Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 4 | 2011

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 39ste jaargang - juli/augustus 2011

← Coverfoto In de loop van de zomermaanden, na de oogst van de lenteteelten, komen percelen vrij waar je tot eind augustus nog enkele teelten kunt zaaien of planten. Je oogst ze nog dit najaar. Spinazie, (peul)erwten, voorjaarssla, vroege aardappelen, lenteuitjes en jonge worteltjes ruimen zo in de loop van de zomer baan voor een volggewas of nateelt. Raapjes kun je zaaien van half maart tot half augustus. Meestal zaai je ze ofwel vroeg (meiraapjes, foto) ofwel laat (herfstrapen). Voor de vorst moeten de raapjes geoogst zijn. Een overzicht van andere mogelijke zomer- en najaarsteelten vind je op p.28.

Bron: Handboek Ecologisch tuinieren, Velt. Zie p. 47 voor bestelinfo. Foto: Stefan Jacobs

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, [email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Lucas Brouns, Lieven David, Luc Dedeene, Geert Gommers, Groene Prinses, Emelie Heller, Laurence Machiels, Luk Naets, Rose Marie Nichols McGee, Nadia Tahon, Luc Vanhoegaerden, Frank Van Keirsbilck, Jan Vannoppen, Katleen Verhaert, Ludo en Pierre Zanders Fotografen & illustratoren: Leen De Pelseneer, Sarah De Ridder, Edible Office, Groene Prinses, Megan Hansen, Stefan Jacobs, Riet Janssens, Ishikawa Ken, Midori, Hajime Nakano, Naturalis, Possumgirl, Alex Proimos, Vladimir Shiosvili, Sol Suffit, Stonesoup, The Cooking of Joy, Luc Vanhoegaerden, Kristof Vrancken Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het septembernummer in vóór 20 augustus via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van oktober en november. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 25,00 op rekening IBAN NL27INGB0000674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

4 | 2011

3

Inhoud

©Edible office Hoe teel je yacon? En hoe gebruik je deze knol in de keuken? Lees er alles over op p. 8

©Alex Proimos Met de zomer in het land is een verfrissing soms meer dan welkom. Velt proefde bio-ijs en noteerde de resultaten. p. 17

©Midori Wat is de mening van Velt-leden over ggo’s? We reikten een aantal stellingen aan en vroegen om reacties. p. 32

Redactioneel

4

zoom Exote: een negatief Hof van Eden

5

Consument/Column

6

Eco-actief Samentuinen en ander eco-actief nieuws

14

tuin Yacon: de teelt van een “nieuwe” knol Op bezoek in de tuin van Carlo Holsteens Zomer- en najaarsteelten

8 12 28

Ecologie Het ggo-debat: Velt-leden geven hun mening

32

Sorbet Sol Suffit, een zonnig klimaatproject

11

Breedbeeld Bio-ijsjes geproefd… en warm aanbevolen!

17

Column/verbeeld

35

culinair Verfrissende recepten

21

Reportage Le Topinambour: Belgisch bio in Bourgondië

36

weg & wijzer

23

zoekertjes

31

Lezers reageren/Uitgesproken

38

Uitgelicht

40

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Vertrouwen & een vlotte pen Tekst Bart Coenen

Vijf jaar geleden werd hij exact dubbel zou oud als ik. Ik herinner me een drink waarbij Luk zijn zestigste verjaardag doorslikte. Enkele maanden daarna rondde ik de kaap van dertig en rond diezelfde tijd mocht ik de fakkel van hem overnemen als hoofdredacteur van Seizoenen. Een eer.

Want niemand kan met weinig materiaal aan de slag gaan zoals Luk dat kan. Het ene moment zit je met hem een ijsje te proeven, mompel je iets als ‘Mwja, lekker. Fris.’ En enkele dagen later ligt er een rijk rapport op je bureau van een echte smaaktest (p. 17).

Vandaag is Luk Naets stafmedewerker Voeding en redacteur van Seizoenen. Nu ja “was”, want bij het verschijnen van deze Seizoenen is Luk al met welverdiend pensioen. Zijn zestigste verjaardag viel voor hem zowat samen met de start van een rustigere periode. Na enkele zware jaren als zakelijk coördinator gaf Luk Naets graag de fakkel door aan een nieuwe generatie. Luk kan als geen ander jonge mensen het nodige vertrouwen geven. Hij steunt met weinig woorden, stuurt met een blik of een knik en werpt helder nieuw licht op zaken. Zijn goede raad komt niet zelden in de hoedanigheid van een kruidig en gebald mailtje: kleine recepten voor een geslaagde aanpak. Zou zijn bureau ergens een geheime woordenlade hebben die ik nu hij met pensioen gaat eindelijk mag opentrekken?

Even overwoog ik om de abonnementen op Duitstalige tijdschriften met klinkende namen als Schrot & Korn - das Naturkost-Magazin en Öko-Test maar meteen gewoon op zijn thuisadres te laten toekomen. Geen kat uit het jonge nest die nog een tekst in die taal grondig begrijpt, maar ik heb een beter plan. We houden ze hier. Dan is Luk wel verplicht om zo nu en dan nog naar de bibliotheek van het Velt-secretariaat te komen en dan kunnen we samen een blonde Moinette drinken. Want bovenal ben ik blij dat met pensioen gaan niet meer hetzelfde is als vroeger toen het zowat synoniem stond voor “verdwijnen”. Nee, Luk verpopt zich deze zomer tot Velt-vrijwilliger en wil graag nog geregeld voor ons schrijven. Niettemin durf ik stiekem te dromen van een vlotte pen die hij me op zijn laatste werkdag cadeau geeft.

21000 ecotuinbezoekers Het was de voorbije maanden warm en erg droog. De 119 gezinnen die hun tuin open stelden voor de Ecotuindagen lieten het niet aan hun hart komen. Integendeel, ze grepen de gelegenheid aan om hun bezoekers de ‘veerkracht’ van een ecologische tuin te tonen. Zelfs droog staat hij er nog mooi bij, vooral als de tuinier handig gebruik maakt van de Velt-tips over waterconservering en gericht, zuinig water geven. Hun tuinen werden door 21000 mensen bezocht, bijna 25 procent meer dan de vorige jaren.

Een jaar bewegingscoaches De eerste verjaardag van de Velt-bewegingscoaches werd op 8 juni gevierd met een brochure en een workshop in Brussel, in samenwerking met De Verenigde Verenigingen en Vlaanderen in Actie. In de brochure die als bijlage bij deze Seizoenen zit, vind je boeiende verhalen van de coaches. We hebben al een toffe ploeg coaches, maar er is nog plaats. Ben jij ook gebeten door de ecologische microbe, wil je bijleren en anderen inspireren? Verken de mogelijkheden op de vernieuwde vrijwilligerswebsite van Velt:

→ http://eco.velt.be/l4Kj8u

→ www.velt.be/beweging

Zoom

5

Exote: een ‘negatief Hof van Eden’

© Kristof Vrancken Het Hasseltse kunsthuis Z33 brengt een tentoonstelling met werk van Kris Verdonck. EXOTE is wellicht een van de meest opvallende kunstwerken die je er kunt zien. In EXOTE bewonder je de pracht van water- en andere planten, van amfibieën, vissen en vogels. Je ervaart de paradoxale schoonheid van deze negatieve Hof van Eden. Over dit geluksgevoel valt echter al snel de donkere schaduw van de wetenschap dat niet deze heerlijke tuin ziek is, maar wel de mens die hem tot stand heeft gebracht... De steeds verdergaande ingrepen van de mens in de natuur, leiden tot een grondige verstoring van het biologisch evenwicht. EXOTE, de ‘tuininstallatie’ van Kris Verdonck staat als metafoor voor een wereld waarin de mens zich steeds meer moet beschermen tegen een omgeving die hij zelf heeft gecreëerd. De tuin, aangeplant op de eerste verdieping van Z33, bestaat uit een selectie van de meest invasieve exoten in België, van de Japanse duizendknoop tot de stierkikker. De bezoeker wandelt in een beschermend pak rond. Gezien de installatie potentieel gevaar voor de biodiversiteit in Hasselt en omgeving in zich draagt (bepaalde soorten, zijn hier nog niet aanwezig), moet de bezoeker zich ervan bewust zijn dat zelfs het kleinste zaadje of diertje niet uit de tuin mag ontsnappen. Zowel de evolutie van de tuin, de beschermende kledij als de veiligheidsregels bij onder meer de installatie én bij de vernietiging van de tuin maken essentieel en noodzakelijk deel uit van het kunstwerk. EXOTE wil zich niet positioneren binnen het wetenschappelijk debat over biologische invasies, maar wil als metafoor wel doen nadenken over onze omgang met de omgeving waarin we leven. Bron: Z33, huis voor actuele kunst, Zuivelmarkt 33, Hasselt

6

Consument

I love eco I love eco is een vrolijke webgids doorheen de ecojungle, voor iedereen die wil proeven van milieuvriendelijke producten. Hier vind je een originele selectie van spullen die leuk zijn en een hart voor de natuur hebben. Aan milieubewuste termen en labels is er geen gebrek vandaag; I love eco is daarom bewust geen label. Het is een verzameling zorgvuldig geselecteerde tips van Steffi De Bie, de drijvende kracht achter deze webgids. Een selectie van bijzondere producten gemaakt van biologische, natuurlijke of gerecycleerde materialen, en unieke, handgemaakte spullen uit eerlijke handel. Kortom, allemaal dingen die de wereld op een of andere manier respecteren. → www.iloveeco.be

Lekker GEC gaat verspilling tegen In 2010 maakte Lekker GEC, het Gentse eco-veggie-biorestaurant, een gedurfde stap; het besloot om meer te doen dan ecologisch verantwoorde, gezonde en biologische maaltijden te serveren. Het restaurant wilde ook de verspilling van voedsel tegengaan door niet langer per portie, maar op basis van gewicht aan te rekenen. Op die manier neemt de klant de portie die hij zelf wil. Een jaar later ziet Lekker GEC die ambitie gerealiseerd. Bovendien is het effect groter dan verwacht: er wordt niet alleen zo goed als geen voedsel meer weggegooid, ook een andere vorm van verspilling werd ingedijkt. De klanten scheppen minder op in vergelijking met de schotels die vroeger in de keuken werden klaargemaakt. De verspilling door te veel te eten is op die manier ook weggevallen. Overeten is alleen mogelijk in een maatschappij waar overvloed de regel is geworden. Dat het concept ‘weeg wat je eet’ aanslaat blijkt uit de resultaten van een bevraging bij de klanten die gebeurde naar aanleiding van een jaar ‘weeg wat je eet’. Ruim 80 procent is tevreden over de zelfbediening en 99 procent vindt het een pluspunt dat alle ingrediënten biologisch zijn. Wel gebaat met nitraat De uitbaters van natuurvoedingswinkels hebben het geweten: aardesmaak of niet, de voorbije weken vloog het rodebietensap met bakken de deur uit. Het spectaculaire gevolg van een bericht in de krant dat het drinken van een halve liter sap de bloeddruk met 1 punt doet dalen. Dat had onder andere een Zweedse studie uitgewezen. Maar rode bieten bevatten toch veel nitraat die in de mond wordt omgezet in nitriet om dan nadien in een verbinding met eiwitten de kankerverwekkende nitrosamines te vormen; hoe valt dat te rijmen met de vermeende positieve effecten? In BodyTalk van maart 2011 werd de puzzel omstandig uitgeklaard. Zo wordt de kringloop van nitraat (een verbinding van stikstof en zuurstof met de formule NO3) in het lichaam in kaart gebracht: de dunne darm neemt het nitraat op uit het verteerde voedsel, het verspreidt zich via het bloed en drie kwart ervan wordt nadien via de nieren uitgescheiden. Het resterende kwart concentreert zich in de speekselklieren waarna

de bacteriën in de mond het nitraat omzetten in nitriet (NO2). Dat nitriet belandt in de maag en wordt daar in het zure milieu omgevormd tot stikstofmonoxide (NO) dat via de maagwand in het bloed wordt opgenomen. Het NO blijkt een krachtige ontspanner van de spieren te zijn en zo doet het de bloedvaten uitzetten met een verlaging van de bloeddruk tot gevolg. Dat is al een mooie verklaring voor het feit dat vegetariërs meestal een lagere bloeddruk hebben, net zoals de Japanners die massa’s groene groenten en zeewier verorberen en zo tot vier keer de internationale norm voor de dagelijkse inname van nitraat overschrijden! Het Zweedse onderzoek legt nog een andere link bloot. Een extra dosis nitraat doet de spieren zuiniger werken en op minder zuurstof draaien. Sporters houden hun inspanningen tot 16 procent langer vol. Dat effect zou ook weer te danken zijn aan NO dat ontstaat in de zuurstofarme omgeving van spieren tijdens inspanningen. Maar hoe verhouden deze positieve resultaten zich tot de vroegere gevaren van nitraat en nitriet op bijvoorbeeld baby’s? Het incident met zuurstoftekort bij baby’s stamt uit het midden van vorige eeuw en hiervoor bleek uiteindelijk niet het nitraat in het water van de flesvoeding, maar een verontreiniging met fecale bacteriën verantwoordelijk. Zelfs het ontstaan van de kankerverwekkende nitrosamines is enkel geconstateerd in dierproeven bij hoge doses en wordt dus nu sterk in vraag gesteld voor een portie vis met spinazie. Wie efficiënt wil sporten met een acceptabele bloeddruk hoeft niet noodzakelijk elke dag een halve liter rodebietensap te drinken, besluit BodyTalk. Voldoende groenten zoals (veld)sla, koolrabi, spinazie, kool, andijvie, selder, venkel, prei en kervel op het menu zetten volstaat, terwijl we verder onderzoek afwachten dat de huidige resultaten moet bevestigen. Bron: BodyTalk

Al die willen ter compost varen … In Duitsland kunnen klanten van Aldi komposteerbare plastic draagtassen van biokwaliteit kopen voor € 0,39. Öko-Test (OT) ging op onderzoek. De plastic kunststof van de tassen heet Ecovio en is ontwikkeld door BASF. Ecovio bestaat uit de bouwstenen Ecoflex en PLA (polymelkzuur) dat uit maïs wordt gewonnen. Omdat Ecoflex een polyester is op basis van petroleum bestaat zo’n tas maar uit 45 procent hernieuwbare grondstoffen. Toch wel héél weinig, vindt OT. De nietsvermoedende consument werpt een versleten tas met gerust geweten bij het GFT-afval. Op de compostwerf wordt snel duidelijk dat de tassen niet zoals het GFT-afval in 3 à 4 weken composteren maar er liefst zes weken over doen zodat ze er aan het eind van de rit weer moeten worden uitgezeefd wil de compost worden goedgekeurd. Tot slot blijkt ook het PLA niet kosher te zijn omdat de grondstof maïs uit de USA afkomstig is en minstens gedeeltelijk genetisch is gemodificeerd. OT legt zich niet neer bij de uitleg van de producent van het PLA dat tijdens het productieproces de gemodificeerde bestanddelen van de maïs worden geëlimineerd: een ggogrondstof voor een biotas kan voor OT echt niet. Conclusie: de biotas van Aldi hoort bij het restafval en de consument is weer een illusie armer. Bron: Öko-Test

Consument/Column

Consumentenbrokjes Paprika’s met te hoge residu’s ethefon Begin dit jaar zijn in Duitse supermarkten diverse stalen van paprika’s ontdekt met residuwaarden die zo hoog zijn dat vooral kinderen er gezondheidsproblemen van kunnen ondervinden. Ethefon heet de gevonden stof die in de winter in het zuiden wordt gebruikt om groene paprika’s snel te laten rijpen tot gele en rode vruchten. Omdat het zoeken naar ethefon duurder en omslachtiger is dan het detecteren van andere groeiregelaars werd de stof voordien niet standaard opgespoord. Biobrood aan huis met de bakfiets Bioboerderij Den Diepen Boomgaard uit Grimbergen bij Brussel laat weer van zich horen. De sociale werkplaats schakelt o.a. leefloners in om per bakfiets dagelijks biobroden te leveren aan een tachtigtal gezinnen. Op deze wijze krijgen de deelnemers terug voeling met het arbeidsmilieu en wordt hen de kans geboden op een stabiele toekomst. Meer info: → www.biobakfiets.be

Omgeving industriële kippenbedrijven ongezond Drie Duitse artsen hebben de omgeving van kippenkwekerijen onderzocht. Tot 500 m van deze bedrijven zijn hoge concentraties gevonden van vluchtige stoffen, toxines en kiemen die o.a. infecties van de luchtwegen kunnen veroorzaken, zeker bij gevoelige mensen. Doordat heel wat van de kiemen resistent zijn geworden tegen de antibiotica die bij het vetmesten van kippen worden gebruikt, zien de artsen een verband met de toenemende resistentie van bacteriën tegen antibiotica bij hun patiënten. De volledige studie is te lezen op → www.bi-norden.be Licht van LED beter niet recht in de ogen Het Franse gezondheidsagentschap ANSES heeft een studie gewijd aan het meest energiezuinige alternatief voor de afgeschreven gloeilampen: de mooie LED-lampjes. Het probleem lijkt te zijn dat LED (light emitting diode)-lampen té intensief stralen met wit en blauw licht: tot 1000 keer feller dan een gloeilamp. Voor mensen met gevoelige ogen en voor kinderen die fel licht nog niet goed kunnen filteren met hun ooglens is er dus een reëel risico. Afschermen met een lampenkap of als indirecte verlichting gebruiken is wenselijk. Grote Prijs voor Toekomstige Generaties La Ferme Nos Pilifs uit Brussel heeft op 15 juni de Grote Prijs voor Toekomstige Generaties gewonnen. De prijs zet het meest inspirerende duurzame project van het jaar in de schijnwerpers. La Ferme Nos Pilifs biedt ecologische jobs aan 120 werknemers met een handicap. Elke activiteit is aangepast aan de capaciteiten van deze mensen. Daarnaast moeten de taken ook sociaal zijn, voldoende opbrengen en respect hebben voor het milieu. Bronnen: Netwerk Bewust Verbruiken, Schrot&Korn, OIVO, Bio Info, Stichting voor Toekomstige Generaties

7

Column (W)eet je gezond! Tekst SuskewieD

Een weekje vakantie in tijden van genetisch gewijzigde aardappelen, komkommerbergen en onkiese kiemen. Het is voor mij zo klaar als een rietsuikerklontje dat de huidige landbouwproductie verre van lokaal en duurzaam is. De minste besmetting wordt snel een epidemie waarbij de rekken van supermarkten worden geruimd en kippen, varkens of koeien afgevoerd. Daarnaast kost het Europa honderden miljoenen euro om aan de onthutste boeren toch minstens de helft van hun schade te vergoeden en sterven in dit ergste geval tientallen mensen, omdat de oorzaak van het onheil niet snel wordt gevonden. Het lijkt me het moment om wat meer over bepaalde aspecten van voeding te weten te komen. Zo is er het boek van dr. Patrick Mullie van de KU Leuven: Eet je gezond. Functionele voeding: wetenschap of marketing. Nuchter geschreven, ontnuchterend van inhoud. Zelfs nu de Europese Voedselveiligheidsautoriteit paal en perk tracht te stellen aan onbewezen gezondheidsclaims op voedingsmiddelen, bulken de schappen van de supermarkt van de drankjes, smeersels en supplementen die de cholesterol of je gewicht doen dalen, de darmen krampvrij draineren, kankercellen neutraliseren of de aders ontstoppen. Patrick Mullie zet de producten in groepjes bij elkaar en gaat op zoek naar studies die de verwachte werking bevestigen. Zo leren we dat cholesterolverlagende drankjes enkel hun nut kunnen hebben bij een licht verhoogde cholesterolwaarde in het bloed, maar dat ze anderzijds ook veel calorieën leveren en zo overgewicht in de hand werken. Probiotische yoghurtjes kunnen maar beperkt op wetenschappelijke bijval rekenen en de vezels die aan probiotische producten zijn toegevoegd kunnen moeiteloos (en kosteloos) uit groenten en granen worden gehaald. Het beste bewijs dat een gevarieerde verse voeding nog het meest functioneel is, bewijst Mullie in zijn aanbevelingen om noten, koolzaadolie en rode groenten bijna dagelijks op het menu te zetten voor hun aanvoer van omega-3-vetzuren en lycopeen als preventie tegen hart- en vaatziekten. En look eet je ook maar beter vers, want in een capsule is de werkzame stof (allicine) uit het preparaat verdwenen. Van sojaproducten, ten slotte, moet je dagelijks al enkele honderden grammen (tofoe) of 800 ml (sojadrink) verorberen wil je de 30 g soja-eiwit halen die nodig is om je slechte cholesterol met 13 procent te doen dalen. Wie vertrouwd is met de ecologische principes uit het handboek van Velt zal bij deze losse greep uit het boek van Mullie wel glimlachen, zeker bij de vaststelling dat gewone voedingsmiddelen voor multinationals zoals Unilever, Danone en Nestlé zo weinig winstgevend zijn geworden dat ze het best heel functioneel worden geüpgraded naar gezonde luxeproducten. Marketing, dus toch.

