De Universiteit voor de 3 e Leeftijd heet u welkom

De Universiteit voor de 3e Leeftijd heet u welkom U3L (voorheen HOVO Overijssel) verzorgt een breed scala aan colleges en lezingen op het niveau van beginnend hoger onderwijs, speciaal voor een publiek van vijftigplussers. Voor menigeen is een cursus een plezierige manier om kennis te verwerven, nieuwe inzichten op te doen, of juist kennis bij te spijkeren. Daarnaast is het ook een plek voor boeiende ontmoetingen en nieuwe ontdekkingen. Voor u ligt de gids voor het jaar 2016-2017. U3L streeft naar een veelzijdig aanbod, waaruit u ruime keus heeft. U kunt hiervoor terecht op locaties in Zwolle, Apeldoorn, Deventer, Zutphen, Lochem, Hengelo en Enschede. De gids is ook digitaal te raadplegen op onze website: www. U3L.nl waar u ook de verwijzing vindt naar de webwinkel.

Aanbod 2016-2017 Het aanbod is ten opzichte van het voorgaande jaar enigszins beperkt. We hopen daarmee te bereiken dat vrijwel alle cursussen kunnen doorgaan en dat er zo weinig of geen mensen worden teleurgesteld.

Blijf op de hoogte Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief Wilt u op de hoogte blijven van speciale lezingen of een tussentijds aanbod, meldt u zich dan op de website aan voor de digitale nieuwsbrief, dat kan via www.U3L.nl In de loop van het jaar kan er nog nieuw aanbod volgen.

Inschrijven bij voorkeur via website Inschrijven voor een of meer colleges doet u bij voorkeur via de website. U vult uw gegevens in, u betaalt met behulp van iDEAL en u bent ingeschreven. De betalingsbevestiging is tevens bewijs van aanmelding. Als de lessen al vol zitten kunt u niet meer inschrijven. Als u niet kunt of wilt telebankieren meld u dan bij voorkeur via e-mail aan ([email protected]) met uw naam, adres en telefoonnummer en de gewenste colleges. U ontvangt dan binnen enkele dagen een bevestiging per mail. Beschikt u niet over

een mogelijkheid om te e-mailen, meld u dan schriftelijk aan (zie pagina 79 voor het inschrijfformulier). U krijgt u te zijner tijd een factuur toegestuurd. Gaat een cursus niet door, dan wordt uw inschrijfgeld volledig teruggestort. Plaatsing voor een cursus gebeurt op volgorde van binnenkomst van de inschrijvingen.

Tweede keus of reserve-aanmelding Het komt voor dat lessen niet doorgaan wegens te weinig belangstelling. Daarom kunt u een tweede keus opgeven. In geval de colleges van uw voorkeur niet doorgaan wordt u automatisch bijgeschreven voor uw tweede keus. Uw cursusbijdrage wordt later verrekend.

Wachtlijst Is een cursus overtekend dan kunt u zich per e-mail opgeven voor de wachtlijst ([email protected]).

Groepsgrootte Soms kunnen cursussen door onvoldoende inschrijvingen niet door gaan. In het algemeen wordt een minimum groepsgrootte van achttien personen aangehouden.

Digitale communicatie Alle door U3L te verrichten activiteiten worden betaald uit uw cursusbijdragen. U3L ontvangt geen subsidie en gaat bewust om met de beschikbare middelen. Vandaar ook dat we zoveel mogelijk gebruik maken van het internet omdat we daarmee de kosten van aanmelding en inschrijving en de daarvoor te verrichten werkzaamheden tot een minimum kunnen beperken.

Wijzigingen voorbehouden Deze gids is met zorg samengesteld. Het is echter denkbaar dat er door omstandigheden wijzigingen optreden. Mocht u een verschil constateren tussen informatie in deze gids en de gegevens die u op de website vindt, dan mag u ervan uitgaan dat de gegevens op de website actueel en juist zijn. Ook nieuw aanbod zult u alleen op de website aantreffen. Wilt u van wijzigingen op de hoogte blijven, meld u dan aan voor de digitale nieuwsbrief via www.U3L.nl

Tarieven

Vrienden van U3L

De financiële bijdrage van de deelnemers trachten we over de gehele linie gelijk te houden. Voor het komend jaar is dat € 9,50 per lesuur (inclusief koffie/ thee in de pauze) vermeerderd met € 15,- administratiekosten. Pauzetijd wordt gerekend als lestijd. In een enkel geval, als er sprake is van intensieve begeleiding door de docent waardoor de groepsgrootte minder dan 18 moet zijn, kan het tarief overeenkomstig worden aangepast. Daarnaast kan een vergoeding gevraagd worden voor een reader. In sommige gevallen zal de docent de reader rechtstreeks tegen betaling aan de cursist beschikbaar stellen.

Vrienden van U3L te Zwolle, ondersteunt U3L onder meer met het vergroten van de bekendheid en biedt, waar nodig, handen spandiendiensten. Achterin deze gids (pagina 76) leest u meer over de Vrienden van U3L.

Geen gereduceerd tarief U3L kent geen gereduceerd tarief.

Opzet colleges en lezingen De colleges van U3L vinden in het algemeen overdag plaats op doordeweekse werkdagen (maandag t/m vrijdag) en tellen meestal 5 tot 10 bijeenkomsten. Daarnaast wordt er zo nu en dan een lezing georganiseerd. In het algemeen streven we naar een attractieve inhoud en een actieve deelname van de cursist. Dat houdt in dat er voor de meeste bijeenkomsten een maximum aan deelnemers geldt, meestal 22.

Bewijs van deelname In sommige gevallen kan het voor een cursist van belang zijn dat hij/ zij de beschikking heeft over een bewijs van deelname, bijvoorbeeld in verband met een sollicitatie, het verkrijgen van een EVC of toelating tot een beroepsopleiding. In dat geval kan de cursist dit bewijs per mail opvragen: [email protected]

U3L U3L stelt het cursusprogramma samen, huurt locaties en waar nodig hulpmiddelen en catering. De docent is hoofdverantwoordelijk voor inhoud en presentatie van de cursus, de verhuurder levert en is verantwoordelijk voor de aan U3L toegezegde diensten.

Bij deze gids ontvangt u enkele flyers. Daarmee kunt u vrienden en bekenden attenderen op het studiegramma van U3L. Sturen zij de kaart in, dan krijgen zij van U3L een gids op hun postadres. Een Leven Lang Leren voor iedereen!

Inhoudsopgave Algemene voorwaarden ZOMERACADEMIE filosofie Met de beste bedoelingen drs. filosofie Met de beste bedoelingen drs. filosofie Het geheim van de eenvoud drs. kunst en cultuur De natuur die beelden verbindt drs. kunst en cultuur Beeldentuinen drs.

pagina 5

Corrie Haverkort Corrie Haverkort Corrie Haverkort Azarja Fransen Lisette le Blanc

6 7 8 9 10

Programma 2016

filosofie De verbeelding van het ‘zelf’ drs. Edward van der Tuuk Apeldoorn Handelen: kwetsbaarheid en volharding mr. dr. Jaap Gruppelaar Deventer De verbeelding van het ‘zelf’ drs. Edward van der Tuuk Hengelo Socratisch gesprek drs. Marcel Engeringh Lochem Van Wijsheidsstromingen naar innerlijke wijsheid dr. ir. Johan van der Cammen Zutphen Religie, geweld en verdraagzaamheid mr. dr. Jaap Gruppelaar Zwolle Het leven blijft een kunst drs. Heiko Roelfsema Zwolle Socratisch gesprek drs. Marcel Engeringh Zwolle geschiedenis/ archeologie Sicilië in de Middeleeuwen drs. Gregor Dijkhuis Apeldoorn Het leven in de middeleeuwen drs. Georgine Weertman Deventer Kastelen van de keizer drs. Gregor Dijkhuis Deventer Machtige koningen drs. Gregor Dijkhuis Hengelo De Amerikaanse Burgeroorlog drs. Bouke de Vos Zutphen Het Midden-Oosten drs. Gregor Dijkhuis Zwolle Kennismaking met de Nieuwe Tijd 1800 drs. Menno Potjer Zwolle Nero: Keizer, Kunstenaar, Tiran en Moedermoordenaar dr. Henk Schoonhoven Zwolle De onstuimige ontwikkeling van Amerika na de Burgeroorlog drs. Bouke de Vos Zwolle gezondheidswetenschappen Pychosociale en spirituele aspecten bij ernstige/ chronische ziekte drs. Etje Verhagen-Krikke MA Zwolle kunst en cultuur Meesters van het impressionisme drs. Sophie van Steenderen Apeldoorn Ecole de Paris drs. Lisette le Blanc Deventer Inleiding in de muziekgeschiedenis Jan Bijkerk, componist Deventer Voor geletterden en ongeleterden’ drs. Jeanne van der Stappen Enschede Het lied van liefde en dood drs. Ben Coelman Enschede Wat valt er in muziek te beluisteren Jan Bijkerk, componist Hengelo Italiaanse schilderkunst drs. Jeanne van der Stappen Zutphen Het impressionisme, breuk met de academissche regels drs. Azarja Fransen Zutphen Europese stedenbouw in de 19e en 20e eeuw ing. AvB Paul Kurstjens Zwolle Kunstig fotograferen Hemmo Plas Zwolle Het schone brengt eeuwige vreugde dr. Marcel Zwitser Zwolle Ecce Homo drs. Sophie van Steenderen Zwolle Het lied van liefde en dood drs. Ben Coelman Zwolle De wonderijke wereld van de christelijke kunst drs. Saskia van Lier Zwolle Ecole de Paris drs. Lisette le Blanc Zwolle

11 14 21 25 26 30 31 32

12 15 16 22 27 33 34 35 36

37

13 17 18 19 20 23 28 29 38 39 40 41 42 43 44

mens en maatschappij Macro-economie, wat u beslist moet weten Hemmo Plas Hengelo Generaties: wat geef je door? Anne-Maeike Jorritsma MCH Zwolle theologie en religies De kerk en de Joden, de visie van Karl Barth dr. Karel Blei Zwolle Jodendom, christendom en islam, de peroiode 325-929 drs. Alex van Heusden Zwolle

24 68

45 46

Programma 2017

filosofie Wat heet waarheid drs. Marcel Engeringh Apeldoorn De zin van betekenis drs. Edward van der Tuuk Apeldoorn Filosofie van goed en kwaad drs. Marcel Engeringh Deventer De zin van betekenis drs. Edward van der Tuuk Hengelo Nietzsche - over oude en nieuwe filosofie mr. dr. Jaap Gruppelaar Zwolle geschiedenis/ archeologie Het Midden-Oosten drs. Gregor Dijkhuis Deventer Dzenghis Khan en andere Grote Middeleeuwers drs. Gregor Dijkhuis Hengelo Machtige koningen drs. Gregor Dijkhuis Zutphen Het nieuwe Akropolismuseum drs. Argyris Angelou Zwolle Sicilië in de Middeleeuwen drs. Gregor Dijkhuis Zwolle Keizer Claudius dr. Henk Schoonhoven Zwolle kunst en cultuur Schoonheid in gepleisterd beton ir. Joep Walter Apeldoorn Kunstig fotograferen Hemmo Plas Deventer Schilderkunst van de Gouden Eeuw drs. Sophie van Steenderen Deventer Barok drs. Ben coelman Enschede Symbolen/ betekenissen 17e-eeuwse Hollandse schiklderkunst drs. Azarja Fransen Enschede Giovanni di Paolo illustreert het Paradijs van Dante drs. Jeanne van der Stappen Zutphen Barok drs. Ben Coelman Zwolle Schoonheid in gepleisterd beton ir. Joep Walter Zwolle Van Luther tot Bach dr. Marcel Zwitser Zwolle Schilderkunst van de Gouden Eeuw drs. Sophie van Steenderen Zwolle literatuur Dichter bij dichters ‘Het precieze woord’ dr. Jan Peter Schouten Zwolle theologie en religies In het spoor van Bonhoeffer dr. Karel Blei Zwolle Locaties, routes, parkeren Vrienden van U3L U3L Aanmeldingsformulier

47 48 50 56 60

51 57 58 61 62 63

49 52 53 54 55 59 64 65 66 67

69

70

71 76 77 79

Algemene voorwaarden 1 Aanmelding 1.1 De aanmelding voor een cursus bij U3L is strikt persoonlijk. 1.2 Na ontvangst van het digitale aanmeldingsformulier inclusief betaling of het volledig ingevulde en ondertekende schriftelijke aanmeldingsformulier is een overeenkomst tot stand gekomen met U3L welke overeenkomst hierna de studieovereenkomst wordt genoemd. 1.3 De studieovereenkomst heeft betrekking op de op het aanmeldingsformulier vermelde cursus, alsmede op de inhoud van beschikbare cursusinformatie. 1.4 Deze algemene voorwaarden maken deel uit van de studieovereenkomst

2 Bewijs van inschrijving

2.1 Na ontvangst van het aanmeldingsformulier door U3L wordt aan degene die zich heeft aangemeld, hierna te noemen de deelnemer, ca. 10 dagen voor aanvang van de cursus een uitnodiging voor de cursus gestuurd. Deze uitnodiging geldt als bewijs van inschrijving voor de cursus en kan tijdens de eerste bijeenkomst worden opgevraagd. Voor cursussen met een uiterste aanmeldingstermijn ontvangen deel-nemers binnen een week na verloop van die termijn bericht.

