in of doen ze nader onderzoek. Revalidatie Nederland (RN) heeft echter in 2006 een landelijke raadpleging voor revalidatiecentra ontwikkeld. Aan deze nieuwe vorm van raadpleging, steekproefsgewijs met als peildatum 1 oktober 2006, heeft locatie Beatrixoord meegedaan. Tijdens de bijeenkomst met de CAR in september werden vraagtekens gezet bij de huidige wijze van cliëntenraadpleging in het CvR en werd gediscussieerd over de nieuwe landelijke raadpleging van RN:

• Levert het KPAZ-onderzoek, c.q. het jaarlijkse consumentenonderzoek, voldoende aanknopingspunten op voor verbetering? • Kan locatie Beatrixoord stoppen met het eigen consumentenonderzoek als het meedoet aan de landelijke raadpleging van RN en daarmee (net als bij KPAZ) kan bench marken met andere centra? • Wat is, gelet op uitkomsten en kosten, de meerwaarde van het consumentenonderzoek op locatie Beatrixoord nu ook de mogelijkheid bestaat aan een landelijk onderzoek mee te doen? • Is het zinvol om naast een landelijk onderzoek continu te monitoren? Wat zijn geschikte aanvullingen op landelijke onderzoeken? Zijn spiegelbijeenkomsten zinvol? • Is duidelijk wat we precies willen weten en meten? • Wat is het nut van jaarlijkse uitkomsten bij vraaggericht werken? Met de input van de bijeenkomst heeft het Afdelingsbestuur van het CvR besloten voortaan mee te doen met de landelijke raadpleging van RN en het eigen consumentenonderzoek op locatie Beatrixoord stop te zetten. Als aanvulling op het KPAZ-onderzoek en de raadpleging van RN bieden directe raadpleging en feedback van patiënten meerwaarde boven enquêtes; daarom heeft het bestuur gekozen voor spiegelbijeenkomsten als aanvullend instrument. Ook wil het bestuur jaarlijks een lunchbijeenkomst organiseren met de CAR over dit onderwerp.

.

13

De revalidatie is vanwege haar interdisciplinaire karakter een vak dat uit samenwerken bestaat.

Hoofdstuk 1 Gegevens patiëntenzorg

16

Patiëntenzorg locatie Beatrixoord Opnames 2004

2005

2006

Amputatieteam * NAH-team * Dwarslaesieteam Pijnteam Totaal revalidatie

140 118 145

66 187 146

403

107 127 136 2 372

Diabetesteam Hartrevalidatieteam Longrevalidatieteam Reumateam Tuberculoseteam ** Totaal chronisch zieken

26 90 262 126 89 593

32 54 361 116 99 662

35 55 302 104

2004

2005

2006

Amputatieteam * NAH-team * Dwarslaesieteam Pijnteam Totaal revalidatie

9.391 10.152 10.061

3.604 13.557 9.294

29.604

9.048 10.196 9.419 80 28.743

Diabetesteam Hartrevalidatieteam Longrevalidatieteam Reumateam Tuberculoseteam ** Totaal chronisch zieken

543 1.581 7.660 4.826 7.571 22.181

541 1.654 8.473 4.778 6.619 22.065

580 1.519 6.845 4.689

Verpleegdagen

26.455

20.124

* Als gevolg van een reorganisatie bestaat er met ingang van 2006 een andere ordening van de patiëntengroepen Amputatieteam en NAH-team. Het NAH-team stond vóór 2006 bekend als het CVA-team. ** Het Tuberculoseteam maakt sinds 2005 geen onderdeel meer uit van het CvR.

17 Hoofdstuk 1

593

Gegevens patiëntenzorg

399

Gemiddelde verpleegduur 2004

2005

2006

Amputatieteam * NAH-team * Dwarslaesieteam Pijnteam

67 86 69

85 80 69 40

55 72 64

Diabetesteam Hartrevalidatieteam Longrevalidatieteam Reumateam Tuberculoseteam **

21 18 29 38 85

17 31 23 41 67

17 28 23 45

2004

2005

2006

Dagbehandeling Amputatieteam * NAH-team * Dwarslaesieteam Kinderrevalidatieteam Pijnteam Totaal revalidatie

3.923 6.796 1.969 12.015 6.862 31.565

3.865 7.328 2.075 11.895 6.680 31.843

1.740 9.502 1.927 12.184 6.503 31.856

Diabetesteam Hartrevalidatieteam Longrevalidatieteam Reumateam Totaal chronisch zieken

2.960 6.868 7.480 3.367 20.675

4.075 6.601 6.296 2.817 19.789

3.403 6.309 6.900 3.055 19.667

Revalidatiebehandeluren

18

* Als gevolg van een reorganisatie bestaat er met ingang van 2006 een andere ordening van de patiëntengroepen Amputatieteam en NAH-team. Het NAH-team stond vóór 2006 bekend als het CVA-team. ** Het Tuberculoseteam maakt sinds 2005 geen onderdeel meer uit van het CvR.

2006

9.204 12.454 8.741 30.399

8.647 12.870 8.933 86 30.536

4.070 18.248 8.711 0 31.029

854 1.668 6.749 4.562 13.833

693 1.575 7.245 4.370 13.883

641 1.474 6.227 4.383 12.725

* Als gevolg van een reorganisatie bestaat er met ingang van 2006 een andere ordening van de patiëntengroepen Amputatieteam en NAH-team. Het NAH-team stond vóór 2006 bekend als het CVA-team.


Diabetesteam Hartrevalidatieteam Longrevalidatieteam Reumateam Totaal chronisch zieken

2005

19 Hoofdstuk 1

Kliniek Amputatieteam * NAH-team * Dwarslaesieteam Pijnteam Totaal revalidatie

2004

Patiëntenzorg locatie Groningen Consulten en medebehandelingen 2004

2005

2006

2.611 8.677

2.582 8.597

2.514 8.769

635 -

320 205

634 -

2004

2005

2006

132 141

130 126

214 179

16 87 16

15 76 27

20 79 26

57 135

114 77

127 103

32 31

34 23

42 30

25 116

15 119

3 100

Cerebrale Parese en CP-handenspreekuur Nieuwe patiënten Controlepatiënten

17 85

10 76

3 109

Complex Regionaal Pijn Syndroom Nieuwe patiënten Controlepatiënten

44 8

38 16

31 16

Polikliniek 1e consulten Totaal consulten (incl. controles) Kliniek Consulten Medebehandelingen

Aantal nieuwe en controlepatiënten specifieke werkgroepen

Werkgroep Perifere Zenuwletsels Nieuwe patiënten Controlepatiënten

20

Werkgroep Congenitale Aandoeningen Bovenste Extremiteiten (CABE) Nieuwe patiënten Controlepatiënten Controles technisch spreekuur Handenspreekuur Plastische Chirurgie, Revalidatie, Ergo- en Fysiotherapie (PLCH) Nieuwe patiënten Controlepatiënten Handenspreekuur Plastische Chirurgie, Orthopedie, Revalidatie, Traumatologie (PORT-spreekuur) Nieuwe patiënten Controlepatiënten Reumahandenspreekuur Nieuwe patiënten Controlepatiënten

2005

2006

181 434

247 323

321 320

Kinderrevalidatie/orthopedie Nieuwe patiënten Tweede consult

-

17 57

3 70

Neuromusculaire Aandoeningen Volwassenen Nieuwe patiënten Tweede consulten

-

1 26

3 26

Schoenenspreekuur volwassenen en kinderen Nieuwe patiënten Tweede consulten

-

-

22 1.201

OIM-spreekuur bovenste extremiteit Nieuwe patiënten Tweede consulten

-

-

4 13

OIM-spreekuur onderste extremiteit Nieuwe patiënten Tweede consulten

-

-

19 143

21

Participatie van revalidatieartsen in specifieke werkgroepen op andere afdelingen in UMCG Epidermiolysis bullosa Kinderreumatologie Neuromusculaire Aandoeningen Kinderen Spina Bifida Diabetische voet Hemofilie kinderen

Dermatologie Reumatologie Kindergeneeskunde Neurologie Vaatchirurgie Kindergeneeskunde

Hoofdstuk 1

Pijnspreekuur Nieuwe patiënten Tweede consult


2004

Productiegegevens paramedische en psychosociale disciplines Aantal nieuwe patiënten

2004

2005

2006

562 134 66

436 148 93

441 140 53

501 6 158 2

861 15 200 3

517 16 219 7

2004

2005

2006

12.930 16.166 523 815

12.634 14.909 585 1.271

14.112 19.153 661 558

6.922 63.881 25 328 8

8.521 68.691 26 416 24

5.720 65.671 46 402 45

Verrichtingen

2004

2005

2006

Biodex, knie Stabilometer Rugonderzoek (fietsergometer, tiltest, max. kracht) Straight-leg raising Gangbeeld

222 18 0 2 126

226 17 0 2 108

66 1 0 1 62

Polikliniek Ergotherapie Fysiotherapie* Klinische psychologie Psychomotorische therapie Kliniek (andere afdelingen UMCG) Ergotherapie Fysiotherapie* Klinische psychologie Logopedie Psychomotorische therapie

* Door de wijze van registeren van de afdeling Fysiotherapie zijn deze aantallen niet beschikbaar

Verrichtingen paramedische en psychosociale disciplines

22

Polikliniek Ergotherapie Fysiotherapie Klinische psychologie Psychomotorische therapie Kliniek (andere afdelingen UMCG) Ergotherapie Fysiotherapie Klinische Psychologie Logopedie Psychomotorische therapie

Productie Laboratorium voor Houdings- en Bewegingsanalyse

Hoofdstuk 1

23


Onderzoek naar patiënttevredenheid krijgt in het CvR in ruime mate aandacht. Samenwerking met de CliëntenAdviesRaad is een goede strategie.

Samenwerken is gebruikmaken van elkaars kennis en aanbod.

Samenwerking in onderzoek Op het gebied van onderzoek is samenwerking belangrijk. De voordelen liggen op het gebied van onderlinge inspiratie en ondersteuning. Het kennisnemen van voortgang, ook op andere gebieden dan het eigen onderzoek, kan stimulerend en motiverend zijn voor het eigen project en leiden tot nieuwe ideeën en plannen.

Onderzoek naar huidproblemen bij amputatiepatiënten met hulp van patiëntenvereniging Samenwerking met patiëntenorganisaties en instanties is van belang voor bepaalde onderdelen van onderzoek. Henk Meulenbelt, in opleiding tot revalidatiearts en klinisch onderzoeker, doet een patiëntgebonden onderzoek naar huidproblemen bij mensen met een beenamputatie. Hij zocht voor zijn onderzoek contact met de Landelijke Vereniging van Geamputeerden. De LVvG is een patiëntenvereniging van voornamelijk mensen met een beenamputatie en enkelen met een armamputatie.

28

In overleg met bestuursleden van de LVvG werd gekeken hoe de leden konden worden uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek. Met een artikel in het informatieblad ‘Lede(n)maat’ en een oproep op de website van de LVvG werd leden gevraagd deel te nemen aan het onderzoek. Daarnaast werden cliënten van de Orthopedische Instrument Makerij (OIM) benaderd; door middel van een brief met antwoordformulier werd hun gevraagd deel te nemen aan het onderzoek. Dit onderzoek bestond uit het thuis invullen van een vragenlijst.

Al het contact met potentiële deelnemers vond plaats volgens de Wet op de Persoonsregistratie; er was geen inzage in het adressenbestand van OIM of LVvG. In totaal hebben 816 personen de vragenlijst ingevuld. De antwoorden worden nu geanalyseerd en de uitkomsten van die analyse zullen, behalve in internationale tijdschriften, ook worden vermeld in uitgaven van de OIM en de LVvG om zo de deelnemers aan het onderzoek te informeren. Hopelijk zal hen dit ook enthousiasmeren voor verder onderzoek in de nabije toekomst, want zonder een goede samenwerking met organisaties als de LVvG en de OIM is patiëntgebonden onderzoek zeer lastig.

.

Hans van Mourik, bestuurslid van de LVvG

“

De LVvG heeft zich ten doel gesteld om wetenschappelijk onderzoek te stimuleren. Er is helaas nog onvoldoende materiaal, waaruit blijkt dat hulpmiddel (of onderdelen daarvan) en gebruiker op een juiste manier op elkaar zijn afgestemd. Hulpmiddelen zoals de prothese, maar ook de gevolgen van de amputatie en de manier waarop momenteel wordt geamputeerd, zijn mede afhankelijk van de ervaringen en inzichten van de behandelaar. Bij amputatie en reductiedefecten van ledematen gaat het om een relatief kleine populatie. Het is een luxe voor een patiëntenorganisatie als een onderzoek uitgevoerd wordt. De LVvG heeft goede contacten met de onderzoekers van het CvR - UMCG. Het stimuleren van de onderzoekers, het aanleveren van gegevens en vervolgens resultaten uit onderzoeken onder de aandacht brengen is belangrijk. Zonder onderzoeker geen output, zonder patiëntenvereniging geen input. Eigenlijk zijn we tot elkaar veroordeeld, maar dat vinden we als LVvG geen bezwaar.

”

Dr. Heleen Reinders-Messelink, stafmedewerker onderzoek van Revalidatie Friesland.

“

Zowel op het terrein van onderwijs als onderzoek heeft Revalidatie Friesland een goede samenwerkingsrelatie met het Centrum voor Revalidatie – UMCG. In het onderzoek betreft dit bijvoorbeeld het project van Bianca Nijhuis, maar ook in het project van Lonneke Opsteegh over werkhervatting bij handletselpatiënten, het onderzoek naar chronische pijn, het kinderhandenonderzoek en effectonderzoek bij patiënten met een afasie wordt intensief samengewerkt. Over samenwerken valt veel te zeggen, maar je moet het vooral doen. De revalidatie is vanwege haar interdisciplinaire karakter een vak dat uit samenwerken bestaat. Toch is het in de praktijk vormgeven daarvan niet altijd eenvoudig, zoals uit het onderzoek van Bianca Nijhuis al blijkt. Openstaan voor elkaars deskundigheid en korte communicatielijnen zijn van belang. In de projecten waarbinnen Revalidatie Friesland en het CvR samenwerken blijkt dit mogelijk. Men kent elkaar, waardeert elkaar en drempels in de communicatie zijn laag.

”

Kinderen met cerebrale parese: samenwerken in een team van ouders, revalidatiecentrum en school Bewegingswetenschapper Bianca Nijhuis van het CvR doet sinds 2002 onderzoek naar de samenwerking ten behoeve van kinderen met een cerebrale parese tussen ouders, medewerkers van het revalidatiecentrum en medewerkers van mytylscholen. Het onderzoek moet leiden tot een beter inzicht in de wisselwerking tussen kinderrevalidatiegeneeskunde, de opvoeding en het onderwijs voor deze kinderen. Binnen de kinderrevalidatie wordt gewerkt met behandelteams, waarin revalidatiegeneeskunde, opvoeding en onderwijs samengaan. Om het revalidatieplan goed te kunnen uitvoeren moeten vele disciplines en behandelaars geïntegreerd samenwerken aan een plan dat afgestemd is op de complexe en steeds veranderende vraag van het kind met cerebrale parese en zijn ouders. Nijhuis onderzoekt primair de samenwerking, maar ook de inhoud van het revalidatieprogramma. Wanneer en hoe vaak vindt er overleg plaats tussen behandelaars en school, zijn hierbij de ouders aanwezig, hoeveel en welke therapie wordt er gegeven, en wat zijn de doelen in het revalidatie- en onderwijsprogramma: het zijn enkele vragen waar zij antwoord op wil hebben. Nijhuis doet onderzoek in vijf kinderrevalidatiecentra en samenwerkende mytylscholen, verspreid over Nederland, waarbij in totaal 44 kinderen met cerebrale parese in de leeftijd van vier tot acht jaar worden gevolgd. In totaal zijn er 228 medewerkers van revalidatiecentra, 202 medewerkers van de mytylschool én de ouders betrokken bij de zorg van deze 44 kinderen. De teams bestaan uit verscheidene disciplines; revalidatiearts, ergotherapie, fysiotherapie en maatschappelijk werk zijn de meest voorkomende disciplines. Vanuit school zijn ook meerdere disciplines betrokken, bij ieder kind is in ieder

geval een leerkracht, een klassenassistent en een intern-begeleider betrokken. Het onderzoek laat zien dat er in de zorg rond kinderen met cerebrale parese sprake is van grote teams (gemiddeld elf teamleden) waarin verschillende medewerkers en ouders samenwerken.

DE SAMENWERKINGSPARTNERS Bianca Nijhuis begon in 2002 met het ProCP-onderzoek, een samenwerkingsverband van het Centrum voor Revalidatie UMCG, Revalidatie Friesland, Instituut voor Bewegingswetenschappen - RUG, faculteit Pedagogische Wetenschappen en Onderwijskunde - RUG, Zorg Onderzoek Nederland en het Nationaal Revalidatie Fonds. Het ProCP-onderzoek is een deelproject van het landelijk onderzoek PERRIN, wat staat voor PEdiatric Rehabilitation Research In the Netherlands.