8

Tuin

Yacon: de teelt van een “nieuwe” knol En hoe je hem gebruikt in de keuken Tekst & foto’s Luc Vanhoegaerden

‘Dit moet je eens proberen’, zei moestuincollega Lieven David, toen hij eind 2009 enkele ingekuilde, langwerpige knollen opdiepte uit de winterbewaarplaats in zijn koude serre. Ik proefde ze én gebruikte ook enkele knollen om er mee verder te kweken in mijn eigen moestuin. Het beviel me zo goed dat ik dit jaar opnieuw de teelt van yacon heb ingepast in mijn teeltschema. Naast teeltgeheimen vind je in dit artikel ook recepten die je laten proeven van yacon. Even voorstellen… Yacon (Smallanthus sonchifolius) is een plant waarvan de eetbare knollen te vergelijken zijn met die van dahlia’s. Het gewas is afkomstig uit Zuid-Amerika, waar de verse knollen worden aangeboden op groentemarkten. De Inca’s verbouwden deze plant al duizenden jaren geleden als voedsel. De knollen, de stengels en het blad zijn eetbaar. De zacht aanvoelende bladeren kun je koken als spinazie (al worden ze niet door iedereen even lekker bevonden), de stengels opdienen als selder, en de knollen zijn rauw of verwerkt op diverse manieren bruikbaar in de keuken. Van verse of gedroogde bladeren kun je thee trekken. In enkele gespecialiseerde kwekerijen worden verschillende rassen aangeboden die wit, oranjegeel of paars vlees hebben. De schil varieert in kleur. Eenvoudige teelt De teelt van Yacon is relatief eenvoudig. Als je de gerooide knollen oogst, merk je twee soorten op. Onder de stengels zitten de vegetatieve knollen die verschillende uitstulpingen vertonen (de zogenaamde “ogen”) naast de heel wat grotere consumptieknollen. De beide knoltypes worden opgedolven in november, na de eerste

vriesnachten als het loof van de planten afsterft. Het rooien moet voorzichtig gebeuren want de grote knollen zijn bros en erg breekbaar. De consumptieknollen kunnen ingekuild worden bewaard als wintervoedsel. De vegetatieve knollen worden eveneens ingekuild en fris en licht vochtig bewaard tot in de vroege lente. Geen nachtvorst Een belangrijk aandachtspunt bij de opkweek is dat de exotische plant totaal geen nachtvorst verdraagt. Daarom heb ik pas begin april de vermeerderingsknollen binnenshuis geplant in grote bloempotten met 30 cm diameter, gevuld met potgrond. Pas na de ijsheiligen kunnen de jonge planten worden uitgezet in de tuin op 60 cm in het vierkant. In de loop van de lente en de voorzomer groeiden de yaconplanten fors door tot bijna 2 m hoge planten. Bloemen heb ik tot nu toe nog niet opgemerkt. Die komen er wel, maar pas laat in het seizoen. Je moet overigens geluk hebben, want een vroege vorst kan de hele oogst tenietdoen. Yacon maakt zijn knollen immers pas aan na 21 september, en is dus daglengtegevoelig. Per plant haalde ik een oogst van ongeveer 7 kg knollen. De laatste ingekuilde yaconknol aten we dit jaar einde april.

Stekken In de literatuur las ik dat yacon eenvoudig te vermeerderen is door stekken. Te vergelijken met dahlia. Daartoe worden vegetatieve knollen midden maart te schieten gelegd in een laagje luchtige potgrond in een onverwarmde kas. Scheuten die uit de ogen ontstaan worden onder een bladpaar bij een lengte van 8 cm onder een knoop afgesneden en binnenshuis in een vochtig en warm milieu in potgrond uitgezet. Na een paar weken zou je dan meerdere ingewortelde stekken kunnen hebben. Yacon is een mooie aanwinst in de tuin én in de keuken. Tot op heden zag ik geen enkele aantasting. Ik heb de yacon ondergebracht op het wortelperceel en laat hem vanaf nu jaar na jaar mee roteren in het wisselschema.

thevegetablegarden.be/yacon.html www.cookandherb.be/andesknollen.html

Met yacon de boer op Om de mogelijkheden van yacon als gezonde aanvulling op het dagelijks eetpatroon verder te onderzoeken, hebben de Stichting Climaxplant (beter bekend als ‘Hof van Twello’) en de Wetenschapswinkel van Wageningen UR hun krachten gebundeld. Uit deze samenwerking vloeide een rapport voort met heel wat extra kennis over de yacon en hoe je deze groente in de keuken kunt gebruiken. Download dit rapport (pdf) via: http://eco.velt.be/k5STAi

Tuin

9

Tips en ervaringen van Frank Van Keirsbilck (thevegetablegarden) • Bij bewaring of bij blootstelling aan de zon worden de knollen van de yacon zoeter. • Yacon is interessant voor diabetici, omwille van de aanwezige inuline. • De planten kunnen resistent zijn tegen matige nachtvorst, afhankelijk van de temperatuur (te koud is nefast) maar ook van de mate waarin je bodem water vasthoudt en andere plaatselijke factoren en/of winteromstandigheden. • Sommige yaconsoorten hebben graag wat meer ruimte (tot 90 cm), bijv. een soort als ‘morado’ of andere dichtgroeiende soorten. De minder dichtgroeiende soorten zet ik op 70 cm uit elkaar. • De bloei: twee van mijn variëteiten bloeien beduidend vroeger dan de andere, toevallig of niet zijn beide voortbrengers van roodpaarsschillige knollen en hebben ze een blad dat een lichtgroene met een donkergroene kleur combineert. Ik vind evenwel geen gegevens of dit voor alle roodpaarse yacons het geval is. Daarnaast begint de bloei vlugger bij een zonnige, maar toch zeker vochtige (niet natte) standplaats. De groei op die plaatsen is trouwens ook veel beter. Een leem- of kleigrond die veel vocht vasthoudt is hiervoor ideaal. Op schaduwrijkere plaatsen komt de bloei later op gang, en is deze meestal ook minder uitbundig, voor zover je bij de nogal piepkleine yaconbloempjes van uitbundigheid kunt spreken. • De voornaamste belagers zijn slakken en veldmuizen. • Stekken moeten niet per se onder een bladpaar worden afgesneden. • Als je blad en stengels eet, dan is de opbrengst aan knollen lager. Bezoek de website van Frank: → www.thevegetablegarden.be

Bezoek de tuin van Frank, kijk in de kalender op p.25/26. Links: hier zie je de types knollen; de vegetatieve knollen boven en de consumptieknollen onder. Onder: de oogst per plant.

10

Tuin & culinair

Yacon in de keuken In de experimentele keuken biedt yacon vele mogelijkheden. Rauw heeft de knol een eerder neutrale, frisse smaak. Na het schillen besprenkel je yacon het best met citroensap om verkleuring tegen te gaan. Bij het stoven bewaart yacon zijn knapperigheid, ook na garing met andere stoofgroenten. Carpaccio van yacon Ingrediënten: ca. 100 g yacon • 1 el amandelschilfers • peper en zout • 2 el vers geraspte Parmezaanse kaas • 2 el fijngehakte peterselie • 1 tl ingelegde citroen*, fijngehakt (of eventueel 1 el citroensap) • 2 el olijfolie • 1 tl honing Mix de ingelegde citroen samen met de olijfolie en de honing tot een gladde dressing. Rooster de amandelschilfers in een droge koekenpan tot ze lichtjes bruin kleuren. Schil de yacon en snijd hem in ultradunne plakjes. Een mandoline is daar ideaal voor, maar met een zeer scherp mes lukt het ook. Besprenkel onmiddellijk met citroensap. Schik de plakjes op een schaal, druppel er wat dressing over en bestrooi met Parmezaanse kaas, peterselie, amandelen en peper en zout naar smaak. * Ingelegde citroenen vind je in Marokkaanse winkels. Je kunt ze ook zelf maken: was vier onbespoten citroenen. Snijd ze kruiselings in, maar zo dat de vier parten nog aan elkaar blijven hangen. Strooi 1 el zout op de bodem van een bokaal. Leg de citroenen in de bokaal en bestrooi ze met nog 2 el zout. Vul de bokaal aan met versgeperst citroensap tot de citroenen onder staan en sluit goed af. Laat de bokaal zo twee dagen op kamertemperatuur staan. Zet hem dan in de koelkast en laat nog een maand staan (schud de bokaal zo nu en dan). Wil je de citroen gebruiken, spoel dan een partje goed af onder de kraan. Je gebruikt enkel de schil, niet de pulp. recept: Groene Prinses – www.groeneprinses.be

Broodbeleg van yacon Kook de yacon (1 grote knol) ca. 15 min, laat afkoelen en snijd in blokjes. Kruid met kerriepoeder en voeg twee el mayonaise toe. Eventueel kun je er nog wat peterselie of bieslook door roeren. Je kunt er nog een geprakt hardgekookt ei onder mengen. recept: Emelie Heller

© groene prinses Yaconhandel Op internet is een levendige handel in yaconproducten te vinden. Het gaat vooral om geconcentreerde producten: zoetjes en pillen, en yaconthee. De consumptie van yacon wordt gestimuleerd door een aantal claims, waaronder een effectieve werking tegen diabetes en een cholesterolverlagende werking. Bewijs voor de betrouwbaarheid van deze claims ontbreekt echter. Bron: ‘Met yacon de boer op’, Wetenschapswinkel Wageningen UR

Waar vind je yaconplantgoed? Yaconplantgoed is verkrijgbaar bij Cook and Herb in Brasschaat (Veltleden genieten hier 5% korting) of bij Sanguisorba in Ranst. In Nederland is yacon verkrijgbaar bij Vreeken’s Zaden in Dordrecht. Hof van Twello verkoopt yaconplanten in potten. Ruilen kan ook, bijvoorbeeld via www.ecozoekertjes.be of www. thevegetablegarden.be. → www.cookandherb.be → www.sanguisorba.be → www.vreeken.nl → www.hofvantwello.nl

Yacon en prinsessenboontjes met Aziatische aroma’s Ingrediënten: 2 tenen look • 1 el fijngehakte gember • 1 pepertje, pitjes verwijderd en fijngehakt • 1 el olie • 500 g prinsessenboontjes, gedopt en in stukjes van ca. 4 cm gesneden • 2 el water • 250 g yacon, geschild en geraspt• 1/2 tl paprikapoeder • 1 tl suiker • 1 el sojasaus • peper en zout • 1/3 kopje geroosterde pindanoten Verwarm de olie in een kookpan en voeg de look, gember en peper toe. Roer tot de look geurig wordt en voeg dan de boontjes toe. Roer ca. 3 minuten op hoog vuur. Voeg het water toe, dek de pan af met een deksel en laat op een middelmatig vuurtje ca. 5 minuten stoven. Roer af en toe en voeg meer water toe als het verdampt. Voeg de yacon, het paprikapoeder, de suiker, sojasaus en peper en zout naar smaak toe. Roer regelmatig en laat stoven tot de groenten gaar zijn. Roer er vlak voor het serveren de pindanoten door. recept: Rose Marie Nichols McGee – nicholsgardennursery.wordpress.com

Sorbet

11

Sol Suffit Een zonnig klimaatproject Tekst Luk Naets

Door het zomerse voorjaar zijn we extra gevoelig voor de weldaden van zonne-energie en net nu komt er een zonneoven op de markt die voor Afrika is bedoeld, maar die ook bij ons kan aanslaan als rookloze barbecue: de Solar Cooker. In Afrika is het zonder meer noodzakelijk dat de bevolking kan koken zonder afhankelijk te zijn van peperdure brandstoffen of van sprokkelhout dat dikwijls van kilometers ver door kinderen moet worden aangesleept. Het ruim aanwezige zonlicht aanwenden om te koken kan zo al onmiddellijk 70 procent van het houtgebruik uitsparen: enkel bij regenweer of ‘s avonds moet er dan nog worden bijgestookt. Sinds 2008 is Sol Suffit, een milieuproject van de West-Vlaamse vereniging Natuur. koepel, in Senegal en Tanzania het zonnekoken aan het promoten. Door de zonnestralen via spiegels naar een centraal punt te weerkaatsen en te bundelen kun je voedsel in donkere potten of pannen gratis opwarmen. Als introductie maakt Sol Suffit gebruik van de zogenaamde Solar CooKit – een eenvoudige constructie van karton en aluminiumfolie die amper € 10,00 kost – om bij de bevolking het principe te demonstreren. Al snel werd duidelijk dat de CooKit hooguit een jaar meegaat en moet worden vervangen door een meer duurzaam model. Een parabolische spiegel met een kookplaat in het “brandpunt” die tot tien jaar meegaat is de oplossing: de SolarCooker is een feit en gaat deze zomer in productie. Op de kookplaat van 20 op 20 cm kun je voor 6 tot 8 personen gerechten koken, bakken en stomen; denk daarbij aan soepen, aardappelen, stoofpotjes en tajines tot zelfs pannenkoeken en cakes. Door de producten ook in West-Europa te commercialiseren kan een deel van de

winst worden gebruikt om SolarCookers in Afrika te introduceren. Wie de mogelijkheden van de SolarCooker eerst nog even met eigen ogen wil zien werken, kan de demonstraties komen bewonderen op het Sfinks-festival of de Lokerse Feesten einde juli of op 27 augustus tijdens het Fiesta Solar in Gent. Praktisch Je kunt de SolarCooker enkel online bestellen via www.solarcooking.be. Hij weegt 12 kg en kan na de zomer worden gedemonteerd om hem op te bergen. Zijn radiatieoppervlak is 1 m2 en bestaat uit hoogglans aluminium. De lanceerprijs is € 199,00

Foto’s Sol Suffit

wanneer hij wordt afgehaald in Lokeren. Verzendkosten zijn € 25,00 voor België en € 35,00 voor Nederland.

12

Tuin

Van compost tot zelfbereide porto Op bezoek in de tuin van Carlo Holsteens (Neerpelt) Tekst Ludo en Pierre Zanders Foto’s Riet Janssens

Een strakke voortuin laat niet vermoeden dat er in de achtertuin van de familie Holsteens in Neerpelt een waar pareltje qua ecologisch tuinieren verborgen ligt. De tuin is 23 are groot en bestaat uit stukken groente-, fruit- en siertuin, met daartussen verhardingen die de verschillende elementen verbinden of bereikbaar maken.

Ons gastgezin heeft ruime ervaring met tuinieren. De tuin werd niet “klassiek” gevormd door een tuinarchitect. De tuin groeide in de loop der jaren als het ware “vanzelf ”, legt Carlo Holsteens uit. Met vallen en opstaan leer je veel uit je eigen fouten. Over planten die het niet goed doen bijvoorbeeld; de grond is pure Kempische zandgrond en laat bepaalde planten niet toe om hun natuurlijke groeiwijze te voltooien. Uiteindelijk houd je die planten over die aangepast zijn aan de bodem en die zonder veel moeite een

mooi resultaat geven. De tuin straalt nu de begeestering uit van de tuineigenaars die er al bijna 20 jaar aan werken. De eigenaars engageren zich voor Velt en de compostmeesterwerking en daardoor bezit de tuin dé elementen die deze interesse ondersteunen. Compost maken en gebruiken: het heeft voor onze gastheer geen geheimen meer. De verschillende stadia van composteren staan netjes naast elkaar. Een nieuwe, een half verteerde en een oude composthoop

liggen broederlijk op een rijtje. ‘Zo kan het omzetten zonder veel moeite gebeuren’, vertelt Carlo Holsteens. Naast de composthopen zien we een ronde compostzeef waarmee je moeiteloos de grove van de fijne fractie kunt scheiden. De grovere delen zullen een tweede compostbeurt ondergaan. De hele tuin is opgevat als een kringlooptuin. Groenresten gaan niet verloren; ze blijven in de tuin zodat de kringloop van groeien, bloeien, afsterven en recycleren compleet is. Naast de compostering ontdekken we tal van andere ecologische initiatieven. Oorwormpotten hangen her en der in de bomen en struiken, insectenhotels worden op strategische plekken geplaatst zodat solitaire bijen er een onderkomen kunnen vinden, een takkenwal biedt schuilgelegenheid aan tal van andere organismen. Met spijt in zijn stem zegt Carlo Holsteens: ‘Onlangs hebben we vier babyegeltjes een nieuwe thuis moeten geven in het Natuurhulpcentrum, omdat de moeder blijkbaar was omgekomen.’ Kippen mogen niet ontbreken, samen met enkele cavia’s maken ze deel uit van de fauna van de tuin. ‘Ideale opruimers en lekkere, gezonde eitjes elke dag!’ Wie zou dat niet willen? Het brengt ons vlekkeloos bij een andere passie van de tuineigenaar: ecologische voeding. ‘Sinds enige tijd ben ik lesgever voeding’, zegt Carlo Holsteens. ‘Ik wil de mensen de noodzaak laten inzien van gezonde voeding en uiteraard begin je dan het best bij jezelf en je eigen gezin.’ Dit verklaart natuurlijk de uitgebreide moestuin met gewone maar ook met minder gewone groenten. ‘Ik kan ze perfect gebruiken tijdens de kooksessies en ze worden altijd gewaardeerd. Zeker als men

Tuin

13

weet dat ze zelf geteeld zijn.’ In de groentetuin wordt gebruik gemaakt van insectengaas. De “moeilijkere” teelten zoals kolen, ui of prei worden afgedekt met een fijnmazig gaas. Hierdoor krijgen de meeste belagers geen kans. In de groentetuin staan ook vele bloeiende planten zoals goudsbloem, zonnebloem, papaver en hibiscus. Door de aanwezigheid van deze bloemen is er een uitgebreid insectenleven in de tuin mogelijk. De groentebedden zijn afgewerkt met gerecycleerde plastic banden, waardoor de moestuin een mooie formele uitstraling krijgt, de vruchtafwisseling gemakkelijk te realiseren valt en er weinig onkruidgroei is. Fruitbomen en bessen leveren heel wat vruchten om vers te eten of om in allerlei gerechten, sauzen, geleien en sapjes te gebruiken. We worden uitgenodigd om na het bezoek een van deze resultaten zelf te proeven. Onze smaakpapillen worden verwend! De siertuin is indrukwekkend. Hij verraadt een passie voor bomen, heesters en vaste planten. Carlo Holsteens vertelt dat er 300 verschillende soorten staan, voornamelijk phlomis, salomonszegel, tricyrtis (paddenlelie)… Dankzij een mooie waterpartij zie je hier een heel assortiment aan fauna en flora die gebonden is aan een waterrijk milieu. Naast het huis is een tuinkamer, voorzien van een borrelsteen en enkele verhoogde bakjes waarin allerlei tuinkruiden groeien. Een ideaal plekje, niet te ver van de keuken zodat de kruiden snel aan een of ander gerecht kunnen worden toegevoegd. Terug in de voortuin zien we dat het gebruik van compost en houtsnippers hun effect niet hebben gemist. Door de jarenlange bodemverbetering groeien en bloeien hier rozen tot laat in de zomer, iets wat op deze grond niet vanzelfsprekend is. Carlos Holsteens beaamt: ‘Een groot nadeel van deze grond is dat hij in de zomer sterk kan uitdrogen. Als je geen afdekking gebruikt, is het voor een hoop planten een onbegonnen strijd. Tijdens de ecotuindagen hebben vele tuinliefhebbers onze tuin bezocht en ze werden aangenaam verrast door de diversiteit aan planten en diertjes die in deze tuin hun onderkomen hebben gevonden. De bezoekers zijn ervan overtuigd geraakt

dat ecologische tuinen niet alleen nuttig maar ook mooi zijn, dat groenresten tot waardevolle producten kunnen worden gerecycleerd en dat je met wat kennis en inspanning veel voldoening in je tuin kunt vinden. Lekkere groenten of andere producten zijn bovendien een welverdiende beloning.’ Wat we werkelijk geniaal vinden en dus graag onthouden van ons bezoek is het volgende: de tuin is in twee compartimenten verdeeld. In één deel kun je onbekommerd van alles eten en proeven. In een ander deel ben je maar beter voorzichtig. Carlo Holsteens licht toe: ‘Ik was er mij vanaf het begin van bewust dat ik niet altijd thuis zou zijn als de kinderen er waren. En ik wilde dat mijn kinderen de zekerheid zouden hebben dat ze in één deel alles konden eten en proeven. Dit was uiteraard het deel met de moestuin en het fruit aan de bomen. Maar eet-

baarheid was ook een criterium voor de omgevende planten. Er staan alleen eetbare bloemen en kruiden. Dit maakt het ook gemakkelijk om klassen en groepen te ontvangen. Je kunt gewoon zeggen: in deze tuinkamer is niets giftig, in de andere kamers raad ik het af om zomaar besjes te eten.’ En over proeven gesproken: na de rondleiding door de tuin krijgen we een heerlijke, zelfbereide porto aangeboden. Een lekkere afronding van een boeiend bezoek.

14

Eco-actief

Samentuinen En ander eco-actief nieuws Samenstelling Redactie

Lang leve de appel! Lang leve de appel is een nieuw project dat de financiële steun krijgt van de Koning Boudewijn Stichting, Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer. Met dit project wil Velt voedselverspilling en -afval onder de aandacht brengen. Aan de hand van de appel willen we consumenten bewust maken over voedselverspilling en hoe en waar we lokale appels (en ander fruit) kunnen verwerken. Velt werkt samen met verschillende (regionale) partners om van dit project iets moois te maken. We trachten in kaart te brengen waar appels verwerkt kunnen worden en waar de vraag groot is en het aanbod beperkt. Zo kunnen we vraag en aanbod op elkaar afstemmen. We ontwikkelen een workshop rond voedselverspilling en hoe we die kunnen tegengaan. Deze workshop wordt op tien plaatsen gratis aangeboden. Daarnaast organiseren we twee verwerkingsmomenten waarbij lokale fruitboomeigenaars hun oogst kunnen verwerken in de regio’s waar de nood het hoogst is. Er komt ook een stappenplan voor gemeenten en lokale initiatiefnemers die een gezamenlijke verwerkingsactiviteit willen organiseren met als doel voedselverspilling te reduceren. We trachten zo veel mogelijk mensen te bereiken door middel van communicatie en verschillende activiteiten zodat we samen de voedselverspilling kunnen reduceren en tot 450 ton appels kunnen verwerken tot moes, sap en lekkernijen. Deze hoeveelheid wordt aan de hand van een virtuele appelteller geregistreerd. Vanaf nu zal geen enkele appel nog ongemerkt van de boom vallen!