3 Betaling cursusgeld

3.1 Met aanmelding en betaling via de website U3L.nl is in beginsel aan alle verplichtingen voldaan. 3.2 Meldt u zich schriftelijk aan, dan wordt u over de wijze van betalen geïnformeerd als er voldoende belangstelling is voor de cursus en deze doorgaat. 3.3 De cursist is aansprakelijk voor het niet nakomen van de betalingsverplichting, ook als het factuuradres anders luidt dan het huisadres. 3.4 In het geval van niet tijdige of onvolledige betaling van het cursusgeld kan U3L de deelnemer de verdere deelname aan de cursus ontzeggen. 3.5 Bij blijvende niet (volledige) nakoming van de betalingsverplichting wordt de studieovereenkomst ontbonden met instandhouding van de (volledige) betalingsverplichting van de deelnemer.

4 Annulering aanmelding, annulering cursus

4.1 Kosteloze annulering van de aanmelding is tot uiterlijk 14 dagen voor aanvang van de cursus mogelijk mits dit schriftelijk en onder opgave van de reden gebeurt. 4.2 In het geval van annulering van de aanmelding binnen 14 dagen voor de aanvang van de cursus is 10% van het cursusgeld aan inschrijvingskosten verschuldigd. In het geval het cursusgeld reeds is betaald, wordt door U3L het cursusgeld teruggestort onder inhouding van 10% van het cursusgeld aan administratiekosten. 4.3 U3L behoudt zich het recht voor een cursus bij onvoldoende aanmeldingen te annuleren. De deelnemers worden hiervan tijdig, doch uiterlijk één week voor de geplande aanvang van de cursus, op de hoogte gesteld. Reeds betaalde cursusgelden worden gerestitueerd. Voor cursussen waarvoor een uiterste datum van aanmelding geldt, wordt op die datum beslist of de cursus doorgang

zal vinden. Wie zich heeft aangemeld, wordt binnen een week na de betreffende datum geïnformeerd. Inschrijving op cursussen die doorgaan blijft mogelijk tot enkele dagen voor aanvang van de cursus.

5 Tussentijds beëindigen van de cursus

5.1 Tussentijdse beëindiging van de cursus leidt in beginsel niet tot restitutie van het cursusgeld. 5.2 Indien de tussentijdse beëindiging het gevolg is van zwaarwegende persoonlijke en/of familieomstandigheden van de deelnemer, kan het betaalde cursusgeld of een evenredig deel daarvan -zulks ter beoordeling van U3Laan de deelnemer c.q. rechthebbende worden gerestitueerd, mits de beëindiging schriftelijk en onder opgave van redenen is geschied. 5.3 Tussentijds beëindigen van de cursus leidt in alle gevallen tot ontbinding van de studieovereenkomst.

6 Verzuim

6.1 Het verzuim van bijeenkomsten geeft geen recht op gedeeltelijke of gehele terugbetaling van het cursusgeld.

7 Plaatsing voor de cursus

7.1 De datum waarop U3L uw aanmeldingsformulier ontvangt, is bepalend voor plaatsing in de cursus. Met dien verstande dat aanmeldingen in volgorde van binnenkomst (digitaal dan wel schriftelijk) worden behandeld.

8 Cursusinformatie

8.1 U3L heeft het recht wegens dringende organisatorisch omstandigheden (tussentijds) de cursusplaats, -data en/ of tijdstippen te wijzigen. Hierbij wordt naar vermogen rekening gehouden met belangen van de deelnemers. 8.2 Vallen er lessen uit, dan heeft U3L geen andere verplichting dan het (doen) organiseren van inhaal- c.q. vervangende lessen.

9 Overige cursuskosten

9.1 Reis- en verblijfkosten, de kosten van aanschaf van de voorgeschreven literatuur komen voor rekening van de deelnemer.

10 Auteursrecht en eigendomsrecht

10.1 De deelnemer verkrijgt de eigendom van het cursusmateriaal na volledig betaling ervan. 10.2 Op het cursusmateriaal rust auteursrecht. Niets uit dit cursusmateriaal mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur of rechthebbende.

11 Overige bepalingen

11.1 Door U3L aan deelnemers verstrekte gegevens van medecursisten mogen op geen enkele wijze door de deelnemers verspreid worden. 11.2 U3L is nimmer aansprakelijk voor diefstal van eigendommen dan wel schade aan eigendommen van deelnemers toegebracht gedurende hun aanwezigheid op het terrein of in de gebouwen waar de cursus door U3L wordt verzorgd.

Met de beste bedoelingen Over de kracht van filosofie in een onrustige samenleving Kun jij in een tijd van urgente problemen tot een helder moreel oordeel komen? Als het bijvoorbeeld gaat over verschillende waarden in onze samenleving. Waar komen onze kernwaarden vandaan? Heeft de instroom van mensen uit verschillende culturen impact op ons denken? Tijdens deze zomerdag bespreken we bovenstaande vragen aan de hand van filosofen als Susan Nijman, Immanuel Kant, John Rawls en Tinneke Beeckman. Zij werpen een bijzonder licht op deze vraagstukken en verrijken onze inzichten. We gaan in op het ontstaan van verlichtingswaarden en onderzoeken de universele en hedendaagse betekenis ervan. Waar staan we voor, waar kunnen we van elkaar leren en waar kijken we weg? Filosofie helpt ons woorden te vinden en een moreel vocabulaire te ontwikkelen dat spreken over waarden mogelijk maakt, zelfinzicht verrijkt en een dialoog kan bevorderen.

actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

zomerACADEMIE

HAARLO docent

[email protected]

drs. Corrie Haverkort duur

Corrie Haverkort begeleidt deze dag, zij is filosoof met als specialisatie wijsgerige ethiek. Het thema wordt vanuit een theoretische én praktische invalshoek belicht. Het programma is afwisselend en bestaat uit colleges, uitwisseling van gedachten, gezamenlijke lunch en in de lunchpauze mogelijkheid tot een wandeling.

1 dag locatie Kulturhus ‘t Stieltjen, Wolinkweg 12, Haarlo collegedag

Binnenkomst Inleiding op het thema: Hoe kunnen we in een tijd van urgente problemen komen tot morele helderheid? Het ontstaan van verlichtingswaarden en de betekenis ervan in deze tijd.

12.30 uur

Lunch en wandeling

13.30 uur 14.45 uur 16.30 uur 17.00 uur

Als verschillende waarden elkaar ontmoeten:. Dialoog: de relatie van onze filosofische inzichten met de praktijk van alledag. Afsluiting Einde

een Leven Lang Leren

Programma 09.30 uur 10.00 uur 11.30 uur

zaterdag 25 juni 2016 collegetijden 10 - 16:30 uur uw bijdrage inclusief lunch € 65,huiswerk nee deelnemers 15-25 cursusnummer HA-16-40

Deze dag wordt georganiseerd in samenwerking met Phytia. Voor specifieke informatie over deze dag kunt u contact opnemen met [email protected]

6

Met de beste bedoelingen Over de kracht van filosofie in een onrustige samenleving Kun jij in een tijd van urgente problemen tot een helder moreel oordeel komen? Als het bijvoorbeeld gaat over verschillende waarden in onze samenleving. Waar komen onze kernwaarden vandaan? Heeft de instroom van mensen uit verschillende culturen impact op ons denken? Tijdens deze zomerdag bespreken we bovenstaande vragen aan de hand van filosofen als Susan Nijman, Immanuel Kant, John Rawls en Tinneke Beeckman. Zij werpen een bijzonder licht op deze vraagstukken en verrijken onze inzichten. We gaan in op het ontstaan van verlichtingswaarden en onderzoeken de universele en hedendaagse betekenis ervan. Waar staan we voor, waar kunnen we van elkaar leren en waar kijken we weg? Filosofie helpt ons woorden te vinden en een moreel vocabulaire te ontwikkelen dat spreken over waarden mogelijk maakt, zelfinzicht verrijkt en een dialoog kan bevorderen.


zomerACADEMIE

HAARLO docent

[email protected]

drs. Corrie Haverkort duur

Corrie Haverkort begeleidt deze dag, zij is filosoof met als specialisatie wijsgerige ethiek. Het thema wordt vanuit een theoretische én praktische invalshoek belicht. Het programma is afwisselend en bestaat uit colleges, uitwisseling van gedachten, gezamenlijke lunch en in de lunchpauze mogelijkheid tot een wandeling.

1 dag locatie Kulturhus ‘t Stieltjen, Wolinkweg 12, Haarlo collegedag

Binnenkomst Inleiding op het thema: Hoe kunnen we in een tijd van urgente problemen komen tot morele helderheid? Het ontstaan van verlichtingswaarden en de betekenis ervan in deze tijd.

12.30 uur

Lunch en wandeling

13.30 uur 14.45 uur 16.30 uur 17.00 uur

Als verschillende waarden elkaar ontmoeten:. Dialoog: de relatie van onze filosofische inzichten met de praktijk van alledag. Afsluiting Einde


Programma 09.30 uur 10.00 uur 11.30 uur

vrijdag 19 augustus 2016 collegetijden 10 - 16:30 uur uw bijdrage inclusief lunch € 65,huiswerk nee deelnemers 15-25 cursusnummer HA-16-41

Deze dag wordt georganiseerd in samenwerking met Phytia. Voor specifieke informatie over deze dag kunt u contact opnemen met [email protected]

7

Het geheim van de eenvoud Een ethiek van meer of minder? Wie verlangt er niet naar een leven dat overzichtelijk is, waar er niet steeds aan je getrokken wordt en waar je je niet door van alles laat afleiden? Eenvoud is zo’n verlangen – maar hoe leef je dat? Hoe ziet een eenvoudig leven er eigenlijk uit? Als we spreken over eenvoud gaat het ook over het vinden van een balans tussen teveel en te weinig. Kun je met minder gelukkig leven? Tijdens deze zomerdag bespreken we deze vragen aan de hand van verschillende filosofen, zoals: Epicurus die zoekt naar een leven vol innerlijke rust, Hobbes volgens wie de vervulling van de ene wens leidt tot weer een volgende wens, en Ton Lemaire die pleit voor een leven in eenvoud met (her)waardering voor het kleinschalige. De dag heeft een afwisselend programma met colleges, uitwisseling, bezinning en wandeling. Want een ding is duidelijk: iedere filosoof vindt inspiratie voor eenvoud in de natuur.