29

Maatwerk Binnen een team en tussen de verschillende teams wordt echter verschillend gedacht over welke aspecten van gezinsgerichte zorg belangrijk zijn. Ook over de mate waarin deze aspecten belangrijk zijn, verschillen de meningen. Met andere woorden: binnen een team is er verschil in visie over een optimaal zorgprogramma. Gecombineerd met een aanzienlijk percentage ouders dat niet de zorg ontvangt die zij belangrijk achten, is de noodzaak tot verbetering duidelijk. Op grond van de uitkomsten van het onderzoek pleit Nijhuis dan ook voor het bieden van gezinsgerichte zorg. Immers, ieder gezin is uniek en heeft eigen wensen en verwachtingen. Zuiver gezinsgericht werken betekent maatwerk!

.

Arbeidsbelastbaarheidsonderzoek: wat moeten we eigenlijk kunnen? Begin 2006 is vanuit het Centrum voor Revalidatie in samenwerking met het Academisch Centrum voor Arbeid en Gezondheid (ACAG), het lectoraat van de Hanzehogeschool en UC Promotion Groningen een groot onderzoek gestart naar de arbeidsbelastbaarheid van gezonde werknemers.

30

Het onderzoek, geleid door dr. Michiel Reneman en uitgevoerd door drs. Remko Soer, heeft als doel normgegevens te verzamelen die gebruikt kunnen worden om de belastbaarheid van patiënten beter in te kunnen schatten. De verwachting is dat eind 2007 bijna duizend proefpersonen zullen zijn getest met een ‘functionele capaciteitsevaluatie’. Voor de werving van proefpersonen zijn veel bedrijven in Noord-Nederland benaderd. UC Promotion Groningen, een dochterbedrijf van het UMCG, heeft een breed netwerk in het bedrijfsleven. Daar geven zij onder meer gezondheidsadviezen en trainingen aan werknemers. De onderzoekers hebben daarom dit bedrijf benaderd om samen te werken. Dit heeft ertoe geleid dat het onderzoek ondergebracht kon worden in het programma van UC Promotion Groningen en dat de dataverzameling voor zowel onderzoeksdoeleinden als door de werkgever gebruikt kon worden. Tevens is er een nauwe samenwerking met de opleiding Fysiotherapie van de Hanzehogeschool Groningen; de tests worden namelijk afgenomen door studenten fysiotherapie, die een tweedaagse opleiding krijgen om de tests zo gestandaardiseerd mogelijk af te nemen. Studenten kunnen dit doen om studiepunten of een financiële tegemoetkoming te verdienen. Er zijn ongeveer vijfentwintig testleiders actief op locatie Beatrixoord, het ACAG en testlocatie Hanzehogeschool.

Omdat er al veel gegevens beschikbaar zijn, zijn meerdere studenten bezig aan de hand van de data een wetenschappelijk artikel te schrijven voor het afstuderen. Op deze manier kunnen studenten de nodige kennis opdoen in de praktijk, zowel bij het testen van proefpersonen als bij het ontwikkelen van nieuwe wetenschappelijke kennis. De samenwerking met het lectoraat gaat nog verder: lector Gezondheidsstudies dr. Cees van der Schans is, naast dr. Michiel Reneman, copromotor van Remko Soer in dit project. Samen met professor dr. Jan Geertzen, hoogleraar Revalidatiegeneeskunde, en professor dr. Johan Groothoff, hoogleraar Arbeid en Gezondheid als eerste en tweede promotor is een breed scala aan vakgebieden en samenwerkingsverbanden samengebracht om dit project tot een goed einde te brengen.

.

Drs. Erwin Gerrits, directeur van UC Promotion Groningen.

“

Vanuit UC Promotion Groningen is het arbeidsbelastbaarheidsonderzoek een belangrijk voorbeeld hoe onderzoek vanuit een academische setting kan worden gekoppeld aan vragen uit de dagelijkse praktijk. In het veld is behoefte aan goed onderbouwde, maar ook praktische toepasbare instrumenten om een begrip als arbeidsbelastbaarheid te meten. Het gaat daarbij altijd om een vertaalslag van een aantal concrete vragen vanuit het bedrijfsleven naar een te onderzoeken construct. Op deze wijze wordt de dagelijkse praktijk voorzien van de nieuwste inzichten en ontstaan weer nieuwe vragen die door de wetenschap kunnen worden onderzocht. Belangrijk voor UC Promotion Groningen is, dat er bij het opzetten van dergelijke projecten zoveel mogelijk input wordt geleverd van zowel het bedrijfsleven als de wetenschap. Dit laatste betekent dus dat ook hier het begrip samenwerking als uitgangspunt wordt gekozen. De ervaring leert dat aan de ene kant wetenschappelijke ontwikkelingen en aan de andere kant behoeftes uit het bedrijfsleven gelijke tred kunnen houden, als er vanaf het eerste moment wordt gezocht naar gemeenschappelijke behoeftes.

”

Dwarslaesie in Nederland Een langlopend onderzoek waarbij de samenwerking vele partners kent, is het landelijk dwarslaesieonderzoek ‘Fysieke belasting, arbeidscapaciteit en mechanismen van mobiliteitsherstel bij dwarslaesiepatiënten’. Onder leiding van dr. Luc van der Woude en dr. Sonja de Groot van de vakgroep Bewegingswetenschappen VU, Amsterdam loopt sinds 2000 dit ambitieuze onderzoeksprogramma naar facetten van dwarslaesie. Het onderzoek heeft vijf aandachtsgebieden en verdeeld over deze aandachtsgebieden lopen achttien onderling gerelateerde projecten. Ferry Woldring, fysiotherapeut van het Dwarslaesieteam van locatie Beatrixoord, is al vele jaren betrokken bij dit onderzoek. Woldring neemt deel aan het project ‘patiëntmonitoring’. De projectleden presenteren tweemaal per jaar in één van de deelnemende revalidatiecentra voor een gehoor van zo’n vijftig onderzoekers, verpleegkundigen en (para)medici hun onderzoeksresultaten, gevolgd door discussie tussen onderzoekers en de mensen van de werkvloer: het houdt de motivatie levendig en iedereen scherp. In juni 2006 vond een dergelijk minisymposium in locatie Beatrixoord plaats. Doel van het project ’patiëntmonitoring’ is het samenstellen en implementeren van een beperkt aantal meetinstrumenten ten behoeve van de revalidatie. Daarmee worden dwarslaesiepatiënten beter in kaart gebracht en kunnen eenduidig behandeldoelen worden gesteld. Artsen, psychologen, ergotherapeuten, fysiotherapeuten en verpleegkundigen gebruiken nu systematisch meetinstrumenten, waarvan de meeste inmiddels naar voren zijn gekomen als valide en betrouwbaar, veel zijn ook genormeerd. De onderzoekers kijken hoe de meetinstrumenten worden gehanteerd in de praktijk. Het onderzoek heeft inmiddels tot veranderingen in de behandeling geleid en een impuls gegeven aan de academise-

ring van de dwarslaesierevalidatie in het CvR. Het blijkt dat meten heel motiverend werkt voor patiënten. Ze zien de vooruitgang getalsmatig uitgedrukt, dat geeft ze houvast en het maakt het makkelijker om doelen te stellen. En dat motiveert de behandelaar weer. Per jaar komen er landelijk zo’n driehonderd nieuwe dwarslaesiepatiënten bij. Het gaat om verschillende gradaties: hoge of lage, complete of incomplete dwarslaesies. Alleen de hoge dwarslaesiepatiënten met veel en complexe problematiek komen sowieso in de erkende centra terecht. Er worden echter nog steeds patiënten met een lage en/of incomplete laesie in een verpleeghuis of in een revalidatiecentrum zonder dwarslaesie-erkenning opgenomen. De deelnemers aan het onderzoek vinden dit een verkeerde ontwikkeling. Deze patiënten worden niet betrokken in het landelijke onderzoek. Daarmee gaan niet alleen gegevens verloren, maar wordt deze patiënten de modernste zorg onthouden. Driehonderd nieuwe patiënten per jaar is een relatief kleine groep, die volgens de onderzoekers geconcentreerd moet worden in de acht revalidatiecentra met dwarslaesieerkenning.

.

DE SAMENWERKINGSPARTNERS ‘Fysieke belasting, arbeidscapaciteit en mechanismen van mobiliteitsherstel bij dwarslaesiepatiënten’ wordt uitgevoerd door vijf kenniscentra en acht revalidatiecentra met een dwarslaesie-erkenning. De vijf kenniscentra zijn: Bewegingswetenschappen VU Amsterdam; Revalidatie Research Hoensbroek; Afdeling Fysiologie UMC Nijmegen; Roessingh Research and Development Enschede; Erasmus Universiteit, Rotterdam. De acht revalidatiecentra zijn: CvR-locatie Beatrixoord, Haren; De Hoogstraat, Utrecht; Heliomare, Wijk aan Zee; Het Roessingh, Enschede; Hoensbroeck, Heerlen; Revalidatiecentrum Amsterdam; Rijndam, Rotterdam; Sint Maartenskliniek, Nijmegen.

31

De huisartsen uit de klankbordgroep geven de voorkeur aan een laagdrempelig contact en zorg op maat. Ze zijn in grote meerderheid zeer tevreden over de toegankelijkheid en de werkwijze van het CvR.

Hoofdstuk 2 Onderzoekslijnen en publicaties Inleiding Prof. dr. K. Postema, hoofd / revalidatiearts Het Centrum voor Revalidatie - UMCG kan zo langzamerhand van een consistente, grote output spreken. Meer dan veertig artikelen in peer reviewed tijdschriften. Naast output in de zin van artikelen, is het ook van belang om de onderzoeksresultaten te presenteren; er werden in totaal bijna honderd presentaties gehouden, waarvan vele op internationale congressen en frequent als genodigde spreker. In het cluster Revalidatie Chronisch Zieken werd een begin gemaakt met pathologie- en teamoverstijgend onderzoek. De concepten en behandelprincipes van diagnose specifieke en diagnose generieke revalidatiebehandeling worden hier onderzocht. Het lijkt erop dat veel behandelprincipes generiek zijn en bij patiënten van verschillende diagnosegroepen kunnen worden toegepast. Deze kennis is onder meer van belang bij de verdere ontwikkeling van de theoretische onderbouwing van de verschillende behandelprogramma’s. Het onderzoek binnen de kinderrevalidatie richt zich meer en meer op de problematiek van de bovenste extremiteiten bij verschillende aandoeningen. Hiermee wordt de kennis binnen het speerpunt arm- en handproblematiek goed gebundeld met de kennis binnen de kinderrevalidatie. Belangrijk in 2006 was het verschijnen van de onderzoekslijn ‘trainbaarheid’ van de discipline fysiotherapie. Het construct trainbaarheid wordt daarin beschreven binnen het biopsychosociaal model van gezondheid en ziekte. Het aantal onderzoeksprojecten breidt zich gestaag uit. In april promoveerde Wietske Kuijer op het proefschrift: ‘Measuring disability in patients with chronic low back pain. The usefulness of different instruments’. Al met al was 2006 een onderzoeksjaar om met heel veel plezier naar terug te kijken.

Onderzoekslijnen Amputaties, prothesiologie, orthesen

Cardiologische belasting bij amputatiepatiënten Projectleiders prof. dr. J.H.B.Geertzen, prof. dr. D.J. van Veldhuisen, dr. J.J.A.M. van den Dungen, dr. P.U. Dijkstra Onderzoeker drs. M. Riemersma Publicatie 2007 Balanshandhaving en bewegingssturing bij patiënten met een beenprothese Projectleiders prof. dr. K. Postema, dr. T. Schoppen, dr. E. Otten Onderzoeker drs. A.H. Vrieling Promotie 2008 Reflectieve professionals in het Amputatieteam: biomedische kennis in kaart Projectleiders dr. A.T. Lettinga, prof. dr. K. Postema, T. Hemminga, prof. dr. E. Otten Onderzoeker drs. S. van Twillert Publicatie 2008 Therapie-innovatie bij patiënten met een beenamputatie Projectleiders dr. A.T. Lettinga, prof. dr. K. Postema, T. Hemminga, prof. dr. J.H.B.Geertzen Onderzoeker drs. S. van Twillert Publicatie 2008 Conditiemeting bij amputatiepatiënten Projectleiders prof. dr. J.H.B. Geertzen, dr. T. Schoppen, dr. R. Dekker Onderzoeker drs. E.K. Simmelink Publicatie 2007 Functioneren met een heupexarticulatie/hemipelvectomie Projectleiders prof. dr. J.H.B. Geertzen, dr. T. Schoppen, dr. R. Dekker Onderzoeker drs. P. Yari Publicatie 2007 De effecten van schoenaanpassingen op de balans Projectleiders prof. dr. K.Postema, prof. dr. J.H.B. Geertzen Onderzoeker drs. J.M. Hijmans Promotie 2010

35 Hoofdstuk 2

Vóórkomen en predictie van fantoompijn Projectleiders prof. dr. J.H.B. Geertzen, dr. P.U. Dijkstra Onderzoeker J.C. Bosmans Promotie 2010

Onderzoekslijnen en publicaties

Huidproblematiek na amputatie Projectleiders prof. dr. J.H.B.Geertzen, dr. P.U. Dijkstra, prof. dr. M.F. Jonkman Onderzoeker drs. H.E.J. Meulenbelt Promotie 2010

The interaction of prosthetic foot properties and individual motor capacity – impact on motor performance Projectleiders prof. dr. K. Postema, prof. dr. E. Otten, prof. dr. J. Freiwald Onderzoeker drs. C. Curtze, Promotie 2009 Monitor Orthopedisch Schoeisel (MOS) Projectleiders prof. dr. K. Postema, dr. M.J.A. Jannink, prof. dr. J.H.B. Geertzen, drs. J.M. Hijmans Onderzoeker drs. S.J.J. van Netten Promotie 2010

Aspecifieke chronische lagerugpijn en andere pijnsyndromen Rehabilitation and the ability to perform activities at home and at the workplace in chronic low back pain patients Projectleiders prof. dr. J.H.B. Geertzen, prof. dr. J.W. Groothoff, dr. P.U. Dijkstra Onderzoeker drs. W. Kuijer Promotie 2006 Activiteitenpatronen van mensen met chronische pijn Projectleiders prof. dr. J.H.B. Geertzen, drs. H.R. Schiphorst Preuper, dr. M.F. Reneman Onderzoeker drs. M. Helmus Publicaties 2009

36

Knelpunten en problemen bij de diagnostiek van chronische lagerugklachten bij allochtone patiënten en het effect hierop van een gerichte interventie Projectleiders prof. dr. J. Dekker, prof. dr. J.H.B. Geertzen, drs. J.H.M. Dekker Onderzoeker drs. E.F. Scheppers Promotie 2007 Cognitieve educatie gericht op het beïnvloeden van ziektepercepties: een theoriegestuurde evaluatie Projectleiders dr. A.T. Lettinga, prof. dr. G.J. Lankhorst Onderzoeker drs. P. Siemonsma Promotie 2009 Programma-innovatie in de chronische lagerugpijnrevalidatie: een transform-project Projectleiders dr. A.T. Lettinga, prof. dr. K. Postema Onderzoeker drs. B.J.J. Poels Publicatie 2007 Amputatie en CRPS-I Projectleiders prof. dr. J.H.B. Geertzen, dr. P.U. Dijkstra, dr. W.F.A. den Dunnen, dr. J.J.A.M. van den Dungen, dr. A.J.H. Suurmeijer Onderzoeker drs. N. Hulsman Publicaties 2007-2009 Beïnvloeding van de laterale curvatuur bij scoliose op basis van functionele EMG’s Projectleiders dr. A.G. Veldhuizen, dr. J.P.K. Halbertsma Onderzoekers drs. G.J. Bulthuis, drs. M.E. van Alst, drs. L.A. van Vught Publicatie 2007

Relatie psychosociale distress en functionele capaciteit Projectleiders dr. M.F. Reneman, prof. dr. J.H.B. Geertzen Onderzoeker drs. H.R. Schiphorst Preuper Publicaties 2007

Motivatie om te werken met pijn Projectleiders dr. M.F. Reneman, prof. dr. J.H.B. Geertzen Onderzoeker drs. M. Kleen Publicaties 2007-2010

Arm- en handletsels Mental imagery bij hand-/polsletsels Projectleiders prof. dr. T.W. Mulder, prof. dr. J.P.A. Nicolai, prof. dr. J.H.B. Geertzen, dr. C.K. van der Sluis Onderzoeker drs. M.W. Stenekes Promotie 2007 De invloed van een MCP-stabiliserende orthese op de handfunctie van patiënten met reumatoïde artritis en het intrinsic plus-fenomeen Projectleiders dr. C.K. van der Sluis, dr. P.U. Dijkstra Onderzoeker S.A. Formsma MSc Publicatie 2007 Het effect van de nurse practitioner bij het reumahandenspreekuur Projectleiders dr. C.K. van der Sluis, dr. P.U Dijkstra, dr. A.T. Lettinga Onderzoekers drs. L. Datema, I. Saan Publicatie 2007 Het functioneren van volwassen patiënten met een radiusdysplasie Projectleiders dr. C.K. van der Sluis, prof. dr. J.P.A. Nicolai Onderzoeker drs. H. Hartog Publicatie 2007 Functioneren en overleving van meervoudig gewonden Projectleiders prof. dr. H.J. ten Duis, dr. C.K. van der Sluis Onderzoeker drs. J.M.M. Nijboer Publicatie 2007 Swanson of Neuflex arthroplastieken in de MCP-gewrichten van patiënten met RA Projectleiders prof. dr. P.H. Robinson, dr. C.K. van der Sluis Onderzoekers dr. M. Meek, S.A. Formsma MSc, M.H. Eissens Publicatie 2008