Oorkonde voor Velt Zuid-Antwerpen Een tijdje geleden ontving de Velt-afdeling ZuidAntwerpen in het kader van het ‘Europese jaar van de vrijwilliger’ van de gemeente Schelle een oorkonde voor haar vrijwilligerswerk in Schelle. Iets om fier op te zijn, vindt de afdeling terecht. ‘Uw vereniging realiseert samen met andere Schelse verenigingen een onschatbare meerwaarde voor onze gemeente. Met de kracht van uw vereniging brengt u mensen samen en maakt u de toekomst mogelijk’, zo stelt de oorkonde.

Samentuinen Drie Vlaams-Brabanse groepsmoestuinen zijn sinds najaar 2010 ontsproten. In Halle is dat het Windmoleken, in Baal de Ecoknollentuin en in Betekom De Proeftuin. In Halle hebben we met het stadsbestuur en de buurtwerking een oud, verwaarloosd wijktuintje helemaal opgeknapt; negen plaatselijke tuiniers doen er hun best om over te schakelen op ecologisch tuinieren. In Betekom zaaien, wieden, oogsten tien deelnemende dames samen (heren zijn nog altijd welkom!). Niet ieder haar eigen perceeltje dus: een boeiend experiment. De tuin is van De Switch, een begeleidingstehuis voor adolescente meisjes. In Baal werd een bestaande compostdemotuin verbeterd en uitgebreid, en dit vooral door de tuiniers zelf. Zes tuiniers en drie compostmeesters werken er op het terrein van Siddartha, een project waarin volwassen mentaal gehandicapten tuinieren – en waarin nog zoveel meer gebeurt. Lieven David (Baal en Betekom) en Vic Vangeenderhuysen (Halle) begeleiden iedere groep een jaar lang met tuintechnische en ecologische vorming. De tuiniers spreken af, wisselen uit en helpen mee plannen. Een stevige, plaatselijk verankerde tuingroep biedt immers meer kansen op een duurzaam project. In een samentuin groeien behalve groenten ook goede banden! In september start De Zavelhof in Leuven en dan verschijnt net ook onze nieuwe website over ecologische volkstuinen. Samen tuinieren zit in de lift!

Gezocht: tuiniers ecotuindagen 2012 Ben jij een ecologische tuinier en wil je pronken met je realisaties? Stel je dan voor 1 augustus kandidaat voor de ecotuindagen van 2012 (2-3 juni). Vul het onlineformulier in of bel je gegevens (naam, adres, telefoonnummer, e-mail, soort tuin + oppervlakte) door naar Katleen Verhaert op 03 287 80 66. → www.velt.be/ecotuindagen2012

Eco-actief

Werkgroep ecodemotuin in Mol War Smeyers behoort ongetwijfeld tot een van onze actiefste bestuursvrijwilligers én lesgevers. Bovendien richtte hij vanuit afdeling Mol, in samenwerking met de gemeente Mol en IOK, een ecodemotuin op in de zone ‘Mariëndal’ in Mol. De tuin kreeg vorm met de helpende handen van een 30-tal vrijwilligers. Zij verenigen zich als werkgroep van Velt. Eind mei opende de tuin officieel de deuren. De tuin toont diverse ecologische principes: soorten bodembedekking, verhardingen, types van bloemenweiden, een ecologische vijver, alternatieven voor gazon… Het is de bedoeling dat de bezoekers aan de hand van verschillende modeltuinen kunnen zien dat je in elke tuin en in elk tuinontwerp wel een ecologische noot kunt verwerken. Een prachtig geheel en zeker een bezoekje waard. Bezoekers van de tuin kunnen een rondleiding vragen bij War Smeyers, of zelfstandig de tuin bezoeken aan de hand van een brochure. De ecodemotuin is elke eerste zaterdag van de maand open tussen 10 en 12 u. Verder ook op 6 augustus, 10 september, 8 oktober en 12 november, telkens van 9.30-12 u.

15

War Smeyers in de ecodemotuin tijdens de Velt-ecotuindagen (© Riet Janssens)

Nieuwe Velt-afdeling Holland Rijnland Begin mei is de nieuwe Velt-afdeling Holland Rijnland opgericht, door Margje Vlasveld, Bessie Schadee, Andor Kranenburg en Anne Marie van Dam. Ze zijn geïnspireerd geraakt door een presentatie van Wil de Vooght, in het Groene IDeeCafé in Leiden. In Leiden werken ze in de IDeeWinkel, een stichting die burgerinitiatieven en groene ontwikkeling stimuleert en twee keer per maand het Groene IDeeCafé organiseert. Elke keer staat er een groen onderwerp op het programma. Daarnaast zijn ze actief bij het Leidse Biodiversiteits Actie Plan, de Biodiversiteitstuin Vrij Groen, en vlinderroutes in de Leidse binnenstad (met een Vlinderboot!). Ze hopen met de nieuwe Velt-afdeling meer ontmoetingen en kennisuitwisseling te organiseren voor ecologische tuiniers in Holland Rijnland. Als eerste ledenactiviteit is er een ontmoeting bij Biodiversiteitstuin Vrij Groen op zaterdag 11 september. Om 14 u is er een rondleiding en vanaf 15 u volgt de ledenvergadering. Daarnaast staat Velt Holland Rijnland op 12 september op de ‘Lekker en Groen’-markt bij de Autovrije Zondag in Leiden. Binnenkort wordt er ook een cursus ecologisch moestuinieren georganiseerd.

© Naturalis

16

Eco-actief

Fruitboomactie West-Vlaanderen De Fruitboomactie wordt zoals ieder jaar georganiseerd door de fruitwerkgroepen van Velt Wevelgem-Menen en Velt Beernem. Ze bieden de mogelijkheid tot samenaankoop van fruitbomen en bessenstruiken allerhande. Tot nu toe werd de lijst met het aangeboden plantmateriaal via Seizoenen aan ieder West-Vlaams Velt-lid bezorgd. Maar nu het digitale tijdperk meer en meer de overhand krijgt, wordt van deze traditie afgestapt. Het aantal fruitbestellers is namelijk een stuk kleiner dan het aantal Velt-leden, waardoor de huidige werkwijze niet langer ecologisch te verantwoorden is en er onnodige drukkosten worden gemaakt. Voortaan doen we het zo: In Seizoenen van juli-augustus wordt de fruitboomactie aangekondigd. Bestelformulieren, zowel de papierversie (PDF-bestand) als de elektronische versie (die je met de computer kunt invullen en met 1 druk op de knop kunt terugzenden) vind je hier: • De website van Velt Wevelgem-Menen: www.velt.be/wevelgem • De website van Velt Beernem: www.fruitwerkgroep.yucom.be Je kunt de bestelformulieren ook aanvragen per e-mail, of voor de mensen zonder computer, via de telefoon, bij: • Velt Wevelgem-Menen: Bart Vanden Hove, Groenstraat 153, 8930 Menen. 056 53 03 21, [email protected] • Velt Beernem: André Vandenberghe, Akkerstraat 19, 8730 Beernem. 050 78 19 03. [email protected] Bestellingen moeten worden geplaatst voor 18 september 2011. Met onze welgemeende dank vanwege de fruitwerkgroepen Velt Wevelgem-Menen en Velt Beernem.

Nieuwe vrijwilligersprijs… ook weer een beetje voor Velt! Beweging in de stad, de organisatie achter het stadsfestival Villa Pace, wint de prijs van het vrijwilligerswerk 2011. Velt-lid Luc De Brabander is een van de stichters van de organisatie die is uitgegroeid tot een dynamische groep met meer dan 800 vrijwilligers. Uniek is de samenwerking van tientallen verenigingen en de stad Sint Niklaas. ‘Alle leeftijden en sectoren zijn vertegenwoordigd, daardoor is het een vernieuwend initiatief ’, klonk het bij de jury. Velt-afdeling Waasland is apetrots dat zij zeer actief betrokken is bij het inhoudelijke luik van Villa Pace: ‘Op de gezellige wereldmarkt wordt onze stand druk bezocht en we dragen ons steentje bij aan de succesrijke bio- en fairtradebrunch. Achter de schermen bewaken we met de werkgroep Villa Verde de duurzaamheid en milieuvriendelijkheid van het festival.’ Beweging in de stad neemt de fakkel over van Velt, de vorige laureaat, en mag tijdens het jaar van de vrijwilliger de ambassadeur van het vrijwilligerswerk in Vlaanderen zijn.

Steun Velt met een spaarrekening bij Triodos Bank Waarvoor staat Triodos Bank? Triodos Bank is een van de eerste duurzame banken ter wereld. Haar missie is het financieren van een positieve verandering op ecologisch, sociaal, en cultureel vlak, dankzij het spaargeld van haar klanten. Een missie die goed aansluit bij onze waarden. Hoe kan ik Velt steunen? Als je een Triodos-spaarrekening opent via www.velt. be/triodos, word je rekening automatisch gelinkt aan Velt. Triodos Bank stort dan € 10,00 aan Velt. Bovendien krijgt Velt een maandelijkse commissie op basis van het saldo op je rekening, zonder dat het jou iets kost. Zo levert je spaargeld zowel een financieel als een maatschappelijk rendement op, en wordt het ook transparant beheerd. Iedereen die ons steunt, geeft ons extra slagkracht om onze missie en onze projecten te realiseren. Hoe open je een Triodos-spaarrekening? Je hebt verschillende mogelijkheden: • Open je spaarrekening online via www.velt.be/triodos • Contacteer Triodos Bank rechtstreeks op 02 548 28 51, en vermeld dat je jouw rekening wilt linken aan Velt. Nog een mogelijkheid om Velt te steunen: rentebestemming Als je rekening geopend is, kun je Velt nog op een andere manier steunen. Triodos Bank geeft je namelijk de mogelijkheid om je interesten of een deel ervan te schenken aan een organisatie naar keuze. Daarvoor hoef je enkel het formulier voor rentebestemming te downloaden en ingevuld terug te sturen. Je vindt dit formulier via www.velt.be/triodosrentebestemming.

Een Havelaar voor Velt Op 16 mei ontving Velt een Havelaar. Hij bevestigt het engagement van Velt om structureel voor fairtradeproducten te kiezen. Momenteel heeft Velt 1 ster. We gaan ervoor zorgen dat we in de toekomst ook een 2de en eventueel een 3de ster kunnen veroveren. De Havelaar wordt uitgereikt door Max Havelaar. Momenteel zijn er nog maar 19 Havelaars uitgereikt. Velt is fier dat ze ook hier een voorbeeldrol kan spelen. Meer info vind je op → www.fairtradeatwork.be

Breedbeeld

17

Bio-ijsjes geproefd… en warm aanbevolen! Tekst Luk Naets Foto’s The cooking of joy, Stonesoup, Hajime Nakano, Loozrboy, Possumgirl, Megan Hansen & Vladimer Shiosvili

Wanneer zomerse hitte het land in sluipt, zijn verfrissende hapjes vaak erg welkom. Het is dan moeilijk ‘nee’ zeggen tegen romige ijsjes. Hoe lekker is bio-ijs? Velt deed de test.

Een korte speurtocht in de diepvrieskasten van natuurvoedingswinkels en een supermarkt levert ons de volgende oogst op van bio-ijsjes met vanillesmaak voor een vroegzomerse blinde smaakproef: vijf ijsjes op basis van koemelk, eentje gemaakt van geitenmelk en een zuivelloze variant op basis van soja. De zes enthousiaste vrijwilligers die hun beste smaakpapillen in stelling brengen zijn Nadia, Emelie, Karin, Luc, Bart en Luk. Alle ijsjes worden zoals de fabrikanten aangeven een kwartier voor degustatie uit de diepvriezer gehaald. Om de resultaten wat te stroomlijnen krijgen de kandidaten eerst de vijf koemelkversies voorgeschoteld, in alfabetische volgorde. De meeste proevers weten nog niet dat er een “mol” verscholen zit tussen de testporties: gaan ze het niet-biologische ijs van de supermarkt ontmaskeren? Al bij de eerste happen wordt duidelijk dat we het niet gewoon zijn om bewust en gericht te proeven van deze frisse lekkernijen: wanneer het zomers warm is en een verfrissing welkom, zitten we niet te analyseren hoe romig en aromatisch de substantie precies is. Hoogstens vind je dat een ijsje toch wat te zoet is of aan

het verhemelte blijft kleven zodat je het met een fris glas water wilt wegspoelen. De omschrijvingen bij de verschillende smaakonderdelen op de individuele scorebladen van de proefpanelleden durven dus al eens uiteen te lopen: wat de ene bijvoorbeeld matig zoet vindt, is voor zijn buurman al té gesuikerd. De samenvatting in de tabel is daarom te lezen als een poging tot consensus, geen exacte organoleptische wetenschap. 5x koe: het verdict Na het optellen van de scores van elk panellid prijkt het bio-ijs van de Trommelhoeve aan de kop, nipt voor het Biogood roomijs. Voor de derde plaats haalt het gangbare vanille-ijs van Delhaize het op de valreep van IJs René en – klap op de vuurpijl – niemand van het panel slaagt erin deze “mol” te herkennen. Blijkbaar vertonen onze ijsherinneringen patronen waar een fabrieksijs probleemloos op inspeelt. Het minst gesmaakt bij zowat iedereen is de Vanilla Mood van de Nederlandse Ice Cream Factory. Toch wel jammer voor een Demeter-product, al moet er worden opgemerkt dat het ijs beter gaat smaken wanneer het wat langer ontdooid is. De buitenbeentjes Tijd nu voor de twee ijsjes die we apart proeven, omdat we vrezen dat hun smaken té afwijkend zouden zijn. Bij de degustatie van het geitenijs vallen de monden net niet open van verbazing: lekkere melksmaak met fijne vanille, perfect gezoet en mooi smeltend zonder

vervelend gekleef. Iedereen gunt dit ijs van René een gedeelde eerste prijs met dat van de Trommelhoeve. Van het Engelse soja-ijs Tofutti is niemand echt wild maar allen hebben begrip voor de waterige structuur die nu eenmaal eigen is aan sojamelk. Het soja-ijs is trouwens het minst zoete en de smaak wordt toch als lekker ervaren. Mooi alternatief voor wie geen zuivelproducten wil of mag eten. De bio-ingrediënten: eenvoud siert De biologische ijsjes vallen op door hun eenvoudige samenstelling met ingrediënten die bijna 100 procent biologisch zijn. Dat pure en ongekunstelde kan dan misschien wel een smaakervaring opleveren waar je even moet aan wennen. Bij het gangbare fabrieksijs springt de ingewikkelde receptuur onmiddellijk in het oog; de grondstoffen zijn bijna alle sterk bewerkt met dikwijls een onduidelijke of dubieuze oorsprong. Dat kwaliteitsverschil weerspiegelt zich sterk in de prijs: de geproefde bio-ijsjes zijn ruim dubbel zo duur als het fabrieksijs van de supermarkt. Opmerkelijk is dat Delhaize ook biologisch vanille-ijs aanbiedt onder eigen merk dat maar iets duurder lijkt dan het gangbare: € 3,69 voor een verpakking van 750 cc, of omgerekend € 4,92/ l. Dat ijs was helaas niet beschikbaar tijdens onze inkopen; we hadden het graag mee geproefd. Omdat ijs in het algemeen vrij volumineus is, wordt op de verpakking de inhoud wat flatterend aangegeven in l, ml of cc. Een enkele keer staat het feitelijke gewicht erbij aangegeven en dat is dan meestal iets meer dan de helft van het volume, maar dan in grammen uitgedrukt. Na de smaakproef hebben we een nog volledige verpakking van de Trommelhoeve kunnen nawegen: hun liter vanille-ijs weegt 700 g, een flinke relativering van de hogere prijs!

18

Breedbeeld

De ingrediënten Product

Basis

Smaak en uitzicht Zoetstof

Aroma

Stabilisator

Biogood roomijs vanille

boter*, volle en magere melkpoeder*

rietsuiker*, invertsuiker*

vanillestokken*

johannesbroodpitmeel*

Delhaize roomijs met slagroom

gerehydrateerde afgeroomde melk, room

suiker, tarweglucosefructosestroop, dextrose

vanillearoma, vanillestokjes

guargom, carrageen, johannesbroodpitmeel

Ice Cream Factory Vanilla mood

volle melk*, slagroom*

tarwestroop*, fructosestroop*

bourbon vanilleextract*

johannesbrood- en guarpitmeel

IJs René vanille-ijs

boter*, volle en afgeroomde melkpoeder*

rietsuiker*, maïsglucose* vanille-essence*, vanille*

Trommelhoeve ambachtelijk hoeveroomijs

volle melk*, room*, melkpoeder*

ruwe rietsuiker*, invert rietsuikerstroop*

IJs René geitenijs

geitenmelk*, plantaardig vet*

rietsuiker*, maïsglucose* vanille*

johannesbroodpitmeel*

Triano Brands Tofutti sojadessert

water, palmpitolie*, sojabonen*

ruwe rietsuiker*

vanille-extract*

guargom, johannesbroodpitmeel

Uitzicht

Smaak romigheid

aroma

zoet

johannesbroodpitmeel*

natuurlijk vanillearoma johannesbrood*- en guarpitmeel

De smaakproef Producent

Biogood

romig wit met spikkels vanille

vrij romig

vrij vlak

van zeer tot té zoet

Delhaize

zeer geel met fijne spikkels

schuimig, maar meer melk dan room

sterk, maar niet zozeer vanille

net voldoende

Ice Cream Factory

bleek zonder stippen

weinig room, eerder melk

onaangenaam (anijs? bitter? zuur?)

minder zoet

IJs René

beige zonder stippen

weinig room, eerder melk

aangenaam, maar niet zozeer vanille

vrij zoet

Trommelhoeve

romig wit met spikkels

mild romig

ruikt lekker, maar niet zozeer vanille

redelijk zoet

Geitenijs René

wit met spikkels

aangenaam vol melk

melk met vanille

net goed

Tofutti

sneeuwwit

geen

water met soja

minst zoet

Breedbeeld

Overige

Controle

Kleurstof eigeel*

Tüv Nord (1) Integra

caroteen

lactose en melkeiwitten, monoen diglyceriden van vetzuren

niet biologisch (2)

eigeel*

weipoeder*

Skal (NL) Demeter-label (3)

eidooier*

Tüv Nord (1) Integra

eieren*

Tüv Nord (1) Integra

eigeel*

Tüv Nord (1) Integra Soil Association (GB)

Hoeveelheid en prijs

Prijs/liter

smelt mooi, wat kleverig

800 ml € 5,09

€ 6,36 (4)

smelt snel, smeuïg

1000 ml € 3,19

€ 3,19 (5)

plakkerig, rare nasmaak

1000 ml € 5,75

€ 5,75

smelt goed, kleverig

750 ml € 5,49

€ 7,32

smelt snel, blijft goed nasmaken

1000 ml € 7,50

€ 7,50

mondgevoel

perfect smeltend, 750 ml niet kleverig € 5,79

€ 7,72

ijskristallen die snel wegsmelten

€ 3,59 (6)

750 ml € 2,69

19

Opmerkingen (1) Het vroegere Integra – afdeling Blik – is eind 2010 een partner geworden van Tüv Nord voor de specialisatie voeding en landbouw. Op etiketten van biologische producten zul je vooral het codenummer afgedrukt zien: BE-BIO-02 (2) Wat vooral opvalt bij de ingrediënten van een nietbiologisch product is de langere lijst aan dikwijls sterk bewerkte grondstoffen. In dit voorbeeld merk je de toevoeging van ‘mono- en diglyceriden van vetstoffen’. Deze emulgator bestaat uit vetzuren die afkomstig kunnen zijn van diverse bronnen zoals palmvet, sojaolie, rund- en varkensvet, kokosvet en zonnebloemolie. In het geval van de sojaolie kan het zelfs gaan om olie afkomstig van genetisch gewijzigde sojabonen. (Bron: Alle Europese E-nummers)

(3) Het Demeter-label wordt toegekend aan producten die voor minstens 90 procent ingrediënten uit de biodynamische landbouw bevatten. Bij het verwerken van melk mag deze niet gehomogeniseerd zijn. (4) IJs bevat flink wat lucht. Het aangeven van het volume is dus heel flatterend: 1 l ijs weegt doorgaans maar iets meer dan 0,5 kg. (5) Niet-bio-ijs (van de supermarkt) is zowat de helft goedkoper dan de bioversies. Die laatse worden dan ook meestal in kleinere verpakkingen verkocht om de prijs wat vriendelijker te laten lijken. Delhaize verkoopt een bioversie van haar vanille-ijs aan de prijs van € 3,69/750 ml. Dat komt overeen met een prijs van € 4,92/l. (6) Een echt koopje voor wie geen zuivelproducten eet…