zomerACADEMIE 2016

ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Corrie Haverkort duur 1 dag


Cursusoverzicht 10.00-10.30 10.30-11.30 11.30-12.30 12.30-13.30 13.30-14.30 14.30-15.30 15.30-16.30 16.30-17.00

in titels per dagdeel Welkom Inleiding op het geheim van de eenvoud a.d.h.v. verschillende filosofen De natuur als inspiratie voor rust en eenvoud; een theoretische verkenning Lunch Hoe kan een eenvoudig leven er concreet uitzien? Waar meer en waar minder? Wandeling, bezinning, plenaire uitwisseling. De relatie van het geheim van de eenvoud met ons leven van alledag. Afsluiting

locatie Landgoed Anningahof Hessenweg 9, 8028 PA Zwolle collegedag vrijdag 15 juli 2016 collegetijden 10:00 - 17:00 uur uw bijdrage € 70,-. inclusief koffie/ thee en lunch, catalogus en toegang beeldentuin. huiswerk

De dag wordt omlijst met poëzie. De lunch maakt deel uit van het programma. U krijgt tevens toegang tot de beeldentuin. U ontvangt de catalogus van de beeldentuin.

geen deelnemers 20-30

Type cursus: college met discussie

cursusnummer ZW-16-42

8

De natuur die de beelden verbindt met de geest. Ofwel in het Nederlands: kijk, en dat is het resultaat, ziedaar, zo staat het er voor, alsjeblieft, dat moet je zien! Dit schreef Hib Anninga in 2013 bij het tweede lustrum van het landgoed: In de Anningahof is het beeld niet alleen dichtbij maar ook ver. Steeds weer is het onderdeel van veranderende vergezichten. De natuur toont het beeld bij elke stap in Alberto Giacometti een nieuwe gedaante. Onze geest wordt verrast en blijft geboeid door het samengaan van natuur en beeld. Beelden van de meest uiteenlopende materialen zoals keramiek, polyester, brons, hout, kunstrubber en glas prikkelen ons om de dialoog aan te gaan. Het landgoed Anningahof is een bijzondere ervaring. De grote Franse beeldhouwer Auguste Rodin (1840-1917) is in hetzelfde jaar geboren als Monet en werd als zoveel beeldhouwers in de tweede helft van de 19e eeuw betrokken in de strijd voor of tegen het ‘modernisme’. Rodin wilde net als de impressionisten niet dat zijn werk er te gaaf, te glad en afgewerkt zou uitzien. Er moest iets aan de verbeelding worden overgelaten. Doordat het beeld onaf is, vangen de onregelmatigheden het licht op onverwachte plekken op. Eén van de beelden, waar we bij stil zullen staan is De Kus (1901). Dit beroemde beeld toont, van welke kant je het ook beziet, steeds weer een verrassend en harmonisch effect. Elk aspect van beweging draagt het volgende aspect al in zich. Rodin was een koppig mens, een eigenschap die hem in problemen bracht bij de opdracht die hij kreeg voor het beeld De Burgers van Calais (1884).


Programma 10.00 Ontvangst 10.30 Lezing 11.15 Pauze 11.30 Lezing 12:30 Lunch 14.00 Rondleiding beeldentuin 15.30 Theepauze en nagesprek 16.00 Afsluiting, gelegenheid het landgoed te bekijken Type cursus: college met gelegenheid tot het stellen van vragen

Alberto Giacometti, Zwitserse beeldhouwer (1901-1966), experimenteerde en speelde met vormen. Wat ons in de beelden van Giacometti treft is het filigraan karakter. Zijn figuren zijn uitgetrokken, dun en lang. Het oppervlak is oneffen, pokkerig en daardoor lichtvangend en tegelijkertijd vormverterend. Wij worden niet verleid om de vorm te betasten, zoals dat het geval is bij een beeld van Brancusi of Arp. Alleen het oog is uitermate geboeid.

9


zomerACADEMIE 2016

ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Azarja Fransen duur 1 dag van 10:00 - 16:00 uur locatie Landgoed Anningahof Hessenweg 9, 8028 PA Zwolle collegedagen donderdag 21 juli uw bijdrage € 65,- inclusief lunch en catalogus huiswerk n.v.t. deelnemers 15-25 cursusnummer ZW-16-43

Beeldentuinen

Een wandeling door verschillende beeldentuinen Deze zomer is er een viertal bijzondere exposities rondom beeldhouwwerken. Ze zijn te zien in fraaie tuinen of een bijzondere omgeving. Deze cursus geeft u een goede inleiding voordat u een bezoek brengt. cursusoverzicht in titels per dagdeel Beelden aan Zee, Scheveningen Brazilië wordt het nieuwe thema van Museum Beelden aan Zee en op het Lange Voorhout en diverse locaties in Den Haag. De expositie is een ode aan Braziliaanse beeldhouwkunst. De kunstenaars reflecteren op verschillende omstandigheden waarin ze leven en verwijzen terug naar de historische momenten die van invloed zijn op het huidige Brazilië. Tegelijkertijd zal Kunsthal Kade te Amersfoort een overzicht geven van Braziliaanse kunst. De exposities vullen elkaar aan en vallen samen met de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. Hoogtepunten van het Kröller-Müller Museum te Otterlo Het museum heeft een van de grootste beeldentuinen in Europa. Men kan er genieten van natuur en cultuur. Er zijn sculpturen te zien van beeldbepalende kunstenaars. We maken een digitale wandeling. Beeldentuin Kasteel Het Nijenhuis te Wijhe De beeldentuin is een bijzondere tuin rondom het kasteel. Er worden ruim 90 beelden tentoongesteld. Een van de eerste beelden was De Zonnewijzer van Zadkine, geplaatst door Dirk Hannema die in 1958 in het Nijenhuis ging wonen en zijn kunstcollectie openstelde voor het publiek. Er zijn werken te zien van onder anderen Karel Appel, Arthur Spronken, Tom Claassen, Pino Castagna en Charlotte van Pallandt.


Penone in de Rijksmuseumtuinen in Amsterdam en Landschapskunst in de Flevopolder In de tuinen van het Rijksmuseum worden installaties getoond van de Italiaanse Arte Povera kunstenaar Penone die vooral bekend werd vanwege zijn boomsculpturen. In aansluiting hierop bekijken we ook de landschapskunst in Flevoland waar elk jaar een tour wordt georganiseerd.


zomerACADEMIE

ZWOLLE docent

drs. Lisette le Blanc duur 4 colleges van twee uur locatie Langhenkel, Noordzeelaan collegedagen 26 en 28 juli, 2 en 4 aug. 2016 collegetijden 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 90,huiswerk geen deelnemers 14-22 cursusnummer ZW-16-44

10

[email protected]

actueel De verbeelding van het ‘zelf ‘ Filosofische perspectieven op ons ‘IK’ filosofie Weinig woorden gebruiken we vaker dan het woordje ‘ik’. En weinig lijktbzo vanzelfsprekend als het ‘zelf’ waarnaar dat ‘ik’ verwijst. Onze opvattingen over bewustzijn, persoonlijkheid, zelfontplooiing, vrije wil, verantwoordelijkeheid, liefde, rechten, plichten, vrijheid en burgerschap zijn betekenisloos zonder dat ‘ik’ - ons ‘zelf’. Maar als we gaan nadenken over wat dat ‘zelf’ is, zien we ons geconfronteerd met een mysterie. Met zijn filosofische one-liner “ik denk, dus ik ben” luidt Descartes in de 17e eeuw het begin van de moderne filosofie in. Sindsdien staat het ‘zelf’ centraal in de filosofie, maar ook daarbuiten: het westerse denken is in die zin ‘ego-centrisch’. Toch heeft de filosofie het ‘zelf’ op zeer verschillende manieren verbeeld, vanuit diverse invalshoeken en disciplines. De verschillende theorieen vullen elkaar soms aan, maar spreken elkaar minstens zo vaak tegen, waardoor er op de vraag naar wat dat ‘zelf’ is, geen eenduidig antwoord is. Dit leidt niet zelden tot verwarring. Enerzijds worden we aangespoord tot zelfverwerkelijking en zelfontplooiing (‘worden wie we zijn’), anderzijds houdt de neurologie ons voor dat de vrije wil niet bestaat, en dat ‘we ons brein zijn’. Enerzijds moeten we onze ‘eigen verantwoordelijkheid’ nemen, anderzijds weten ook we dat genetische en omgevingsfactoren ons ‘zelf’ bepalen. De vraag naar ons ‘zelf’ speelt in diverse thema’s een cruciale rol: - in hoeverre zijn we moreel verantwoordelijk voor ons handelen? - in hoeverre zijn we ‘bepaald’ door genetische of omgevingsfactoren? - bestaat alleen datgene wat de wetenschap meet; brein-activiteit? - in hoeverre wordt ons zelf-begrip bepaald door de taal die ons vormt? - is er een continuum tussen natuur en cultuur?


Evolutionaire psychologie en de neurologie hebben ons zelf-beeld danig ondergraven. Ons ‘zelf’ zou een fictie zijn die in de common sense van het dagelijks leven betekenis heeft, maar die wetenschappelijk niet te staven is. De wetenschap zou aantonen dat het brein uit slechts neuronen, axonen, synapsen, dendrieten en ionen bestaat; voor niet-fysieke, ‘geestelijke’ krachten is er geen plaats is in de wetenschap. De gangbare kritiek op deze materialistische benadering is dan vaak dat we ‘meer’ zijn dan ons brein, dat geest niet te reduceren is tot het lichamelijke, maar dat het ‘zelf’ de baas is in het brein. Zodoende lijkt het denken over dit thema de afgelopen eeuwen nog niet echt opgeschoten. Maar vanuit de neurologie en evolutionaire psychologie wordt ook gezegd dat de reductionistische benadering zich door haar methode blind maakt voor een kijk op ons ‘zelf’ die natuur en cultuur met elkaar verbindt. Niet door het veronderstellen van ‘geestelijke’ krachten, maar door oog te hebben voor de manier waarop complexe fenomenen op een hoger niveau nieuwe functies kunnen krijgen, en die een rol spelen in de evolutie van die functies. Ons ‘zelf’ zou geen product van het brein zijn, maar van de interactie tussen het brein en zijn culturele omgeving.

11

geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

APELDOORN docent

[email protected]

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie De Hofstad, Hofveld 52 collegedagen 29 sept., 6, 13, 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov 1, 8 dec. collegetijden donderdag van 11:00 tot 13:00 uur uw bijdrage € 205,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer AP-16-45

Sicilië in de Middeleeuwen In de voetsporen van Normandiërs en Staufers Als ca. 1020 de Normandiërs zich meester maken van Sicilië en Zuid-Italië, groeit hun vorstendom uit tot een van de rijkste en machtigste koninkrijken van Europa. Wetenschap en cultuur, politiek en macht gaan er hand in hand. Dat Sicilië eerder werd overheerst door de Grieken en de Arabieren speelt daarbij een belangrijke rol. Deze smeltkroes van culturen breekt definitief door als Sicilië onder de Staufers wordt verenigd met het Heilige Roomse Rijk en ook politiek gezien grote invloed krijgt. Onze ontdekkingstocht begint rond het jaar 1000. We volgen de voetsporen van de Normandiërs naar het zuiden, waar zij een opmerkelijke heerschappij vestigen. De acht vorsten van Sicilië vormen het uitgangspunt voor een reis door de hoge Middeleeuwen (1000-1250). We komen uit bij keizer Frederik II van Hohenstaufen (1194-1250), een van de meest fascinerende vorsten uit de geschiedenis.


APELDOORN docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis heeft zich gespecialiseerd in de geschiedenis van de Hoge

In 5 bijeenkomsten van 3 uur komt o.a. aan de orde:

Middeleeuwen.

* * * *

duur

Sicilië, schoonheid en tragiek – inleiding – Sicilië tot het jaar 1000 – Grieken - Byzantijnen Arabieren en Normandiërs – nieuwe veroveraars Smeltkroes Sicilië - Rogier II en de verspreiding van kennis en cultuur – Palermo - Capella Palatina - Cefalù – Monreale Sicilië en de Staufers – Hendrik VI en Frederik II “Stupor Mundi” – Sicilië, centrum van macht en cultuur

Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 10,= voor vijf readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.


Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 13-daagse studiereis naar Sicilië (april 2017), die mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid wordt. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.