37 Hoofdstuk 2

Normering functionele capaciteitsevaluatie Projectleiders dr. M.F. Reneman, prof. dr. J.H.B. Geertzen, prof. dr. J.W. Groothoff Onderzoeker drs. R. Soer Publicaties 2007-2010


Relatie psychosociale distress en zelfgerelateerde beperkingen Projectleiders dr. M.F. Reneman, prof. dr. J.H.B. Geertzen, dr. P.U. Dijkstra, dr. A.M. Boonstra Onderzoeker drs. H.R. Schiphorst Preuper Publicaties 2007

Verworven amputaties van de bovenste extremiteit en arbeidsproblematiek Projectleider dr. C.K. van der Sluis Onderzoeker drs. P.P. Hartman Publicatie 2007 Theoriegestuurde evaluatie van een psychosociale behandeling gericht op een snellere werkhervatting van patiënten met acuut handletsel Projectleiders dr. C.K. van der Sluis, dr. A.T. Lettinga, prof. dr. J.W. Groothoff, prof. dr. K. Postema, dr. H. Reinders Onderzoeker drs. L. Opsteegh Promotie 2010 Evaluation of the relation between age of upper limb prosthesis fitting and later functional use of prostheses in children and young adults with transversal congenital unilateral upper limb deficiency Projectleiders dr. C.K. van der Sluis, dr C.G.B. Maathuis, prof. dr. M. Hadders-Algra Onderzoeker drs. K. Huizing Publicatie 2008 Trainingsprotocollen voor myo-elektrische armprothesen Projectleiders dr. R.M. Bongers, dr. C.K. van der Sluis, prof. dr. K. Postema, prof. dr. T.W. Mulder Onderzoeker drs. H. Bouwsema Publicatie 2007

38

De behandeling van buigpeesletsels, actief versus passief Projectleider dr. C.K. van der Sluis Onderzoeker drs. J.T.W. van Loenen Publicatie 2009

Fysiotherapie Exploratief onderzoek naar de trainbaarheid van de lagerugpatiënt Projectleiders drs. E. van Weert, dr. M. Coppes, dr. J. Metzemakers Onderzoeker drs. N. van Woudenberg Publicatie 2007/2008 Exploratie van het fysieke activiteitenniveau van de chronische pijnpatiënt Projectleider drs. E. van Weert Onderzoeker I. ter Vaarwerk Publicatie 2007/2008 Evaluatie van de fysiotherapeutische zorg in termen van trainbaarheid bij hartrevalidanten Projectleider drs. E. van Weert Onderzoeker J. G. Nomden Publicatie 2007/2008 Exploratief onderzoek naar de trainbaarheid van de patiënt met (acuut) handletsel Projectleiders drs. E. van Weert, dr. C.K. van der Sluis Onderzoekers T. Mooibroek, drs. L. Opsteegh Publicatie 2008

Exploratief onderzoek naar aspecten van trainbaarheid in relatie tot de fysieke fitheid van het kind met hemofilie Projectleiders drs. E. van Weert, drs. S. Meijer, dr. F. van Genderen Onderzoeker A. Hegeman Publicatie 2007/2008

Physical activity in patients with juvenile idiopathic arthritis (JIA) Projectleiders drs. W. Armburst, dr. M.A. van Leeuwen, drs. E. van Weert Onderzoeker O.T.H.M. Lelieveld Publicatie 2007 Ontwikkeling van en onderzoek naar de effectiviteit van een interventie voor patiënten met JIA Projectleiders drs. W. Armburst, dr. J. Bouma, drs. E. van Weert, drs. S. Meijer Onderzoeker O.T.H.M. Lelieveld Publicatie 2008 Walking distance, perceived physical functioning and respiratory problems in children with CF Projectleiders drs. E.J.L.E. Vrijlandt, drs. E. van Weert Onderzoeker J.G. Nomden Publicatie 2007/2008 De validiteit en de intra- en interobserverbetrouwbaarheid van het handenlab Projectleiders S.A. Formsma MSc, J.C. Bosmans, drs. E. van Weert Onderzoekers E. Guichelaar, T. van der Weg Publicatie 2007

Kinderrevalidatie Programma-evaluatie kinderrevalidatie Projectleiders prof. dr. K. Postema, dr. H. Reinders-Messelink, prof. dr. J.W. Groothoff, dr. A.C.E. de Blécourt Onderzoeker drs. B.J.G. Nijhuis Promotie 2007 Kan een neopreen duimorthese de handfunctie van een jong kind met een unilaterale spastische parese verbeteren? Projectleiders drs. N. Haga, dr. P.U. Dijkstra, prof. dr. M. Hadders-Algra, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. S. ten berge Publicatie 2010

39 Hoofdstuk 2

Onderzoek naar de effectiviteit en veiligheid van vroegtijdige fysiotherapeutische interventie bij patiënten met een acuut CVA Projectleiders drs. E. van Weert, dr. P. Vroomen Onderzoeker drs. A. Brader Publicatie 2008


Exploratief onderzoek naar de mate van trainbaarheid bij longtransplantatiepatiënten Projectleiders drs. E. van Weert, drs. S. Meijer Onderzoeker drs. G. Reinsma Publicatie 2008

Verandering in de coördinatie van armspieren en kinematische karakteristieken van reikbewegingen van adolescenten met een spastische hemiplegie na chirurgische correctie van de spastische arm Projectleiders prof. dr. M. Hadders-Algra, drs. N. Verheij, drs. N. Haga, prof. dr. P. Nicolai, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. J van Munster Publicatie 2007 A systematic review of hand function tests for children with cerebral palsy: impairments and functions Projectleiders dr. A.M. Boonstra, prof. dr. M. Hadders-Algra, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. N. Haga Publicatie 2007 Het effect van mutilevel botuline toxine A behandeling en intensieve revalidatie op loopvaardigheid bij kinderen met cerebrale parese: een multicenter onderzoek Projectleiders dr. A.J. Dallmeijer, dr. D.L. Knol, drs. L.A. Speth, dr. C.G.B. Maathuis, dr. P.H. Jongerius, prof. dr. J.G. Becher Onderzoeker drs. V.A. Scholtes Publicatie 2008 Verbetering van de transmurale communicatie in de zorg rond cerebrale parese Projectleiders dr. M. Vollenbroek-Hutten, prof. dr. W. van Harten, dr. L. van Gemert-Pijnen, drs. C. van Groningen, prof. dr. J. Becher, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. J. Gulmans Publicatie 2008

40

Reliability of popliteal angle measurement: a study in cerebral palsy patients and healthy controls Projectleiders dr. J.P.K. Halbertsma, drs. N. Verheij, drs. P. Maathuis, dr. P.U. Dijkstra, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. S. ten Berge Publicatie 2007 Aërobe en anaërobe conditietesten en training bij kinderen met een cerebrale parese: wat zijn de psychometrische kenmerken van de testen en wat zijn de effecten van conditietraining? Projectleiders drs. N. Verheij, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker F. van der Hoek Publicatie 2007 De gevolgen van traumatisch hersenletsel op het fysiek, cognitief, sociaal en maatschappelijk functioneren van kinderen Projectleiders dr. J. van der Naalt, dr. P. Callenbach, prof. dr. O. Brouwer, drs. N. Verheij, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. H.E. van Doorn Publicatie 2007 Zorg voor kinderen met epidermolysis bullosa, waar gaat het om? Projectleiders prof. dr. M.F. Jonkman, dr. A.T. Lettinga, drs. J.C. Duipmans, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. C. van Scheppingen Publicatie 2007 Systematic review of the prescription of the first prostheses and later use for children with congenital unilateral upper limb deficiency Projectleiders dr. C. Lukas, dr. C.K. van der Sluis, prof. dr. M. Hadders-Algra, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. M. Meurs Publicatie 2006

Validity of the Touwen examination with performance on the Movement ABC Projectleiders prof. dr. M. Hadders-Algra, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. J. van Hoorn Publicatie 2008 Reliability and validity of the Touwen examination Projectleiders prof. dr. M. Hadders-Algra, dr. C.G.B. Maathuis Onderzoeker drs. L. Peeters Publicatie 2008

Functioneel lopen bij patiënten met een incomplete dwarslaesie: ontwikkeling van een vragenlijst Projectleiders prof. dr. K. Postema, dr. P.U. Dijkstra Onderzoeker F. Woldring Publicatie 2007 Taaltherapie bij afasiepatiënten: effectiviteit van het Werkwoordprogramma op woorden zinsniveau Projectleiders prof. dr. Y.R.M. Bastiaanse Onderzoeker drs. P. Links, drs. J. Hurkmans Publicatie 2007 Effectiviteit van cognitieve revalidatie in Nederland (multicenter onderzoek): behandeling van het dysexecutief-syndroom Projectleiders prof. dr. W.H. Brouwer, prof. dr. L. Fasotti, dr. J.M. Spikman, drs. B.R. Brand Onderzoeker dr. J.M. Spikman Publicatie 2007 Gecombineerde thuis- en klinische behandeling in de CVA-revalidatie Projectleiders prof. dr. K. Postema: dr. A.T. Lettinga, dr. M.C. Schönherr, M. Franssen Onderzoeker drs. C. Nanninga Publicatie 2008

Revalidatie Chronisch Zieken Psychologische aspecten bij patiënten met een chronische longziekte Projectleiders prof. dr. R. Sanderman, prof. dr. K. Postema, prof. dr. G.H. Koëter, dr. J.B. Wempe Onderzoeker drs. J.N. de Voogd Promotie 2007 The interactive process of coping with chronic illness in intimate relationships: support interaction patterns and psychological adjustment Projectleiders dr. M. Hagedoorn, prof. dr. R. Sanderman, drs J.N. de Voogd Onderzoekers drs. W. van Loenen, drs. N. van Rees-Vellinga Publicatie 2006

41 Hoofdstuk 2

Constrained Induced Movement Therapy: een transformproject Projectleiders dr. A.T. Lettinga, prof. dr. T.W. Mulder Onderzoeker A. van Goor Publicatie 2007


Neurologische revalidatie volwassenen

Percutaneous endoscopic gastrostomy bij TBC-patiënten Projectleiders drs. R. van Altena, drs. B.J.J. Poels Onderzoeker I. Warmelink Publicatie 2007 HERMES-SPARTA: effectonderzoek van multidisciplinaire hartrevalidatie bij hartpatiënten Projectleiders dr. J. Brügemann, dr. M.H. Oosterwijk, drs. B.J.J. Poels Onderzoeker dr. J. Brügemann Publicatie 2007 Zelfmanagement bij patiënten met matig actieve reumatoïde artritis. Een pilot study naar het effect van een kortdurende multidisciplinaire groepsbehandeling Projectleiders drs. C. van Scheppingen, drs. E. van Weert, dr. A.T. Lettinga Onderzoeker I. Breedland Publicatie 2007 Effectiviteit van een oncologisch revalidatieprogramma Projectleiders dr. C.P. van der Schans, dr. J. Hoekstra-Weebers, dr. R. Otter, prof. dr. R. Sanderman, prof. dr. K. Postema Onderzoeker drs. E. van Weert Promotie 2007

42

De behandelintegriteit van een fysiek revalidatieprogramma voor oncologische patiënten in theoriegestuurd perspectief Projectleiders dr. A.T. Lettinga, drs. E. van Weert Onderzoeker drs. C. van Scheppingen Publicatie 2007 De ontwikkeling van een fysiek revalidatieprogramma voor oncologische patiënten in theoriegestuurd perspectief Projectleiders dr. C.P. van der Schans, dr. J. Hoekstra-Weebers, prof. dr. W. Trijsburg, prof. dr. B van den Borne, dr. W. Ros Onderzoeker drs. E. van Weert Publicatie 2007 De effecten van een multidisciplinair oncologisch revalidatieprogramma versus een fysiek programma en een (wachtlijst)controlegroep: een gerandomiseerde multicentre trial Projectleiders dr. C.P. van der Schans, dr. J. Hoekstra-Weebers, prof. dr. W. Trijsburg, prof. dr. B. van den Borne, dr. W. Ros Onderzoeker drs. E. van Weert Publicatie 2007 Pathologie- en teamoverstijgend onderzoek binnen het cluster Chronisch Zieken: een samenspel tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek Projectleiders dr. A.T. Lettinga, dr. J. Brügemann, R. Kalsbeek, dr. P. Vennik, dr. J.B. Wempe, S.K. Doornbos, drs. B.J.J. Poels, dr. M.H. Oosterwijk Onderzoekers drs. G.A. Woudstra, drs. C. van Scheppingen Publicatie 2007/2008 Bewegingsangst en kwaliteit van leven bij hartrevalidatiepatiënten Projectleiders dr. J. Brügeman, drs. B.J.J. Poels Onderzoeker drs. F. Wieldraaijer Publicatie 2007

Longrevalidatie en nazorg Projectleider dr. J.B. Wempe Onderzoeker H. van der Velde-Warners Publicatie 2007

Optimaliseren van poliklinische diabeteszorg door geïntegreerde screening en behandeling van psychosociale problemen (doelmatigheidsonderzoek) Projectleiders dr. T.P. Links, dr. W.J. Sluiter Onderzoeker dr. J.C. Keers Publicatie 2007 Bevorderende en belemmerende invloed van partnergedrag en het stellen van doelen bij diabeteseducatie Projectleiders prof. dr. R. Sanderman, prof. dr. B.H.R. Wolffenbuttel, dr. M. Hagedoorn, dr. J.C. Keers, dr. T.P. Links. Onderzoeker drs. M. Schokker Promotie 2009

Wetenschappelijke publicaties Dissertaties Kuijer W. Measuring disability in patients with chronic low back pain. The usefulness of different instruments. Promotores: Geertzen JHB, Groothoff JW. Co-promotor: Dijkstra PU. Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit der Medische Wetenschappen, 19 april 2006, ISBN 9077113444, 2006: 177 pp. Stienstra Y, Mycobacterium ulceras disease in West Africa. Promotor: van der Werf TS, Co-promotores: Dijkstra PU, Graaf WTA van der. Rijksuniversiteit Groningen: Faculteit der Medische Wetenschappen, 12 april 2006, ISBN: 9036724996. 2006: 244 pp.

Wetenschappelijke publicaties in internationaal tijdschrift Arnold R, Ranchor AV, Koeter GH, Jongste MJ de, Wempe JB, Hacken NH ten, Otten V, Sanderman R. Changes in personal control as a predictor of quality of life after pulmonary rehabilitation. Patient Educ Couns 2006, Apr, 61, 1: 99-108. Bastiaanse R, Hurkmans J, Links P. The training of verb production in Broca's aphasia: A multiple-baseline acrossbehaviors study. Aphasiology 2006, 20: 298-311.

43 Hoofdstuk 2

Wat helpt patiënten zich aan het medicatieplan te houden? Het dilemma van therapietrouw versus zelf-management Projectleiders dr. J.C. Keers, dr. P. Denig Onderzoeker drs. R. Visser Publicatie 2008


Diabeteseducatie: effecten van zelfgestelde behandeldoelen en gedrag van de partner Projectleiders dr. T.P. Links, dr. J. Bouma, dr. J.C. Keers Onderzoeker drs. M. Schokker Promotie 2010

Benjaminse A, Gokeler A, Schans CP van der. Clinical diagnosis of an anterior cruciate ligament rupture: a meta-analysis. J Orthop Phys Ther 2006, 36, 5: 267-288. Bisseling RW, Hof AL. Handling of impact forces in inverse dynamics. J Biomech 2006, 39: 2438-2444. Blok BM de, Greef MH de, Hacken NH ten, Sprenger SR, Postema K, Wempe JB. The effects of a lifestyle physical activity counseling program with feedback of a pedometer during pulmonary rehabilitation in patients with COPD: a pilot study. Patient Educ Couns 2006, 61, 1: 48-55. Brügemann J, Poels BJJ, Oosterwijk MH, Schans CP van der, Postema K, Veldhuisen DJ van. A randomised controlled trial of cardiac rehabilitation after revascularisation. Netherlands Heart Journal 2006, 14, 12: 405-408 Dijkstra PU, Huisman PM, Roodenburg JLN. Criteria for trismus in head and neck oncology. Int J Oral Maxillofac Surg 2006, 35: 337-342. Geertzen JHB, Wilgen CP van, Schrier E, Dijkstra PU. Chronic pain in rehabilitation medicine. Disabil Rehabil 2006, 28, 6: 363-367. Hijmans JM, Geertzen JHB. Development of clinical guidelines for the prescription of orthoses in patients with neurological disorders in The Netherlands. Prosthet Orthot Int 2006, 30, 1: 35-43. Huitema RB, Brouwer WH, Hof AL, Dekker R, Mulder Th, Postema K. Walking trajectory in neglect patients. Gait & Posture 2006, 23: 200-205.