20

Breedbeeld

Aroma’s: de categorieën herschikt Bij de ingrediënten van de ijsjes merken we dat de meeste natuurlijke vanille bevatten onder de vorm van stokjes, extract, poeder of essence. Een enkele keer duikt vanillearoma op. Sinds januari van dit jaar heeft Europa nieuwe regels ingevoerd voor de aanduiding van aromatische stoffen: • Staat er aroma vermeld bij de ingrediënten, dan gaat het om kunstmatige smaakstoffen die via scheikundige reacties uit bijvoorbeeld eiwitten en suiker zijn gewonnen om een gebakken of gebraden smaak na te bootsen. Vroeger sprak men van kunstmatige of natuuridentieke aroma’s; dat onderscheid valt nu weg. Zulke aroma’s zijn in biologische producten niet toegelaten. • Natuurlijke aroma’s en extracten zijn op fysische, enzymatische of microbiologische wijze verkregen uit plantaardige, dierlijke of microbiologische grondstoffen. Worden deze in een biologisch product gebruikt dan mogen zij niet afkomstig zijn van genetisch gewijzigde planten. • Natuurlijk vanillearoma moet voor 95 procent uit de vrucht, bloem of de specerij bestaan waarnaar de naam verwijst. Biologische producenten gebruiken steeds vaker biologische aroma’s of de vruchten zelf. Bron: Schrot&Korn

Feestelijk geroffel voor… de Trommelhoeve Wanneer vier van de zes proevers jullie ijs bij de top van de bio-ijsjes rekenen, dan hebben we een reden om jullie te komen feliciteren. Enkel het biologische geitenijs verraste uiteindelijk zowat alle proevers, zodat we van een ex aequo kunnen spreken. Rina Reusen: ‘Dat verbaast me niks: onbekend is onbemind, en geitenijs smaakt verrassend lekker!’ Volgens de proevers is een perfect ijsje een combinatie van een volle basissmaak, een goed aroma en een blijvend mondgevoel dat niet te plakkerig-zoet mag worden. Rina: ‘Zo’n evenwichtig resultaat krijg je slechts na veel experimenteren. Na 10 jaar sleutelen aan onze recepten vermoeden we dat we de goede evenwichten hebben gevonden.’ Een van onze proevers vroeg zich af of er nog met rauwe melk wordt gewerkt. Dat was een slogan die je vroeger zag op de karren van kleinere lokale ijsventers. Rina: ‘We krijgen de verse biomelk rechtstreeks geleverd van de Dobbelhoeve, maar we pasteuriseren ze toch eerst voor we er ijs van maken. Dat is ook een eis van het Voedselagentschap opdat bijvoorbeeld zwangere vrouwen geen risico op een ongewenste besmetting zouden lopen.’ Bij de ingrediënten staat enkel het natuurlijk vanillearoma als niet biologisch aangeduid. Is er onvoldoende biologische vanille beschikbaar? Rina roept er haar man Jan Dehert bij: ‘Klopt het etiket niet? Wij gebruiken toch biologisch bourbon vanillepoeder?’ Jan: ‘We gebruiken beide ingrediënten. Het etiket moet eigenlijk worden aangepast.’ Bij het mango-ijs bijvoorbeeld staat geen aroma vermeld, enkel biologische mango. Rina: ‘Dat is vruchtenpuree die we zoals de overige fruitsmaken betrekken via Pajottenlander, bekend van hun fruitsappen. Heerlijke grondstoffen, maar een flink pak duurder dan synthetische smaakjes. De koffie-cognacmengeling komt dan weer uit Frankrijk en is gecertificeerd door Ecocert. Ze geeft een subtiel aroma aan je ijs, maar je zult er niet tipsy van worden!’ Jullie ijs kom je zelden tegen in natuurvoedingswinkels: een bewuste keuze? Rina: ‘We leveren slechts aan enkele verkooppunten in de regio. Meer is niet haalbaar voor twee personen. Verder hebben we onze handen meer dan vol met de thuisverkoop tijdens het seizoen, de zorg voor onze 3000 biologische leghennen het hele jaar door en de gastenkamers die er recent nog zijn bijgekomen. Ons project is op dit moment zo ongeveer af en de zomer is dit jaar wel héél vroeg begonnen…’ Nogmaals gefeliciteerd en veel succes verder, Rina en Jan.

Zelf aan de slag! De smaaktest mag dan wel uitwijzen dat er bijzonder lekker bio-ijs te koop is, je kunt natuurlijk ook gewoon zelf aan de slag in je keuken. Zelf roomijs maken is een behoorlijk tijdrovende klus wanneer je geen ijsmachine hebt; je moet dan immers geregeld de bevroren massa goed door elkaar roeren om de ijskristallen te breken en zo een smeuïge textuur te krijgen. Gelukkig zijn er alternatieven die je ook zonder ijsmachine moeiteloos op tafel tovert. Semifreddo bijvoorbeeld, een bevroren romige mousse die net zo zacht smelt op je tong als ijs. Wij geven je hiernaast alvast onze meest verfrissende recepten cadeau…

4 | 2011

21

Frambozen-yoghurtijs Een ijskoud dessertje dat zeer in de smaak viel! (recept: Nadia Tahon)

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 500 ml yoghurt • 2 dl room • 150 à 200 g (riet)suiker

Klop yoghurt, room en suiker tot een luchtig mengsel en meng er de frambozen door. Als de frambozen wat stuk gaan krijgt het yoghurtijs een mooie gemarmerde kleur. Plaats in de diepvriezer en roer om het half uur zeer goed om. Zorg dat je het ijs aan de kanten ook goed mee

omroert. Zo vermijd je het ontstaan van grote kristallen en krijg je een fijne structuur. Herhaal het omroeren 4 keer. Na 2 u in de diepvriezer heb je een half bevroren yoghurtijs. Garneer met een muntblaadje en een framboos.

Lavendelsemifreddo Semifreddo is Italiaans voor ‘half koud’. Nochtans wordt het dessert net zo koud opgediend als ijs. De textuur is wel enigszins anders; semifreddo is een stuk romiger dan ijs. Het grote voordeel: je hoeft je mengsel tijdens het diepvriezen niet voortdurend door

Ingrediënten voor 3 à 4 personen

Bereiding

• 1 ei + 2 eidooiers • 20 g lavendelsiroop* • 20 g honing • 1,5 dl slagroom

Doe het ei, de dooiers, de lavendelsiroop en de honing in een kom en verwarm het mengsel au bain-marie, terwijl je voortdurend klopt met een garde tot het mengsel dik en schuimig wordt. Let erop dat het water onder je kom slechts zachtjes borrelt. Als het eiermengsel te warm wordt, is de kans groot dat het schift. Laat je eiermengsel afkoelen. Klop de slagroom stijf en spatel hem door de eieren. Giet het mengsel in potjes en zet ze afgedekt ca. 3 uur in de diepvriezer.

te roeren en de voorbereidingen beperken zich tot een minimum. De lavendel geeft deze semifreddo het aroma van een ZuidFranse zomer. (recept: Groene Prinses – www.groeneprinses.be)

Haal de semifreddo tien minuten voor het opdienen uit de diepvriezer. * Lavendelsiroop maak je zo: laat 5 el gedroogde lavendelbloempjes 24 uur trekken in 4 dl water. Zeef door een kaasdoek en breng het lavendelwater aan de kook met 400 g suiker. Laat ca. 15 minuten goed doorkoken en giet de siroop in een schone glazen fles die je onmiddellijk afsluit.

22

Brandnetelsorbet Sorbet van brandnetel?! Hét Velt-ijsje bij uitstek! (recept: kookclub Velt Grootzedelgem)

Ingrediënten voor 4 personen • 75 g brandnetelblaadjes • 300 ml water • 200 g suiker • sap van 1 limoen

Bereiding

Kook de brandnetelblaadjes 5 minuten in 200 ml water. Voeg het kookwater van de netels bij de suiker. Hak de brandnetels fijn in de blender. Doe de fijngehakte netels weer bij de suiker en laat afkoelen. Voeg limoensap toe naar wens.

Doe het mengsel in de ijsmachine en laat 30 min draaien. Versier de sorbet met een bloempje (bijv. hondsdraf).

IJslolly’s met rode bessen Heb je geen rode bessen, gebruik dan aardbeien of frambozen.

Ingrediënten

Bereiding

• ca 2 kg rode bessen • rietsuiker naar smaak

Laat de besjes in een kookpan op een zacht vuurtje open knappen. Duw de besjes door een neteldoek of roerzeef. Zoet het sap met rietsuiker naar smaak.Giet het sap in ijshoudertjes en laat enkele uren opstijven in de diepvriezer. De exacte duur is afhankelijk van de dikte van de vormpjes. Je kunt ook ijsblokjes maken van het sap en die in een cocktail serveren.

Het sap kun je ook aanlengen met wat water voor een heerlijk verfrissend drankje. (recept: Nadia Tahon)

Weg & Wijzer Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Ecologisch leven/wonen

06.08 10.09

Onderhoudsdag tuin De Heuvels 10-16u, Tuinen De Heuvels, Stabroek. Peter Storms, stormske113@ hotmail.com, Polder.

Grysolle, reneegrysolle@ hotmail.com. Voorkempen.

27.08

Fietstocht ,13-17 u, Tuinencomplex Velt Schoten, Sluizenstraat 121. 40 km langs

03.09

pittoreske plekjes. Albert De Sterck, bib.antroposofie@ telenet.be, Schoten.

08.08

Tuinbezoek 18.30-20.30 u, bij Ludo Hofkens, Beerse. Bezoeken in 2 shiften, om 18.30 u en om 19.30 u. Inschr. bij Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout.

20.08

20.08

27.08 28.08

27.08

Expo Neerhofdieren 16-21u, Sporthal College, R. Van Britsomstraat, St Niklaas.

11.30u. Gids: Guy Augustijns.

Ledenfeest en kookworkshop

13.09

Oogsten en bewaren 20-22.30 u, refter GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. Paul Eelen, [email protected]. Brasschaat.

15.09

Bloembollen door Frans De Smedt. 20-22.30 u, Zaal Molenhoek, Hoek StCatharinastraat/Binnenpad, Stabroek. Nt-Leden € 2,00. Peter Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder.

door Veronique Verbruggen. 14-20 u, Talander, De Lusthoven 88, Arendonk. breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout.

17.09

Tuinbezoek bij 2 Velt-leden 1417.30 u, permacultuurtuin van

19.09

Velt-leden. Formele biotuin van Danny Mollen, Kapelstraat 40, Morkhoven. Inschr. bij Herman Rombouts, 014 51 76 73 of hermanblanche. [email protected]. Middenkempen.

03.09

04.09

10.09

19.09

Myriam Pelckmans,

door Johan Gysbrechts, 20-22.15 u, CC Zwaneberg, Nt-leden € 2,00. Jan Bral, jan. [email protected]. Heist-opden-Berg.

20.09

Kruid of onkruid door Lieven David. 20-22 u, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. Leden € 1,00, nt-leden € 5,00. Ingrid Melis, melisi@skynet. be. Den Bumpt.

21.09

Bewaartechnieken door Lieven David. 20-22.30 u, Bib., O-L-Vstraat 1, Duffel. Nt-leden € 2,00. Welke bewaarmethode voor welke groente? Inkuilen, drogen, in de kelder bewaren, of gewoon buiten laten staan? Johan Peeraer, [email protected]. Netevallei.

22.09

Lang leve de oogst door Veronique Verbruggen, 19.30 u, Parochiecentrum

proeverij van ‘Aartselaarse wijnen’. Nestor Janssens, [email protected]. Zuid-Antwerpen.

12.09

Pientere plantencombinaties

Bergstraat, Heist-op-den-Berg.

Zomersnoei wijnrank 10-12 u, Jan Davidlaan 38 en 4, Aartselaar, € 8,00. Les en

Tuinbezoek bij Ria Sol 19-21u, Dopheistraat 7, Arendonk.

Wereldkeuken 19.3022.30 u, GIBBO Galbergen,

Smeyers, 014 71 30 63, war. [email protected]. Mol.

Themawandeling 9.30-12 u, Ecotuin Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, WuustwezelGooreind. Inschr. bij Patricia Van Alstein, gorrebeeck. vanalstein.bioschakel@ belgacom.net. KalmthoutEssen.

Velt-stand op PUKEMA 10-18 u, Puurs centrum, Palingstraat z.n., Puurs. JeanPierre Adriaenssens, jean. [email protected]. Klein Brabant.

Don Boscostraat 37-39, Mol. Inschrijven bij War

Ledenfeest 15-20 u, Talander, De Lusthoven 88, Arendonk. breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout.

Open 26/8: 16-21 u, 27/8: 1020 u, 28/8: 10-18 u. Maurice Van Bogaert, 03 755 03 13, vanbogaert-stevens@ hotmail.com. Den Bumpt.

Fietstocht Ecotuin in Brecht 10-

breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout.

Greet De Wandel, Hanegoor 20, Bouwel,14-15.15 u. Alleen

Ecofietstocht 10-17u, Tuin Vincent en Maggy Veris, Nijverheidsstraat, Grobbendonk. Langs biolocaties in Grobbendonk en Vorselaar. 20 km. Vertrek en aankomst aan de kerk Astridplein - Grobbendonk. Inschrijven bij Herman Rombouts, 014 51 76 73 of hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen.

26.08

03.09

Zomersnoei fruitbomen, 10-12.30 u, Natuurgebied Kelderijlei, Steenwinkelstraat 132, Schelle. € 7,00. francismertens@hotmail. com. Zuid-Antwerpen

Bezoek aan biodruiventeler Soniën 10-12 u, Brusselsesteenweg 538, Overijse. Bezoek aan de serres en de wijnkelder. Inschr. bij Herman Rombouts, 014 51 76 73 of hermanblanche. [email protected]. Middenkempen.

Praktische bezigheden in de tuin door War Smeyers 9.3012u, Ecodemotuin, Mariëndal, Mol. Enkel deeln. cursus. war. [email protected], Mol.

07.08

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Vertrekplaats parking gemeentehuis in St.-AntoniusZoersel om 9 u. Renee

Antwerpen Elke 1ste en 3de za van de maand

Kinderen welkom

23

Minderhout, Koestraat 6,

24

Seizoenen

Reutelstraat. Katrien

Minderhout. leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Oude bewaartechnieken van groenten en fruit. Info. [email protected] of Tedda de Jong, 03 315 86 47, [email protected]. Noorderkempen.

26.09

Voordracht over Hildegard von Bingen 20-22 u, Zaal Den Boogaert, Statiestraat 1, Kalmthout. Leden € 1,50. Nt-leden € 3,00. Patricia Van Alstein, gorrebeeck. vanalstein.bioschakel@ belgacom.net. KalmthoutEssen.

09.10

Ecobeurs Ecodroom op 9 oktober 2011 in het Rivierenhof. Velt provincie Antwerpen. demonstreert. Meer info in Seizoenen van september. Wil je meewerken aan de Velt-activiteit? Contacteer jim.williame@ velt.be. Velt Provincie Antwerpen.

Opsommer, bart. [email protected]. Wevelgem.

20.08

28.08

Oculeren 9-12 u. Milieuboerderij De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Iedere deeln krijgt 2 fruitboompjes mee. Inschr. bij Dirk De Ridder, 057 33 60 63. [email protected]. Westland.

07.08

02.09

02.09

03.09

Willy Desender, willy. [email protected]. Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen.

20.08

Zomersnoei 9.30-12 u, boomgaard (Poelenbos),

10.09

10.09

11.09

E40, Reigerlostraat N370, Beernem. Leden € 45,00. Nt-

03.09

03.09

12.09

deel II op 26.09

Oculeren en oogenting door Ivan Maertens. 10-12 u. Compostdemodomein, Noordhinder, Knokke-Heist. [email protected]. Oostkust.

Veltdepot 10-12 u, bij Bart en katrien Vanden Hove Opsommer, Groenestraat 153, Menen. bart.katrienvdhop@ scarlet.be. Wevelgem.

Zelfpluktuin 13-18 u, ‘t Goed ter Heule, Dronckaertstraat 665, Lauwe. Je betaalt de geoogste groenten. nico.staessens@ telenet.be. Beitem.

door Lieven David. 7:45-19u. Carpoolparking

leden € 50,00. Inschr. door betaling op rek. BE72 9794 3010 8816, Maaltijd, bus en inkom inbegr. Gilbert Putman, gilbert.putman@ skynet.be. Beernem.

Moestuinclub 10-11.30 u, Lattenklieversstraat 156, Beernem St.Joris. gilbert. [email protected]. Beernem.

door Johan Deblaere. 19.3022u. Kinderboerderij ‘De Zeven

Uitstap permacultuurtuin De Lusthof en compostwerf Comité Jean Pain in Londerzeel

Tuinbezoek 9.30-11.30 u, Jan De Saedeleer, Vlamingenstraat 37, Harelbeke. Carpooling aan de Voerman in Lichtervelde om 9 u. willy.desender@skynet. be. Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen.

leden € 5,00. Rita Neyt, rita. [email protected]. Brugge.

[email protected]. Fruitwerkgroep.

13.08

10.09

Groenten en fruit bewaren

Torentjes’, Canadaring 41, Assebroek. Leden € 2,00. Nt-

Kookclub 19.30-22.30 u, Keuken Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem. Leden € 5,00. Nt-leden € 10,00. Zie www.velt.be/ grootzedelgem. Max. 24 deeln. Inschr. bij Magda Spillier, patrick.dekeyser@ scarlet.be. Schort en handdoek meebr. GrootZedelgem.

Gezond binnenmilieu 14.3016.30 u, De Schaeperije, Steenovenstraat 86, Oostende. Leden € 2,00. Nt-leden € 2,50. Lucette Van Ghendt, [email protected]. Oostende.

Fruitbomen oculeren en leifruit snoeien. 9.30-12 u. Bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem.

Natuurlijke waterzuivering 9.30-11.30 u, Lode Bourez, Beukendreef 22, Hertsberge. Carpooling aan de Voerman in Lichtervelde om 9 u.

07.09

Daguitstap naar Gooik en Gaasbeek 9-19.30u. natuurdomein Paddenbroek en het Kasteel van Gaasbeek. Katrien Opsommer, bart. [email protected]. Wevelgem.

Vrijetijdsmarkt 10-13 u, Verweeplein, Knokke-Heist. Ivan Maertens, ivan.1ath@ scarlet.be. Oostkust.

Verzamelen aan de kerk van Beitem. Carpooling naar Poperinge. nico.staessens@ telenet.be. Beitem.

West-Vlaanderen

07.08

Avondwandeling 16.30-23 u. Stadscentrum 1, Poperinge.

04.09

17.09

Moestuinclub op tuinbezoek 10-12, bij Johan Ramon, Gistel. Nt-leden € 5,00. Liliane Sap, [email protected]. GrootZedelgem.

Je eigen minimoestuin door André Verheecke. 19.3022 u, Lokaal Ten Elsberge,

Mandellaan 101, Roeselare. Leden € 40,00 en nt-leden € 50.00 voor de reeks. € 15.00/ les. 1ste deel van 4-delige reeks. Laure Dekeerle, [email protected], Roeselare. Bezoek aan ACD-serres 1012 u, Zwaaikomstraat 22, Roeselare. Laure Dekeerle, [email protected], Roeselare.

18.09

Bezoek strobalenwoning 10-12 u, (warmtemuur,

Weg&Wijzer

afwerking leem) bij Pieter

Boucique. Kerkhofdreef-Zuid 6, Beernem. € 2,00. Inschr via

25.09

[email protected]. Beernem.

20.09

20.09

21.09

22.09

Fruitpersdag 9-12 u, De koorddanser, Baljuw Vermeulenstraat 1, Meulebeke.

27.09

Min. 75 kg, (mag met vrienden samengewerkt worden). Johan Duyck, [email protected]. Tielt.

Straatgeveltuintjes door Lieve Van Praet, 14.50-16.50 u, De Boeie, Kerkstraat 35, Oostende. Leden € 2,00. Nt-leden € 2,50. Lucette Van Ghendt, [email protected]. Oostende.

Duurzaamheid en klimaat

Oost-Vlaanderen

door Steven Vromman 20-22u, CC Gildhof, St. Michielsestraat 9, Tielt. Roger Haeck, roger.haeck@scarlet. be. Tielt.

Biowijn proeven door JeanMarie De Baene. 19.3021.30u, SWOK, Ooststraat 2C, Staden. Leden € 6,00. Nt-leden € 10,00. Inschr. Voor 15/09 bij Roger Deleu, [email protected]. Staden. Alles over groenten en fruit door Johan Deblaere. 20-22 u LDC Diksmuide - zaal Nicifoor,

20.08

Biopannenkoekenbak 1318 u, Brouwerij Boelens, Kerkstraat 7, Belsele. Marc Temmermans, marc. [email protected]. Waasland.

21.08

Fietstocht 9-18 u, Vertrek aan de Mirabrug van Hamme.

21.08

27.08

03.09

leden € 5,00. Inschr. via het bestuur. Max 30 deeln. Ivan Maertens, ivan.1ath@scarlet. be. Oostkust.

24.09

Neerhoftentoonstelling 1415.30 u, Sporthal van het College, Stationsstraat 0, Sint-Niklaas. € 2,00. Marc

Daguitstap 7.15-21 u, autobus, station van Wichelen. Zie www.veltwichelen.be of [email protected]. Wichelen.

Ivan Maertens. 10-12 u,

compostdemodomein, Noordhinder, Knokke-Heist. Nt-

04.09

03.09 04.09

04.09

05.09

Marché aux bons vivants 1719u, Dorp Eke, Stationsstraat 3B, Eke. Roland De Blauwer, roland.deblauwer@skynet. be. Scheldevallei.

Inschr. voor 20/09 bij het bezoekerscentrum. Marina Jonckheere, jonckheere. [email protected]. Oostkamp.

04.09

Zoetjes in de tuin door Herman De Waele, 9.4511.45u, Wijkcentrum ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Suikerrijke planten in de tuin. Willy Debrie, fa210198@

Bestuursvergadering 19.30-22u, De Landtsheer Denise, Veldeken 39, Zele. Planning activiteiten 2012. Denise De Landtsheer, denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum.