5 lessen van 3 uur incl. pauze locatie De Hofstad, Hofveld 52 collegedagen 7, 14, 21, 28 nov. en 5 dec. collegetijden maandag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 155,huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer AP-16-46

12

Meesters van het Impressionisme actueel In 1874 bezocht de kunstcriticus Louis Leroy een tentoonstelling van een groep jonge, vooruitstrevende kunstenaars in Parijs. Geschokt door de vlekkerigheid van het schilderij Impression: soleil levant van Claude Monet schreef hij een spottende recensie Le Charivari. ‘Impressionisten zijn het’ sneerde Leroy, waarmee hij de kunstenaars onbedoeld een geuzennaam in handen had gegeven. De kunst van de Impressionisten zorgde voor een ommekeer: niet alleen vanwege hun losse, schetsmatige manier van schilderen en het werken ‘en plein air’, maar ook door de moderne, alledaagse onderwerpen die zij uitbeeldden en door de invloed van zowel de fotografie als de japanse prentkunst op hun schilderijen. In deze cursus zullen we zien dat de wortels van het Impressionisme in de eerste helft van de 19e eeuw liggen, bij kunstenaars als Constable en Turner, bij de schilders van Barbizon en uiteraard bij Manet ‘de koning der Impressionisten’. De grote meesters van de stroming komen in de lessen uitgebreid aan bod: Monet, Renoir, Caillebotte, Degas. Maar ook wordt aandacht besteed aan de vrouwelijke groepsleden onder wie Berthe Morisot en Mary Cassatt. Niet alleen de kunst zelf veranderde in deze periode, ook de kunstwereld daaromheen. Zo werd de kunstkritiek steeds belangrijker; critici konden met hun werk kunstenaars maken of breken. De kunsthandel kwam op en er kwamen steeds meer mogelijkheden voor kunstenaars om hun werk te exposeren. Vanzelfsprekend zullen we onze blik ook richten op kunstenaars buiten Frankrijk die beïnvloed zijn door het Impressionisme. En tot slot wordt de ‘nalatenschap’ van de Impressionisten besproken. Welke betekenis hebben zij gehad voor de kunst die volgde?


Programma Les 1: Wegbereiders van het Impressionisme Les 2: Manet. De heroïek van het moderne leven Les 3: Monet. De Salon en de Onafhankelijke tentoonstellingen Les 4: Renoir. Techniek, methode en materialen Les 5: Degas. Fotografie en Japonisme Les 6: Morisot, Cassatt en Gonzalès. Vrouwen in een mannenwereld Les 7: Caillebotte. De kunstmarkt Les 8: Impressionisme buiten Frankrijk en de nalatenschap van het Impressionisme

filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

APELDOORN docent

duur 8 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie De Hofstad, Hofveld 52 collegedagen 13, 20, 27 sept, 4, 11, 18 okt, 8, 15 nov. collegetijden dinsdag van 14:00 tot 16:00 uur uw bijdrage € 165,huiswerk geen deelnemers 13 - 25 cursusnummer AP-16-47

13

[email protected]

drs. Sophie van Steenderen

Handelen: kwetsbaarheid en volharding Filosofie na Nietzsche Nietzsche (1844-1900) heeft het zelfbeeld van moderne (al-te-moderne) mensen danig overhoop gehaald. Dat hij de pacificatie van menselijke verhoudingen aanklaagt en een politiek van gelijke rechten en cultuur van ontspanning maar ‘nikserig’ vindt, hoeven wij ons wellicht niet zo aan te trekken. De nihilismekritiek van Nietzsche is niet bijster origineel, maar standaardrepertoire van het fin de siècle. Interessanter is dat de verontwaardiging die in deze cultuurkritiek doorklinkt juist door Nietzsche genadeloos is afgestraft. Want Nietzsche is geen nihilist die in een ondergangsstemming naar zijn laatste adem hapt. Hij rekent af met defaitisme, ressentiment en resignatie en put zich uit om menselijke vitaliteit te vieren. Zelf handelen en eigen verantwoordelijkheid zijn in zijn filosofie cruciaal. Hij gaat echter niet langer uit van menselijke identiteit, authenticiteit en autonomie. Wij zijn volgens Nietzsche handelende wezens pur sang, maar missen zowel een bodem als een doel. En sommigen kunnen deze spanning navoelen.


Nietzsche heeft vooral met zijn handelingstheorie grote invloed op o.a. Freud (1856-1939) en Heidegger (1889-1976). In deze cursus volgen wij dit spoor verder. Ter inleiding markeren wij Nietzsches handelingstheorie en de doorwerking daarvan. Vervolgens gaan wij na hoe een dergelijke handelingstheorie, als uitdaging opgepakt, een constructieve betekenis kan krijgen. Daartoe komen drie (vrouwelijke) filosofen aan bod: Hannah Arendt (1906-1975), Martha Nussbaum (1947) en Mari Ruti (1972). Arendt en Nussbaum zetten de lijnen uit van een filosofie die in de kwetsbaarheid van het handelen nieuwe mogelijkheden herkent. Ruti, een jonge Fins-Amerikaanse filosofe die momenteel furore maakt, herontdekt de ziel in een fragiele wereld. Haar krachtige betoog in recente publicaties (deels vertaald in het Nederlands) komt uitvoerig aan bod: geen cultuurkritisch gejammer, maar vitaliteit aan gene zijde van illusies.

mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl).

14


DEVENTER docent

[email protected]

mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3 collegedagen 6, 13, 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov., 1 dec. collegetijden donderdag van 9:30 tot 12:00 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën € 205,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-22 cursusnummer DE-16-48

Het leven in de middeleeuwen Cultuurgeschiedenis van middeleeuws West-Europa Eeuwenlang leven wij al met het beeld van de ‘donkere middeleeuwen’. Vaak worden de termen ‘middeleeuws’ of ‘feodaal’ gebruikt om een verwerpelijke toestand uit te drukken. Dit beeld is ons nagelaten door de humanisten die van mening waren dat de periode tussen de Romeinse tijd en hun eigen, nieuwe tijd, een periode was van duisternis, verval, onwetendheid en barbarij. Wij verlaten in deze cursus dit eeuwenoude stereotype en bekijken hoe de middeleeuwen door tegenwoordige historici ervaren worden, èn hoe die periode in veel opzichten verschilt van onze eigen tijd.


De cursus begint met het christendom vanwege de grote invloed daarvan op het denken en leven van de middeleeuwse mens: bijbel, religie en samenleving waren geheel met elkaar verweven. Dat is o.a. te zien aan de wijze waarop men de tijd en de wereld beschouwde. Geschiedenis, heelal en aarde, bevolkt met echte en imaginaire wezens, en de menselijke samenleving waren op God gericht en op weg naar het Laatste Oordeel. De middeleeuwse wereldkaarten, met Jeruzalem in het centrum, toonden de reiziger de route. Dat de vergankelijke wereld in dienst stond van het onvergankelijke Goddelijke werd overtuigend getoond in de kunst. De leefwereld van de middeleeuwse mens was vol gevaren: een vijandige natuur met wouden en wolven, hongersnoden, overstromingen, oorlogen en ziekten. Om greep te krijgen op die wereld bedacht hij oplossingen: bossen werden landbouwareaal, wilde dieren uitgeroeid, dijken gebouwd en de Godsvrede uitgeroepen. Maar waar schop en spade niet voldoende waren, hielpen hem de heiligen en hun wonderen.Hun gebeente dat de aarde met de hemel verbond, bezat wonderkracht. Verder wordt uitgebreid aandacht besteed aan de leefstijl van de middeleeuwers, geordend naar de drie standen waarin men de samenleving zag ingedeeld: de geestelijkheid, met name de monniken, de ridders en de boeren. Vanaf de 11e, 12e eeuw kwam hier een nieuwe bevolkingsgroep bij: de stedelingen. De stad bracht economische bedrijvigheid, nieuwe soorten bouwwerken, een eigen cultuur en instituties als scholen, ziekenhuizen en liefdadigheidsinstellingen. Bijna alle uitvindingen en vernieuwingen in de late middeleeuwen vinden hun oorsprong in de middeleeuwse stad. Ook in de kunst kwam verandering: men begon perspectief te gebruiken, waardoor de voorstellingen reëler en aardser werden. Vrouwen, kinderen en het familieleven komen uitgebreid aan bod in het laatste college. De colleges worden geïllustreerd met veel prachtig beeldmateriaal. Daarnaast zal muziek uit die periode u de wereld van de middeleeuwen binnenvoeren.

15


DEVENTER docent

[email protected]

drs. Georgine Weertman duur 8 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 3, 10, 24, -, 31 okt., 7, 14, 21, 28 nov. en 5 dec. collegetijden maandag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage €205,-huiswerk geen

deelnemers 14-22 cursusnummer DE-16-49

Kastelen van de Keizer Frederik II - “Stupor Mundi” Frederik II van Hohenstaufen (1194-1250) is een van de meest briljante en fascinerende persoonlijkheden van de Middeleeuwen. Hij was koning van Sicilië en Duitsland, en keizer van het Roomse Rijk. Daarnaast was hij ook: gerenommeerd geleerde en wetenschapper, geniaal hervormer, beschermer van de kunsten, talenwonder, kastelenbouwer, en een permanente doorn in het oog van de Kerk. Tot drie keer toe werd Frederik geëxcommuniceerd. Een eigengereide vorst, die de enige vreedzame kruistocht van de geschiedenis op zijn naam heeft staan. Wie was die man met zijn exotische levensstijl, die de eerste staatsuniversiteit stichtte en een ongeëvenaard handboek schreef over de valkerij? Die honderden kastelen liet bouwen maar slechts één kerk? Die zoveel beroering wekte dat hij door tijdgenoten “Stupor Mundi” werd genoemd, “Hij die de wereld versteld doet staan”? De “Regno”, het koninkrijk Sicilië, omvatte destijds ook heel ZuidItalië. Apulië was zelfs het belangrijkste machtscentrum van Frederik II en zijn favoriete verblijfplaats. In woord, beeld en muziek reist u in deze cursus langs prachtige kastelen in deze streek, die hoofdaspecten symboliseren van Frederiks handel en wandel. Als mens, vorst en wetenschapper. In vier bijeenkomsten van 3 uur bezoekt u o.a. de kastelen: Gioia del Colle Frederik als zoon, man, vader Melfi centrum van wetgeving en staatsmanschap Lucera-Brindisi-Otranto de Saracenen en de kruistocht Bari–Barletta Frederik en de Kerk: aanval en verdediging Castel del Monte middeleeuws mysterie en (moderne) wetenschap


Bij elke bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 8-daagse studiereis “Kastelen van de Keizer” naar Apulië-Basilicata in de vroege zomer van 2017. Deze reis wordt mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.

16


DEVENTER docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 25 okt., 1, 8 en 15 nov. 2016 collegetijden dinsdag 13:30-16:30 uw bijdrage € 130,- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 12-24 cursusnummer DE-16-50

Ecole de Paris Kunst en cultuur in de jaren vijftig in Parijs Met deze cursus verwerft u inzicht in de wereld van de kunsten met name in de ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog. Parijs bleef een belangrijk centrum ook al had New York een grote aantrekkingskracht. Parijs bleef zijn vrije geest houden. Overzicht van de lesstof


Artistieke ontwikkelingen in Parijs voor de Tweede Wereldoorlog Voor de Tweede Wereldoorlog was Parijs een internationaal centrum. De stad trok kunstenaars aan als Mondriaan, Kandinsky, Chagall en Modigliani. Hoe kwam het modernisme tot stand? Het culturele leven in Parijs tijdens de bezetting In de Salon d’Automne van 1941 waren 2.447 kunstwerken te zien. In 1943 vond een kunstverbranding plaats omdat die schilderijen als Entartete Kunst beschouwd werd. Welke kunst werd als Entartete Kunst beschouwd? Vrijheidsdrang Na de Tweede Wereldoorlog heerste er een enorme vrijheidsdrang. Men wilde uiting geven aan wat de Tweede Wereld teweeg had gebracht en een boodschap uitdragen door middel van kunst. In dit college bekijken we onder andere de materieschilderkunst van Jean Dubuffet en van de Nederlandse kunstenaar Bram Bogart. Deze laatste trok op jonge leeftijd naar Parijs en maakte er kennis met de materieschilderkunst. Hij werd zo de grondlegger van de informele kunst in Nederland.