44

Kuijer W, Brouwer S, Schiphorst Preuper HR, Groothoff JW, Geertzen JHB, Dijkstra PU. Work status and chronic low back pain: exploring the international classification of functioning, disability and health. Disabil Rehabil 2006, 28, 6: 379-388. Kuijer W, Groothoff JW, Brouwer S, Geertzen JHB, Dijkstra PU. Prediction of sickness in patients with chronic low back pain: a systematic review. J Occup Rehabil 2006, 16, 3: 439-467. Kuijer W, Dijkstra PU, Brouwer S, Reneman MF, Groothoff JW, Geertzen JHB. Safe lifting in patients with chronic low back pain: comparing FCE lifting task and Niosh lifting guideline. J Occup Rehabil 2006, 16, 4: 579-589. Kuijer W, Brouwer S, Reneman MF, Dijkstra PU, Groothoff JW, Schellekens JMH, Geertzen JHB. Matching FCE activities and work demands: an explorative study. J Occup Rehabil 2006, 16, 3: 469-483. Lettinga AT, Twillert S van, Poels BJJ, Postema K. Distinguishing theory of dysfunction, treatment and support. Reflections on ‘Describing rehabilitation interventions’. Clin Rehabil 2006, 20: 369-374. Meulenbelt HEJ, Dijkstra PU, Jonkman MF, Geertzen JHB. Skin problems in lower limb amputees: A systematic review. Disabil Rehabil 2006, 28, 10: 603-608. Meulenbelt HEJ, Geertzen JHB, Kardaun SH, Jonkman MF. A case of follicular keratosis with trichostasis on an amputated limb. Clin Exp Dermatol 2006, 31: 600-602. Meurs M, Maathuis CGB, Lucas C, Hadders-Algra M, Sluis CK van der. Prescription of the first prosthesis and later use in children with congenital unilateral upper limb deficiency: a systematic review. Prosthet Orthot Int 2006, 30, 2: 165-173. Oosterkamp BC, van der Meer WJ, Rutenfrans M, Dijkstra PU. Reliability of linear measurements on a virtual bilateral cleft lip and palate model. Cleft Palate Craniofac J. 2006, 43, 5:519-23.

Plantinga E, Tiesinga LJ, Schans CP van der, Middel B. The criterion-related validity of the Northwick Park Dependency Score as a generic nursing dependency instrument for different rehabilitation patient groups. Clin Rehabil 2006, 20: 921-926. Poels BJJ, Brinkman-Zijlker HG, Dijkstra PU, Postema K. Malnutrition, eating difficulties and feeding dependence in a stroke rehabilitation centre. Disabil Rehabil 2006, 28: 637-643. Post RB, Keizer HJE, Leferink VJM, Sluis CK van der. Functional outcome 5 years after non-operative treatment of type A spinal fractures. Eur Spine J 2006, 15,4: 472-478.

Reneman MF, Kuijer W, Brouwer S, Schiphorst Preuper HR, Groothoff JW, Geertzen JHB, Dijkstra PU. Symptom increase following a functional capacity evaluation in patients with chronic low back pain: an explorative study of safety. J Occup Rehabil 2006, 16: 197-205. Reneman MF, Kool J, Oesch P, Geertzen JHB, Battié MC, Gross DP. Material handling performance of patients with chronic low back pain during Functional Capacity Evaluation: a comparison between three countries. Disabil Rehabil 2006, 28, 18: 1143-1149. Reneman MF, Poels BJJ, Geertzen JHB, Dijkstra PU. Back pain and backpacks in children: biomedical or biopsychosocial model? Disabil Rehabil 2006, 28, 20: 1293-1297. Rietman JS, Geertzen JHB, Hoekstra HJ, Baas P, Dolsma WV, Vries J de, Groothoff JW, Eisma WH, Dijkstra PU. Long term treatment related upper limb morbidity and quality of life after sentinel lymph node biopsy for stage I or II breast cancer. Eur J Surg Oncol 2006, 32, 2: 148-152. Rommers GM, Diepstraten HJM, Bakker E, Lindeman E. Shoe adaptation after amputation of the II-V phalangeal bones of the foot. Prosthet Orthot Int 2006, 30, 3: 324-329. Scheppers E, Dongen E van, Dekker J(os), Geertzen JHB, Dekker J(oost). Potential barriers to the use of health services among ethnic minorities: a review. Family Practice 2006, 23: 325-348. Scholtes VA, Dallmeijer AJ, Knol DL, Speth LA, Maathuis CGB, Jongerius PH, Becher JG Effect of multilevel Botulinum toxin A and comprehensive rehabilitation on gait in cerebral palsy Pediatr Neurol, 2007; 36: 30-39 Scholtes VA, Dallmeijer AJ, Knol DL, Speth LA, Maathuis CGB. The combined effect of lower limb multilevel Botulinum Toxin Type A and comprehensive rehabilitation on mobility in children with cerebral palsy: a randomized clinical trial. Arch Phys Med Rehabil 2006, 87: 1551-1558. Siebes RC, Ketelaar M, Wijnroks L, Schie PE van, Nijhuis BJG, Vermeer A, Gorter JW. Family-centred services in The Netherlands: validating a self-report measure for paediatric service provided. Clin Rehabil 2006, 20, 6: 502-512. Soer R, Poels BJJ, Geertzen JHB, Reneman MF. A comparison of two lifting assessment approaches in patients with chronic low back pain. J Occup Rehabil 2006, 16: 639-646. Soer R, Reneman MF, Gerrits EHJ. Test-retest reliability of a WRULD functional capacity evaluation in healthy adults. WORK 2006, 26(3): 273-208

45 Hoofdstuk 2

Reinsma GD, Hacken NHT ten, Grevink RG, Bij W van der, Koëter GH, Weert E van. Limiting factors of exercise performance 1 year after lung transplantation. J Heart Lung Transplant 2006, 25, 11: 1310-1316.


Post RB, Sluis CK van der, Duis HJ ten. Return to work and quality of life in severely injured patients. Disabil Rehabil 2006, 28, 22: 1399-1404.

Stenekes MW, Hoogduin JM, Mulder Th, Geertzen JHB, Leenders KL, Nicolai J-PA, Jong BM de. Functional dominance of finger flexion over extension, expressed in left partial activation. NeuroImage 2006, 32: 676-683. Stokman MA, Oude Nijhuis CS, Spijkervet FK, de Bont ES, Dijkstra PU, Daenen SM, Gietema JA, van der Graaf WT, Groen HJ, Vellenga E, Kamps WA. The role of oral mucositis on the systemic inflammation parameter IL-8 in febrile neutropenic cancer patients. Cancer Invest 2006; 24, 5: 479-483. Swinkels RAHM, Bouter LM, Oostendorp RAB, Swinkels-Meeuwisse IJCM, Dijkstra PU, Vet HCW de. Construct validity of instruments measuring impairments in body structures and function in rheumatic disorders: Which constructs are selected for validation? A systematic review. Clin Exp Rheumatol 2006, 24, 1: 93-102. Weert E van, Hoekstra-Weebers J, Otter R, Postema K, Sanderman R, Schans CP van der. Cancer-related fatigue: predictors and effects of rehabilitation. The Oncologist 2006, 11: 184-196. Wilgen CP van, Dijkstra PU, Stewart RE, Ranchor AV, Roodenburg JL. Measuring somatic symptoms with the CES-D to assess depression in cancer patients after treatment: comparison among patients with oral/oropharyngeal, gynecological, colorectal, and breast cancer. Psychosomatics 2006, 47, 6: 465-470.

Brief in internationaal tijdschrift Emmelot CH, Geertzen JHB. Letter to the editor. Removable rigid dressings versus soft dressings. Prosthet Orthot Int 2006, 30, 1: 102-103. Hof AL. Letter to the editor. J Biomech 2006: 1158.

46

Kuijer W, Brouwer S, Reneman MF. Letter to the editor. Determining responsiveness of FCEs, mission impossible? Clin J Pain 2006, 22, 7: 664-665. Reneman MF, Kuijer W, Brouwer S. Item validity of the physical demands from the Dictionary of Occupational Titles for functional capacity evaluation of clients with chronic back pain: Comment. Work 2006, 26, 2: 2299.

Wetenschappelijke publicaties in nationaal tijdschrift Brouwer S, Dijkstra PU, Schiphorst Preuper HR, Göeken LNH, Groothoff JW, Geertzen JHB. Test-hertestbetrouwbaarheid van de ‘Functionele mogelijkhedenlijst’ en de ‘Werk & Handicap Vragenlijst’ ingevuld door de patiënt. Tijdschr Bedr Verz Geneesk 2006, 14, 5: 217-223. Wijkstra PJ, Wempe JB, Bij W van der, Klinkenberg T, Hacken NH ten, Koeter GH. Improved exercise tolerance can be achieved in chronic obstructive pulmonary disease (COPD) by means of non-pharmacological treatment. Ned. Tijdschr Geneesk 2006, 3, 150, 22: 1213-1217.

Boek samengesteld als editor Dekker R, Postema K, Rommers GM (eds). De orthopedische schoen. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-59-2, 2006: 90pp. Geertzen JHB, Rietman JS (eds). Syllabus Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-00-2, 2006: 40pp. Geertzen JHB, Dekker R (eds). Basiscursusboek Houding en Beweging. Centrum voor Revalidatie UMCG, Groningen, ISBN 90-74768-37-7, 2006: 208 pp.

Geertzen JHB, Huygen FJPM (eds). EBRO Richtlijn complex Regionaal Pijn Syndroom type I Patiëntenversie. Ned Ver Posttraumatische Dystrofie Patiënten, Nijmegen, 2006: 28pp. Geertzen JHB, Huygen FJPM (eds). Evidence Based Guidelines Complex Regional Pain Syndrome type I. Patient version. Netherlands Association of Posttraumatic Dystrophy , Nijmegen, 2006: 26 pp. Geertzen JHB, Perez RSGM, Dijkstra PU, Kemler MA, Rosenbrand CJGM (eds). Richtlijn Complex Regionaal Pijn Syndroom type I. Van Zuiden Communications BV, Alphen a/d Rijn, ISBN-10: 90-8523-124-8, ISBN-13: 978-908523-124-0, 2006: 142pp.

Boekbijdrage Abraas JMA, Wijdenes PA, Valster F, Terwindt STM. Handboek leefstijladviezen bij patiënten met reumatoïde arthritis. Werkgroep Leefstijlsadviezen, sectie ET, NHPR, Utrecht, ISBN-10:90-9020636-1/ISBN-12:978-902063-3, 2005: 65pp. Uitgave 2006 Bodde M, Schiphorst Preuper HR, Wijhe M van, Reneman MF. The medical pathway of patients with chronic low back pain. Abstracts of Pain in Europe V. 5th Congress of the European Federation of IASP Chapters (EFIC), Istanbul. Eur J Pain 2006, 10 suppl 1.: S257. Boonstra AM, Laar I van, Stewart R, Posthumus JB, Schiphorst Preuper HR. Patient’s treatment goals in pain rehabiltiation. Eur J Pain 2006, 10 suppl 1. Abstracts of Pain in Europe V. 5th Congress of the European Federation of IASP Chapters (EFIC), Istanbul: S249. Blécourt ACE de. Richtlijnen t.a.v. prednisonbehandeling en scoliosebeleid bij neuromusculaire aandoeningen bij kinderen. In: Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen, Wenckebach Instituut UMCG, Groningen, ISBN-10:9075823-61-4, 2006: 17-21. Dekker R. Ergometrie en revalidatie. In: Geertzen JHB, Dekker R (eds). Basiscursusboek Houding en Beweging. Centrum voor Revalidatie - UMCG, Groningen, ISBN 90-74768-37-7, 2006: 161-166. Eissens MH. Meer dan alleen een hechting. Deel 4. Handboek voor nabehandeling van extensorpeesletsel zone 1 t/m 7. Afdeling Ergotherapie, Centrum voor Revalidatie UMCG, Groningen 2006, ISBN 90-74768-36-9, 2006: 52pp. Eissens M. Hand splinting. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 41-49. Eissens M. Extensor tendon rehabilitation. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 133-147. Eissens M. Cerebral palsy; the upper extremity. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 255-263. Formsma SA. Flexor tendon rehabilitation; zone II. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 125-133.

47 Hoofdstuk 2

Gerritsen J, Klijn PHC, Laag H van der, Nomden JG, Vrijlandt EJLE (eds). Nederlandse versie van de Cystic Fibrosis ‘Kwaliteit van Leven’vragenlijst (CFQ). Werkgroep Kwaliteit van Leven, Groningen, 2006.


Geertzen JHB, Perez RSGM, Dijkstra PU, Kemler MA, Rosenbrand CJGM (eds). Guidelines Complex Regional Pain Syndrome type I. Van Zuiden Communications BV, Alphen a/d Rijn, ISBN-10: 90-8523-124-8, ISBN-13: 978-908523-124-0, 2006: 126pp.

Formsma SA, Robinson PH. Radial club hand; longitudinal radial deficiency. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 167-177. Formsma SA. Conservative treatment of ulnar deviation in the rheumatic hand. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 215-225. Formsma S, Dijkstra PU. Spierkrachtmetingen. In: Geertzen JHB, Dekker R (eds). Basiscursusboek Houding en Beweging. Centrum voor Revalidatie - UMCG, Groningen, ISBN 90-74768-37-7, 2006: 115-155. Geertzen JHB, Meulenbelt HEJ. Skin disorders in stumps of amputees. Abstractbook XVIII Congreso Argentino de la Sociedad Argentina de Medicina Fisica y Rehabilitacion, XI Jornadas del Conso Sur, IV Congreso Hispano Argentino, Buenos Aires, Argentinië, 2006: 73. Geertzen JHB, Hijmans JM. Development of clinical guidelines for the prescription of orthoses in patients with neurological disorders in The Netherlands. XVIII Congreso Argentino de la Sociedad Argentina de Medicina Fisica y Rehabilitacion, XI Jornadas del Conso Sur, IV Congreso Hispano Argentino, 2006: 90-91. Geertzen JHB, Rietman JS. De posttraumatische enkel/voet schoenadaptaties. In: Dekker R. Postema K, Rommers GM (eds). De orthopedische schoen. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-59-2, 2006: 63-67. Geertzen JHB. Prothese en sport: een lastige combinatie. In: Sportmedisch handelen: aangepast handelen?!. IPC Athletics World Championships 2006, Wenckebach Instituut UMCG, Groningen, 2006: 21-33.

48

Hof AL. Gangbeeld. In: Geertzen JHB, Dekker R (eds). Basiscursusboek Houding en Beweging. Centrum voor Revalidatie - UMCG, Groningen, ISBN 90-74768-37-7, 2006: 59-65. Hoorn JF van. Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen vanuit revalidatieperspectief. In: Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen, Wenckebach Instituut UMCG, Groningen, ISBN-10:90-75823-61-4, 2006: 13-17. Huizing K, Stötefalk J, Postema K. Pes cavus, een klinische les (casusbeschrijving). In: Dekker R. Postema K, Rommers GM (eds). De orthopedische schoen. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-59-2, 2006: 11-17. Hijmans JM, Geertzen JHB. Development of clinical guidelines for the prescription of orthoses in The Netherlands. In: Becher JG, Woude LHV van der (eds). Rolstoelen en orthesen. PAOG-Heyendal/UMC St Radboud, Nijmegen, ISBN-10: 90-373-0132-0, ISBN-13: 078-90-373-0132-8, 2006: 27-58. Keeken H van, Vrieling AH et al. Movement control in lower limb amputees. In: Geertzen JHB, Rietman JS (eds). Syllabus Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-00-2, 2006: 31-34. Maathuis CGB, Mulders AH. De kindervoet; onderzoek en standsafwijkingen. In: Dekker R. Postema K, Rommers GM (eds). De orthopedische schoen. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-59-2, 2006: 52-56. Marinus J, Dijkstra PU. Observationele onderzoeksdesigns. In: Wilgen CP van, Geraets JJXR, Marinus J, Nieuwboer A, Nijs J (eds). Jaarboek Fysiotherapie, Kinesitherapie. Bohn Stafleu en Loghum Houten 2006 ISBN 9789031348015: 230-240.

Meulenbelt HEJ. Stomphuidproblematiek van de onderste extremiteit. In: Geertzen JHB, Rietman JS (eds). Syllabus Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-00-2, 2006: 22-22. Mulders AHM, Sturms LM, Maathuis CGB, Sluis CK van der, Gorter JW. Kinderrevalidatie. In: Kramer WLM e.a (ed). Handboek Kindertraumatologie. De Tijdstroom, Utrecht, ISBN 90 5898 063 4, 2006, Hdst 21: 223-236. Munster JC van, Maathuis CGB, Haga N, Verheij NP, Nicolai J-PA, Hadders-Algra M. Surgical correction of unilateral spastic cerebral palsy: is quality of reaching, grasping and muscle coordination improved? EACD, 19-21 oktober 2006, Barcelona. Dev Ment Child Neurol 2006, 107, 48: 14.