08.09

Kweken en bewaren van kruiden door Gilbert Vandekerkhove. 19.30 u,

buurtcentrum, Langestraat 129, Ledeberg. Erik Ingelbrecht, [email protected]. Gent.

11.09

Tuinbezoek 14-16.30u, bij Frank Van Keirsbilck, Wijkschoolstraat 4A, Oosterzele-Scheldewindeke. Nt-leden € 2,00. Frank Van Keirsbilck is zowat 15 jaar actief op zoek naar minder bekende eetbare gewassen. Nu wil Frank zijn ervaringen delen . Sommige van de gekweekte planten zijn behoorlijk ‘nieuw’ voor de Lage Landen (yacon, oca, apios, hog peanut en vele andere). Luc & Lieve Demonie, demonie@skynet. be. Land van Rhode.

Temmermans, marc. [email protected]. Waasland.

03.09

Openboomgaarddag 10-18 u, bij Frans Van Gaeveren, Kruisbeeldstraat 204, Hamme. Oude rassen, kleinfruit, appels, peren. Frans Van Gaeveren, 0478 66 62 04. Hamme.

Wereldmarkt 13.30-18 u, Castrohof, St-Niklaas. Marc

Keukenkruiden kweken, vermeerderen en onderhouden 14.30-16.30 u, Bezoekerscentrum Bulskampveld, Bulskampveld 9, Beernem. Max. 25 deeln.

Bio- en fairtradebrunch 10.30-13u, Refter Broederschool, Nieuwstraat 75, St-Niklaas. € 10,00. -12 jr en kansenpassers € 5,00. Inschr. en betalen verplicht voor 01/09: wereldmarkt@gmail. com, rek.nr: 737-6201444-83. Marc Temmermans, marc. [email protected]. Waasland.

Temmermans, marc. [email protected]. Waasland.

leden, € 3,00. Luc Lansens, [email protected]. IJzervallei.

Basiscursus biomoestuin dl 1/3 bodem, bemesting en composteren door

skynet.be. Vlaamse Ardennen.

Walter Meert, walter. [email protected]. Hamme.

Maria Doolaeghestraat 2 A, Diksmuide. Leden € 2,00. Nt-

24.09

Feest in de boomgaard 10-18 u, Boomgaard (Poelenbos), Reutelstraat, Wevelgem. Katrien Opsommer, bart. [email protected]. Wevelgem.

25

12.09

Ambachtelijk zoet 19.30-22 u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. € 5,00. Alles wat je moet weten over het maken van confituur.Inschr. voor 10/09 bij Denise De

26

Weg & Wijzer

Landtsheer, 0473 25 13 06, denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum.

13.09

Lang leve de oogst door

25.09

Monique Vierendeel. 19.3022 u, Ontmoetingscentrum

antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland.

u, CC ‘t Vondel Vergaderzaal 1e verdieping, Possozplein 40, Halle. Helene Clement,

Busuitstap 8-18 u, Info: 03 776 86 89, Marc Temmermans, marc.temmermans@telenet. be. Waasland.

[email protected]. Groot-Halle.

De Brug, Hertshage 11, Aalst. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Hilde De Meyste, [email protected]. Aalst.

16.09

16.09

30.09

Najaarswerkzaamheden 20-23 u, Sint-antonius-kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. Nt-leden € 3,00. Leopold Helliin, leopoldhellyn@ skynet.be. Herzele-Sint Lievens Houtem.

Bijenvriendelijke planten in de tuin door imker Roger De Vos. 20-22.30 u, zaal De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde-Centrum. € 2,50.

Uitstap naar Zee 8.30-19.30 u, autobus, Tweebruggenplein, Hamme. € 40,00. Nieuwpoort

Vogels in de tuin 9.40-11.40 u, Wijkcentrum ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen.

18.09

Bio- en plantenmarkt 1016 u, tuin van ‘t Vaatje, Grote Snijdersstraat 97, Lebbeke. Ray Verneirt, info.

20.08

Plantenbeurs 10-18 u, Park, Dendermondsesteenweg 430, Destelbergen. Albert Van Loo, [email protected]. Damvallei.

23.09

28.08 12.09

18.09

13.09

[email protected]. GrootGooik.

15.09

18.09

Kippen houden door Vic Vangeenderhuysen. 20-22

Wereldbollen 10-18 u, Gemeentehuis, Koekoekstraat 1, Gooik. Jan Tordeurs, info. [email protected]. GrootGooik.

25.09

Landschapsdoedag 12-16.30 u, Gemeenschaps-scholen, Nieuwstraat, Asse. Met animatie voor de aanleg en de coaching van een schoolmoestuin en een bezoek aan de oefenakker (Keierberg 50). Reej Masschelein, reemas@ telenet.be, Groot-Asse.

Kookclub 19-23 u, Zaal Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. De ingrediënten

Ecobeurs 13-18 u, Kartuizerklooster, Kapellestraat 74, Herne. Jan Tordeurs, info.

Maand na Maand: Kleur de schaduw - Likeur en siroop door Frans De Smedt, 10-12 u, Smisstraat 130, Steenhuffel. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Info: Frans De Smedt, 052 302412 of Bart Deroover, [email protected]. Neer-Brabant.

Gooik. Nt-leden €3,00. Info bij Jan Tordeurs, [email protected]. Groot-Gooik.

worden per bijeenkomst afgerekend en betaald. Inschrijven bij Lies Havet, [email protected], 0474 70 69 63. Leuven.

Elke Lemmens. 20-22 u,

€ 3,50. Max. 15 deeln. Inschr bij bernadette.christiaens@ telenet.be. Zennevallei.

Bezoek aan de geitenboerderij

Zomersnoei in de fruittuin 14u,

Lang leven de oogst door Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. Leden € 2,50. Nt-leden

14-16.30 u, Geitjesweelde, 3,00. Inschrijven t.e.m. 10/08 via info.groot-halle@velt. be of 02 356 22 83. € 3,00 p.p. overschrijven op reknr. BE69 4221 0665 3178 van Velt Groot-Halle. Helene Clement, helene.gillis@ skynet.be. Groot-Halle.

Gezond gazon door Roger Van Der Maelen. 19.3021.30 u, CC De Bijenkorf, Sportstraat 4, Assenede. Antoinette Bauwens,

16.09

Zwartschaapstraat 10, Gooik. €

[email protected]. Dendermonde.

18.09

Onderhoudswerken in de Schooltuin 13.30-17 u, ‘t Schooltje in Oppem, Processieweg 4, Oppem-Meise. We maken de tuin klaar voor het nieuwe schooljaar. Bart Deroover, bderoover@ hotmail.com. Neer-Brabant.

(vaargeul en Pier), Nationaal Visserijmuseum, educatiefcentrum van Koksijde. Betsy Heirwegh, [email protected]. Hamme.

18.09

Nt-leden € 5,00. André Poelmans, andrepoelmans@ telenet.be. Tienen.

Vlaams-Brabant

13.08

Brood bakken door Lucrece Roegiers. 19.30-22 u, Yggdrasil, Vissenakenstraat 381, Tienen. Leden € 3,00.

Ledenfeest met Paella. 19.30-23.30u, Parochiezaal St-Aldegondis, Grote Weg 235A, Geraardsbergen. € 18,00. -12 jr € 8,00. Luc De Taeye, [email protected]. Geraardsbergen.

jacquesmestdagh@skynet. be. Oudenaarde.

18.09

16.09

25.09

Tuinbezoek bij Frank Van Keirsbilck 14-16 u, Wijkschoolstraat 4, Scheldewindeke. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Beperkt aantal deeln. Inschr. voor 18/09 bij Jen Nold, jen.nold@ telenet.be, 0479 53 00 66. Carpool vertrekt in Leuven om 12.45u. Leuven.

Weg&Wijzer

27.09

29.09

Teelt van ui en wortelen door Jos Van Hoecke. 20-22 u, Zaal ‘Onder den Toren’, Markt 4, Haacht. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Rudy Geeraerts, rudy.geeraerts@ telenet.be. Dijlevallei.

24.09

25.09

Trage wegen 10-12 u, Gemeentehuis - schepenzaal, Gemeenteplein 1, Asse. Reej

Arboretumwandeling 13.4516 u, Domein Bokrijk, Genk. Afspraak om 13.45 u aan het infocentrum Bokrijk. Julien Meyvisch. Genk.

27.08

Masschelein. Groot-Asse.

07.08

Zomerse Zondag 14-17 u, Heempark, Hoogzij 7, Genk.

Elke 1ste vrijdag van de maand.

Julien Meyvisch. Genk.

20.08

21.08 03.09

Open tuin door Marcel Vanderhoydonck. 10.2012.20 u, Links van huis nr 73, Kiezel Kleine-Brogel z/n, Peer.

13.09

van Herk 0497 57 22 62. Bergeijk.

Open tuin bij René Neutelaers, 10-17 u, Steenberg 58, SintLambrechts-Herk. Hasselt.

Ellke wo vm en za nm

Werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard. peet.

Elke di ochtend

Meewerkochtend kruidentuinen 9-13 u, Velt-tuin, Hopveld 21, Gemert-Bakel.

Bezoek volkstuintjes en compostschooltje, 13.30-17 u. Vertrek kerk Heirstraat, Maasmechelen/Opgrimbie.

Tuinopvolging bij de moestuin

06.08

van René Van Esser 1012u, Zandbergerstraat 15, Neeroeteren. Ludo Zanders, ludo.zanders@euphonynet. be. Maasoeter.

Gezond eten, 20-22 u, Troempeelke, Kapelstraat, Opglabbeek. Richard

13.08

Snoeicursus 9.30-12 u, Wijngaard Koningbosch, Liempdsedijk 6, Oirschot. Lede, € 2,50. Nt-leden € 7,50. Snoeicursus kleinfruit en appels en peren. Jent Hartman-Mur, j.hartman3@ onsbrabantnet.nl. Eindhoven.

door Vanita Mertens. 9.25 u,

Hasselt.

Zomersnoei 9-12.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. Nt-leden € 10,00. Door Riny van Eyken. Snoeischaar meebr. Inschr bij An Kantelberg, 0497 51 24 85 of [email protected]. Bergeijk.

Ecosmos en vegetarisch beleg Buurthuis De Kei, Keistraat 26, Diepenbeek. Rene Neutelaers.

[email protected]. Valkenswaard

Gemert.

Meerschaut. richard. [email protected]. Opglabbeek-As.

23.09

Werkzaamheden in de Velttuin, 9-12 u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk

marcel.vanderhoydonc@ telenet.be. Peer.

[email protected], Siertuingroep Maasmechelen.

04.09

Iedere do

Ecologische maaltijd, 19.3021.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van den Putte, 040 201 24 89, ingridwi@iae. nl. Bergeijk.

27.08

Op de fiets naar de bioboer 9-15 u, Parkeerterein Kasteel Geldrop, Helze 6, Geldrop. Nt-leden € 2,50. Aanmelden 13/08 bij Wil de Vooght, [email protected], 040 285 44 67. Eindhoven.

door B.T.A. Van Den Boogaard. 9.30-12.30u.

Katinka Celie, katinkacelie@ hotmail.com. www.velt.be/ hetgroenehart. Het Groene Hart.

27.08

Nederland Limburg

Composteren kun je leren

Parkwijk rond buurtmoestuin Het Castellum, Utrecht.

Fruit- en cultuurmarkt 14-18 u. Centrum, Grote Markt z/n, Sint-Truiden. Carine Lonneu, [email protected]. Sint-Truiden.

27

Werkochtend familienamen beginnend met C en D 10-12 u, Velt-tuin Haelen, Roggelseweg 58, Leudal. Werkochtend E G H op 24/09. L. Hermans, lei. [email protected]. Leudal.

10.09

Bezoek Abdij Lilbosch 11-13 u, Pepinusbrug 6, Echt. Vooraf aanmelden via lei.en.ans. [email protected]. Leudal.

17.09

Oogstfestival 10-17 u, Delfshaven, Het Heemraadsplein 2, Rotterdam. Wil De Vooght, w.vooght@ chello.nl. Nederland.

22.09

Plantjes stekken door B.T.A. Van Den Boogaard. 19.30-22 u, M.E.C., Genneperweg 145, Eindhoven. Nt-leden € 2,50. Wil De Vooght, w.vooght@ chello.nl. Eindhoven.

30.09

Knutselen met ongebruikte materialen 20-22.30 u, Renhoek 10, Leende. Leden € 22,50. Nt-leden € 25,00. Inschrijven tot 15/09 bij Wil de Vooght, w.vooght@chello. nl. Eindhoven.

Bekijk de volledige kalender online De activiteiten zijn gratis, tenzij anders vermeld. Activiteiten waarvoor de inschrijving bij verschijning van Seizoenen is afgelopen, worden doorgaans niet opgenomen. In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

28

Tuin

Wat met vrijgekomen percelen? Zomer- en najaarsteelten Tekst Luc Vanhoegaerden tabel Luc Dedeene foto Stefan Jacobs

Hier en daar komen er stilaan enkele percelen vrij waar voordien voorjaarsteelten werden geteeld. Wat kun je op deze vrijgekomen percelen doen? We geven een overzicht van mogelijke zomer- en najaarsteelten. In de loop van de zomermaanden, na de oogst van de lenteteelten, komen hier en daar percelen vrij waar je tot einde augustus nog enkele teelten kunt zaaien of planten. Je oogst ze nog dit najaar. Spinazie, (peul)erwten, voorjaarssla, vroege aardappelen, lenteuitjes en jonge worteltjes ruimen zo in de loop van de zomer baan voor een volggewas of nateelt. Maak een teeltplan De indeling van je moestuin in perceeltjes is zinvol om het overzicht op je teeltplanning te behouden. Je houdt immers bij de keuze van een volggewas op een vrijkomend perceel in je vruchtafwisselingschema het best rekening met de voorteelt. Niet dat de planten niet zouden willen groeien als je de vruchtwisseling niet respecteert, maar zonder een doordacht teeltplan zal de grond de komende seizoenen langzaam verzieken. Het belang van vruchtwisseling In nieuw aangelegde moestuinen word je de eerste jaren zeker niet afgestraft als je altijd dezelfde groenten op één perceel teelt. Maar opeens zul je zien dat vooral schimmelziekten en aaltjesaantastingen veelvuldiger en nadrukkelijker aanwezig zijn. Koolgewassen zijn daar het beste voorbeeld van. Wie jaar na jaar koolgewassen op dezelfde plaats teelt, zal niet lang moeten wachten voor hij problemen ondervindt. Ook prei-ui en wortelenselder-peterselie en peulgewassen zijn combinaties die bij slechte opvolging problemen in de moestuin veroorzaken.

Aardappelen volgen zichzelf na minimaal vier en beter pas na vijf à zes jaar op. Hoe kies je voor een volggewas? Het is wenselijk om bij de keuze voor een volggewas voor de zomer- en najaarsteelten bewust te kiezen voor snelgroeiende gewassen. Deze lopen door hun kortere verblijftijd op het perceel weining risico op bodemgebonden ziekten (bacterie-, schimmel-, virus- en aaltjesaantasting).

gezaaid worden, terwijl je voor andere tijd hebt tot half augustus. Sommige kunnen zelfs tot begin september worden gezaaid of geplant. Bron tabel: www.plantaardig.com/groenteninfo/ berichten/groenten-zaaien-en-planten-in-juli-enaugustus/

Op de volgende pagina vind je de uiterste zaai- en plantdata voor groenten die in de volgende maanden nog geteeld kunnen worden. Sommige groenten moeten nu Herfstteelt van raapjes kan zowel met vroege rassen als met herfstrassen. Bekende vroege rassen zijn Platte Witte Mei en Rode van Milaan. Het bekendste herfstras is Goudbal, ook wel boterraap genoemd. Bron: Handboek Ecologisch tuinieren, Velt.

Tuin

Groente

zaaien tot

planten tot

oogsten tot

Kropsla - Krulsla

15 augustus

5 september

31 oktober

Ijsbergsla

31 juli

15 augustus

31 oktober

Snijsla

1 september

-

31 oktober

Andijvie

31 juli

20 augustus

1 december

Groenlof

31 juli

15 augustus

1 december

Roodlof

25 juli

10 augustus

10 november

Veldsla

30 september

-

maart

Peterselie

31 juli

15 augustus

31 december

Selderij

25 mei

25 juli

31 oktober

Snijselderij

31 juli

15 augustus

31 december

Raapjes (herfstteelt)

15 augustus

-

1 november

Herfstspinazie

15 september

-

1 november

Prei

30 april

10 augustus

1 mei

Snijbiet (blad)

20 augustus

-

20 november

Wortelen

15 augustus

-

31 december

Pastinaak

20 juli

-

15 maart

Knolvenkel

20 juli

15 augustus

10 november

Rode biet

25 juli

-

1 december

Winterui

31 augustus

-

mei-juni

Savooikool

25 juni

31 juli

15 maart

Spitskool

10 juni

25 juli

15 oktober

Boerenkool (winter)

15 juli

20 augustus

31 maart

Chinese kool

10 augustus

25 augustus

20 november

Bloemkool

15 juli

10 augustus

30 november

Broccoli

15 juli

10 augustus

15 november

Koolrabi

20 juli

20 augustus

1 november

Winterrammenas

20 augustus

-

30 november

Aardbeien

-

20 augustus

-

29

Tuin

Koolgewassen Koolgewassen moeten absoluut op hun eigen perceel blijven gedurende het hele moestuinjaar. Plantgoed van bloemkool en broccoli kun je met tussenpozen, uitplanten tot de eerste dagen van augustus. Zorg ervoor dat je een aan de jaarperiode aangepast koolras kiest. Einde juli is het laatste moment om de teelt van winterbloemkool te starten. Een interessant ras hiervoor is Walcheren winter. Plantjes van de Chinese kool kunnen tot begin augustus op hun definitieve standplaats uitgezet worden. Keukenraap kun je zaaien tot na half juli en vanaf einde juni kun je winterrammenas en/of daikon zaaien.

Vruchtgroenten In veel moestuinen is op dit perceel tijdens het groeiseizoen weinig soortwisseling te zien, omdat de langdurige teelt van pompoenen, tomaten, paprika, suikermaïs, etc. alle ruimte inneemt. Courgettes kun je uitplanten tot 15 juli om tot diep in het najaar courgettes te oogsten. De eerst geplante courgettes zijn immers meestal versleten en uitgeteld begin september. Wortelgroenten Na lenteuitjes en de groen geoogste plantui, kun je nu nog wortelen zaaien. Je kunt immers nog bewaarwortelen zaaien tot half augustus. Flakese en Berlikumer zijn geschikte najaarsrassen. Ook late pastinaak kun je nog zaaien tot einde juli. Na de vroege worteltjes of vroeg geoogste 1. Koolgewassen rodekool, Chinese kool, radijs

2. Bladgewassen kropsla, warmoes, knolselder

3. Vruchtgewassen courgette, pompoen

→

Bladgewassen Het perceel van de snel groeiende bladgewassen is waarschijnlijk het perceeltje met het meeste “in- en uitgaand groenteverkeer”. De oogst van verschillende slasoorten en spinazie is volop aan de gang. Spinazie doet het in de zomer niet zo goed en schiet snel door. Die kun je in de zomermaanden eventueel vervangen door Nieuw-Zeelandse spinazie of warmoes. Voor de rest kun je volop bladgroenten telen. Slasoorten, andijvie, radicchio, groenlof, prei, selderij en peterselie, het kan allemaal nog. In juli kun je nog aangekochte herfst- en winterprei uitplanten, om tijdens de winter prei te oogsten. Bij slasoorten is het veelal de gewoonte dat die zichzelf opvolgen op het perceel van de bladgewassen. Het is immers goed mogelijk om gedurende één jaar sla na sla te telen. Je kunt zonder

groot risico met de teelt van bladgewassen ook uitwijken naar het perceel van de vroege aardappelen. Dit is zeker het geval voor slasoorten en andijviesoorten. Winterprei en bladselder kunnen ook nog na vroege aardappelen worden geteeld, op voorwaarde dat dit niet tot gevolg heeft dat er slechts twee tot drie jaar tussen wortelen-selder of ui-prei zit. Zo niet, dan horen selder en prei thuis op eventueel een tweede perceel van de bladgewassen.

→

Hieronder vind je concrete ideeën voor mogelijke hoofd- en volgteelten op vrijkomende percelen. Ze staan gesorteerd volgens de diverse gewasgroepen in het vruchtafwisselingsschema.

→

30

→

4. Wortelgewassen pastinaak, ui, rode biet, knolvenkel

5. Aardappelen

→

Vruchtwisseling In een vruchtwisselingsschema schuiven de gewassen elk jaar door. De kolen komen op het perceel van de peulgewassen, de bladgewassen op het perceel van de koolgewassen, etc. Het duurt op die manier zes jaar voor een gewas op dezelfde plaats terugkomt. Goed genoeg om belagers in toom te houden. Bron: Ecologisch tuinieren voor beginners. Velt, 2010.

→

6. Peulgewassen erwt, boon

uien kun je eventueel nog rode biet en knolvenkel telen. Peulgewassen Het perceel van de peulgewassen schept de meeste problemen voor de volgteelt. Peultjes en tuinbonen kunnen wel nog worden opgevolgd door late boontjes. Na de erwten worden ook wel eens enkele snel groeiende bladgroenten geteeld. Aardappelen Op het vrijgekomen perceel van de vroege en halfvroege aardappelen kan het best nog wat als nateelt worden verbouwd. Bijvoorbeeld winterprei en bladselder, op voorwaarde dat dit niet tot gevolg heeft dat er slechts twee tot drie jaar tussen wortelen-selder of ui-prei zit. Aardbeien De eenjarige teelt van aardbeien laat zich het eenvoudigst inschakelen in het teeltschema met een jaarlijkse vruchtafwisseling. Weet dat daarbij reeds vanaf half augustus in de jonge plant de bloemvorming wordt gestart die volgend jaar de aardbeibes zal opleveren. Jonge aardbeiplanten moeten dus tussen midden juli en uiterlijk half augustus worden uitgeplant.