Vertegenwoordigers Cobra, Abstraction Lyrique en Art Brut Kunstenaars als Asger Jorn en Hans Hartung komen aan de orde. Twee kunstenaars centraal: Yves Klein en Constantin Brancusi

DEVENTER docent

[email protected]

drs. Lisette le Blanc duur 6 colleges van 2 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 28 okt., 4, 11, 18, 25 nov. en 2 dec. 2016 collegetijden 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 125,huiswerk geen

Abstract Expressionisme New York wordt een belangrijke stad. Interactie Europa – New York.

deelnemers

type cursus: college met ruimte voor vragen de docente neemt boeken mee ter inzage

cursusnummer

13-22

DE-16-51

In het voorjaar van 2017 organiseert de docente een excursie naar Zwitserland met als thema Moderne Kunst (programma op www.lisetteleblanc.nl)

17

Inleiding in de muziekgeschiedenis In deze cursus gaan we, onder leiding van componist Jan Bijkerk, onderzoeken wat de zin van muziekgeschiedenis is en waar de muziekgeschiedenis zich mee bezig houdt. En natuurlijk als belangrijkste ingrediënt: De West-Europese muziek in vogelvlucht. Verder komen in deze cursus onderwerpen aan de orde als: • Wat is de oorsprong van muziek? • Waar komen de verschillende muziekinstrumenten vandaan? • Wat is de relatie tussen muziek en de maatschappij en het tijdsbeeld? • Hoe ontstaan perioden in de kunst(muziek)? • Welke genres kunnen we in de muziek onderscheiden? • Waarom liever de term kunstmuziek in plaats van klassieke muziek?


DEVENTER docent

[email protected]

Jan Bijkerk duur 5 lessen van 2 uur incl. pauze

De collegestof wordt met luistervoorbeelden geïllustreerd. De leermethode is interactief van aard, dit betekent dat van de cursisten ook een inbreng in de vorm van het uitvoeren van opdrachten (huiswerk) wordt verwacht. Theoretische kennis van muziek is niet nodig voor het met succes volgen van deze cursus. De cursus bestaat uit 5 colleges in opeenvolgende weken.

locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat collegedagen 18, 25 okt., 1, 8, 15 nov. 2016 collegetijden dinsdag van 10 - 12 uur uw bijdrage


€ 110,huiswerk geen deelnemers 15-40 cursusnummer DE-16-52

18

‘Voor geletterden en ongeletterden’ Bijbelverhalen en geloofswaarheden in de schilderen miniatuurkunst van de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd Generaties christenen zijn, vaak zonder zich dat te realiseren, niet alleen opgegroeid met de ‘grote verhalen’ uit de oudtestamentische Bijbel – Scheppingsverhalen, het Vloedverhaal, de Toren van Babel en het boek Job maar ook met de zeer populaire apocriefe en legendarische vertelstof daaromheen. Middeleeuwse schilders hebben uit beide bronnen geput toen zij de heilsgeschiedenis aanschouwelijk maakten in geïllustreerde Bijbels en getijdenboeken, op wanden van kerken en kapellen en op olieverfschilderingen op paneel.


ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Jeanne van der Stappen, cultuurwetenschapper

In de vijfde bijeenkomst staan wij stil bij de wijze waarop de christenmens van voor de Reformatie omging met de zogenaamde ‘vier uitersten van de mens’: dood, oordeel, hemel en hel. De middeleeuwse kerk stonden allerlei middelen ter beschikking om de gelovige in staat te stellen het hemelrijk te verdienen. Een van de middelen daartoe, bijdrage aan de eredienst, heeft prachtige kunstwerken opgeleverd, die ons ook vandaag de dag nog als voorbeeld kunnen dienen, of die ons op zijn minst esthetisch genoegen verschaffen.

duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Rijksmuseum Twenthe collegedagen 12, 19, 26 okt. en 2, 9, 16 nov. 2016

In de zesde bijeenkomst wordt duidelijk hoe tegen het einde van de twaalfde eeuw de voorstelling van het Laatste Oordeel verandert: Christus de leraar wordt Christus de oordelende rechter: ‘Hij zal komen oordelen de levenden en de doden’.

collegetijden woensdag 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 155,-

1. 2. 3. 4. 5. 6.

deelnemers


Het motto van de cursus heb ik ontleend aan een uitspraak van Guillelmus Durandus uit 1286: Voor geletterden en ongeletterden: Want de geest wordt, zo schijnt het, meer beroerd door schilderingen dan door iets geschrevens. Scheppingsverhalen Het vloedverhaal Babel en Pinksteren: Spraakverwarring en talenwonder Job: Als het kwaad goede mensen treft Memento mori: Gedenk o mens dat gij van stof en as zijt Hij zal komen oordelen de levenden en de doden

Type cursus: Hoorcollege met ruimte voor vragen Deelnemers ontvangen een digitale reader (tekst + afbeeldingen)

19

huiswerk geen

22-40 cursusnummer ES-16-53

Het lied van liefde en dood Geschiedenis van de opera

In samenwerking met de Nederlandse Reisopera bieden U3L en het Wilmink theater dit najaar een bijzondere operacursus aan. Opera is een boeiende, maar voor sommige mensen weinig toegankelijke kunstvorm. Ben Coelman, hoofd bureaudramaturgie en educatie van de Nederlandse Reisopera, zal in 6 bijeenkomsten op speelse wijze dieper ingaan op de belangrijkste episoden uit de operageschiedenis en de typische stijlkenmerken van die periodes. Les Les Les Les Les Les

1: 2: 3: 4: 5: 6:

Het begin: de zeventiende eeuw Opera seria: de achttiende eeuw en G.F. Händel Opera buffa en W.A. Mozart Het Belcanto en Giuseppe Verdi Franse en Duitse opera in de 19de eeuw Verismo, Puccini en de 20ste eeuw


ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Ben Coelman is musicoloog duur

Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 20,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen. Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen. Een reader ‘Korte Geschiedenis van de Opera’ Een 3-cd-box met 52 fragmenten uit 400 jaar operageschiedenis Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een dvd-verzameling

maandag 19:30 - 22:00 uur


Aan het einde van de cursus bent u in staat zelfstandig de belangrijkste kenmerken van opera’s uit diverse stijlperioden te herkennen en heeft u kennis gemaakt met de grote operacomponisten en hun betekenis voor de ontwikkeling van het genre door de eeuwen heen. De lessen worden gegeven aan de hand van talrijke geluids- en videofragmenten. In de cursus komen vele bekende, maar ook minder bekende opera’s aan bod. Zowel beginners als gevorderde muziekliefhebbers zullen plezier beleven aan de rijke bloemlezing uit 400 jaar opera.

6 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Muziekcentrum collegedagen 31 okt, en 7, 14, 21, 28 nov en 5 dec. collegetijden

uw bijdrage exclusief reader en cd’s € 130,- deelnemers 15-28 huiswerk ja type cursus interactief college met oefeningen cursusnummer ES-16-54

20

actueel De verbeelding van het ‘zelf ‘ Filosofische perspectieven op ons ‘IK’ filosofie Weinig woorden gebruiken we vaker dan het woordje ‘ik’. En weinig lijktbzo vanzelfsprekend als het ‘zelf’ waarnaar dat ‘ik’ verwijst. Onze opvattingen over bewustzijn, persoonlijkheid, zelfontplooiing, vrije wil, verantwoordelijkeheid, liefde, rechten, plichten, vrijheid en burgerschap zijn betekenisloos zonder dat ‘ik’ - ons ‘zelf’. Maar als we gaan nadenken over wat dat ‘zelf’ is, zien we ons geconfronteerd met een mysterie. Met zijn filosofische one-liner “ik denk, dus ik ben” luidt Descartes in de 17e eeuw het begin van de moderne filosofie in. Sindsdien staat het ‘zelf’ centraal in de filosofie, maar ook daarbuiten: het westerse denken is in die zin ‘ego-centrisch’. Toch heeft de filosofie het ‘zelf’ op zeer verschillende manieren verbeeld, vanuit diverse invalshoeken en disciplines. De verschillende theorieen vullen elkaar soms aan, maar spreken elkaar minstens zo vaak tegen, waardoor er op de vraag naar wat dat ‘zelf’ is, geen eenduidig antwoord is. Dit leidt niet zelden tot verwarring. Enerzijds worden we aangespoord tot zelfverwerkelijking en zelfontplooiing (‘worden wie we zijn’), anderzijds houdt de neurologie ons voor dat de vrije wil niet bestaat, en dat ‘we ons brein zijn’. Enerzijds moeten we onze ‘eigen verantwoordelijkheid’ nemen, anderzijds weten ook we dat genetische en omgevingsfactoren ons ‘zelf’ bepalen. De vraag naar ons ‘zelf’ speelt in diverse thema’s een cruciale rol: - in hoeverre zijn we moreel verantwoordelijk voor ons handelen? - in hoeverre zijn we ‘bepaald’ door genetische of omgevingsfactoren? - bestaat alleen datgene wat de wetenschap meet; brein-activiteit? - in hoeverre wordt ons zelf-begrip bepaald door de taal die ons vormt? - is er een continuum tussen natuur en cultuur?


Evolutionaire psychologie en de neurologie hebben ons zelf-beeld danig ondergraven. Ons ‘zelf’ zou een fictie zijn die in de common sense van het dagelijks leven betekenis heeft, maar die wetenschappelijk niet te staven is. De wetenschap zou aantonen dat het brein uit slechts neuronen, axonen, synapsen, dendrieten en ionen bestaat; voor niet-fysieke, ‘geestelijke’ krachten is er geen plaats is in de wetenschap. De gangbare kritiek op deze materialistische benadering is dan vaak dat we ‘meer’ zijn dan ons brein, dat geest niet te reduceren is tot het lichamelijke, maar dat het ‘zelf’ de baas is in het brein. Zodoende lijkt het denken over dit thema de afgelopen eeuwen nog niet echt opgeschoten. Maar vanuit de neurologie en evolutionaire psychologie wordt ook gezegd dat de reductionistische benadering zich door haar methode blind maakt voor een kijk op ons ‘zelf’ die natuur en cultuur met elkaar verbindt. Niet door het veronderstellen van ‘geestelijke’ krachten, maar door oog te hebben voor de manier waarop complexe fenomenen op een hoger niveau nieuwe functies kunnen krijgen, en die een rol spelen in de evolutie van die functies. Ons ‘zelf’ zou geen product van het brein zijn, maar van de interactie tussen het brein en zijn culturele omgeving.

21


HENGELO HEINO docent

[email protected]

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek, Beursstraat collegedagen 29 sept., 6, 13, 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov 1, 8 dec. collegetijden donderdag van 15:00 tot 17:00 uur uw bijdrage € 205,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 11 - 23 cursusnummer HE-16-55

Machtige koningen De dynastie van de Hohenstaufen Als dank voor zijn trouwe diensten aan Hendrik IV (“de gang naar Canossa”), krijgt paltsgraaf Frederik van Zwaben in 1079 de dochter van de keizer tot vrouw, en wordt hij verheven tot hertog van Zwaben. Daarmee begint de opkomst van het vorstenhuis van de Hohenstaufen. Na de Karolingen, Ottonen en Saliërs is dit het vierde en meest glorieuze van de grote Duitse vorstenhuizen. In vier bijeenkomsten van 3 uur maakt u kennis met de lotgevallen van de zeven generaties Staufers: van Frederik I (“de Oude”) tot en met Koenraad. Alle hoogte- en dieptepunten van deze roemruchte dynastie passeren de revue. U leert ze allemaal kennen: de verschillende Frederiken, Filips, Hendrik. Een cursus als een familiealbum met een bonte reeks vreugdevolle en tragische belevenissen. Hun vrouwen, hun kinderen, hun opkomst en neergang…. Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 8-daagse culturele/culinaire studiereis naar Duitsland (zomer/najaar 2017), die mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid wordt. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.


HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Hengelo’s Museum, Beekstraat collegedagen 20 en 27 sept., 4 en 11 okt. 2016 collegetijden dinsdag van 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage


€ 130,huiswerk geen deelnemers 15-40 cursusnummer HE-16-56

22

Wat valt er in muziek te beluisteren? Een cursus muziekkennis voor liefhebbers van klassieke muziek De bekende componist en muziekjournalist Aäron Copland schreef ooit een boekje “What to listen for in Music”, waarin de lezer aan de hand werd genomen en rondgeleid langs de wegen en paden in muziekland. Het werd een groot succes. In het voetspoor van deze benadering organiseert U3L in het komende seizoen de cursus: “Wat valt er in muziek te beluisteren?”. In deze cursus wordt u door componist Jan Bijkerk kennis aangereikt die u helpt muziek beter te begrijpen en daardoor er meer van te genieten. Verder kan deze kennis u goed van pas komen bij de keuze van muziek; Cd’s DVD’s en concerten. In de cursus zullen de volgende onderwerpen behandeld worden:


Het geheim van de muziek en hoe van muziek te genieten. Wat voor soorten muziekinstrumenten zijn er? In welke genres kun je muziek indelen? Wat voor (standaard)bezettingen (samenstelling muziekgroepen) zijn er in gebruik? Welke zijn de belangrijkste muziekstijlen? Enige veel op programma’s voorkomende soorten muziekstukken. De cursus bestaat uit 6 colleges en bezoek aan 4 concerten. Voor het volgen van de cursus is geen theoretische kennis van muziek noodzakelijk. In de cursus zal een verscheidenheid aan muziekstijlen, in de vorm van luistervoorbeelden, te horen zijn. Tevens worden er opdrachten gegeven om thuis, als voorbereiding op de colleges, uit te werken.


HENGELO HEINO docent Jan Bijkerk duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Hengelo’s Museum, Beekstraat collegedagen 13 en 20 dec. 2016 3 jan., 7 feb., 7 mrt en 4 april collegetijden dinsdag van 10 - 12 uur uw bijdrage € 130,huiswerk

De cursus begint in december met 2 colleges - dagdelen - en daarna loopt hij synchroon op met de concerten.

geen deelnemers

Deelnemers aan de cursus kunnen met korting voor ieder concert 2 kaartjes kopen (10 euro per stuk).

15-40 cursusnummer HE-16-57

23

[email protected]

Macro-economie Wat u beslist moet weten! Vrijwel dagelijks bieden de media (inter) nationaal economisch nieuws en confronteren economen, journalisten en politici u met tegenstrijdige meningen. Maar wat is precies de inhoud van de gebruikte vaktermen? En wat betekenen al die onpeilbare bedragen? In zes colleges krijgt u de samenhang gepresenteerd tussen economische grootheden die u tegenkomt in de pers, zoals het (bruto) nationaal inkomen/product, staatsschuld, economische groei, betalingsbalans, spaaroverschot etc. Met duidelijke voorbeelden, grafieken/schema’s en krantenartikelen zal de docent de economische ontwikkelingen schetsen. Aan de orde komen ook thema’s die bepalend zijn voor onze toekomst. Is robotisering een bedreiging of heeft het ook voordelen? Hoe komen we af van onze schulden in Europees verband? Zijn onze pensioenen veilig en wat gaan de banken doen? Welke rol gaat de overheid spelen? Is economische groei onmisbaar voor behoud van welstand, welvaart en welzijn? Blijft de euro een sterke munt? Welke limieten zijn er aan marktwerking en het democratisch mechanisme? In de colleges worden (inter)nationale studies besproken van o.a. de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het Centraal Planbureau (CPB), OESO, IMF en van bekende auteurs als Sedlácek (De economie van goed en kwaad-2012) en Piketty (Le capital au XXIe siècle-2013). Ook wordt ingegaan op nieuwe inzichten in de economische wetenschap zoals de theorie van Nobelprijswinnaar Kahneman over besluitvorming en menselijk (ir)rationeel gedrag.


College 1 Belangrijke begrippen; samenhang economisch processen, structuur en ordening. Welstand, welvaart en welzijn. College 2 Het economisch proces; Wat bepaalt ons nationaal inkomen, hoe komt het tot stand? Wat is de relatie tussen nationaal spaaroverschot, overheidstekort en het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans. College 3 De overheid en het economisch beleid. Welke zijn de grondvormen van economische ordening en hoe herkent u ze? Grenzen aan het marktmechanisme en het democratisch mechanisme. College 4 Nederland internationaal gezien; hoe is de betalingsbalans samengesteld. Revaluaties/ devaluaties, de externe waarde van valuta’s; voor- en nadelen van de euro. Wordt Nederland afhankelijk van “grootmachten” als Brazilië, Rusland, India en China (BRIC-landen)? College 5 Wie is/zijn verantwoordelijk voor het in omloop brengen van geld. Wat is de rol van de internationale geld- en kapitaalmarkt? College 6 Hoe houdt Nederland het verdienvermogen in stand? Productie gaat naar gefragmenteerde ketens die internationaal opereren. Nederland en de innovatie van deze waardeketens. Hoe moeten onze onderwijs- en onderzoeksinstellingen zich opstellen?

24



[email protected]

Hemmo B. Plas duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Museum Hengelo, Beekstraat collegedagen 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov., en 1 dec collegetijden donderdag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 130,- deelnemers 12-35 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer HE-16-58

Socratisch gesprek Kennis kun je overdragen, inzicht moet een ieder in zichzelf vinden. Vanuit deze gedachte ontwikkelden de Duitse filosofen Leonard Nelson en Gustav Heckmann in de vorige eeuw het moderne socratische gesprek. Zij werden geïnspireerd door de dialogen van Socrates, zoals wij die bij Plato vinden. De „vroedvrouw methode” wordt Socrates aanpak wel genoemd. Het idee is dat de student ergens alle kennis al in zich heeft, en dat het aan de filosoof is om te helpen deze ter wereld te brengen.


Nelson en Heckmann trokken de vroedvrouw methode verder door dan Socrates ooit heeft gedaan. Niet alleen lieten zij de meeste vragen door studenten stellen, ook docent de conclusie lieten zij aan hen over. Zoals Leonard Nelson zei:

LOCHEM [email protected]

drs. Marcel Engeringh

„Als er dan ook in het algemeen zoiets als filosofieonderwijs moet zijn, dan kan het slechts onderwijs zijn in zelf denken”

duur 6 bijeenkomsten van 2,5 uur

In samenwerking met de filosoof Marcel Engeringh organiseert U3L een socratisch gesprek. Voorkennis is niet vereist. Wel is het nodig dat deelnemers bij alle bijeenkomsten aanwezig zijn, omdat zij anders de voortgang van het gesprek hinderen.

locatie Hooiplukker, Achterstraat 5 collegedagen

Tijdens de eerste bijeenkomst zal Marcel Engeringh een inleiding geven over de socratische methode. Eén filosofische vraag, die verder centraal zal staan, zal aan het begin van de tweede bijeenkomst worden geformuleerd. Vanaf dat moment zullen de deelnemers meer aan het woord zijn dan de filosoof, zij gaan het gesprek voeren en de conclusie trekken.

28 okt., 4, 11, 18, 25 nov. en 2 dec. collegetijden vrijdag 15:00 - 17:30 uur uw bijdrage


€ 205,huiswerk Vijf deelnemers zal worden gevraagd eenmalig een verslag te schrijven en een referaat te houden. deelnemers 8-12 cursusnummer LO-16-59

25

Van Wijsheidsstromingen naar Innerlijke Wijsheid, de weg van de Gnosis Deze cursus bestaat uit 12 lessen die om de week gegeven worden. Aan de hand van bronmateriaal worden de kenmerken en tijdloze zeggingskracht van de Gnosis verkend, te beginnen met de Pre-Socraten en doorlopend tot de gnostiek van de 21e eeuw. Gilles Quispel noemt de Gnosis van Alexandrië de derde component van de Europese cultuurgeschiedenis, naast de Filosofie van Athene en de Religie van Jeruzalem. Zij is vaak verdrongen en verketterd, maar declareert zich in onze tijd weer in haar volle glorie. Aan bod zullen komen Herakleitos, Pythagoras, Socrates, Plato, Hermes Trismegistos, Mani, Pelagius, Boëthius, Seuse, Tauler, Johannes Scotus, Paracelsus, Ficino, Pico della Mirandola, Zwingli, Hess, Andrea, Kant, Schopenhauer, Bolland, De Hartog, Blavatsky, Steiner, Heindel, Van Rijckenborgh en Catharose de Petri. Een cursusmap wordt tegen kostprijs verstrekt en bij veel lessen is er nog een aparte hand-out. Deze cursus is ontwikkeld binnen het Lectorium Rosicrucianum. Voor meer informatie zie rozenkruis.nl en stichtingrozenkruis.nl.


ZUTPHEN docent

[email protected]

dr. ir. Johan van der Cammen , coörd. duur 12 lessen van ca. 2 uur incl. pauze locatie ParochieelCentrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6 collegedagen 29 sept., 13, 27 okt.,10, 24 nov. 8, 22 dec. 2016 19 jan., 2, 16 feb., 2, 16 mrt 2017 collegetijden


donderdag van 14:00 tot 16:00 uur uw bijdrage € 240,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-20 cursusnummer ZU-16-60

26

De Amerikaanse Burgeroorlog De ingrijpendste periode uit de Amerikaanse geschiedenis Dit najaar kiezen de Amerikanen een nieuwe president. In de stembusstrijd zullen thema’s aan de orde komen die een historische herkomst hebben. De Amerikaanse Burgeroorlog - voor velen in de VS nog altijd de belangrijkste periode in haar geschiedenis - is zo’n bron van betekenis. Het huidige Amerika valt volgens historici niet te begrijpen zonder enige kennis van de Amerikaanse Burgeroorlog. De oorlog bracht in de Verenigde Staten een omwenteling teweeg die zijn weerga niet kende. En maakte het land tot nog steeds het machtigste ter wereld. Nog altijd zijn in de Amerikaanse samenleving en politiek sporen van de Burgeroorlog herkenbaar. De Amerikaanse Burgeroorlog was een krachtmeting tot het uiterste tussen Noord en Zuid. De lont in het kruitvat was de verkiezing van Abraham Lincoln tot president en de daaropvolgende afscheiding van de Zuidelijke staten. Maar de oorzaak lag in het diepgaande conflict over de slavernij. De Burgeroorlog was en is Amerika’s kostbaarste en vreselijkste oorlog. Historisch gezien wordt hij wel de eerste totale oorlog genoemd, en in zekere zin een oefening voor de Eerste Wereldoorlog. Inhoud colleges Over de betekenis van de Amerikaanse Burgeroorlog en wat daaraan vooraf ging: een land dat enorm groeit, met slavernij als splijtzwam, bron van diepgaand conflict tussen Noord en Zuid en oorzaak van de oorlog. De verkiezing van Lincoln is de aanleiding. 1861: de oorlog begint. 1862: Het echte vechten barst los, in oost, west en langs de kust. De oorlog gaat lang duren. De krijgskansen keren voortdurend. Europa wil tussenbeide komen. Na anderhalf jaar oorlog wordt ook de afschaffing van de slavernij oorlogsdoel voor het Noorden.


1863: De oorlog ziet keerpunten - o.a. met de grote slag bij Gettysburg maar stopt niet. 1864: De burgeroorlog verandert in een totale oorlog met grote aantallen slachtoffers. In het Noorden daalt de stemming naar een dieptepunt, Lincoln vreest voor zijn herverkiezing. Noord wint gestaag terrein in het westen: Atlanta valt; generaal Sherman trekt brandschattend naar de kust. In het oosten loopt generaal Grant vast voor Petersburg. Begin 1865 breekt hij door en geeft de Zuidelijke generaal Lee zich over. De oorlog is voorbij. Lincoln wordt vermoord. De nasleep van de oorlog - de ‘Reconstructie’ - is heftig en duurt lang. De slavernij is afgeschaft, maar de rechten van de zwarten worden na verloop van tijd flink ingeperkt. De segregatie eindigt eerst na 100 jaar. Toegift: De invloed van muziek op de Burgeroorlog en omgekeerd. Drs. Bouke de Vos (1950) studeerde politicologie (VU Amsterdam). Hij was persvoorlichter bij Wageningen Universiteit. Hij bestudeert de geschiedenis van de VS in de 19e eeuw en vooral de Amerikaanse Burgeroorlog.