Postema K. Introduction. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: xvi-xvii. Reneman MF. Vaststellen van arbeidsbelastbaarheid van mensen met chronische lagerugklachten. In: Dijkstra PU et al (red). Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie, 2006. Bohn, Stafleu, Van Loghum. Rietman JS, Geertzen JHB. De zin en onzin van ganganalyse. Klinische relevantie? In: Geertzen JHB, Dekker R (eds). Basiscursusboek Houding en Beweging. Centrum voor Revalidatie - UMCG, Groningen, ISBN 90-74768-37-7, 2006: 155-161. Rommers GM. Schoenrecept. In: Dekker R. Postema K, Rommers GM (eds). De orthopedische schoen. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-59-2, 2006: 26-31. Rommers GM, Posthumus JB. Voorwoord. In: Capita selecta syllabus Prothesiologie, nieuwe ontwikkelingen 2006: 4. Rommers GM. A glimp of history. In: Capita selecta syllabus Prothesiologie, nieuwe ontwikkelingen 2006: 5-9. Rommers GM. Vaardigheidsonderwijs in het blok Bewegen M1 G 2010. Hoofdstukken over consultvoering, ICF model, PV sessies neurologie en bewegingsapparaat; videotrainings-modules. In: Blok Bewegen G2010, sept-nov. 2006: 80pp. Schiphorst Preuper HR, Reneman MF, Boonstra AM, Dijkstra PU, Versteegen GJ, Geertzen JHB. The relationship between psychosocial distress and disability assessed by the SCL-90-R and RMDQ in patients with chronic low back pain. Abstracts of Pain in Europe V. 5th Congress of the European Federation of IASP Chapters (EFIC), Istanbul. Eur J Pain 2006, 10 suppl 1: S108. Schoppen T. Case report: Omkeerplastiek. In: Geertzen JHB, Rietman JS (eds). Syllabus Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-00-2, 2006: 29-30. Sluis CK van der. Clinical examination of the hand and wrist. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 29-40. Sluis CK van der. Phases of wound healing and the rehabilitation of complex hand injury. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 111-124.

49 Hoofdstuk 2

Postema K. Revalidatiegeneeskunde en bewegen. In: Geertzen JHB, Dekker R (eds). Basiscursusboek Houding en Beweging. Centrum voor Revalidatie UMCG, Groningen, ISBN 90-74768-37-7, 2006: 7-9.


Postema K. De afwikkelbalk. In: Dekker R. Postema K, Rommers GM (eds). De orthopedische schoen. Centrum voor Revalidatie/Instituut Wenckebach UMCG, Groningen, ISBN 90-75823-59-2, 2006: 45-51.

Sluis CK van der. Kinetic chains in the rheumatic hand. In: Santoso B, Soebadi RD e.a. (eds). Course on Hand Proceedings. Dutch Foundation for Post Graduate Medical Course in Indonesia, Surabaya, 2006: 201-214. Soer R, Poels BJJ, Geertzen JHB, Reneman MF. A comparison of two lifting assessment approaches in patients with chronic low back pain. Eur J Pain 2006, Abstracts of Pain in Europe V. 5th Congress of the European Federation of IASP Chapters (EFIC), Istanbul: S234.

Overige artikelen Boer EM de, Brendeke W, Dijkstra PU, Goede CJT de, Kerst A, Koolstra M, Opzeeland A van, Stuiver MM, Wilgen CP van, Wildschut M. Fysiotherapie na halsklierdissectie. Fysiopraxis 2006, 15: 32-36. Boonstra AM, van Laar I van, Stewart R, Schiphorst Preuper HR. Doelen in de pijnrevalidatie geformuleerd door de patiënt zelf. Revalidata 2006, 131:13. Brouwer S, Reinsma G.D Roland Morris Disability Questionnaire bruikbaar voor het meten van behandeleffecten? Stimulus 2006, 25, 3: 289 -297. Dijkstra PU. Oncologie gerelateerde trismus. Nieuwsbrief NVFT 2006, 2: 3-4 Eissens M, Formsma S, Sluis CK van der. Course on hand in Indonesië. Ned. Tijdschr Handther 2006 15, 2: 37-38. Geertzen JHB, Verbunt J. Oproep tot wetenschappelijke vorming! Revalidata 2006: 129, 28: 26-27.

50

Holtslag H, Buskens E, Rommers C, Prevo A, Werken C van der. Long term outcome after lower extremity injuries in severely injured patients. Eur J Trauma 2006, 32, 4: 365-373. Kleen, M. Leren leven met chronische pijn: boekbespreking van Dahl, J., Wilson, K.G., & Luciano, C. Acceptance and commitment therapy for chronic pain. Gedrag & Gezondheid 2006, 34: 118-120. Prins AG, Mijnheer EM, Stegeman P, Slager GEC, Wilgen CP van. Fysiotherapie na lumbale dissectomie; een exploratief onderzoek in de eerste lijn. Ned Tijdschr Fysiother 2006, 2, 116: 26-30. Reneman MF. Wanneer kan uw cliënt weer aan het werk? Fysiopraxis, Nov 2006: 8-13. Rommers GM, Bakx WGM. Het ICF-model als instrument voor onderwijs in de revalidatiegeneeskunde en in de opleiding tot basisarts. Revalidata 2006, 134: 29. Rommers GM, Dekker R. Evaluatie consultvoering met elektronische database in ziekenhuis. VRA Jaarcongres, 5 en 6 oktober 2006 Mechanismen van herstel, Ermelo. Revalidata 2006, 134: 28 Sluis CK van der, Postema K. Course on hand in Indonesië. Revalidata 2006, 132: 33-34. Soer R, Gerrits EHJ, Reneman MF. Test related reliability of a WRULD functional capacity evaluation in healthy adults. Work 2006, 26: 273-280. Stegeman P, Wilgen CP van, Metzemaker JDM, Weert E van. Preoperatieve prognostische factoren voor het herstel op korte termijn na een lagerugoperatie vanwege hernia nuclei pulposa en/of stenose. Ned. Tijdschr Fysiother 2006, 116, 2: 30-34. Vermeulen HM, Amstel J van Geertzen JHB, Jillings MA, Remerie SC, Schreurs K, Swaan JL. Pijnrevalidatie. Revalidatie Nederland, Utrecht, 2006: 6pp.

Weert E van, Küthe RF, Assink N, Meijer S, Dijkstra PU. Effecten van taakverschuiving van fysiotherapie op een afdeling traumatologie. Ned Tijdschr Fysiother 2006, 116, 3: 62-67.

Voordrachten en posterpresentaties Voordrachten

Blécourt ACE de (13 december 2006) Groningen. Inleiding en Richtlijnen bij prednisonbehandeling en scoliosebeleid. Multidisciplinaire regioavond Revalidatie ‘Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen’. Bosmans JC ( 8 maart 2006) Groningen. Verloop van het fantoompijnonderzoek, Regioavond NoordNederlandse Vaatchirurgen. Bosmans JC (11 oktober 2006) Groningen. Amputation, phantom pain, quality of life; a prospective study. Research meeting Münster, Enschede, Nijmegen, Groningen. Bosmans JC (17 november 2006) Paterswolde. demonstratie Handenlab, Symposium 'Hand in beweging'. Symposium De arm in beweging. Loth Fabenim, Nieuwegein. Brouwer S (11 januari 2006) Rotterdam. Lobadis, revalidatieonderzoeksprogramma op het gebied van lagerugpijn. Minisymposium Pijnrevalidatie, Revalidatiecentrum Rijndam. Brouwer S (19 mei 2006) Utrecht. Lobadis, revalidatieonderzoeksprogramma op het gebied van lagerugpijn. Symposium Pijnrevalidatie, De Hoogstraat. Brouwer S (6 oktober 2006). Lobadis, revalidatieonderzoeksprogramma op het gebied van lagerugpijn. Workshop Lobadis VRA-congres, Ermelo. Buikstra T, Talens H (19 april 2006) Haren. De schouders van ouders. Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie, Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord. Curtze C (19 mei 2006) Groningen. Interaction of prosthetics foot properties and individual motor capacityimpact on motor performance. 8e Symposium Revalidatietechniek Groningen-Enschede. Curtze C (11 oktober 2006) Groningen. Interaction of prosthetic foot properties and individual motor capacity. Research meeting Münster, Enschede, Nijmegen, Groningen. Dekker R (14 september 2006) Duderstad, Duitsland. Amputation and sports. Bezoek Otto Bock. Dekker R (10 oktober 2006) Groningen. Revalidatie en huisarts. Klankbordgroep-bijeenkomst UMCG. Dijkstra PU (29 september 2006) Brussel, België. Trismus in head and neck oncology. Workshop, Atos Medical. Dijkstra PU (20 oktober 2006) Antwerpen, België. Temporomandibulaire disfunctie. Hogeschool Antwerpen.

51 Hoofdstuk 2

Blécourt ACE de (19 april 2006) Haren. Kinderrevalidatie Centrum voor Revalidatie UMCG. Van A(cademisering) tot Z(orgvernieuwing). Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie.


Baak C van, Parigger S (19 april 2006) Haren. Cursus Astma, leer- en bewegingsprogramma. Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie, Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord.

Dijkstra PU (20 oktober 2006) Antwerpen, België. Workshop Onderzoek van het mandibulaire bewegingsappraaat. Hogeschool Antwerpen. Dijkstra PU (8 december 2006) Ermelo. Function impairment and pain after closed treatment of fractures of the mandibular condyle. NVG/PT Congres. Eissens MH (22 maart 2006) Emmen.Therapie voor de bovenste extremiteit bij cp-kinderen: pre- en postoperatief. Kinder IOF Noord-Nederland. Geertzen JHB, Klein L (2 maart 2006) Lhee. Revalidatie en prothesiologie onderste extremiteit. 24e Verpleeghuisartsen bijscholing, regio Groningen, Drenthe en Friesland. Geertzen JHB (2 en 3 mei 2006) Iguaçu, Argentinië. Education programme Rehabilitation Medicine for residents in the Netherlands. Precongress meeting ‘Organisation and Education Rehabiltation Medicine’ (invited). Geertzen JHB (4 mei 2006) Buenos Aires, Argentinië. Sindrome simpatico reflejo (Complex regional pain syndrome type I). XVIII Congreso Argentino de la Sociedad Argentina de Medicina Fisica y Rehabilitacion, XI Jornadas del Conso Sur, IV Congreso Hispano Argentino (invited). Geertzen JHB (5 mei 2006) Buenos Aires, Argentinië. Desarrollo de algoritmos y pautas para la prescription de orthesis (Ontwikkeling richtlijnen voorschrijven ortheses bij neurologische aandoeningen). III Curso ISPO Internacional de Actualizacion en la Atencion y Equipamiento del ACV y sus secuelas (invited).

52

Geertzen JHB (6 mei 2006) Buenos Aires, Argentinië. Patologia de piel del munion (Stomp en huidproblematiek). XVIII Congreso Argentino de la Sociedad Argentina de Medicina Fisica y Rehabilitacion, XI Jornadas del Conso Sur, IV Congreso Hispano Argentino (invited). Geertzen JHB, Postema K (22 juni 2006) Münster, Duitsland. General discussion, perspectives of a cooperation. Klinik und Poliklinik für Technische Orthopädie und Rehabilitation, Westfälische Wilhems-Universität, Universitätsklinikum. Geertzen JHB (22 juni 2006) Münster, Duitsland. Biomechanics of the C-Leg. Klinik und Poliklinik für Technische Orthopädie und Rehabilitation, Westfälische Wilhems-Universität, Universitätsklinikum. Geertzen JHB (1 september 2006) Helsinki, Finland. Physical and occupational therapy and evidence based guidelines in CRPS. 7th Physiatric Summer School CRPS – Current Diagnosis and Treatment (invited). Geertzen JHB (6 september 2006) Assen. Prothese en sport: een lastige combinatie. Medisch sportsymposium ‘Sportmedisch handelen: aangepast handelen?!’ IPC Athletics World Championships, Drents Museum (invited). Geertzen JHB (17 november 2006) Paterswolde. Inleiding. Symposium ‘De arm in beweging’. Centrum voor Revalidatie UMCG/Loth Fabenim BV. Geertzen JHB (21 november 2006) Groningen. Welcome. NCH-research meeting. Geertzen JHB, Hijmans J (24 november 2006) Amsterdam. Ontwikkeling van richtlijnen voor het voorschrijven van orthesen. VRA bij- en nascholingscursus Rolstoelen en orthesen. Geertzen JHB (29 november 2006) Willemstad, Curaçao. Complex Regional Pain Syndrome. Klinische conferentie, St. Elisabeth Hospitaal. Geertzen JHB (30 november 2006) Willemstad, Curaçao. Complex Regionaal Pijn Syndroom type I; diagnostiek en therapie gebaseerd op richtlijnen. Minisymposium Revalidatie, Stichting Revalidatie Curaçao.

Geertzen JHB (1 december 2006) Willemstad, Curaçao. Amputaties en prothesiologie, stand van zaken. Fantoompijn, een moeilijk klinisch fenomeen. Minisymposium Revalidatie, Stichting Revalidatie Curaçao. Geertzen JHB. (17 november 2006) Paterswolde. Inleiding. Abstracts. Symposium De arm in beweging, Loth Fabenim, Nieuwegein. Hof AL, Gazendam M. Averaged EMG profiles in running compared to walking. Gait & Posture 2006, 24: S77-S78. Halbertsma JPK (11 oktober 2006) Groningen. Application of the forceplate in gait analysis of patients with a lower limb prosthesis. Research meeting Münster, Enschede, Nijmegen, Groningen.

Hoorn JF van (13 december 2006) Groningen. Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen vanuit revalidatieperspectief. Multidisciplinaire regioavond Revalidatie ‘Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen’, UMCG. Hijmans JM (19 mei 2006) Groningen. Stochastische resonantie. 8e Symposium Revalidatietechniek GroningenEnschede, UMCG. Hijmans JM (11 oktober 2006) Groningen. Effects of vibrating insoles on balance. Research meeting Münster, Enschede, Nijmegen, Groningen. Jong R de (19 april 2006) Haren. Leren zwemmen in de kinderrevalidatie: intrekken, spreid, sluit? Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie, Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord. Lettinga AT (20 november 2006) Leren van verschil: diversiteit in de neurologische bewegingstherapie: professionele master Fysiotherapie Geriatrie, Hogeschool Utrecht. Lettinga AT (april 2006) Groningen. De neurologische bewegingstherapie in theoriegestuurd perspectief, Instituut Bewegingswetenschappen. Lettinga AT, Poels BJ, Twillert van S, Siemonsma P. (november 2006) Amsterdam. Therapie-innovatie vanuit een theoriegestuurd perspectief. Workshop KNGF-congres. Lelieveld OTHM, Armbrust W, Leeuwen van M, Weert van E. (juni 2006) Amsterdam. Physical activity levels in adolescents with JIA. Annual European Congress of Rheumatology Eular. Maathuis CGB (19 april 2006) Haren. Botoxbehandeling bij kinderen. Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie, Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord. Maathuis CGB (29 juni 2006) Assen. Orthesereceptuur bij de spastische spitsvoet. Spasticiteitsbehandeling bij cerebrale parese. Afwijkende looppatronen bij cerebrale parese. Refereeravond, OIM Assen. Maathuis CGB (28 juni 2006) Arnhem. Kinderneuroradiologie gericht op laesies van de hersenen bij het jonge kind vanuit kinderrevalidatiegeneeskundig perspectief. Early Aid congres, BOSK. Mulder GA (8 februari 2006) Groningen. Inleiding. Multidisciplinaire regioavond Handicap en seksualiteit, UMCG.

53 Hoofdstuk 2

Hof AL (9-16 oktober 2006) Jyväskylä, Finland. Mechanical aspects of balance. Modelling muscle mechanics. Muscle activity patterns in walking and running. Master course ‘Movement control, human performance and training adaptation’.


Hof AL (27 september 2006) Amsterdam. Averaged EMG profiles in running compared to walking. First Joint ESMAC/GCMAS Meeting

Munster JC van (11 oktober 2006) Groningen. Why, when, which liner? Capita selecta-avond Prosthetics, UMCG. Nijhuis BJG (16 november 2006) Utrecht. Gezinsgericht samenwerken, onze zorg! MPOC gegevens van ouders, revalidatieprofessionals en schoolprofessionals. 3e PERRIN symposium. Poels BJ (mei 2006) Utrecht. Programma-innovatie in de chronische lagerugpijnrevalidatie. Wetenschappelijk symposium werkgroep patiëntgebonden revalidatieonderzoek ZonMw –VRA. Postema K (18 en 25 april 2006) Surabaya en Jakarta. Introduction. Course on hand rehabilitation. Dutch Foundation Post Graduate Medical Courses in Indonesia and the Medical Faculty of the University of Indonesia. Postema K (19 mei 2006) Groningen. Inleiding. 8e Symposium Revalidatietechniek Groningen-Enschede. Postema K, Geertzen JHB (19 mei 2006) Overzicht beleidslijn Amputatie, Prothesiologie en Orthesiologie UMCG. 8e Symposium Revalidatietechniek Groningen-Enschede. Postema K (22 juni 2006) Münster, Duitsland. Amputation and fitness. Klinik und Poliklinik für Technische Orthopädie und Rehabilitation, Westfälische Wilhems-Universität, Universitätsklinikum. Postema K (21 oktober 2006) Schaufling, Duitsland. Orthopädische Schuhe für den neurologischen Patiënten. Spastizität. Workshop Schuh- und Orthesenversorgung bei neurologischen Patiënten, Asklepios Klinik. Postema K (13 november 2006) Zeist. OFOM prachtig instituut voor NVOS. Algemene ledenvergadering NVOS.