Zoekertjes

gezocht

Aardig gepensioneerd koppel zoekt huis te huur/te koop in regio Limburg of Voerstreek, rustig gelegen open bebouwing met tuin om ecologisch te leven en te tuinieren (moestuin). [email protected]. Te koop

Raathoning. Ann Van Belle, Vaart Linkeroever 90, 9800 Deinze. 09 385 71 49. gezocht

Jonge man (24 jaar) zoekt werk in biotuinen of -landbouw of biobedrijf. 0473 76 74 59. Te koop

Schapen en lammeren (ooien). Houtlandschapen en kruisingen van wit schaap met houtlandschaap. Goede gezondheid, lopen op natuurgebied. Gratis jonge poesjes. Fieke Bendien, [email protected]. Zingem (tussen Gent en Oudenaarde), 0477 37 19 97. Te HUUR

Appartement met tuin beschikbaar in oude vierkantshoeve, voormalige jeneverstokerij, voor tijdelijke woonst of vakantie. [email protected]. Zingem (tussen Gent en Oudenaarde), 0477 37 19 97. Gratis

Seizoenen: jaargangen 1995 tot en met 2007 volledig. Tot 2005 in mapjes. Afspreken via e-mail. Wie interesse heeft moet wel het volledige pakket meenemen. Eerst is eerst. Eddy De Keyser, Hofstraat 8, 2160 Wommelgem. [email protected]. Te koop

Jonge Ronquière kalkoenen 2011, sterk ras, zowel vlees- als sierkalkoen, goede graseters, kleurslag Hermelijn. 016 69 67 34. Te koop

Houthakselaar Scheppach.Biostar 3000. 3000w met 2 messen. Zeer geschikt voor takken. Weinig gebruikt. Vraagprijs: € 150,00. [email protected]. Gratis

Ik heb alle reeds verschenen nummers van Seizoenen. Deze zou ik willen doorgeven aan een ander jong lid dat ze graag wil en ze komt afhalen (in Moorslede, na afspraak). 056 50 26 89. Gratis

Melkkefir (af te halen). Diksmuidsesteenweg 346, Roeselare. 051 20 39 23. Te koop

Witte melkgeitenlammeren, ° 1/4/2011. Patrick Deroo, 057 33 94 49, deroo. [email protected].

Te koop

Kinderschommel + touw. Degelijke staat. 2 x 2 zitjes + 1 schommel. € 80,00 of te ruilen voor degelijke boodschappenfiets, liefst Nederlands model (Sparta), maat 5455. Schommel wordt geleverd, wel zelf te verankeren in beton. Michel Vanderborght, 0484 21 60 67 (regio Vlaams-Brabant). Te koop

1) 4 schragen en 2 tafelbladen 1,10 m / 3,05 m (schragen zijn speciaal gemaakt voor deze tafelbladen). Vraagprijs € 30,00. 2) MBT Tabia caviar black, maat 38, zomermuiltje vrouwen (zijn niet gedragen), vraagprijs € 100,00. 02 269 11 56. gezocht

Grond in de ruime omgeving van Kortrijk om ecologisch te boeren. Kopen, huren of pachten. Ook woon- en werkruimte. [email protected] of 0486 16 36 84. Te koop

Vierkantshoeve met velden en te renoveren hangars (provincie Henegauwen). Geschikt voor startende bioboer. Totale oppervlakte: 9 ha. Rue de la motte brûlée 1, te Evregnies. Prijs: € 500.000 (onderhandelbaar). Contact: Olivier Vissac (franstalig), GSM 0033 668 441 832, T 0033 549 357 161, [email protected].

31

Te koop

Onze 16-jarige ruin (KWPN-paard met papieren) heeft lichte vorm van artrose en mag niet meer worden bereden. Hij is verder in blakende gezondheid, is een groot fier paard, lief en aanhankelijk (ook met andere paarden). We zoeken een goede thuis voor hem om alleen (of met andere paarden) op een weide te kunnen grazen. 053 41 82 29, Denderhoutem. Te koop

Herbruikbare luiers Disana, 100% biologisch katoen. Prima pasvorm, sluit vooraan met een brede klittenband. Wassen kan tot 95°C. De luiers zijn slechts voor 1 kindje gebruikt in combinatie met pampers. Er zit nog niet veel slijtage op. Het pakket omvat: 16 luiers kleinste maat small, 16 luiers grootste maat medium, 17 katoenen inleggers, 4 microvezelbroekjes kleinste maat Disana (dit broekje is zowel waterdicht als luchtdoorlatend), 3 microvezelbroekjes grootste maat Disana(dit broekje is zowel waterdicht als luchtdoorlatend), 4 wollen overbroekjes Merk Disana, 2 molton inleggers voor ‘s nachts, 2 rollen papieren inleggers voor ‘s nachts en 1 pakje van het merk Hema. Dit totaalpakket kost nieuw ruim € 600,00. Prijs: € 170,00. 050 30 09 39 (Varsenare), [email protected]. gezocht

Te koop

Origineel huis(je) in Brasschaat. Ecologisch verzorgd, 2 slaapkamers. Kruidentuin met lindeboom, appelboom (oud ras) en tuinatelier. 365 m2. Geen makelaars. Vraagprijs: € 230000. 03 605 20 67. Te koop

Huis in Halle-in-de-Kempen, dichtbij dorp én bos. E 313 en E34 op 10 min. Bwjr 1980.Opp 2750 m2. Bewoonb. opp 170 m2. Natuurlijke materialen en warme kleuren, geïsoleerd volgens de huidige normen. Open leef- en werkruimte. Sobere maar praktisch ingerichte keuken met natuurstenen tabletten. Badkamer met veel kastruimte, ligbad met douche, toilet. Veranda-inkom. Lichte ruimte achteraan met inbouw-houtkachel. Kelder 6x6. Hoogrendementsketel op gas voor verwarming en warm water. Zonne- en schaduwterras. Houten garage aan straat en brede inrit, waardoor plaats voor extra wagens. Dwaaltuin met vijvertjes. Er groeien o.a.fruitbomen en -struiken, hazelaars, tamme kastanje en notenboom. De tuin is ecologisch onderhouden. Te bezichtigen vanaf 1/4/2011. Vrij vermoedelijk lente 2012. [email protected] of 03 384 22 91.

Nieuwe thuis voor koppel ezeltjes, waar ze goed verzorgd worden. Ezelin drachtig. Indien niet ernstig en handelaren, gelieve zich te onthouden. 0473 12 30 83. Te koop

Klassiek tuinhuis van 4 m op 2,5

m. Puntgevel, met volle deur tss 2 ramen, op de lange zijde. Prijs: € 600,00, mits zelf te demonteren. 0486 67 78 48 (Roeselare). Te koop

Gelei van rode en zwarte bessen (cassis), gelei en confituur van frambozen. Prijs: € 3,00/ potje. Gezoet met chicoreifructose. Kan afgehaald (Dendermonde) of opgestuurd worden. Verzendingskosten tot 2 kg = € 5,70. [email protected] of 052 21 80 50. Te koop

Gezellige chalet voor 2 pers. gelijkvloers 25m2: ingerichte keuken, eeten zithoek, badk. Open slaapkamer op 1ste verdieping. Binnen alles met bioverf behandeld. Zelf te demonteren en elders op te bouwen. Vraagprijs: € 8500. [email protected] Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be.

32

Ecologie

Het ggo-debat Velt-leden geven hun mening Tekst Jan Vannoppen Grafieken Bart Coenen Foto Ishikawa Ken

Er was begin juni veel te doen rond ggo’s in landbouw en voeding, waarbij in de media opgeroepen werd tot debat. Daarop consulteerde Velt een deel van haar achterban via de digitale nieuwsbrief Veltbericht, die naar een 6000-tal e-mailadressen wordt verzonden. We werkten met een onlinebevraging en kregen een mooie respons: 396 reacties op nauwelijks een week tijd. Hoe gingen we te werk? Uit de vele opinies en persberichten over het onderwerp selecteerden we een aantal citaten en we stelden de respondenten de vraag: ‘Ben je hiermee akkoord, niet akkoord of onbeslist, en wat is je commentaar?’ De bron van het citaat werd pas zichtbaar na voltooiing van de bevraging, om de reacties niet te beïnvloeden. Sommigen lieten weten dat in de citaten te veel verschillende stellingen zaten, waardoor ze ‘onbeslist’ antwoordden, maar de meesten konden er wel mee weg. De bevraging leverde meer dan zestig pagina’s commentaar op. Daar zaten sterke, inspirerende stukjes tussen waardoor deze oefening de allure van een “kwalitatief ” onderzoek kreeg. We kunnen er geen statistisch berekende conclusies uit trekken, maar krijgen wel zicht op de doordachte mening van een significante groep. Van de 396 respondenten was ongeveer drie vierde lid van Velt. Qua stemresultaat is er relatief weinig verschil tussen de twee groepen. In de commentaren komen wel verschillen aan het licht. Begrijpelijk want daar kon men de eigen “ongezouten” mening kwijt, die in bijna alle gevallen heel redelijk en beleefd werd geformuleerd. Waarvoor dank! Uit de respons komen een aantal duidelijke lijnen naar voren, die we hierna sa-

menvatten. Een volledig overzicht van de commentaren vind je op www.velt.be/ggo. Rol van ggo’s voor voedselvoorziening We hadden citaten van Piet Vanthemsche (Boerenbond), ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking, en Olivier De Schutter, VN rapporteur voor het recht op voedsel. Een grote meerderheid van de deelnemers (bijna 90 procent) schaart zich achter de ngo-oproep ‘Hou het hongerprobleem buiten de discussie over ggo’s. Er is genoeg voedsel maar door armoede hebben bijna 1 miljard mensen geen toegang tot voedsel.’ (grafiek 1)

akkoord niet akkoord neutraal/geen antwoord

In de commentaren wordt veel verwezen naar het tegengaan van voedselverspilling en naar de machtsconcentratie bij grote spelers in het voedselsysteem. Maar men wijst ook corruptie, slecht beleid en overbevolking aan als oorzaken van armoede en honger. De Schutters citaat kreeg veel bijval (bijna 70 procent). Men steunt zijn visie dat ggo’s geen nut hebben voor ontwikkelingslanden en de commentaren leggen veel nadruk op de negatieve rol van multinationals. Zijn stelling dat het ‘veroordelen van ggo-onderzoek’ te ver gaat, leidt tot gemengde reacties. Sommigen vinden dat ggo’s in de toekomst misschien wel kunnen bijdragen tot een oplossing, en dat onderzoek dus moet kunnen, anderen wijzen dat af. Een leuk citaat gaat over beleidskeuzes: ‘In deze zou het veel interessanter zijn om de diversiteit aan te moedigen en te ondersteunen dan een duur ggo-beleid te voeren. Wat ik hiermee bedoel is dat als boeren plaatselijke rassen hebben die het daar goed doen en zich aangepast hebben aan de plaatselijke Grafiek 1. Stelling: ‘11.11.11, Broederlijk Delen, Oxfam in België en Vredeseilanden vragen om het hongerprobleem buiten de discussie over ggo’s te laten. Zelfs als deze technologie de belofte van meer productie kan waarmaken, wordt daarmee het hongerprobleem niet opgelost. Er is namelijk niet te weinig voedsel. Er wordt vandaag genoeg geproduceerd om iedereen te voeden. De mensen die honger hebben (vandaag bijna 1 miljard), hebben geen toegang tot voedsel en daar is één grote oorzaak voor: armoede.’ Bron: http://www.vredeseilanden.be/node/1447

Ecologie

omstandigheden, dan is dat qua prijs en zelfstandigheid veel meer te verkiezen dan door manipulatie zaden te maken en teelten te monopoliseren. Het verschil zit hem vooral in wat het uitgangspunt is. Willen we mensen zelfstandiger maken en willen we plaatselijke economieën ondersteunen? Of leggen we dit in handen van wetenschappers die op een dure manier de wereld hun wil opleggen?’ Het citaat van Piet Vanthemsche, die ervoor pleit om alle opties open te houden en stelt dat de ggo-aardappelproef weinig risico’s inhoudt, wordt door ongeveer de helft afgewezen, maar tegelijkertijd kan ruim een vierde zich wel vinden in het citaat. De uitspraak dat er een ‘heel beperkt risico’ is roept veel reacties op: ‘De risico’s op lange termijn zijn niet te overzien. Beter het voorzorgsprincipe hanteren!’ Op Vanthemsches verwijzing naar ‘onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek’ komen veel reacties in de lijn van deze: ‘Heel veel onderzoek is helemáál niet onafhankelijk maar (meestal) verdoken met handen en voeten aan belanghebbende rijke opdrachtgevers gebonden.’ Ggo’s en reductie van pesticidegebruik in aardappelteelt Hier gebruikten we citaten van Lieve Gheysen de professor van de UGent die de veldproef in Wetteren coördineerde en Gerald Miles, een teler van resistente rassen zonder gentechnologie. Gheysens mening kreeg steun van een op vier, met uitspraken als: ‘Nogal wiedes dat onze verdediging tegen de natuur met al zijn ziektes en gevaren zo breed mogelijk wordt uitgezet. En daar kan ggo zeker

akkoord niet akkoord neutraal/geen antwoord

bij helpen. Maar uiteraard moet je het bredere totaalplaatje bekijken.’ De helft van de respondenten was tegen het idee dat ggo-aardappelen met meervoudige resistentie een goed alternatief zijn voor de bestaande rassen Toluca en Bionica die maar één resistentiegen hebben. Enkele commentaren zijn technisch, bijvoorbeeld: ‘Het gaat in alle gevallen om gen-per-gen-resistentie die vroeg of laat doorbroken wordt. Het is pas wanneer men op een horizontale algemene weerbaarheid gaat veredelen en de diversiteit binnen de rassen gaat ontwikkelen dat men een duurzame weerstand tegen phytophtora op de velden gaat krijgen.’ Veel respondenten raken het bredere plaatje aan: ‘Verander in eerste instantie de productiemethode: kleinschalig en geen monoculturen. Er zouden dan al veel minder plagen zijn dan nu het geval is.’ Opvallend veel mensen geven aan dat ze te weinig kennis en informatie hebben om zich te kunnen uitspreken. Met Miles is ruim 60 procent akkoord, maar hier onthouden velen zich (30 procent) omdat het citaat verwarring schept. In de commentaren verbaast men zich erover dat hij zegt geen steun te vinden voor zijn werk: ‘Die persoon zou een partner moeten zoeken, om de rassen te commercialiseren op kleine of grote schaal.’ Anderen leggen de link naar onderzoek en roepen op tot samenwerking met producenten als Miles: ‘De aanpak van duurzame veredeling zou vanuit onderzoeksinstellingen moeten ontwikkeld worden, en moet veel breder en participatiever zijn.’

33

Beleid inzake innovatie in landbouw en voedselvoorziening In dit onderdeel was er een citaat van Kris Peeters, Vlaams minister van landbouw, die al het landbouwonderzoek wil blijven steunen (bio, conventioneel, ggo) en ervan overtuigd is dat co-existentie van conventionele, biologische en ggogewassen de sleutel is tot een duurzame toekomst van de land- en tuinbouw in Vlaanderen. Een ander citaat komt van Bioforum, BBL, Landwijzer, Velt, Vredeseilanden en Wervel die vinden dat de overheid toch vooral op het ggo-paard wedt en daar veel geld aan geeft, terwijl een brede visie over de toekomst van onze landbouw ontbreekt. Iets waar een neutraal instituut werk van zou moeten maken. Ruim 80 procent steunt die mening van de middenveldorganisaties en 7 procent is tegen (grafiek2), terwijl Peeters 44 procent tegen krijgt maar toch ook bijna 40 procent voor. De commentaren zijn talrijk en interessant. Men levert meteen een reeks ideeën voor een visiedebat over landbouw en voedselvoorziening en twijfelt of een neutraal instituut haalbaar is: ‘Waar geld in het spel is, is niets neutraal…’ Bij het idee van co-existentie zijn er grote bedenkingen: ‘Is dit wel mogelijk? Is er geen grote kans op kruisbestuiving, waardoor één type (ggo-gewas) alle andere types continu in gevaar brengt?’

Grafiek 2. Stelling: ‘Ondertussen geeft de overheid volgens de kritische organisaties veel geld uit aan wetenschappelijk onderzoek inzake ggo’s. “Een bredere visie over de toekomst van de landbouw ontbreekt compleet. De overheid wedt op één paard: dat van de ggo’s’. De prioriteiten voor landbouwonderzoek worden boven de hoofden van de boeren beslist. We willen geen debat dat meteen verzandt in pro of contra ggo, maar juist werkelijk samen nadenken over welke toekomst we willen voor onze landbouw”, stellen de organisaties. Het is volgens hen aan de minister-president om een gefundeerd onderzoeksprogramma te subsidiëren dat de toekomst van de landbouw in de brede zin vormgeeft. Een neutraal instituut met een brede visie moet volgens hen het debat over de toekomst van onze landbouw modereren. “Wij stellen een langdurig transitietraject voor zoals de overheid op andere gebieden al onderneemt. Zo kunnen overheid, wetenschappers en landbouwers samen zorgen voor een duurzame, efficiënte, toegankelijke en economisch leefbare landbouw”, concluderen de organisaties met een concreet voorstel.’ Bron: http://www.vilt.be/Middenveldorganisaties_eisen_breder_debat_over_landbouw

34

Ecologie

Consumentenhouding en -rechten Een laatste citaat ging over het recht van consumenten om te kunnen kiezen voor ggo-vrij voedsel. Bijna 85 procent deelt deze mening. ‘Hier staat iets essentieels: de consument moet vrij kunnen kiezen. Maar in welke mate kiezen we nu? We worden veel te weinig geïnformeerd over de dingen die op ons bord belanden.’ Of nog: ‘Een duidelijke vermelding “ggo-vrij”

op de verpakking is nodig, dan pas kan de consument duidelijk kiezen.’ En dat is van belang: ‘Het zal noodzakelijk zijn voor de overleving van de biolandbouw’. Er is grote bezorgdheid over “besmetting” door gemodificeerde genen, en dat leidt tot sterke uitspraken: ‘Ik zie niet in hoe beiden naast elkaar kunnen bestaan. Dat is niet realiseerbaar, dus geen ggo’s.’

Grafiek 3 Stelling: ‘Er beweegt heel wat op politiek vlak omtrent ggo’s. Velt, BioForum en BBL ijveren voor het recht van de consument te kunnen kiezen voor ggo-vrij voedsel. Dat impliceert automatisch dat ggo-vrij boeren in Vlaanderen en de hele wereld mogelijk moet blijven. [...] De organisaties en hun leden rekenen erop dat de Vlaamse beleidsmakers hun verantwoordelijkheid nemen en zorgen voor een daadwerkelijke bescherming van de ggo-vrije landbouw.’ akkoord niet akkoord neutraal/geen antwoord

Bron: http://eco.velt.be/kZ65ZY

Enkele conclusies Uit de talrijke reacties en de commentaren blijkt dat onze achterban zich betrokken voelt bij dit thema, graag de kans grijpt om de stem te laten horen, en dat op een doordachte manier doet. De verschillen en de nuances in de reacties zijn een goede zaak; het geeft een brede kijk op de ggo-kwestie. Een drietal grote lijnen springen in het oog. Daarop zal Velt verder inzetten: • We moeten niet naar ggo’s kijken als dé oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Wat dan wel? Een kleinschaliger landbouwmodel en “agro-ecologie” worden naar voren geschoven als valabele alternatieven voor de lange termijn. • Van het “hier en nu” de overgang maken naar de landbouw en voedselvoorziening van de toekomst, hoe doe je dat? Misschien door er stap voor stap aan te werken, door zelf al de transitie te beginnen maken, met onze gezinnen en onze vereniging. We zullen er verder over leren en debatteren op de studiedag in het Vlaams Parlement op 1 oktober waarvoor je van harte bent uitgenodigd (zie de folder in bijlage bij deze Seizoenen). • Het recht van consumenten op ggo-vrije voeding moet gevrijwaard en verzekerd worden, ook op lange termijn. Velt komt daarvoor op bij beleidsmakers op alle niveaus, in samenwerking met andere organisaties. De reacties op de bevraging zijn een stimulans om dat te blijven doen op een constructief-kritische wijze. Links • Alle commentaren en de volledige citaten → www.velt.be/ggo • Agro-ecologie → www.bioforum.be Gratis abonnement op nieuwsbrief Veltbericht Wie tussen twee nummers van Seizoenen door informatie en ideeën voor eco-actie wil ontvangen, kan zich aanmelden voor onze gratis digitale nieuwsbrief Veltbericht. → www.velt.be/veltbericht

Column/Verbeeld

35

Column Lang leve de droogte? Tekst Laurence Machiels Illustratie Leen De Pelseneer

Hoe ecologisch kan een mens zijn? Die hele kurkdroge lente lang heb ik me de vraag gesteld. Het is een beetje zoals met de bioboontjes uit Kenia. Kun je beter met je fiets naar de tuinder in je straat rijden voor een halve kilo bespoten boontjes of koop je biologische boontjes die met het vliegtuig uit Kenia komen aangevlogen? Het antwoord is simpel: je kweekt ze gewoon zelf, biologisch. Alleen… deze lente lukte dat niet zo goed. Want wie geen water gaf, kon die lekkere boontjes op z’n buik schrijven. Wilde je enige oogst, dan diende er gegoten te worden, en niet een klein beetje. Eerst moesten de regentonnen eraan geloven, dan de regenput en uiteindelijk zogen we de geboorde put bijna leeg. Tuiniers met minder infrastructuur waren dan al lang op leidingwater overgeschakeld. Mijn ecologische zelf protesteerde met de minuut meer. Welke prijs zou ik moeten betalen voor dat rijtje wortels, die paar kroppen sla, een emmer spinazie, een teiltje boontjes? Ik probeerde nog een laagje grasmaaisel tussen de planten, maar het kalf was al verdronken. Mulchen op droge grond is belachelijk dom – helder denken lukte me duidelijk ook niet meer. En dus maakte ik van mijn hart een steen, draaide de waterkraan definitief toe en liet de oogst voor wat hij was. Ik sleepte de tuinkussens naar buiten, trok de parasol open en genoot van mijn jasmijn die nog nooit zo mooi en zo lang had gebloeid, van de pioenen die geen dag last hadden van regen of wind en van de rozen die sterker geurden dan anders. Ik plukte de zoetste aardbeien ooit, observeerde naar hartenlust de vogels die aan de waterschaal kwamen drinken, zag de tomaten in de serre groeien als kool (met een minimum aan water!) en kon de bessenoogst amper bijbenen. Ik leefde zuiders, dolce far niente. Aan onkruid wieden moest ik niet denken, van slakken geen spoor, en het gazon groeide zo traag dat het amper de moeite van het maaien bleek. Ik trok naar East-Anglia, de droogste plek van Engeland, waar op een vol jaar amper 50 cm water valt (in België is dat zo’n 80 cm). De tuinen lagen er na drie regenloze maanden nog altijd mooi bij. En de tuineigenaars? Die bleken onverstoorbaar. De juiste plant op de juiste plek, veel compost in het plantgat en een isolerend laagje grind bovenop, bleek het geheim achter hun dry gardens. Verbascum, Cistus, Euphorbia, Phlomis, Sisyrinchium striatum, Allium, Nepeta, Salvia, Stipa tenuissima, kardoen en artisjok stalen er de show. De bij ons totaal vergeten Bergenia schitterde er in alle kleuren; Crocosmia’s maakten zich op voor een knallende zomer. Distelachtigen in alle maten en kleuren pronkten met hun bloemen: van de paarsrode Cirsium rivulare ‘Atropurpureum’ tot de zeldzame Stemmacantha centaureoides. En tussen dat alles, een tapijt van Mexicaanse madeliefjes, juffertjes-in-’t-groen en slaapmutsjes, lukraak uitgezaaid in het grind. Het blies me van mijn sokken. Ik sprak tuindame Beth Chatto in haar wereldberoemde gravel garden, kocht haar boek en las het in één adem uit. De plannen zijn ondertussen gesmeed, het plantenlijstje ligt klaar, het plekje is voorbestemd. Een grindtuin zal het worden. Geen droogte kan mij nog verrassen.