27


ZUTPHEN docent

[email protected]

drs. Bouke de Vos duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie De Wijngaard, Wilhelminalaan 3 collegedagen 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov. 2016 collegetijden donderdag van 14:00 tot 16:30 uur uw bijdrage € 135,-huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZU-16-61

Italiaanse schilderkunst Beroemde meesters uit de 14e en 15e eeuw: Giotto, Duccio, Piero della Francesca, familie Bellini en Carpaccio ‘Italiaanse’ moet hier niet begrepen worden als de aanduiding van de nationaliteit van de schilders in kwestie, maar als behorend tot het Italisch schiereiland dat bestond uit verschillende stadsstaatjes met een autonoom bestuur en een eigen, karakteristieke schilderstijl. Naast overeenkomsten zijn er opmerkelijke verschillen aan te wijzen tussen bijvoorbeeld de stijl van de Florentijnse School waartoe Giotto behoorde, de Sienese School van Duccio en zijn volgelingen, en de vroege Venetiaanse School met als vertegenwoordigers Carpaccio en de familie Bellini. Piero della Francesca is in geen enkele ‘School’ onder te brengen, zijn eigen, karakteristieke stijl zouden we eerder persoons- dan streekgebonden kunnen noemen. We beginnen de cursus in de Basilica di San Francesco in Assisi, rond 1300 ‘het laboratorium voor de ontwikkeling van de schilderkunst in de veertiende eeuw’. De meeste aandacht gaat naar Giotto, die ‘de kunst van het Grieks naar het Latijn vertaalde’, dit wil zeggen dat de statische, strengverheven en mystieke afbeeldingen uit de Byzantijnse kunst - de zogenaamde maniera greca - werden ingeruild voor realistische menselijke figuren, driedimensionaal weergegeven in een realistische omgeving.


In de werken van de vijftiende-eeuwse meesters wordt de rol van de opdrachtgever steeds belangrijker. De bewustwording van de ‘politieke’ rol van de afbeelding stuurt en bepaalt expressieve keuzen en iconografische details, en dat geldt niet alleen voor wereldlijke heersers maar zeker ook voor religieuze instellingen. Op hun talrijke reizen maakten de schilders niet alleen kennis met stijlen en technieken van andere Italiaanse schilders, maar bijvoorbeeld ook met de kunst van de olieverftechniek van de Vlaamse meesters die aan de Italiaanse hoven zeer geliefd waren. De cursus telt zes bijeenkomsten: 1. Giotto di Bondone, vader van de westerse schilderkunst 2. Duccio di Buoninsegna, ‘vader van alle schilders van Siena’ 3. Piero della Francesca, schilder en wiskundige 4. All in the Family: Jacopo, Gentile en Giovanni Bellini 5. Vittore Carpaccio, chroniqueur van Venetië 6. De Annunciatie in de Italiaanse schilderkunst Type cursus: Hoorcollege met ruimte voor vragen Deelnemers ontvangen een digitale reader (tekst + afbeeldingen)

28


ZUTPHEN docent

[email protected]

drs. Jeanne van der Stappen, cultuurwetenschapper duur 6 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie ‘t Atrium, Martinetsingel, hoek Pelikaanstraat - parkeren aan Houtwal collegedagen 13, 20, 27 okt. en 3, 10, 17 nov. 2016 collegetijden donderdag 15:00 - 17:00 uur uw bijdrage € 130,huiswerk geen deelnemers 13-20 cursusnummer ZU-16-62

Het impressionisme, de breuk met de academische regels in de 19e eeuw Een programma van schoonheid, en verzet tegen het programma In de 17e eeuw werd een programma opgesteld om de natuur te idealiseren en te verfraaien: de academische regels. Met hartstochtelijke ijver bestudeerde men de klassieke beelden in de hoop dat hun schoonheid zou helpen visioenen van vervlogen tijden te openbaren. In de 19e eeuw komt er verzet tegen die regels. De impressionisten zetten zich fel af tegen de gracieuze houdingen, vloeiende lijnen en de verheven onderwerpen. In Frankrijk kennen we drie grote omwentelingsgolven. 1e omwentelingsgolf met Eugene Delacroix Delacroix zag niets in discussies over de Grieken en Romeinen: kleur was belangrijker dan tekening en verbeeldingskracht belangrijker dan kennis. Ook Corot, voorman van Barbizon, verzet zich tegen de academische regels en minimaliseert de aandacht voor details. Belangrijk voor hem zijn het stralende licht en de sfeer die hij toont in zijn kleurschakeringen. De Impressionisten waren leerlingen van groep Barbizon. 2e omwentelingsgolf met Gustave Courbet (Parijs) Courbet schilderde het sociaal realisme en bracht een revolutie in de kunst. In 1855 opende hij in een houten barak een tentoonstelling van eigen werk ‘le Réalisme’. Niet de schoonheid was belangrijk maar de waarheid.


3e omwentelingsgolf met Edouard Manet, het impressionisme Manet en zijn vrienden waren het roerend eens met Courbet. De wijze waarop de traditionele schilderkunst de natuur ziet, is volgens de impressionisten een misvatting! De omstandigheden van het atelier zijn kunstmatig, tonen niet de werkelijkheid. In het zonlicht zijn tegenstellingen juist bruusk. Een opzienbarende ontdekking! Manet volgt de schilders van Barbizon en schildert en plein air. Monet sloot zich bij Manet aan. Zijn atelier is een bootje. Buiten schilderen betekende: afmaken wat je begon. Alles in rasse streken, het totale effect is belangrijker dan het detail. De naam ‘impressionisten’ danken ze aan een schilderij van Monet uit 1872: Impressie. Zonsopgang. Veel jonge schilders sloten zich bij hen aan, o.a. Pisarro, Degas, Renoir en de vrouwelijke schilder Berthe Morisot. Het einde van de 19e eeuw is voor de impressionisten la belle epoque. Zij laten een wereld zien van dans, muziek en ontspanning. De hele wereld bood geschikte onderwerpen. De impressionisten wensten hun eigen optimistische gevoel op het doek vast te leggen. Kunstenaars uit alle delen van de wereld kwamen in Parijs in aanraking met het impressionisme. Eén van de invloedrijkste schilders buiten Frankrijk was de Amerikaan Whistler. Het impressionisme had ook invloed op de beeldhouwkunst. Net als de impressionistische schilders wilde de beeldhouwer Rodin niet dat zijn werk er te gaaf en afgewerkt uit zou zien.

29


ZUTPHEN docent

[email protected]

drs. Azarja Fransen duur 4 bijeenkomsten van 2 uur locatie Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek collegedagen 23, 30 nov., 7 en 14 dec. collegetijden woensdag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 90,huiswerk n.v.t. deelnemers 15-25 cursusnummer ZU-16-63

Religie, geweld en verdraagzaamheid Religieus geweld heeft Europa eeuwenlang geteisterd. Vooral in de zestiende en zeventiende eeuw dienen zich jaar na jaar ‘godsdienstoorlogen’ aan. Deze oorlogen zijn veelal, zoals in de Nederlanden, tegelijkertijd burgeroorlogen. Andere dan religieuze motieven spelen zeker ook een rol. Feit is echter dat de strijdende partijen zich (kunnen) voordoen als voorvechter van het ‘ware geloof’ en de ‘ware kerk’. Is geweld inherent aan het ‘ware geloof’?


Te midden van de geloofsstrijd gaan stemmen op van ‘onpartijdigen’ die deze strijd zonder meer afwijzen en wel op grond van principieelreligieuze redenen: geloof en dwang gaan niet samen. Verdraagzaamheid heet een christelijke deugd bij uitstek! Kan religie (ook) verdraagzaamheid bevorderen? Bittere geloofsverdeeldheid was een Europees fenomeen. Deze cursus begint met een historische schets van de langdurige verdeeldheid. Daarbij gaat de aandacht ook uit naar de vele experimenten met verdraagzaamheid, waarvan er sommige enige tijd standhielden. Speciale aandacht gaat uit naar de situatie in de Nederlanden ten tijde van de Opstand tegen Spanje. Primair biedt de cursus echter een filosofische analyse van de relatie van religie, geweld en verdraagzaamheid. Niet alleen het gebrek aan, ook het gebrek van verdraagzaamheid komt aan de orde: verdraagzaamheid als omstreden deugd. Vraag is met name ook hoe de politiek zich - met veel moeite - kon emanciperen van de religie, zodat tenslotte godsdienstvrijheid als één van de grondrechten kon worden gegarandeerd en geneutraliseerd. Voor deze filosofische analyse volgen wij het spoor dat van Erasmus naar Coornhert, Lipsius, Grotius, Locke en Spinoza leidt: een ‘Hollands Spoor’. Als gidsen gebruiken wij (onder andere) Jonathan Israel.

ZWOLLE docent

[email protected]

mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 27 sept., 4, 11 en 25 okt., 1, 8, 22 en 29 nov. collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën


€ 205,-

mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl).

huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-64

30

Het leven blijft een kunst Vervolg op ‘de ongrijpbare mens’ N.B. Deze cursus is alleen bedoeld voor mensen die ‘De ongrijpbare mens’ gevolgd hebben.

Ook nu staat de mens weer centraal vanuit de neurofilosofische visie dat hij/zij eerder een proces is dan een toestand; eerder een worden dan een zijn. Neurofilosofie, een relatief nieuwe combinatie van filosofisch denken en wetenschappelijke kennis uit de levenswetenschappen als biologie, psychologie en genetica. In deze tweede reeks van acht colleges zal bioloog en life-coach drs. Heiko Roelfsema op inspirerende wijze laten zien dat wij niet alleen onszelf uitvinden, maar ons hele leven. Vanuit het geschetste mensbeeld van een narratief, wordend wezen zal gekeken worden hoe de mens in het dagelijkse leven handelt. Niet het wie en wat, maar het hoe staat centraal. Die eigen levensstijl uitvinden valt niet mee: het wordt met recht een kunst, een reis genoemd. Handelen wij bewust of onbewust? Hoe maken wij keuzes? Hoe bouwen we een persoonlijke moraal op? Wat maakt ons empathisch en altruïstisch? Hoe gaan we om met geluk, waarden, kwetsbaarheid en vriendschap? Een filosofie vol uitdagende thema’s, gelijk het leven zelf.


ZWOLLE docent

drs. H.R. Roelfsema

duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 28 sept., 5, 12 okt., 2, 9 16, 23, 30 nov.

Drs. Heiko Roelfsema (1955) studeerde biologie/biochemie en specialiseerde

collegetijden

zich tot geneticus. Twintig jaar bedrijfsleven, waaronder tien jaar geneesmid-

woensdag van 13:30 tot 16:00 uur

delenonderzoek bij neurologische en psychiatrische patiënten, bracht hem op het pad van zijn huidige vak: oplossingsgerichte coaching en counseling dat hij

uw bijdrage

nauw laat aansluiten bij zijn passie, de filosofie.