54

Reneman MF (10-11 november 2006) Amsterdam. Pijn en pijngerelateerde angst zijn hooguit licht gerelateerd aan testprestaties tijdens een belastbaarheidsonderzoek bij mensen met chronische lagerugklachten. KNGFjaarcongres fysiotherapie. Reneman MF (2-3 november 2006) Guisborough UK. How do we assess work-related disability of patients with non-specific low back pain? An overview of half a decade of research. The Society for Back Pain Research, 2nd annual general meeting. Reneman MF (2-3 november 2006) Guisborough UK. Material handling performance of patients with chronic low back pain during Functional Capacity Evaluations; A comparison between three countries. The Society for Back Pain Research, 2nd annual general meeting Reneman MF (14-16 september 2006) Minneapolis USA. FCE research – five projects in a nutshell. Geïnviteerd spreker, WorkWell Systems International Provider Conference. Reneman MF (6 oktober 2006) Amersfoort. Disbalans arbeidsbelasting en belastbaarheid? Het is maar wie je het vraagt! Geïnviteerd spreker, congres ‘Gezondheid werknemer: in balans of botsing bij werkgever?’ Reneman MF (12 juni 2006) Milaan. Research agenda for a Functional Capacity Evaluation. Geïnviteerd spreker, special session: what is the use and scientific quality of FCE in occupational health? 28th International Congress on Occupational Health. Reneman MF (17 mei 2006) Groningen. Update FCE. Nascholingsmiddag Noordelijke bezwaar-arbeidsdeskundigen. Reneman MF (16 mei 2006) Nieuwegein. Vaststellen van arbeidsvermogen bij mensen met een reumatische aandoening. Geïnviteerd spreker nascholingsdag Nederlandse Vereniging voor Verpleegkundigen in Reumazorg. Reneman MF (26 april 2006) Amsterdam. Reïntegratie en FCE-methoden. Geïnviteerd spreker, Vereniging voor Bewegingswetenschappen Nederland, interessegroep revalidatie.

Riemersma M (8 februari 2006) Groningen. Het seksuele leven beëindigd? Dwarslaesie en seksualiteit. Multidisciplinaire regioavond Handicap en seksualiteit, UMCG. Riemersma M (11 oktober 2006) Groningen. The vascular amputee: evaluating cardiac function and predicting mortality. Research meeting Münster, Enschede, Nijmegen, Groningen. Rommers GM (9 februari 2006) Gebruik van Nestor in G2010. Workshop Medische Staf Centrum voor Revalidatie UMCG.

Rommers GM (5 oktober 2006) Ermelo. Workshop Werkgroep Amputatie en prothesiologie. Het meten van mobiliteit van beenprothesegebruikers in de praktijk. Wie heeft gelijk? De SIGAM/WAP score. VRA Jaarcongres 2006, Mechanismen van herstel. Rommers GM, Wiggerts HO, Laat F de (11 oktober 2006) Groningen. A glimp of history. Capita selecta-avond Prosthetics, UMCG. Rommers GM, Bakx WGM (9 november 2006) Egmond aan Zee. Het ICF-model als instrument voor onderwijs in de revalidatiegeneeskunde en in de opleiding tot basisarts. NVMO-congres. Rommers GM (15 december 2006) Groningen. De SIGAM/WAP schaal. Bijeenkomst Onderzoek Prothesiologie, Centrum voor Revalidatie - UMCG. Simmelink EK, Geertzen JHB (19 mei 2006) Groningen. Conditie en amputatie. 8e Symposium Revalidatietechniek Groningen-Enschede, UMCG. Sluis CK van der (17 juni 2007) Amsterdam. Revalidatie bij complexe handletsels. Symposium Nederlandse Vereniging van Handchirurgie. Sluis CK van der (17 november 2006) Paterswolde. Het Handenlab: een digitaal evaluatiesysteem voor handproblematiek. Symposium De arm in beweging. Loth Fabenim, Nieuwegein. Sluis CK van der (17 november 2006) Paterswolde. Film ‘Handig’. Abstracts. Symposium De arm in beweging, Loth Fabenim, Nieuwegein. Sluis CK van der (17 november 2006) Paterswolde. Het handenlab. Abstracts. Symposium De arm in beweging, Loth Fabenim, Nieuwegein. Sluis CK van der (24 november 2006) Amsterdam. Hand- en polsletsels in de sport: een overzicht. Symposium Ned. Gezelschap voor Handtherapie. Stenekes MW (17 november 2006) Paterswolde. MRI en het handletsel. Abstracts. Symposium De arm in beweging, Loth Fabenim, Nieuwegein. Tepper M (18 april 2006) Groningen. Spasticiteitsbehandeling. Refereeravond voor fysiotherapeuten in verpleeghuizen Groningen en Noord-Drenthe, verpleeghuis Neerwolde. Tepper M, Grootoonk A (24 september 2006) Assen. Samenwerken revalidatiearts-fysiotherapeut. Regionaal Genootschap Fysiotherapie KNGF.

55 Hoofdstuk 2

Rommers GM (14 september 2006) Duderstadt, Duitsland. One or more toes to be amputated. What is the difference? Otto Bock.


Rommers GM (30 maart 2006) Groningen. Onderwijs in M1: gevolgen voor de Revalidatie. Beleidsdag Centrum voor Revalidatie UMCG.

Tepper M (6 oktober 2006) Ermelo. Workshop Transculturele Revalidatie. VRA congres. Tepper M, (13 t/m 17 november 2006) Dar es Salaam, Tanzania. Workshop Swallowing problems in patients with stroke: Stroke care and rehabilitation medicine in The Netherlands; Introduction stroke and swallowing impairments; Medical examination on day admission. Muhimbili National Hospital. Verhagen H, Groen SA (19 april 2006) Haren. Therapeutische peutergroepen. Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie, Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord. Voogd JN de (8 februari 2006) Groningen. Tips voor de spreekkamer. Seksualiteit en chronische ziekte. Multidisciplinaire regioavond Handicap en seksualiteit, UMCG. Weert E van (25 november 2006) Brussel, België. Quality of life and cancer rehabilitation. ESMO, EIS. Wortelboer P, Gerding M (19 april 2006) Haren. Het Regionaal Communicatie Advies Team. Minisymposium 25 jaar Kinderrevalidatie, Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord. Wijdenes PA (15 maart 2006) Emmen. Behandeling van de kinderhand (NGST). Kinder IOF Noord-Nederland. Yari P (11 oktober 2006) Groningen. Technical possibilities of microprocessor controlled knee and its use for it. Capita selecta-avond Prosthetics, UMCG. Zahavi BAA, Martina JD, Geertzen JHB (30 november 2006) Willemstad, Curaçao. Workshop ‘MS’. Minisymposium Revalidatie, Stichting Revalidatie Curaçao.

56

Zahavi BAA, Geertzen JHB, Martina JD (30 november 2006) Willemstad, Curaçao. Workshop ‘Plexus Brachialis’. Minisymposium Revalidatie, Stichting Revalidatie Curaçao.

Posters Berge SR ten, Halbertsma JPK, Maathuis PGM, Verheij N, Maathuis CGB. (juni 2006) Warsaw, Polen. Reliability of popliteal measurement in cerebral palsy patients and healthy controls. Bodde M, Schiphorst Preuper HR, Wijhe M van, Reneman MF. Istanbul. The medical pathway of patients with chronic low back pain. 5th Congress of the European Federation of IASP. Boonstra AM, Laar I van, Stewart R, Schiphorst Preuper HR. (21 april 2006) Beetsterzwaag. Doelen in pijnrevalidatie geformuleerd door de patiënt zelf. VRA voorjaarscongres. Boonstra AM, Laar I van, Stewart R, Posthumus JB, Schiphorst Preuper HR. Istanbul. Patient’s treatment goals in pain rehabilitiation. 5th Congress of the European Federation of IASP. Herweijer H, Dijkstra PU, Nicolai J-PA, Sluis CK van der. (5 en 6 oktober 2006) Ermelo. Postoperative handtherapy in Dupuytren’s disease. VRA Jaarcongres, Mechanismen van herstel. Kraan J, Graaf de E, Hoogeveen W, Nomden JG, Briel van den MM, Koster B, Maaten ter JC, Greef MHG (juni 2006) Kopenhagen.The determinants of daily physical activity (in steps/day) in Cystic Fibrosis patients: an observational study, European Cystic Fibrosis Conference (ECFC). Kuiters J. Otter R den, Tepper M. (21 april 2006) Beetsterzwaag. Loopvaardigheid twee jaar na een beroerte. Voorjaarscongres VRA. Kuijer W, Brouwer S, Reneman MF, Dijkstra PU, Groothoff JW, Schellekens JMH, Geertzen JHB. (8-10 juni 2006) Amsterdam. Matching FCE activities and work demands; an explorative study. 8th Int Low Back pain Forum.

Lelieveld OTHM, Ambrust W, Leeuwen M van, Weert E van. (september 2006) Barcelona. Physical activity levels in adolescents with JA. PRESS. Munster JC van, Maathuis CGB, Haga N, Verheij NP, Nicolai J-PA, Hadders-Algra M. (5 en 6 oktober 2006) Ermelo. Surgical correction of unilateral spastic upper extremity in cerebral palsy: is quality of reaching, grasping and muscle coordination improved? VRA Jaarcongres, Mechanismen van herstel.

Reneman MF (10 en 11 november 2006) Amsterdam. Belastbaarheid van mensen met chronische rugklachten; vergelijking tussen drie landen. KNGF-jaarcongres fysiotherapie. Reneman M, Kuijer W, Brouwer S, Schiphorst Preuper R, Groothoff J, Geertzen JHB, Dijkstra PU. (8-10 juni 2006) Amsterdam. Symptom increase following a functional capacity evaluation in patients with chronic low back pain; an explorative study into safety. 8th Int Low Back pain Forum. Rommers GM, Bakx WGM. (5 en 6 oktober 2006) Ermelo. Het ICF-model als instrument voor onderwijs in de revalidatiegeneeskunde en in de opleiding tot basisarts. VRA Jaarcongres, Mechanismen van herstel. Rommers GM, Bakx WGM. Het ICF-model als instrument voor onderwijs in de revalidatiegeneeskunde en in de opleiding tot basisarts. Proceedings NVMO 2006. Rommers GM, Dekker R, (5 en 6 oktober 2006) Ermelo. Evaluatie consultvoering met elektronische database in ziekenhuis. Jaarcongres VRA, Mechanismen van herstel. Schiphorst Preuper HR, Reneman MF, Boonstra AM, Dijkstra PU, Versteegen GJ, Geertzen JHB. The relationship between psychosocial distress and disability assessed by the SCL-90-R and RMDQ in patients with chronic low back pain. 5th Congress of the European Federation of IASP Chapters (EFIC), Istanbul. Eur J Pain 2006, 10 suppl 1: S108. Siebes RC, Nijhuis BJG, Boonstra AM, Vermeer A. (16 november 2006) Utrecht. A family-bound use of the Measure of Processes of Care for Service Providers (MPOC-SP). 3e PERRIN symposium Kinderen en volwassenen met cp: hun ontwikkeling, onze zorg. Sluis CK van der, Datema L, Dijkstra PU. (5 en 6 oktober 2006) Ermelo.The added value of a nurse practitioner in a multidisciplinary setting for patients with hand problems due to rheumatoid arthritis. VRA Jaarcongres, Mechanismen van herstel. Soer R, Poels BJJ, Geertzen JHB, Reneman MF. A comparison of two lifting assessment approaches in patients with chronic low back pain. Eur J Pain 2006, 10 suppl 1. Abstracts of Pain in Europe V. 5th Congress of the European Federation of IASP, Istanbul: S234. Weert E van, May-Groot de A, Korstjens I, Schans C van der, Hoekstra-Weebers J. Effect of an oncological rehabilitation programme on fatigue in cancer survivors. IPOS, Venetië. Weert E van, Schans C van der, Otter R, Postema K, Sanderman R, Hoekstra-Weebers J. The effect of personal resources on quality of life before and after cancer rehabilitation. IPOS, Venetië.

57 Hoofdstuk 2

Nijhuis BJG, Reinders-Messelink HA, Blécourt ACE de, Groothoff JW, Nakken H, Postema K. (16 november 2006) Utrecht. Rehabilitation for children with cerebral palsy: Collaboration between rehabilitation professionals, special education professionals and parents. 3e PERRIN symposium Kinderen en volwassenen met cp: hun ontwikkeling, onze zorg.


Munster JC van, Maathuis CGB, Haga N, Verheij NP, Nicolai J-PA, Hadders-Algra M. (19-21 oktober 2006) Barcelona. Surgical correction of unilateral spastic upper extremity in cerebral palsy: is quality of reaching, grasping and muscle coordination improved? EACD.

Samenwerking houdt de motivatie levendig en iedereen scherp.

De ervaring leert dat wetenschappelijke ontwikkelingen en behoeftes uit het bedrijfsleven gelijke tred kunnen houden, als er vanaf het eerste moment wordt gezocht naar gemeenschappelijke behoeftes.

Samenwerking op het gebied van onderwijs De pijler onderwijs kent veel samenwerkingspartners, bijvoorbeeld de verschillende opleidingsinstituten die studenten en stagiaires leveren. Een bijzondere vorm van samenwerking op het gebied van onderwijs was die met de Airlangga University in Soerabaja en de University of Indonesia in Jakarta.

Handenteam naar Indonesië Op uitnodiging van de ‘Nederlandse Stichting voor post-doctoraal medisch onderwijs in Indonesië’ gingen vier medewerkers van het Handenteam van het CvR in april naar Indonesië om daar, in samenwerking met Indonesische collegae, een cursus te geven over handproblemen. Handproblemen ten gevolge van reuma, trauma, spasticiteit, lepra wat daar veel voorkomt - en brandwonden: alles kwam voorbij. De behandeling van handproblemen vraagt bij uitstek om een multidisciplinaire benadering en de cursus was dus ook multidisciplinair: twee handtherapeuten, een revalidatiearts en een plastisch chirurg gaven les en leidden workshops voor zo’n honderdvijftig cursisten: orthopeden, traumatologen, revalidatieartsen en plastisch chirurgen. In Nederland is een multidisciplinaire benadering, zeker in de revalidatiegeneeskunde, gemeengoed. Dat ligt in Indonesië anders. Er wordt niet of nauwelijks over de grenzen van het eigen vakgebied heen gekeken en er is weinig overleg. Het werken in een team betekent vooral dat de dokter opdracht geeft. Patiënten zijn niet verzekerd en moeten de behandeling, dus ook een spalk, zelf betalen. Poliklinieken kennen geen afsprakensysteem; patiënten gaan in de wachtkamer zitten als ze het zelf nodig vinden. Adviezen als ’U moet tweemaal per week komen’ kent de cultuur niet. De internationale samenwerking was in elk geval voor de docenten een leerzame ervaring. Het gaf ze de mogelijkheid de expertise op het gebied van handproblematiek ook in Indonesië uit te dragen.

.

Cees Luiten is docent aan de opleiding Verpleegkunde van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden.

“

Alle partijen hebben bij dit project hun voordeel gedaan. Voor de studenten ontstond er een boeiende stageplek, een krachtige leeromgeving. Voor de begeleidende docenten ontstond er gelegenheid zich dichter bij de beroepspraktijk te begeven. Met name tijdens de voorbereidende training aan de werkbegeleiders ontstond er een vruchtbare dialoog over het ‘competentiegericht leren’. Wij hebben het project dan ook als zeer positief ervaren. Als opleidingsinstituut willen we kijken of we de ervaringen kunnen objectiveren door de effecten op de zorgverlening evidence based aan te tonen.

”

Invasie stagiaires Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Van maart tot en met juni 2006 liepen zeven HBO-V-studenten van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) gelijktijdig stage op de afdeling Longrevalidatie van locatie Beatrixoord. Deze praktijkleervorm was tot dan onbekend bij het CvR. Het vereiste een nauwe samenwerking tussen CvR en NHL. Doel van dit stageproject was om de studenten in toenemende mate verantwoordelijkheden te geven voor het verpleegkundige proces en om hen het belang van multidisciplinair samenwerken te laten ontdekken. Elke student had twee begeleiders: een verpleegkundige en een verzorgende. De twintig verpleegkundigen en verzorgenden van het Longrevalidatieteam waren allemaal betrokken bij het project. Twee docenten van de NHL zorgden voor begeleiding. Zowel de studenten als de medewerkers kregen ondersteuning door middel van intervisiebijeenkomsten. Volledige baan De stagiaires werkten 36 uur per week. Zij werden volgens dienstrooster ingedeeld en deden in principe alle voorkomende diensten. Iedere stagiaire kreeg een eigen patiënt toegewezen en afhankelijk van de vorderingen, kreeg de stagiaire meer verantwoordelijkheid en nam het aantal patiënten toe. Naast de patiëntenzorg had de teamleiding drie projecten geformuleerd, waar de studenten uit konden kiezen. De projecten kwamen voort uit het jaarplan van het Longrevalidatieteam. Het eerste project betrof het verbeteren van de verslaglegging in het verpleegkundig patiëntendossier met als doel een betere aansluiting te maken tussen het multidisciplinaire behandelplan en het verpleegplan door gebruik te maken van de International Classification of Functioning, Disability and Health. Het tweede project betrof het verbeteren van de ADL-checklist die op de afdeling

wordt gebruikt: een meetinstrument aan de hand waarvan de patiënt geobserveerd wordt tijdens het uitvoeren van de Activiteiten Dagelijks Leven zoals eten, wassen en drinken. De stagiaires onderzochten wat de verpleging doet met de uitkomsten van de lijst. Het derde project ging over de verschillen tussen de functies case manager en ‘eerst verantwoordelijke verpleegkundige’; het team kent beide functies. De studenten deden een literatuurstudie en een onderzoek naar de verschillen in de dagelijkse praktijk. Zij toetsten de functies aan de werkelijke situatie in het team. Uniek project Thijs Strikwerda, regieverpleegkundige en initiator van het project, vindt deze vorm van stagelopen zowel voor de stagiaires als voor het team weliswaar erg intensief, maar de kritische blik van de stagiaires houdt het team scherp en het leidt tot verdieping van het vak. Beide partijen doen er hun voordeel mee. Eén van de voordelen voor de medewerkers was dat, doordat de stagiaires steeds meer verantwoordelijkheden kregen, zij zich konden vrijmaken voor werkzaamheden waar ze anders nauwelijks aan toe kwamen. Ook teammanager Inge Doornbos is van mening dat het unieke project boven verwachting liep en dat deze stagevorm zeker voor herhaling vatbaar is. De studenten hebben een grote bijdrage geleverd aan de uitwerking van het jaarplan 2006; zonder hen was het Longrevalidatieteam niet zo ver gekomen.