36

Reportage

Le Topinambour Belgisch bio in Bourgondië Tekst Bart Coenen Foto Sarah De Ridder

Dankzij een opleiding tot bioboer bij Landwijzer kreeg Bart De Bolster (30) in Frankrijk een snelle erkenning als boer. Hij kwam in aanmerking om via de Franse staat landbouwgrond te kopen en zich te vestigen als jeune agriculteur. Samen met zijn vrouw Sarah (27) bouwde hij in enkele jaren tijd een oude melkveehouderij in Bourgondië om tot een bloeiende bioboerderij met groenten, fruitbomen, kippen en schapen. Op de terugweg van een vakantie in de Cevennen kom ik met mijn gezin even op adem bij deze ex-Velt-stagiair. Jonge landbouwers Velen dromen van een carrière als bioboer in Frankrijk. Maar hoe pak je dat aan, wat zijn de obstakels en hoe vind je de nodige ondersteuning en afzetmarkten? Bart De Bolster liep in 2004 en 2005 stage bij Velt in het kader van zijn opleiding tot maatschappelijk assistent. Hij werkte aan een actie rond ggo-vrije gemeenten en een consumentencampagne. Daarna volgde hij een  opleiding bij Landwijzer en liep hij stage bij de biodynamische tuinbouwcoöperatieve De Wassende Maan en bioboerderij de Loods. De Bolster: ‘Hier in Frankrijk heeft de instantie Safer voorkooprecht op landbouweigendommen. Ze kan een verkoop breken als ze vindt dat het landbouwkundige karakter van het eigendom in gevaar is. Het is dus niet altijd evident om landbouwgrond aan te kopen. Het voordeel is wel dat de landbouw op die manier in stand gehouden wordt. Safer heeft ook eigendommen die ze te koop aanbiedt. Door onze koop via Safer engageerden we ons om boer te worden en de grond voor landbouwdoeleinden te gebruiken, wat natuurlijk de bedoeling was. Daarnaast

gingen we ook de uitdaging aan om het statuut van jeune agriculteur te verkrijgen. Het getuigschrift dat ik bij Landwijzer behaalde bleek een sleutel te zijn. Na een hoop administratieve rompslomp en aanvullende stages kreeg ik het statuut…’ Als jeunes agriculteurs verkregen Bart en Sarah de nodige financiering, namelijk een lening aan 1 procent om hun bedrijf uit te bouwen. Dit is te vergelijken met financiering via het Vlaams Investeringsfonds. Daarnaast kregen ze ook een installatiepremie die onontbeerlijk was om het eerste jaar te overbruggen. Tijdens deze administratieve tocht streden Bart en Sarah op de pas tot groenteakker omgeploegde weiden tegen klis, ridderzuring en brandnetel en werd het huis leefbaar gemaakt. Er was geen water of elektriciteit, geen internet, telefoon of gas. Ze legden een bassin van 1.500.000 l aan en dat dient nu als buffer. Het water van het dak, de binnenkoer en een oud drainagesysteem zijn erop aangesloten. Boer wórd je De boerderij van Bart en Sarah was vroeger een melkveehouderij met 70 ha land. Het goed werd opgedeeld. Omliggende boeren kregen voorkooprecht op de

weiden. Nu bestaat Le Topinambour uit de gebouwen en 7 ha omliggende grond. Daar telen Bart en Sarah op 2,5 ha groenten op bedden van 1,20 m en een lengte van gemiddeld 70 m. ‘Het teeltsysteem dat ik op de wassende maan heb mogen meemaken is nog steeds een voorbeeld voor mij’, vertelt Bart De Bolster. ‘Het is een systeem met relatief vaste teeltbedden zonder kerende bodembewerking en een matige gewasgerichte bemesting met goede compost aangevuld met groenbemesters. Het werkt blijkbaar ook hier en werpt zijn vruchten af, al heb ik nog een lange weg te gaan. Boer ben je niet. Boer word je, dag na dag.’ Sla en suikerbrood Het rijke assortiment bevat groenten als suikerbrood, ui radijs, spinazie, sla, koolrabi, tomaten, aubergines, paprika, peterselie, savooikool, spruitkool, witte kool en venkel. Er is een relatief klein aardappelveld (2500 m2). Onder tunnels worden tomaten, aubergines en paprika geteeld. Momenteel staan er twee tunnels en zijn er twee in aanbouw. De groentezaden en het pootgoed komen van Béjo, Vitalis en Bingenheimer. Bart De Bolster: ‘We testen ook nieuwe of minder bekende rassen uit, zoals Aziatische sla. Die maakt bladeren die je kunt oogsten zoals warmoes. Hun mosterdsmaak is ideaal voor vinaigrettes. Groter kun je ze stoven. Die Aziatische sla was vorig jaar een echte hit op de

Ondersteuning krijgen de jonge boeren van de amap (Associations pour le maintien d’une agriculture paysanne). Sarah: ‘Dat is een organisatie die je kunt vergelijken met iets als Voedselteams. Ze brengt consumentengroepen en boeren in contact, met wederzijdse voordelen.’ Bijna een derde van de afzet van Le Topinambour verloopt via de amap. Op vraag van de ouders eten alle kinderen van de plaatselijke basisschool sinds enige tijd biologische groenten van Le Topinambour. De helft van de opbrengst wordt verkocht in de boerderijwinkel en op markten. → www.reseau-amap.org (franstalig)

Reportage

markt van Mâcon.’ Tot na pasen verkopen Bart en Sarah nog groenten uit hun winterstock: koolraap, wortel, rode biet en witte kool. ‘De gebouwen uit natuursteen hebben een goede vochtbalans. Ze fungeren als ideale opslagplaats en zijn geschikt voor de bewaring van groenten als rode biet, raap en wortel in de winter. In de zomer zijn ze dan weer een perfecte koelkast voor bladgewassen.’ Gras, graan, koeien? In Zuid-Bourgondië heerst een ander klimaat. Dat heeft gevolgen voor de teelten, legt Bart uit. ‘Ik had in het begin moeite met de overgang van winterteelten naar vroege teelten. Met mijn ervaringen uit België zaten we eerst een heel stuk achter. Het is hier een continentaal klimaat. We hebben dus een strenge winter, maar een lange nazomer en een vroege lente. Zo konden we dit jaar begin november de laatste sla van volle grond oogsten en midden februari konden we de grond al klaarleggen. Dat maakt dat ik volgend jaar de plannen zal moeten bijsturen. Waarschijnlijk is er hier al sinds de middeleeuwen grasland. Al mijn buren zijn veetelers.’ De streek is bekend om de Charollais-runderen (voor de entrecôte). De koeien staan op weiden met gras of grasklaver. De mest wordt uitgereden op de akkers die voor het graan zorgen wanneer de dieren op stal staan. Het gaat om grote extensieve bedrijven. ‘Maïs zie je hier weinig’, vult Bart aan. ‘In feite gaat het om een gesloten systeem van gras, graan en koeien. De boeren waren in ieder geval verrast dat er iemand in deze streek kwam ploegen om groenten te zaaien.’ Mèèèh Op 4 ha weide staan nu 20 Charollaisschapen, een streekeigen vleesras. Samen wierpen de ooien maar liefst 24 lammeren. Bart De Bolster: ‘Soms werden er meerdere per nacht geboren. De lammetjes worden geslacht op zes maand en rechtstreeks aan de consument verkocht.’ We merken op dat één lammetje direct komt aangerend als het Sarah ziet. ‘Dat is Vrijdag, ons verworpen lam. Het krijgt driemaal per dag melk via een papfles. Dat maakt het zeer aanhankelijk. We maken van de nood een deugd en kweken het op als kuddeleider. De

37

Het landschap is rijk aan hagen. Bart: ‘De boeren hier zien nog de voordelen van de lanschapselementen die typisch zijn voor de streek. Ze gebruiken bijvoorbeeld eiken als schaduw voor de dieren Hagen dienen in deze streek als afsluiting en onze schapen zijn dol op de blaadjes van de hazelnotenbomen die erin groeien.’

schapen houden we in de eerste plaats voor het onderhoud van het gras en in de winter wanneer ze op stal staan, kunnen we hun mest verzamelen. Deze mest voorziet voor ongeveer een vierde in de mestbehoefte. De rest komt van omliggende veeboeren. De vruchtgewassen en de kolen groeien op gecomposteerde stalmest; de sla en de wortelen worden gevoed met groencompost en aangekocht gft. En we zaaien in oktober de akker in met snijrogge. In het voorjaar wordt deze ondergewerkt en doet de rogge dienst als groenbemester.’ We eten heerlijk zoete tartelettes uit het naburige Cluny met een glaasje sinaasappelsap en een speltbiertje erbij. Hebben de jonge bioboeren nog veel ruimte voor ontspanning? wil ik graag weten. ‘In de winter is het rustig en op het gemak’, antwoordt Bart. ‘Maar tijdens het teeltseizoen hebben we geen vrije tijd.’ Bart heeft nooit anders geweten. Zijn vader en

oom waren veetelers. ‘Daardoor begrijp ik wel wat de boeren hier doen. Ik ben nog niet volledig geïntegreerd, maar dat voel ik niet aan als een probleem. Wel heb ik het nog moeilijk om me goed uit te drukken in het Frans. Ideeën genuanceerd overbrengen blijft het moeilijkst. En de humor is hier anders. Fransen vertellen hun grappen luid gierend en kletsen op hun dijen lang voor de pointe.’ Le Topinambour Bart De Bolster & Sarah De Ridder 03 85 84 57 95 - [email protected] Boerderijverkoop elke vrijdagavond van 17-19.30 u. Op Le Topinambour zijn ‘wwoofers’ welkom. WWOOF (World Wide Opportunities on Organic Farms) is een organisatie die vrijwilligers en ecologische projecten met elkaar in contact brengt. Sluit je aan en neem contact op met Bart & Sarah. → www.wwoof.org

38

Lezers reageren/Uitgesproken

Zonnedroger 1 Beste redactie, Ik ben altijd een geboeid lezer van Seizoenen maar dit sprong er voor mij echt uit. Hoe meer praktische handleidingen we aangereikt krijgen om op een meer ecologische manier te bewaren, kweken, leven en zelf te maken, hoe beter. Het was al een tijd geleden dat we nog eens een goede handleiding kregen voor het zelf bouwen van iets wat ecologisch verantwoord is. Ik haal het artikel uit Seizoenen om zorgvuldig te bewaren. Dat er nog dergelijke artikels mogen volgen. Duizend maal dank! Sven, afdeling Groot-Zedelgem

Zonnedroger 2 Een dikke proficiat voor iedereen die erin zou slagen om deze zonnedroger te maken. Ikzelf zou er zo eentje héél graag willen hebben. Maar ik begin er gewoon niet aan. Want ik heb al tien jaar een geweldig alternatief: de Stöckli! Een compact toestel, ca 30 cm doorsnee en rond, met thermostaat en timer, uitbreidbaar tot negen lagen op elkaar. Ik gebruik dit toestel om paddenstoelen, pruimen, appelen en kruiden te drogen. Verkrijgbaar bij o.a. Brouwland Beverlo voor € 155,00 (nvdr: google ook eens op “stöckli”). Bestel meteen ook het boekje: drogen als bewaarmethode. Hierin wordt uitgelegd waarom drogen een bijzonder ecologische manier is om voedsel te bewaren. Even wat elektriciteit gebruiken weegt immers niet op tegen maandenlang diepvries. Met recepten. De Stöckli is van Zwitserse makelij en ik ben er zeker van dat dit keukengerei tot een ruzie kan leiden bij een erfenis. Ludo Zanders, Maaseik

Solitaire bijen 1 Beste redactie, Ik wil een kanttekening plaatsen bij het artikel ‘Oogst zelf solitaire bijen’. De rosse metselbij is de meest voorkomende metselbij in België en Nederland. Wat mij stoort, is dat de uitvinding gericht is op het oogsten van cocons. Waarom zouden we cocons oogsten van deze nuttige bestuivers? Ze overleven al jaren zonder onze tussenkomst. Op zich heb ik er geen probleem mee dat mensen een nestplaats ophangen voor de rosse metselbij die immers graag in kolonies nestelt. Die hoeft echter niet uitgekuist te worden en de poppen hoeven zeker niet geoogst te worden. De voorbije jaren hebben vele Velt-leden al bijenhotelletjes gebouwd in hun tuin, of nestgelegenheden opgehangen, waarbij voor de gangen niet louter diameters werden gekozen die uitsluitend zijn gericht op de rosse metselbij, maar ook op andere soorten door voor verschillende materialen en diameters te kiezen. Naar mijn gevoel hoort dit artikel vanwege het hoge commerciële gehalte eerder bij de advertenties. Het gebruik van “solitaire bijen” is erg misleidend, daar dit product bijna volledig bedoeld is voor de meest voorkomende soort die overal in Vlaanderen maar ook in de steden erg algemeen is. Iemand die een bijenhotel gemaakt heeft met openingen in diverse diameters weet dat er een hele zomer activiteit is van meerdere soorten solitaire bijen en wespen. Het lijkt me ook niet de bedoeling dat we met zijn allen rosse metselbijen gaan kweken. In het jaar van de biodiversiteit had ik toch wat meer aandacht verwacht voor een nuancering door de Velt-redactie en zeker ook aandacht voor de andere soorten die minder voorkomen in onze tuinen. Op zich is het misschien een

‘Meestal zijn bestellingen in februari afgehandeld, nu komen nog steeds orders binnen. Nederland is blijkbaar gegrepen door het zelf-doen-virus. Opvallend is dat het vooral jongeren zijn die belangstelling hebben in zelfvoorzienendheid.’ Antonie De Kievit van Leven van het Land

In: De Telegraaf, 7 juni 2011.

leuk product, maar niet gepast voor een natuurvriendelijke ecologische tuin tenzij als onderdeel van een groter bijenhotel. Dit is iets voor grootschalige landbouwbedrijven; een doorsnee Velt-tuin herbergt voldoende bestuivers verdeeld over vele wilde soorten. De rosse metselbij is een leuke soort om te observeren in de tuin, maar het is slechts één van de soorten die een ondersteunde overlevingskans in onze tuinen verdienen. Ook een link naar bijvriendelijke planten in de tuin ontbreekt volledig in dit overzicht. Nog vele bijvriendelijke groeten, Marc Geens, voorzitter Velt-afdeling Veldgebied

Solitaire bijen 2 Beste Velt-redactie, Een mooi zomernummer en fijn dat jullie aandacht besteden aan bijen en solitaire bijen. Het artikel over de Bee-O-Topic was echter beter bij de redactie tegengehouden geweest en vervangen door een van de vele andere initiatieven die geen profitdoelstellingen hebben. Het wegroven van solitaire bijen uit hun natuurlijke leefomgeving is iets dat beter niet gepromoot wordt. Bovendien heel erg jammer dat er ook prijzen per cocon worden vermeld en dat iedereen die cocons wil verzamelen nu ook meteen een afzetmarkt kan vinden door het bewuste bedrijf te contacteren. Hierbij kan ook het aspect van genetica mogelijk een rol spelen: bijen uit een bepaald leefgebied (waaraan ze zijn aangepast) weghalen en dan elders gaan introduceren. We promoten en verdelen hier gratis bijenblokken (met 155 gaatjes tussen 2 en 12 mm) voor onze inwoners en zaten op enkele weken al door onze voorraad van 200 blokjes. We hopen uiteraard niet dat mensen op het idee komen om ook onze blokjes onder water te gaan dompelen om de poppen eruit te halen. In ons geval

‘In feite is er nauwelijks nog verschil tussen wat de milieubeweging verkondigt en wat de bedrijfswereld en de politiek verkondigen: ook daar gelooft men volop in “duurzame” technologie, want die levert werkgelegenheid en extra productie en consumptie op. Je kan dan concluderen dat de milieubeweging haar agenda heeft gerealiseerd, maar je kan met evenveel recht beweren dat ze onschadelijk is gemaakt.’ Kris De Decker, oprichter van Lowtech magazine formuleert bedenkingen bij een blind geloof in technologie als oplossing voor alle milieuproblemen.

In:Down to Earth, april 2011.

Lezers reageren/Uitgesproken

zouden hierbij trouwens zowel de Osmia rufa en mogelijk cornuta als een heleboel voor de bestuiving van fruit minder relevante soorten naar boven komen drijven. Groeten, Nobby Thijs, Regionaal Landschap Noord-Hageland

Solitaire bijen 3 Beste, Ik ben al een 30-tal jaren imker en lid van Velt, en ik houd mij ook bezig met solitaire bijen. Vijf jaar geleden startte dit met een nestkastje, aangekocht om mee te doen aan een studie van Dries Laget, toenmalig licenciaat aan de Universiteit Gent. Sindsdien hangen of staan er diverse modellen in mijn tuin, ook ondergrondse nestplaatsen voor zandbijen. Mijn inzet wordt beloond, want bijna ieder jaar komen er nieuwe soorten nestelen. Ondertussen is mijn interesse ook ontstaan voor solitaire wespen. Deze komen ook meer om meer op bezoek. Een paar nestkastjes zijn al aan vervanging toe. Niet uitgekomen nestjes worden niet meer bezet, hout barst, e.d. Je kunt de buisjes (behalve voor een model met glazen buisjes) niet schoonmaken en hergebruiken. Om deze reden zou ik zeker veel nut kunnen geven aan de Bee-O-Topic-set en de insecten zullen jullie er dankbaar voor zijn. En ikzelf ook natuurlijk! Beste groeten, Yves Mostien, Bestuurslid Vlaamse Imkersbond van Brussel en Omstreken.

www.tbrabantsbieke.be

Antwoord van hoofdredacteur Bart Coenen op solitaire bijen 1 en 2 Cocons oogsten is een van de mogelijkheden van de Bee-O-Topic, maar je hoeft dat uiteraard niet te doen. De Bee-O-Topic wordt zoals duidelijk in het stuk erover vermeld, in de eerste plaats aangeboden aan professionele telers. Het

39

maakt hun minder afhankelijk van bedrijven waarbij ze jaarlijks nieuwe bijen moeten aankopen. Voor wat het commerciële deel betreft, denk ik dat ecologische start-ups met een klein of onbestaand promotiebudget steun en aandacht verdienen. Het artikel over de Bee-O-Topic had niet als doel kennis over te dragen over de levenswijze van de solitaire bij. Wie meer wil lezen over dit onderwerp vindt een knappe introductie op www.tbrabantsbieke.be. Andere interessante websites zijn www.wildebijen. nl, www.solitairebijen.ugent.be en www.solitarybee.com (Engelstalig). Wie meer wil weten over het inzetten van solitaire bijen bij de bestuiving in de fruitteelt, vindt een goede introductie bij de Duitse bioloog Kornmilch via: www.bienenhotel.de/Handbuch_der_ Mauerbienenzucht.pdf (Duitstalig). Wie vragen heeft over de Bee-O-Topic of de nieuwsbrief over dit type bijenhotel wil ontvangen, neemt het best contact op met Leo Aerts. +0032 (0)3 440 26 17, +0032 (0)474 546 110 of [email protected].