.

Alle partijen hebben hun voordeel gedaan met de samenwerking: een boeiende stageplek, een krachtige leeromgeving. Docenten kwamen dichter bij de beroepspraktijk.

Hoofdstuk 3 Onderwijs Inleiding Dr. G.M. Rommers, revalidatiearts/onderwijscoördinator Het jaar 2006 was voor het onderwijs aan de medische faculteit een jaar van bouwen en in de steigers zetten. In het nieuwe curriculum G2010 kwamen de eerste studenten van de bachelor-fase aan het einde van de eerste fase. De master-fase (het vierde jaar) werd gestart met het inrichten van het Klinisch Trainingscentrum (KTC) waar de coassistenten, voorafgaand aan de klinische stages, training krijgen in communicatie, anamnese en lichamelijk onderzoek. Aan het blok ‘bewegen’ is door verscheidene medewerkers van het Centrum voor Revalidatie veel tijd gestoken in het ontwerpen en maken van onderwijs voor het KTC. Daarbij werden steeds de uitgangspunten van de revalidatie in het oog gehouden, zodat de studenten in deze fase van de opleiding verder werden getraind in het toepassen van de International Classification of Function, Disability and Health (ICF) alsmede in het leren uitvoeren van anamnese en lichamelijk onderzoek van het houdings- en bewegingsapparaat. Dit in goede samenwerking met de vakgroepen Orthopedie en Reumatologie. De inbreng in dit onderwijs werd gekenmerkt door het spanningsveld tussen de kwalitatieve wensen en de kwantitatieve mogelijkheden; door het grote aantal studenten waren niet alle ideeën uitvoerbaar. De elektronische leeromgeving ‘Nestor’ werd meer ingezet bij de blokken ‘persoonlijke profilering’ in de bachelor-fase waar centrumbreed onderwijs werd verzorgd rond de CVA-patiënt. Alle stafleden werden getraind in het gebruik van de elektronische leeromgeving en ze volgden bekwaamheidscursussen in doceren. Het Curriculum 2000 werd afgesloten. Medio augustus 2006 werden de laatste coassistenten begeleid in het coschap revalidatiegeneeskunde. Hierna trad een ruime periode in zonder coassistenten door het opstarten van het KTC. Medio zomer 2007 zullen de eerste coassistenten nieuwe stijl zowel de locatie Groningen als de locatie Beatrixoord gaan bezoeken. Een uitdaging om de revalidatiegeneeskunde binnen nieuwe onderwijsmethoden vorm te gaan geven.

Facultair onderwijs geneeskunde Bachelor-fase G2010: jaar 1 t/m 3 • • • • • • • • • • • • •

Dr. P.U. Dijkstra: praktijkdocent statistiek, B1 Dr. J.C. Keers: college Gedragsverandering, B1 Prof. dr. K. Postema en drs. E.K. Simmelink: faculteitsdag patiëntenvoordracht, B1 Prof. dr. K. Postema: patiëntencollege, B1 Dr. G.M. Rommers, Revalidatiegeneeskunde, B1 Tutorschap: dr. J.C. Keers: Gezondheidspsychologie, B1 Examinatorschap: dr. J.C. Keers: Gezondheidspsychologie, B1 Dr. R. Dekker: college Letsel en werk, B2 Drs. H.R. Schiphorst Preuper: college Chronische Pijn, B2 Dr. M.C. Schönherr: klinische conferentie spierziekten, B2 Dr. C.K. van der Sluis: college Gevolgen van letsels, B2 Drs. M. Tepper: Persoonlijk profileringsprofiel CVA, B2 Dr. R. Dekker: college Gevolgen van sportletsels, B3

Curriculum G2000 (oude stijl) Keuzeproject Amputatie en Prothesiologie; studenten Geneeskunde en Bewegingswetenschappen • Dr. A.C.E. de Blécourt • Dr. M.F. Reneman • Dr. G.M. Rommers, coördinator • Dr. C.K. van der Sluis • Dr. R. Dekker: coördinatie coschappen revalidatiegeneeskunde • Dr. C. Muskee: Schouderconferenties; coassistenten • Prof. dr. K. Postema: Caput selectum – Loopstoornissen • Drs. H.R. Schiphorst Preuper: klinische conferentie Pijn en pijnbeleving; coassistenten • Dr. M.C. Schönherr: klinische conferentie Het acute hemibeeld; coassistenten • Drs. M. Tepper en dr. G.M. Rommers: Anamnese: activiteiten en participatieniveau; coassistenten • Drs. M. Tepper: Spasticiteit; coassistenten

Revalidatiegeneeskundig onderwijs Aan arts-assistenten in opleiding tot revalidatiearts • Dr. P.U. Dijkstra: Statistiek en epidemiologie; revalidatieartsen in opleiding (3x)

Basiscursussen • Dr. A.C.E. de Blécourt: Kinderprothesiologie Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit. • J.C. Bosmans: Fantoompijn Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. R. Dekker: Ergometrie en revalidatie Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. R. Dekker: Peri-operatief beleid bij de te amputeren patiënt Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. R. Dekker: Ergometrie en inspanningsfysiologie Basiscursus Houding en Beweging

67 Hoofdstuk 3

• Dr. G.M. Rommers, onderwijscoördinator blok ‘bewegen’, Klinisch Trainingscentrum • Drs. H.R. Schiphorst Preuper: werkcollege Bewegen, Arthritis, M4 • Dr. A.C. Visser-Keizer: Veranderingen in emotie en gedrag na een CVA, M4

Onderwijs

Master-fase G2010: jaar 4

68

• Dr. R. Dekker: Pre- en postoperatief management Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. R. Dekker en prof. dr. J.H.B. Geertzen: Inleiding Basiscursus Houding en Beweging • Dr. P.U. Dijkstra: Theorie goniometrie Basiscursus Houding en Beweging • Dr. P.U. Dijkstra: Praktijk goniometrie Basiscursus Houding en Beweging • Dr. P.U. Dijkstra: Inleiding spierkrachtmetingen Basiscursus Houding en Beweging • S.A. Formsma: Workshop handkrachtmeting Basiscursus Houding en Beweging • Prof. dr. J.H.B. Geertzen: Praktijk en therapie: stomp(huid)problematiek en therapie fantoompijn. Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Prof. dr. J.H.B. Geertzen: dr. J.S. Rietman: Inleiding Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Prof. dr. J.H.B. Geertzen: Workshop Prothesiologie – Het gebruik van siliconen Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Prof. dr. J.H.B. Geertzen: Posttraumatische voetafwijkingen en schoenadaptaties Bij- en nascholingscursus De orthopedische schoen • Dr. J.P.K. Halbertsma: Practicum gangbeeld Basiscursus Houding en Beweging • T. Hemminga: Fysiotherapie Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Drs. K. Huizing: Diagnostiek en receptuur Bij- en nascholingscursus De orthopedische schoen • Dr. C.G.B. Maathuis: Kindervoet en schoen Bij- en nascholingscursus De orthopedische schoen • Dr. C.G.B. Maathuis: practicum gangbeeldanalyse Basiscursus Houding en Beweging • Dr. C.G.B. Maathuis: Inleiding onderzoek spastische kinderen Basiscursus Houding en Beweging • Drs. H.E.J. Meulenbelt: Stomphuidproblemen. Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Drs. C. Muskee: Onderzoek lagerug, heup, knie en nek/schouderregio Basiscursus Houding en Beweging • Prof. dr. K. Postema: Inleiding houding en beweging Basiscursus Houding en Beweging • Prof. dr. K. Postema: Workshop Prothesiologie, C-leg Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Prof. dr. K. Postema: Inleiding Bij- en nascholingscursus De orthopedische schoen • Prof. dr. K. Postema: Biomechanica van de afwikkelbalk Bij- en nascholingscursus De orthopedische schoen • Dr. G.M. Rommers: Epidemiologie van amputaties aan de onderste extremiteit Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. G.M. Rommers: Epidemiologie van amputaties op heupexarticulatie niveau. Epidemiologie van amputaties op transfemoraal niveau. Epidemiologie van amputaties op knie-exarticulatie niveau. Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. G.M. Rommers: Epidemiologie bij amputaties op transtibiaal niveau Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. G.M. Rommers: Schoenrecept. Inleiding Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit

• Dr. G.M. Rommers: Revalidatie van de geriatrische beengeamputeerde Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. T. Schoppen: Predictie van functional outcome na een beenamputatie Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. T. Schoppen: Case report: omkeerplastiek. Revalidatieproblematiek bij knie-exarticulatie. Werken met een beenamputatie? Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit • Dr. C.K. van der Sluis: Workshop Handenlab Basiscursus Houding en Beweging • Drs. A.H. Vrieling: Balans en amputatie Bij- en nascholingscursus Amputatie en Prothesiologie van de onderste extremiteit

• Februari: Seksualiteit en handicap Voorzitter: G.A. Mulder en M. Riemersma • April: Behandeling van specifieke rugklachten Voorzitter: J.S. Rietman (i.s.m. S. Hiemstra en F.C.M. van Nispen), J.F. van Hoorn en L.M. Simmelink • Oktober: Prothesiologie: elektronisch gestuurde knieën, trainingsfase, gebruik liners Voorzitter: J. Posthumus, G.M. Rommers, J. van Munster en P. Yari • December: Neuromusculaire aandoeningen bij kinderen Voorzitter: A.C.E. de Blécourt, J. van Hoorn ( in samenwerking met A.M. Fock)

Onderwijs

Capita Selecta

Refereeravonden

69 Hoofdstuk 3

• 10 januari 2006 Referenten: H.E. van Doorn, I.L. de Bruijn en P.P. Hartman Voorzitter: M.F. Reinders • 14 maart 2006 Referenten: K. Huizing, H. Herweijer en P. Yari Voorzitter: M.C. Schönherr • 9 mei 2006 Presentatie onderzoek Voorzitter: dr. G.M. Rommers • 12 mei 2006 arts assistenten: DCD Voorzitter: dr. A.C.E. de Blécourt • 29 juni 2006 Orthesereceptuur bij de spastische spitsvoet Voorzitter: dr. C.G.B. Maathuis • 29 juni 2006 Spasticiteitsbehandeling bij cerebrale parese Voorzitter: dr. C.G.B. Maathuis: • 12 september 2006 Dr. P.U. Dijkstra: case control onderzoek en retrospectief cohortonderzoek Referenten: M. Helmus, J. Hijmans, M. Riemersma en B. Nijhuis Voorzitter: dr. C.G.B. Maathuis • 21 september 2006 Afwijkende looppatronen bij cerebrale parese Voorzitter: dr. C.G.B. Maathuis • 7 november 2006 Referenten: P.P. Hartman, L. Opsteegh, L. Simmelink en C. Curtze Voorzitter: drs. G.A. Mulder

Aan andere wetenschappelijke disciplines • Dr. A.C.E. de Blécourt: College kinderrevalidatie; postdoctorale opleiding Orthopedagoog Generalist • Dr. J. Brügemann: Belastbaarheid van de hartpatiënt; bedrijfsartsen • Dr. R. Dekker: Revalidatiegeneeskundige aspecten bij de behandeling van CVA-patiënten; huisartsen in opleiding • Dr. R. Dekker: Onderzoek en behandeling van de spastische patiënt; huisartsen in opleiding • Dr. P.U. Dijkstra: Mentor eerste en derde jaar blok wetenschappelijk vorming; studenten Tandheelkunde • Dr. P.U. Dijkstra: Fysiotherapie bij klachten van het mandibulaire bewegingsapparaat; kaakchirurgen in opleiding • Dr. P.U. Dijkstra: Evidence based practice; stafleden Mondzorgkunde • Dr. J.C. Keers en mw. R. Wesselius: Ontwikkelingen in (diabetes)ketenzorg, studenten Communicatiekunde • Dr. M.C. Schönherr, dr. A. C. Visser-Keizer: Kennismaking poliklinische Cognitieve Revalidatie; huisartsen in opleiding • Dr. M.C. Schönherr, dr. A. C. Visser-Keizer: Onzichtbare gevolgen na CVA; huisartsen in opleiding • Drs. M. Tepper: keuze-onderwijs Tropengeneeskunde / begeleiden tropengeneeskundige stage

Onderwijs door niet-medische disciplines Aan academici en studenten

Ergotherapie

70

• M.H. Eissens: Richtlijnen Handenteam; revalidatieartsen in opleiding • P.A. Wijdenes: Ergotherapeutische prothesetraining van de bovenste extremiteit; studenten Geneeskunde en Bewegingswetenschappen • P.A. Wijdenes en S.M. Schut: Workshop gebruik van een myo-elektrische prothese in de oefensituatie; studenten Geneeskunde en Bewegingswetenschappen

Fysiotherapie • J.C. Bosmans: Trainingsmogelijkheden met een myo-elektrische handprothese; studenten Geneeskunde en Bewegingswetenschappen • R.F. Küthe: Anatomie in vivo, studenten Geneeskunde • Dr. J.P. van der Leur: Fysiotherapie en chronische pijn; studenten diverse faculteiten RUG • S. Parigger: Astma, educatie en bewegingsprogramma; nascholing kinderlongartsen In het kader van het keuzeproject ‘Het bewegend functioneren van de mens’; persoonlijke profilering tweedejaars studenten Geneeskunde en Algemeen Vormende Vakken voor studenten van diverse faculteiten (coördinatoren: E.A. Omvlee en O.T.H.M. Lelieveld) de volgende lessen: • J.C. Bosmans: ICF • R.F. Küthe en J.E. Elzes: Orthopedie/Traumatologie • P.T. Vaatstra: Geriatrie • J.L.C. Hamelink en A.J. Slagers: Sportfysiotherapie • J.L.C. Hamelink en A.J. Slagers: Tapen • S. Meijer en A.K. Hegeman: Kinderfysiotherapie • M.J.T. Fleuren en R. Pater: Neurologie • C.P. van Wilgen: Chronische pijn • B.E. Vermeulen en P.L.I.X. Liem: Hartrevalidatie • G.D. Reinsma en M.W. Sterken: Training longpatiënt en longrevalidatie

Psychologie • Drs. B.R. Brand: keuzeproject NAH-team; studenten Geneeskunde • Dr. A.C. Visser-Keizer: Psychologie in de maatschappij; bachelor-studenten psychologie • Dr. A.C. Visser-Keizer: Beroepskeuzeavond VIP; master-studenten psychologie

Aan HBO

Fysiotherapie • • • • • • •

R. Bertram: scriptiebegeleiding studenten Fysiotherapie M.J.T. Fleuren: Chronische pijn; studenten Fysiotherapie F. van der Hoek: DCD; studenten Fysiotherapie R. de Jong: keuzemodules kinderfysiotherapie 1 en 2; studenten Fysiotherapie G.D. Reinsma, N. Assink: Pulmonale zorg; studenten Fysiotherapie G.D. Reinsma, M.W. Sterken: Fysiotherapie bij COPD; studenten Fysiotherapie B.E. Vermeulen: Preventie fysieke belasting; studenten Fysiotherapie

Logopedie • R.T. de Vries: Dysartrie bij volwassenen; studenten Logopedie • P. Wortelboer: studenten logopedie RCAT en ondersteunende communicatie

Post-HBO

Medici

• M.H. Eissens: Handtherapie; bijscholing therapeuten Wilhelmina Ziekenhuis Assen • A. Houtenbos en O. van der Niet: Het gebruik van de Assessment of Motor and Process Skills; verpleegkundigen neurologie.

Fysiotherapie • N. Assink, J. Koning, M.C. Leegte, G.D. Reinsma: Fysiotherapie op de Intensive Care; verpleegkundigen • N. Assink, R.F. Küthe: Lopen met hulpmiddelen; verpleegkundigen • J.E. Elzes, T.M. Mooibroek, J.L.C. Hamelink: Fysiotherapeutische zorg na orthopaedische operaties; anaesthesiemedewerkers en operatieassistenten • M.J.T. Fleuren, P.T. Vaatstra: Fysiotherapeutische zorg bij gynaecologie en obstetrie; verpleegkundigen • R. de Jong: NDT-cursus; (kinder)fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten • R.F. Küthe, M. Bouma, S. van den Berg: Anatomie in vivo; anaesthesiemedewerkers en operatieassistenten • G.D. Reinsma: Fysiotherapeutische zorg en orgaantransplantatie; verpleegkundigen

Psychomotorische therapie • B. Mengerink: Communicatie met de chronische pijnpatiënt; nascholing fysiotherapeuten • B. Mengerink: Wat maakt de pijnpatiënt los; nascholing verpleegkundigen • B. Mengerink: Sensorelaxatie; nascholing fysiotherapeuten Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort

Overig onderwijs Medici • Dr. R. Dekker: lid begeleidingsteam wetenschappelijk onderzoek • Dr. C.B.G. Maathuis: Cerebral Palsy; summerschool Neuropaediatrics • Dr. C.K. van der Sluis: cursus en terugkomdagen AIO-projectmanagement

Fysiotherapie • J.E. Elzes, J.L.C. Hamelink, T.M. Mooibroek: Pre-operatieve voorlichting totale heup en totale knie arthroplastiek voor patiënten en partners; Thuiszorg en verpleegkundigen Coendershof • J.G. Nomden, P.G. Boorsma: Weer in beweging na een (dreigend) hartinfarct; patiëntenvoorlichting • B.E. Vermeulen: Preventie fysieke belasting AVM; verpleegkundigen diverse afdelingen UMCG

71 Hoofdstuk 3

Ergotherapie

Onderwijs

• Dr. J. Brügemann: opleiden nurse practitioner

Psychologie • drs. H. Mesch: gastcollege bij cursus Thuiszorg Het Friese Land

Stagebegeleiding

Medici • Drs. H.R. Schiphorst Preuper: begeleiding physician assistants

Fysiotherapie • R. Bertram, M. Kraan, E. Salomons, H. Wasser: Fysiotherapie, Hanzehogeschool Groningen • R. Bertram, M. Kraan, E. Salomons, H. Wasser, A. Kooistra, M. ten Wolde: Sport en Gezondheid, Hanzehogeschool Groningen • R. Bertram: beroepsveldoriëntatie stagiaire Praedinius College • Dr. P.U. Dijkstra, R. Pater: praktijkstage opleiding orofacial therapeut • Dr. P.U. Dijkstra, R. Pater: post-HBO orofaciale fysiotherapie (NVFT); Hogeschool Arnhem-Nijmegen • J.L.C. Hamelink, A. Slagers, N. Assink: post-HBO Sportfysiotherapie; Hogeschool van Utrecht • A.H.K. Hegeman, M.M. van den Briel: post-HBO Kinderfysiotherapie; Hogeschool van Utrecht, Hogeschool van Brabant en Hogeschool van Rotterdam

Psychologie en maatschappelijk werk

72

• • • • • • •

Drs. B.R. Brand: praktijkopleider en supervisor opleiding GZ-psycholoog Drs. B.R. Brand: doctoraal stage klinische psychologie Drs. B.R. Brand: NIP/LOI-opleiding Psychologisch/pedagogisch assistent Drs. B.R. Brand: master-opleiding Hersenen en Gedrag Dr. J.C. Keers: psychologiestudenten Dr. A.C. Visser-Keizer: stagiaires psychologie voor onderzoek en klinische praktijk M. van der Meulen: opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, Hanzehogeschool Groningen

Activiteitentherapie • A.H. Doornbos: opleiding Activiteitentherapie

Psychomotorische therapie en bewegingsagogie • A. Kooistra, M. ten Wolde: bewegingsagogie, Hogeschool Windesheim Zwolle • B. Mengerink: onderzoeksstage / praktijkstage student Bewegingswetenschappen VU Amsterdam Praktijkstage master-student Psychomotorische therapie, Zwolle

Ergotherapie • P.A. Wijdenes, J. Spiekhout, M. van der Groep: begeleiding afstudeeropdracht Hogeschool Arnhem-Nijmegen

Overig • Dr. P.U. Dijkstra (mentor): derdejaar Geneeskunde, blok wetenschappelijk vorming • Dr. P.U. Dijkstra: begeleiding JSM-project van Noordelijk Centrum Gezondheidsvraagstukken • Dr. M.F. Reneman: afstudeeronderzoek Bewegingswetenschappen

Expertiseontwikkeling • Dr. C.G.B. Maathuis: deelname richtlijnontwikkeling Diagnostiek en behandeling van kinderen met spastische cerebrale parese • Medische staf: deelname aan de cursus Teach The Teacher, deel 1 en 2

Onderwijs

• F. van der Hoek: master-opleiding Fysiotherapie afgerond • Dr. A.C. Visser-Keizer: deelname aan het Kennisnetwerk Neuropsychologie Noord-Nederland (KENNN), diagnostiekgroep • Dr. A.C. Visser-Keizer: samenwerking tussen instellingen in het Noorden voor het verbeteren van neuropsychologische diagnostische mogelijkheden.

Hoofdstuk 3

73

Zonder onderzoeker geen output, zonder patiëntenvereniging geen input. Eigenlijk zijn we tot elkaar veroordeeld, maar als patiëntenvereniging hebben we daar geen moeite mee.

Samenwerking met ketenpartners Patiënten die het Centrum voor Revalidatie bezoeken, komen vaak van een andere afdeling of instelling en vallen, na ontslag uit het CvR, vaak ook weer terug op een andere zorgverlener. Ketenzorg krijgt dan ook veel aandacht; enkele voorbeelden van samenwerking met ketenpartners.

Huisartsen en de klankbordbijeenkomst Het Centrum voor Revalidatie vindt het van groot belang te weten wat huisartsen willen als het gaat om samenwerking. Vragen die daarbij spelen zijn divers. Hebben huisartsen een duidelijk beeld van wat het Centrum voor Revalidatie doet en vinden ze ons goed bereikbaar? Wat vinden ze van onze bejegening van patiënten en hoe kijken ze tegen de ontslagbrieven aan?

76

Daarom hield het CvR in oktober 2006, in samenwerking met het Verwijzerscontact en de werkgroep ‘Huisarts’ van het UMCG, een zogenaamde klankbordbijeenkomst. Voor een dergelijke bijeenkomst wordt een groep van vijftien huisartsen uitgenodigd, die zichzelf hiervoor hebben opgegeven. Op onze vragen over samenwerking kwamen duidelijke antwoorden. Beknopt en overzichtelijk De toegankelijkheid van de zorg ervaren de huisartsen niet als problematisch. Ook vinden ze dat de zorgvraag van de patiënt adequaat wordt beantwoord. Wel willen de huisartsen kortere brieven naar aanleiding van polikliniekbezoeken. Bij patiënten die opgenomen zijn

geweest, is het wenselijk dat de brief iets langer is. Verder hebben de huisartsen behoefte aan on line-consulten, spreekuren op locatie in de huisartsenpraktijk en één telefoonnummer of e-mailadres voor het hele Centrum voor Revalidatie om informatie te vragen over verwijsmogelijkheden en procedures. Ze willen meer weten over het behandelaanbod van het CvR en wanneer en hoe ze een patiënt kunnen verwijzen. Deze informatie moet beknopt en overzichtelijk zijn. Ook wil de huisarts zowel eigen persoonlijke wensen als wensen van de patiënt kenbaar kunnen maken, zoals de voorkeur voor een bepaalde specialist. De huisarts geeft dus de voorkeur aan een laagdrempelig contact en zorg op maat. De huisartsen zien voor- en nadelen aan een papieren dan wel een elektronische versie van de verwijsgids; de voorkeur verschilt per huisarts. Een belangrijke voorwaarde bij een elektronische versie is in elk geval dat de techniek perfect moet werken. Suggesties voor de toekomst Als suggesties om tot een nog betere samenwerking te komen, noemden de huisartsen: • refereeravonden, • compagnoncursus: één of twee cursusdagen waarbij huisartsen en medisch specialisten over een bepaald onderwerp voordrachten houden, • een ‘dag van de revalidatie’, • spreekuur door revalidatieartsen bij een huisartsengroep, • invoering van teleconsult. Patiënteninformatie voor het eerste bezoek van de patiënt aan het CvR ziet men graag, als een soort bijsluiter, kort en bondig op de website. De uitwerking van deze wensen krijgt in 2007 zijn beslag.

.

Bert Tent, huisarts in de stad Groningen:

“

De samenwerking met het Centrum voor Revalidatie verloopt prima. Patiënten komen over het algemeen snel bij de juiste dokter terecht. Er is ruim tijd en aandacht voor de problematiek. Het sinds jaar en dag bestaande tweesporenbeleid (waarbij naast somatische aspecten ook psychosociale aspecten worden bekeken – red.) wordt in hoge mate gewaardeerd. De klankbordgroepleden zijn in grote meerderheid zeer tevreden over de toegankelijkheid en de werkwijze van het CvR, alhoewel sommige zeer gespecialiseerde afdelingen wat minder bekend blijken te zijn.

”

Een zorgtraject voor handproblematiek Iets aan je handen mankeren is ingrijpend en invaliderend. Handen zijn nodig voor het verrichten van dagelijkse activiteiten en voor het uitvoeren van werk en hobby’s. De behandeling van een letsel of een aandoening aan de handen vergt daarom uiterste zorgvuldigheid. Het is van essentieel belang dat restschade beperkt wordt gehouden en onnodig functieverlies voorkomen. De juiste behandelaars moeten dus op het juiste moment worden ingezet. Jaarlijks worden vele patiënten met handproblematiek in het UMCG door vele medische disciplines gezien. Afhankelijk van de aard van de problematiek zijn dat: orthopedie, plastische chirurgie, traumatologie, reumatologie, medische genetica, kindergeneeskunde, neurochirurgie, neurologie en het Pijncentrum. Het Centrum voor Revalidatie wordt frequent ingeschakeld voor medebehandeling. Door de inzet van de vele medische specialismen dreigt de behandeling van complexe handaandoeningen versnipperd te raken. Dit komt de kwaliteit van de behandeling niet ten goede. Voor de patiënt betekent het tevens dat de zorg bij meerdere loketten gehaald moet worden. Dit is weinig serviceverlenend, aangezien de patiënt bij iedere afdeling te maken zal krijgen met een wachttijd. Daarnaast kan het voorkomen dat een patiënt bij verschillende loketten een verschillend behandeladvies krijgt voor eenzelfde aandoening. Dit kan bij de patiënt tot verwarring leiden, wat het vertrouwen in de behandeling niet ten goede komt. Handencentrum Daarom hebben de afdelingen orthopedie, plastische chirurgie, traumatologie, reumatologie en het Centrum voor Revalidatie van het UMCG geconcludeerd dat de zorg voor patiënten met een complexe handaandoening geconcentreerd zou moeten worden in een

Handencentrum. Een eenduidig beleid, zowel qua vorm als inhoud, wordt hiermee gestimuleerd en de patiënt komt sneller op de juiste plek terecht, waardoor wachttijden gereduceerd kunnen worden. In 2006 is het voortouw genomen door revalidatiearts Corry van der Sluis, traumatoloog Patrick Nieboer, orthopedisch chirurg Lex Boerboom en plastisch chirurg Peter Robinson, die gezamenlijk een opzet maakten voor de ontwikkeling van een zorgtraject rondom handproblematiek. Het is een fraai voorbeeld van samenwerking met ketenpartners. Zorgtraject Een zorgtraject omvat inhoud en afstemming van activiteiten rond intake, diagnostiek, behandeling en nazorg van een specifieke patiëntencategorie, waarbij de continuïteit van zorg een essentieel aandachtspunt is. Het zorgtraject binnen het Handencentrum richt zich op: • het verbeteren van de inzichtelijkheid van de zorgverlening door het maken van afspraken over wie wanneer waarom wat doet. Keuzes die gemaakt worden, criteria, protocollen en richtlijnen worden gezamenlijk ontwikkeld en vastgesteld; • het formaliseren en inbedden van samenwerkingsverbanden op inhoud en organisatie van de zorg; • het inzichtelijk maken van de patiëntenstromen; • kennisvergroting door gezamenlijke inzet en het delen van specifieke kennis en ervaring. Het Handencentrum wil een expertisecentrum zijn voor patiënten en verwijzers. Multidisciplinaire zorg wordt afgestemd op de problematiek en de zorgvraag van de patiënt en in samenhang georganiseerd en uitgevoerd. In 2006 is het fundament hiervoor gelegd.

.

77

Vrijwilligers ondersteunen mantelzorgers NAH-patiënten NAH, Niet-Aangeboren Hersenletsel, ontstaat door bijvoorbeeld een ongeluk of een beroerte. De gevolgen van NAH zijn vaak onzichtbaar voor de buitenwereld maar hebben een grote impact; niet alleen voor de patiënt maar zeker ook voor de naaste omgeving. Mantelzorgers zijn mensen die zorgen voor familie, vrienden of buren die vanwege gezondheidsproblemen hulp nodig hebben.

78

Mantelzorgers hebben een persoonlijke band met degene die zij verzorgen. Vooral voor partners wordt mantelzorg vanzelfsprekend geacht, men heeft immers geen keus, maar mantelzorg voor NAH-patiënten trekt vaak een zware wissel. Helpen kan voldoening geven, maar wanneer de zorg te intensief wordt en er geen einde aan lijkt te komen, kan het erg zwaar worden. Thuiszorgorganisatie Icare streeft naar een dekkend en samenhangend hulpaanbod van vrijwilligerszorg voor thuiswonende NAH-patiënten en heeft daarom in de provincie Drenthe een project opgezet: ‘Ze zeggen dat ik zo veranderd ben…’ Daarbij worden vrijwilligers geschoold om de mantelzorgers van NAH-patiënten te kunnen ontlasten. Het project werd in 2005 en 2006 gesubsidieerd door Zorgkantoor en de Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorg; de scholing van de vrijwilligers werd gesubsidieerd door de provincie Drenthe. Na invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning is deze subsidie naar gemeenten gegaan en wordt het project gefinancierd door de gemeente Meppel. Het project wordt ondersteund door een advies- en begeleidingsgroep, bestaande uit deskundigen uit het werkveld. In de adviesgroep participeren de Stichting MEE, de Stichting Noorderbrug, de patiëntenverenigingen Cerebraal en Samen Verder, mantelzorgconsulenten en gespecialiseerde verpleegkundigen neurologie van Icare, mantelzorgondersteuning, verpleeghuizen,

verschillende ziekenhuizen in Drenthe en ook het Centrum voor Revalidatie – UMCG is vertegenwoordigd. De vrijwilligers krijgen training en scholing op het gebied van NAH. Ze leren dat naast zichtbare ook onzichtbare gevolgen een rol kunnen spelen. Hierdoor krijgen ze inzicht in waarom cliënt en mantelzorger op een bepaalde manier kunnen reageren. Ook leren ze alert te zijn op signalen van overbelasting bij de mantelzorger. Behalve kennisoverdracht wordt er geoefend aan de hand van casuïstiek en wordt geleerd van elkaars ervaringen. Waardevolle combinatie Lien Verwer is maatschappelijk werkende in het NAH-team van het CvR. In het NAH-team besteedt zij specifiek aandacht aan de partner van de patiënt, die moet leren omgaan met de gevolgen van NAH en worden toegerust op een leven dat door het letsel zo veranderd is. Haar ervaringen met partners/mantelzorgers en haar kennis van NAHpatiënten zijn heel waardevol voor scholing aan de vrijwilligers. Juist de combinatie van ervaring en kennis zorgt ervoor dat Beatrixoord een specifiek scholingsprogramma kan bieden op het gebied van mantelzorg. Verwer ontwikkelde, samen met een revalidatiearts en een neuropsycholoog, lesmateriaal voor de vrijwilligers. In 2005 werd de eerste groep van negentien vrijwilligers geschoold in locatie Beatrixoord. In 2006 herhaalde Verwer de cursus op locatie Hoogeveen van Icare voor een tweede groep van dertien vrijwilligers. Daarnaast schoolde ze in 2006 twee mantelzorgconsulenten in een vorm van counseling, die specifiek op de doelgroep NAH is gericht. De vrijwilligers waren zeer enthousiast over de cursus. Het project heeft de banden tussen de deelnemende organisaties verstevigd en geleid tot verdergaande samenwerking. En dat komt de NAHpatiënten zeker ten goede.

.

Gerrie Dijkstra, consulent mantelzorgondersteuning van Icare en projectleider.

“

Door middel van het project weet je nu veel beter wat ketenzorgpartners, zoals het Centrum voor Revalidatie, te bieden hebben aan cliënten met NAH en hun mantelzorgers. En je ontdekt hoe je kunt samenwerken en gebruik kunt maken van elkaars kennis en aanbod.

”

79

Colofon

Redactie, samenstelling, ondersteuning en fotografie Centrum voor Revalidatie, Universitair Medisch Centrum Groningen redactie: N.M.H. Kromme, C.G.B. Maathuis, M.C. Schönherr, Y.E. Meinema, M.A. de Jong samenstelling: M Kloetstra en K.A. Vonk Ontwerp en opmaak Gravis Ontwerpers - Nynke Visser Drukwerk Tienkamp en Verheij, Groningen

© 2007 Centrum voor Revalidatie, Universitair Medisch Centrum Groningen

80

Jaarverslag. Centrum voor Revalidatie Universitair Medisch Centrum Groningen

Recommend Documents