Antwoord van Lieven David Beste Karlien, Mollen zullen zich niet aan perceelsgrenzen houden, maar je kunt ze wel lokken door veel (compost-)pieren te kweken. Een goede (mest-)mulchlaag en/of een composthoop helpen je alvast in de goede richting.

Mollen Beste, Iedereen wil mollen verdelgen, maar ik zou er graag hebben in mijn tuin. Ik denk dat ze kunnen helpen om de grond goed om te woelen zodat het gras en de grond voor de moestuin weer gezond worden. Of ben ik hierin verkeerd? Is er een mogelijkheid om een mol te adopteren en wat moet je doen om die in de tuin te houden en niet te laten weglopen naar de buren die hem eventueel wel zullen doden? met vriendelijke groet,

Antwoord van de redactie We werken voortdurend aan de verbetering en aanvulling van de onlineplantenzoeker en werken onduidelijkheden weg.

Karlien De wilde

‘Tot nog toe verzamelden we een zestigtal Alliumsoorten en cultivars. Op termijn willen we alle eetbare en nieteetbare soorten bij elkaar brengen.’ Bart Backaert, hoofd van de Aalsterse groendienst

In: Knack Weekend, 1 juni 2011. ‘Ajuinen’ is de spotnaam voor de Aalstenaars. De groendienst van Aalst gebruikt sinds 2008 geen pesticiden meer.

Lieven David

Plantenzoeker Beste, Ik vind het een prachtig initiatief om een plantenzoeker op het internet te zetten! Door dit soort acties voel ik me thuis bij Velt (maar ook artikelen over ecologische potgrond maken bijv.). Ik heb door omstandigheden pas zojuist de plantenzoeker getest en het ziet er goed uit! Klein kritisch puntje is dat er categorieën planten worden gemaakt voor bijv. stenige biotopen, maar dat er op de site verder nog niets mee wordt gedaan. Misschien een idee om dit voorlopig weg te halen? Hartelijke groet en veel succes met de verdere ontwikkeling (een ambitieus project!). Michiel Coesel

www.ecohovenier.nl

Bart Coenen

→ www.velt.be/plantenzoeker

Winnaar Bee-O-Topic set Monique Peeters uit Hulshout wint de gratis Bee-O-Topic set (zie vorige Seizoenen). Zend je lezersbrieven naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘Ik heb zo’n 200 leden die regelmatig komen plukken op mijn veld. Zij betalen jaarlijks een vast bedrag waardoor ik een gegarandeerd inkomen en investeringskapitaal heb en zij groenten, fruit en kruiden kunnen komen oogsten voor eigen gebruik.’ Michiel Van Poucke van het CSA-project Wijveld

In: Zone09, juni 2011.

40

Uitgelicht

Het fishes kookboek

ondanks het stoere jongensenthousiasme van Bart en Tom. De recepten zijn best wel gevarieerd, internationaal en exotisch, maar ik krijg het gevoel dat ze er voor mij niet meer toe doen. En laat dan uitgerekend de foto’s van halfrauwe mosselen en de zielige tong op geroosterde venkel mijn appetijt helemaal bekoelen. Luk Naets

een ruilclub voor gezelschapsspellen tot de voetafdruk van een cavia: de tips van de Low Impact-schrijvers gaan verder dan ‘het licht uit doen’. Een boek dat jong en oud kan boeien. Dorien Pelckmans

Wereldvoedsel

Bart van Olphen & Tom Kime

Fontaine uitgevers, ’s Graveland (NL) ISBN 978 90 5956 324 7 144 p, € 24,95

‘De lekkerste recepten en de stoerste verhalen van verantwoorde visserijen over de hele wereld’, luidt de ondertitel voor een boek dat in maart in Parijs nog is uitgeroepen tot het duurzaamste kookboek van de wereld. Nou, begin maar aan de bespreking van zo’n gehypete klepper! Het thema vis roept in elk geval genoeg tegenstrijdige gevoelens op, zeker bij consumenten die grosso modo vegetarisch eten maar bij gebrek aan een originele groenteschotel in een restaurant weleens opteren voor een stukje vis. Daarnaast lezen we dagelijks de aanbeveling om zeker twee keer per week een portie vette vis op het menu te zetten voor de aanvoer van voldoende omega-3-vetzuren. Maar zowel Greenpeace als de Voedselorganisatie van de VN sturen elk jaar alarmerende rapporten uit over de uitputting van de visbestanden door desastreuze industriële vistechnieken. Als er niet snel grote delen van de oceaan tot reservaten worden omgevormd is over enkele jaren drie kwart van het visbestand uitgeroeid. Bart van Olphen is een Nederlandse vishandelaar die kiest voor een lovenswaardige tussenoplossing: hij verkoopt enkel duurzaam gevangen vis, liefst met het MSC-label uitgereikt door het Marine Stewardship Council, de tegenhanger op zee voor het FSC-certificaat van de bossen. Samen met de Engelse kok Tom Kline heeft Bart dit kookboek bedacht om MSC-projecten wereldwijd onder de aandacht te brengen via ( foto)reportages en 65 recepten om de duurzaam gevangen vissen klaar te maken. Toch kan dit boek mij niet echt bekoren. Je merkt aan de verhalen van de krimpende schare vissers dat het vijf voor twaalf is voor hun stiel en dat MSC daar allicht weinig aan zal kunnen veranderen,

We hebben maar één planeet Tips en inspiratie voor Low Impact Kids

Guus Geurts

Steven Vroman, Ilona Plichart

De Republiek ISBN 978 90 8605 008 6 176 p, € 19,95

en Tinne Van den Bossche

Uitgeverij Van Halewijck ISBN-nummer 978 90 5617 983 0 176 p, € 17,50

Enkele jaren geleden ging de Low Impact Man (ook bekend als Steven Vroman) de uitdaging aan om zijn ecologische voetafdruk onder handen te nemen. Hij ging op zoek naar allerlei trucjes die hem hielpen om minder energie te verbruiken. Uit dit leerrijk jaar vloeide een boek, een tv-programma en een theatervoorstelling voort. Tijdens een van deze voorstellingen kreeg een Antwerpse dame het idee om dit alles te vertalen naar kindertaal. Steven Vroman en Ilona Plichart sloegen de handen in elkaar en namen illustratrice Tinne Van den Bossche onder de arm. We hebben maar één planeet is het vrolijke resultaat. Het boek is een bonte verzameling van groene tips en inspiratievolle ideeën voor Low Impact Kids. Via de verhalen van zeven jongeren komen thema’s als mobiliteit, spullen, eten en afval aan bod. Bij elk thema hoort een rist feiten, tips en doeactiviteiten. Het is met andere woorden geen boek dat je stil doet zitten! Waar de tekst soms ietwat belerend is, weten de humoristische tekeningen een positieve en vrolijke sfeer te creëren. Tekeningen zijn eigenlijk niet het juiste woord; de prenten zijn collages van gebruikt papier. Creativiteit kun je dan ook als handelsmerk van dit boek zien. Van

Wereldvoedsel – pleidooi voor een rechtvaardige en ecologische voedselvoorziening gaat over voedsel in relatie tot ecologie, werkgelegenheid, welzijn, migratie en economie. Het boek is opgedeeld in thematische stukken van twee pagina’s. Per thema wordt een verhaal verteld bij twee foto’s: een foto uit onze omgeving tegenover een foto uit een ander land. Na een aantal van zulke themapagina’s eindigt elk hoofdstuk met een informatief essay. Daarin vind je bijvoorbeeld cijfers over de energie-efficiëntie van diverse vormen van landbouw, waarbij de industriële landbouw als zeer verspillend uit de bus komt. Wat regelmatig terugkeert is de invloed van de vrijemarktpolitiek op de samenhang van (agrarische) gemeenschappen. De lezer vindt voldoende bagage om mee te kunnen praten over het EU-landbouwbeleid dat binnenkort wijzigt. De waarde van dit boek zit in de onpartijdigheid. De auteur is evenzeer begaan met westerse boeren en burgers als met die in ontwikkelingslanden. Juist deze objectiviteit maakt dat de lezer geen doemscenario’s gaat zien bij de agroeconomische realiteit die hier wordt geschetst. Integendeel, dit boek geeft beelden, verhalen, feiten en argumenten die onze eigenwaarde als consument en als tuinier verder vergroten. Wereldvoedsel geeft een scherpe blik op de realiteit, maar draagt ook oplossingen

Uitgelicht

aan: beleidsalternatieven voor de ultraliberalisering, en ook landbouwtechnische praktijken die al eeuwenlang duurzaam functioneren. Geurts beschrijft en verbeeldt de systemen waarin voedselsoevereiniteit wel mogelijk blijkt, van regio’s in Vietnam tot Zuid-Afrika. De auteur groeide op op een boerderij, volgde agrarische opleidingen en de studie milieukunde. Hij werkt al jaren bij XminY Solidariteitsfonds. Geurts maakte verre reizen, waardoor hij wereldwijde invloedsferen kan koppelen aan lokale situaties. Dat maakt van Wereldvoedsel een concreet en uitvoerbaar werk. Lucas Brouns

Meiden in de moestuin

Alex Mitchell

Kosmos Uitgevers, 2011 ISBN 978 90 215 4862 3 141 p. € 14,95

Meiden in de moestuin is een mooi en aangenaam boekje. Grote foto’s en prenten creëren een leuke sfeer. Voor een beginner wordt alles klaar en duidelijk uitgelegd. De bedoeling van dit boekje is echt om van nul te beginnen en zo met behulp van de tips almaar verder te gaan. Er wordt per plant het onderscheid gemaakt tussen teelt in volle grond en in potten. Dat is extra handig. Zo kun je zelf bekijken of je het in de tuin probeert of op de vensterbank. Het aantal planten, zaden, kruiden en bomen is ook redelijk uitgebreid. Je kunt hier een volwaardige moestuin uit neerzetten. Er wordt een indeling gemaakt per seizoen, zo is het duidelijk wat je wanneer moet doen. Uiteraard zijn lente en zomer het meest uitgebreid wat werk betreft en is de herfst vooral oogstseizoen. In de winter krijg je dan weer tips om het volgende moestuinseizoen goed te plannen en voor te bereiden. Bovendien krijg je per hoofdstuk de drie belangrijkste dingen voorgeschoteld onder de noemer ‘als je dit

seizoen maar 3 dingen doet’. Alex Mitchell geeft je een aantal leuke, gevarieerde recepten om je oogst te verwerken. Dit zijn soms eenvoudige, bekende recepten zoals een aardbeismoothie of een pesto, maar nu en dan zijn ze ook wat uitgebreider, een Griekse sla bijvoorbeeld. Af en toe staat er een weekendtip in een kadertje, zo heb je meteen ideeën voor een leuke weekendactiviteit. Dit kan gaan van een receptje zoals kruidenthee voor drie tot een heuse plantactie waarbij je alle benodigdheden voor bijvoorbeeld ratatouille in je tuin neerpoot. De schrijfster heeft alles zelf uitgetest en behoedt je voor dezelfde fouten. Een hoofdstuk is gewijd aan ‘knagende tuinvijanden’, want ook die zijn er, maar met Mitchells tips krijg je ze wel onder controle. De laatste twee bladzijden doopt ze om tot “het kleine groene boekje”. Hier vind je een hoop adressen om zaden en planten te kopen of bestellen. Jammer genoeg zijn het uitsluitend Nederlandse adressen en zie je Velt er bijv. niet tussen staan. Het boek brengt het volledige verhaal: van aanplant, over bewerking en verzorging tot oogst en recept. Dat maakt het extra waardevol. Het boekje wakkert alvast mijn enthousiasme aan om zelf in onze nieuwe tuin aan de slag te gaan. Misschien is de stijl af en toe wat te betuttelend, maar voor onwetende meiden met zin voor moestuinieren is dit wellicht een leuk hebbeding. Katleen Verhaert

Generatie A

1960 werd geboren, werd een wereldwijde bestseller. Twee jaar geleden verscheen de “opvolger” Generatie A in het Engels en onlangs kwam de Nederlandse vertaling op de markt. Generatie A speelt zich af in een nabije toekomst waarin de bijen zijn uitgestorven. Alledaagse voedingsmiddelen zoals appels en sinaasappelsap zijn door het wegvallen van de natuurlijke bestuivers peperdure delicatessen geworden. Andere voedingsmiddelen namen hun plaats in. Paardenbloemenwijn bijvoorbeeld (paardenbloemen zijn zelfbestuivers). De wereld draait gewoon door, al laten klimaatveranderingen zich meer en meer voelen, zijn genetisch gemanipuleerde gewassen doodgewoon en zijn brandstoffen gerantsoeneerd waardoor vliegen enkel nog is weggelegd voor de rijken. Samen met de voortschrijdende digitalisering en het vervagen (tot zelfs volledig wegvallen) van de privacy, vormen ecologische problemen de basis van dit boek. Het verhaal draait rond vijf jonge mensen van over de hele wereld die onverwacht door een bij gestoken worden. Vanaf dan houdt de zoektocht naar antwoorden je gekluisterd aan het boek: Waarom werden ze gestoken? Waarom zijn de bijen verdwenen? Hier en daar merk je dat Generatie A in 2009 voltooid werd omdat de internetevolutie intussen net iets andere wegen insloeg dan Coupland kon voorspellen, maar dat doet niets af aan de waarde van het boek. Coupland hanteert een vlotte, humoristische – zij het behoorlijk cynische – stijl met heerlijke verwijzingen naar de jaren 1980 en 1990 en hij maakt nogal wat gebruik van de raamvertelling. Zijn fascinatie voor taal spat van het boek dat ook een zoektocht is naar nieuwe manieren van vertellen in een gedigitaliseerde samenleving. Alleen dat laatste al maakt Generatie A de moeite waard. Een vakantietip. Bart Coenen

Douglas Coupland

Meulenhoff, 2011 ISBN 978 90 290 8738 4 319 p. € 19,95

Kunstenaar, meubelontwerper en (scenario)schrijver Douglas Coupland debuteerde in 1991 met de roman Generatie X. Het boek over de naamloze en verdacht stille generatie die in de jaren

41

42

43

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

dinsdag tot vrijdag van 9.30-12.30 en van 13.30-18.00 u, zaterdag van 9.30-12.30 en van 13.30 tot 16u

Nieuw adres! Berlarij 19, 2500 Lier

• natuurverf, lak, olie, beits en was • cementtegels, zelliges en Tadelakt • ecologische onderhoudsproducten • leemproducten

44

45

46

Ledenvoordelen

Ecostore Ecostore in Melle verkoopt ecologische bouwmaterialen, natuurverven, leem, isolatie, bamboeparket, dampschermen en onderdakplaten. Jouw korting: 10 procent op alle natuurverven, natuurpleisters, leemfinish, reinigingsproducten, tadelact, kalei, oliën en boenwassen voor hout. Er is geen korting op bouwmaterialen en parket. Adres: Vijverwegel 66, 9090 Melle, 09 272 82 92, [email protected] → www.ecostore.be

De dakboerin Dakboerin ontwerpt groentetuinen op daken. Ze legt ze vervolgens aan en onderhoudt ze, indien gewenst. De oogst wordt direct gegeten in de bedrijfskantine, restaurant of thuis onder eigen dak. Een daktuinderij heeft alle voordelen van een regulier groendak: isolatie, regenwaterafvang, leefruimte voor insecten en vogels, maar daarbij ook gezonde eetbare producten. Dakboerin maakt gebruik van biologisch zaad en plantgoed, bessenstuiken en fruitbomen. Ze worden geplant in lichtgewicht natuurlijk substraat. Jouw voordeel: Wil je meer weten over de mogelijkheden op jouw dak? Dakboerin Annelies Kuiper geeft je 3 gratis tips voor je daktuin (via e-mail). Adres: [email protected] → www.dakboerin.nl - dakboerin.blogspot.com

Z33 - solotentoonstelling Kris Verdonck Nog tot 21 augustus presenteert Z33 – huis voor actuele kunst – het werk van Kris Verdonck voor de eerste keer in een grote solotentoonstelling. De tentoonstelling bestaat uit een parcours met bestaand werk, aangevuld met de nieuwe ‘tuininstallatie’ EXOTE. De tuin, aangeplant op de eerste verdieping van Z33, bestaat uit een selectie van de meest invasieve exoten (dieren en planten) in België, gaande van de Japanse duizendknoop tot de stierkikker. De installatie staat als metafoor voor een wereld waarin de mens zich steeds meer moet beschermen tegen een omgeving die hij zelf gecreëerd heeft. Jouw korting: € 1,50 korting op de minicatalogus op vertoon van je Velt-lidkaart. Adres: Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt, +32 (0)11 295 960, [email protected] → www.z33.be

epo Uitgeverij epo behoort niet tot een uitgeversgroep en kiest voor een onafhankelijke koers. In de boeken van epo geen officiële waarheden en geen eenheidsdenken, maar feitelijke analyses, achterkanten van het officiële gelijk, de ontrafeling van mythes. De epo-boeken richten zich daarbij niet tot een kleine groep specialisten, maar tot een breed publiek. Jouw korting: 10 procent op alle boeken vermeld onder de rubriek ‘milieu’. Voer onder ‘boekenportaal’ de actiecode ‘LAS011’ in (rechtermenubalk). → www.epo.be/boekenportaal

Brouwerij Jessenhofke Jessenhofke bood eerder een ledenvoordeel op haar b&b. Intussen werd deze activiteit stopgezet en is het Jessenhofke omgevord tot een biologische brouwerij. Gasten kunnen er helpen brouwen en achteraf genieten van een proeverij en een biermaaltijd. Het bier wordt voor 100 procent met groene stroom gebrouwen. Het koelwater komt uit de regenput en wordt volledig gerecycleerd. Alle ingrediënten zijn van biologisch gecertificeerde oorsprong. Jouw voordeel: gratis hapjes bij proeverij. Adres: Jessenhofstraat 8, 3511 Hasselt, +32 (0)11 25 56 99, [email protected] → www.jessenhofke.be

Ecotuin Keutenberg Educatieve tuin met een eetbare sierweide, een moestuin en een kruidenveld met gebiedseigen natuurelementen. In de sierweide staan voor velen nog onbekende bomen en struiken die bijzonder lekkere vruchten dragen. De groentetuin is verdeeld in vakken waarop het vruchtwisselingsysteem toegepast wordt en ziektes en plagen op een milieuvriendelijke wijze voorkomen worden. Het kruidenveld is verdeeld in vier kleinere veldjes. De tuin kun je iedere dinsdagmiddag van 14-16 u bezoeken in juli, augustus en september. Jouw korting: 50 procent korting op de toegangsprijs op vertoon van je lidkaart. Je betaalt € 1,50 i.p.v. € 3,00 (inclusief rondleiding, koffie/thee). Adres: Keutenberg 5, 6305 PP Schin op Geul, Nederland, (0031) (0) 434 592 007, [email protected] → www.keutenberg.nl

Ten Tweelinden B&b ten Tweelinden is een charmante hoeve in het Hageland die ecologisch werd verbouwd tot woning met drie ruime gastenkamers met eigen badkamer. Biologisch ontbijt, gezinsvriendelijk, veel fiets- en wandelmogelijkheden. Jouw korting: 5 procent op overnachting met ontbijt op vertoon van je lidkaart. Er is geen korting op dranken los van het ontbijt. Adres: Tiensebaan 102, 3300 Goetsenhoven, 016 89 76 46, [email protected] → www.tentweelinden.be

Ledenvoordelen/Publicaties

Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - HagelingBio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Tuin van hEden - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica. nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade - Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving.be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel - EcoBaby Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes - Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn. - Biocosmetica.nl - Vino Mundo - De Cruydthof - Goedvandoen - VaiVerde - Domein De Lusthof Zandzeepsoda - Dendergarden - The Kitchen Garden - Groeniversum - Nationale Plantentuin - Pajottenlander. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

Nieuw in het Velt-aanbod: Natuurlijk. In 10 stappen naar een ecologische tuin. Door Seizoenen-columniste Laurence Machiels. Velt-leden kunnen dit boek bij Velt kopen aan € 14,95 i.p.v. € 17,95 (winkelprijs). Laat je het boek verzenden dan betaal je € 3,00 extra. Stort het bedrag (verz. inbegrepen) op rek.nr. BE51 0010 9905 5062 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van de titel. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd.

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • De Brooddoos (704013) € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk (704006) € 14,95 (+ € 3,00 verz.) Nieuw! Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op IBAN NL72INGB0000362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Recept voor zomerraapjes Nodig: 1 bos raapjes Een stuk boter ter grootte van een ei (kakelvers) Een halve eetlepel zout Een weinig nootmuskaat Doen: Schil de raapjes dun (ontdoe ze van hun paarse kraagjes) (kraagje van een knecht van sinterklaas) Was ze (vier onvolwassen keukenaapjes) (hart van suikerklont) Kook ze ongeveer een uur (schik ondertussen wortels, pastinaak in blauwe vaas) Giet ze zo droog mogelijk af (de raapjes) Doe ze in een dekschaal (naast het boeket van prei) Overgiet ze met gesmolten boter bestrooi ze met wat nootmuskaat Bestrooi jezelf met vreugde Laat een harde wind. Norbert De Beule Uit: Raapstad, Uitgeverij ‘t Oneindige Verhaal, 2010