€ 190,-

Sinds 1998 begeleidt hij in zijn praktijk in het Gelderse Ellecom mensen die


een wending willen geven aan hun persoonlijk leven, hun werk of hun relatie. Parttime doceert hij psychopathologie, neurofilosofie en levenskunst.

huiswerk geen deelnemers 15-25 cursusnummer ZW-16-65

31

Socratisch gesprek Kennis kun je overdragen, inzicht moet een ieder in zichzelf vinden. Vanuit deze gedachte ontwikkelden de Duitse filosofen Leonard Nelson en Gustav Heckmann in de vorige eeuw het moderne socratische gesprek. Zij werden geïnspireerd door de dialogen van Socrates, zoals wij die bij Plato vinden. De „vroedvrouw methode” wordt Socrates aanpak wel genoemd. Het idee is dat de student ergens alle kennis al in zich heeft, en dat het aan de filosoof is om te helpen deze ter wereld te brengen. Nelson en Heckmann trokken de vroedvrouw methode verder door dan Socrates ooit heeft gedaan. Niet alleen lieten zij de meeste vragen door studenten stellen, ook de conclusie lieten zij aan hen over. Zoals Leonard Nelson zei: „Als er dan ook in het algemeen zoiets als filosofieonderwijs moet zijn, dan kan het slechts onderwijs zijn in zelf denken” In samenwerking met de filosoof Marcel Engeringh organiseert U3L een socratisch gesprek. Voorkennis is niet vereist. Wel is het nodig dat deelnemers bij alle bijeenkomsten aanwezig zijn, omdat zij anders de voortgang van het gesprek hinderen. Tijdens de eerste bijeenkomst zal Marcel Engeringh een inleiding geven over de socratische methode. Eén filosofische vraag, die verder centraal zal staan, zal aan het begin van de tweede bijeenkomst worden geformuleerd. Vanaf dat moment zullen de deelnemers meer aan het woord zijn dan de filosoof, zij gaan het gesprek voeren en de conclusie trekken.


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Marcel Engeringh duur 6 bijeenkomsten van 2,5 uur locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat 1 , hoek Assendorperdijk collegedagen 28 okt., 4, 11, 18, 25 nov. en 2 dec. collegetijden vrijdag 10:30 - 13:00 uur uw bijdrage


€ 205,huiswerk Vijf deelnemers zal worden gevraagd eenmalig een verslag te schrijven en een referaat te houden. deelnemers 8-12 cursusnummer ZW-16-66

32

Het Midden-Oosten Kruistochten in breed perspectief Het werd ooit wel het Morgenland genoemd. Of de Levant, “het land waar de zon opkomt”. Het gebied ten oosten van de Middellandse Zee waarvoor wij vandaag de dag geen betere verzamelnaam hebben dan de globale richtingaanduiding: “MiddenOosten”. De Levant is altijd het kruispunt bij uitstek geweest van volkeren, godsdiensten en culturen. Hier liepen de handelswegen van oost naar west, hier trokken de karavanen van zuid naar noord. Nergens anders kwamen de drie grote monotheïstische godsdiensten meer intensief met elkaar in contact dan hier. De regio is van oudsher dé ontmoetingsplaats van oost en west, waar goederen en kennis werden uitgewisseld. En het slagveld van een eindeloze reeks gewapende conflicten. De tijd van de grote kruistochten behoort tot de meest bewogen, minst begrepen perioden in de Europese geschiedenis. In deze cursus wordt een breed overzicht gegeven van alle kruistochten en worden de achtergronden en belangrijkste verwikkelingen geschetst. De “Tochten”, zoals zij destijds werden genoemd, worden niet alleen behandeld vanuit het gangbare, westerse standpunt maar ook vanuit de Arabische en Joodse optiek, vanuit het gezichtspunt van de Byzantijnen en ook vanuit de visie van de Kerk. Hoe uiteenlopende belangen, uit de hand gelopen geestdrift en sluwe machtspolitiek hebben geleid tot veel spektakel, tragische dieptepunten en bizarre gebeurtenissen. Met persoonlijke verslagen van ooggetuigen, deelnemers en kroniekschrijvers.


ZWOLLE docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 8 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat hoek Assendorperdijk collegedagen 22, 29 sept., 6, 13, -, 27 okt., 3, 10 en 17 nov.

1-2 Oudheid van 3-4 Arabieren van 5-6 De Tochten van 7-8 Nieuwe Tijd van

collegetijden


Indeling van deze cursus, die bestaat uit 8 bijeenkomsten van 3 uur: de de de de

Sumeriërs tot de Romeinen Byzantijnen tot de Seltsjoeken Eerste Kruistocht tot de Mongolen en Mamelukken Ottomanen tot de dag van vandaag

Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.

donderdag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 240,huiswerk geen

deelnemers 12-24 cursusnummer ZW-16-67

33

Kennismaking met de Nieuwe Tijd, deel 2, 1800-1870 Met deze cursus gaan we deels vergeten kennis opfrissen. Het gaat daarbij niet zozeer om feitenkennis, maar om inzichten in structuren en processen die het verloop van de gebeurtenissen in de negentiende eeuw bepaald hebben, vanaf Napoleon tot het begin van het moderne imperialisme, wanneer een nieuw tijdperk begint. De meeste aandacht zal geschonken worden aan wat zich in Europa afspeelde, inclusief Rusland, en aan de Verenigde Staten.


Cursusoverzicht per dagdeel. 1a. Napoleon en de erfenis van de Franse revolutie. 1b. Nieuwe ideologieën: conservatisme en liberalisme. 2. Europa en de koloniën: het globale overzicht. 3. De politieke en economische ontwikkelingen in Nederland. 4. Idem in Engeland en Frankrijk. 5. Idem in Midden- en Oost-Europa. 6. Idem in Rusland en de USA. 7. Religie en wetenschap. 8. Economische en sociale structuren.

ZWOLLE docent drs. Menno Potjer duur 8 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Assendorperdijk hoek

Type cursus: college met ruimte voor vragen en discussie.

Windesheimstraat

Huiswerk, niet noodzakelijk, wel aanbevolen: 3 uur per bijeenkomst.

collegedagen

Handboek: Michiel van Os en Menno Potjer, Een kennismaking met de geschiedenis van de Nieuwe Tijd, pag. 197-302, uitg. Coutinho, prijs 32,50 euro.

nov. 2016

26 sept., 3, 10, 24, 31 okt., 7, 14 en 21

collegetijden maandag 13:30 - 16:00 uur


uw bijdrage € 205,huiswerk niet verplicht deelnemers 10-22 cursusnummer ZW-16-68

34

[email protected]

Nero: Keizer, Kunstenaar, Tiran en Moedermoordenaar Deze laatste keizer van de Julisch-Claudische dynastie spreekt nog steeds tot de verbeelding. Na zijn troonsbestijging in 54 n. Chr. leek het erop dat hij (mede door het mentorschap van de stoïsche filosoof Seneca) zich positief zou ontwikkelen, maar vijf jaar later laat Nero zijn moeder Agrippina uit de weg ruimen en gaat het hoe langer hoe meer bergafwaarts: duistere gebeurtenissen daarna zijn de verstoting van zijn echtgenote Octavia die plaats moet maken voor Poppaea, de bouw van zijn ‘Gouden Huis’ na de verwoestende brand in Rome en de daarmee verbonden moord op Christenen, en de afgedwongen zelfdoding van Seneca. Uiteindelijk wordt Nero genoodzaakt zichzelf van het leven te beroven. Zijn er misschien toch nog aspecten waardoor we Nero weliswaar niet in een positiever licht als wel in een meer genuanceerd profiel kunnen plaatsen? Misschien verdient de volgorde Kunstenaar, Keizer, Tiran de voorkeur?


Wij zullen 7 colleges aan Nero’s regeringstijd wijden, waarbij naast de politieke aspecten ook de literaire kant (in vertaalde tekstfragmenten) zal worden belicht. Aan de orde komen o.a.: - de antieke bronnen, zoals Tacitus’ Annalen, Suetonius’ biografie van Nero, Cassius Dio en Aurelius Victor (vertaling in selectie). - Agrippina, Claudius en Nero: constructies van vrouwenmacht in het vroege keizerrijk. - de filosoof Seneca: zijn biografie en geschriften. - Nero’s artistieke kwaliteiten en optredens. - de literatuur onder Nero. Lofdichten en “ondergrondse verzetsliteratuur”. - het historisch drama Octavia. - de buitenlandse politiek onder Nero. - Nero en de Christenen. N.B.: In Trier wordt onder de titel “Nero–Kaiser, Künstler und Tyrann” op drie locaties een tentoonstelling gehouden van 14 mei t/m 16 oktober 2016. De docent is van plan een excursie te organiseren van 7-9 oktober. Belangstellenden wordt verzocht hun interesse z.s.m. per e-mail ([email protected]) kenbaar te maken (plaatsing naar volgorde van aanmelding).


ZWOLLE docent

dr. Henk Schoonhoven duur 7 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 13, 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov. en 1 dec. collegetijden donderdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage exclusief kopieën € 180,huiswerk geen deelnemers 18 - 22 cursusnummer ZW-16-69

Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen Hand-outs. Er wordt een bijdrage gevraagd van naar schatting € 10 (te voldoen bij de docent). Suggesties voor verdere lectuur worden gegeven tijdens het eerste college.

35

[email protected]

De onstuimige ontwikkeling van actueel filosofie Amerika na de Burgeroorlog De Amerikaanse presidentsverkiezingen komen eraan. De politieke verhoudingen daarbij en de verkiezingsthema’s hebben vaak een langjarige historische achtergrond. Hun oorsprong ligt niet alleen in de Amerikaanse Burgeroorlog, maar ook in de onstuimige naoorlogse periode daarna. Het is de tijd van de Reconstructie - het harde politieke gevecht om gelijkberechtiging van de zwarte bevolking en de transformatie van de Zuidelijke samenleving. Het is ook de tijd van de adembenemende ontwikkeling van de VS tot de grootste economische macht ter wereld, die de basis legt voor de politieke wereldmacht die het land in de 20ste eeuw wordt.


ZWOLLE docent

Drs. Bouke de Vos (1950) studeerde politicologie (VU Amsterdam). Hij was persvoorlichter bij Wageningen Universiteit. Hij bestudeert de geschiedenis van de VS in de 19e eeuw en vooral de Amerikaanse Burgeroorlog.

uw bijdrage


In vier lessen gaan we in op deze woelige periode in de Amerikaanse geschiedenis na de Burgeroorlog, tussen 1865 en 1900: 1. Op de oorlog volgt de Reconstructie, de poging om het Zuiden totaal te hervormen en de voormalige slaven gelijke rechten en economische onafhankelijkheid te verschaffen. 2. Na twaalf jaar verwarring, spanning en geweld (Ku Klux Klan) gooien de partijen het op een akkoordje, ten nadele van de zwarte bevolking; hun rechten worden geleidelijk teruggedraaid. 3. Amerika transformeert zich tussen 1865 en 1900 op adembenemende wijze tot economische wereldmacht. Het is de tijd van het rauwe, ongebreidelde kapitalisme. 4. Over de Afrikaanse Amerikanen door de eeuwen: van slavernij naar vrijheid met even de hoop op gelijke rechten, naar een lange donkere periode van rassenscheiding en discriminatie tot 1965, honderd jaar na de Burgeroorlog.

drs. Bouke de Vos duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat 1, hoek Assendorperdijk collegedagen 25 okt., 1, 8, 15 nov. 2016 collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:30 uur

€ 110,huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-70

36

[email protected]

Psychosociale en spirituele aspecten bij (ernstig en/of chronisch) ziek zijn Wat verandert bij ziekte in psychologische en sociale zin? Welke levensvragen worden opgeroepen en hoe speel je zo goed mogelijk in op wat er gebeurt voor u als patiënt of als naaste? In deze cursus wordt aandacht gegeven aan de veranderingen die optreden in psychologische en sociale zin wanneer iemand te maken krijgt met een ernstige of chronische ziekte. Ziekte heeft in verschillende levensfasen andere gevolgen, zowel voor de patiënt als voor de mensen er omheen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verlies van autonomie, de beleving van de identiteit, omgaan met reacties uit de omgeving, leven tussen hoop en vrees, afscheid nemen van hoe het leven tot nu toe geweest is of van verwachtingen. Verder bespreken we wat de verschillende manieren zijn waarop mensen ziek zijn kunnen integreren in hun leven. Ook kijken we naar vormen van ondersteuning die zieken en hun naasten elkaar kunnen geven. En hoe blijven mantelzorgers zo goed mogelijk overeind? Welke rol spelen opvattingen over verantwoordelijkheid en hoe kijken mensen hiernaar vanuit verschillende geloofsperspectieven?


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Etje Verhagen-Krikke MA duur 5 colleges van ca 2,5 uur locatie

type cursus college met discussie/ werkcollege

uw bijdrage exclusief reader


cursusoverzicht in titels per dagdeel Dagdeel 1: Introductie, inleiding over beelden van ziek zijn en over psychosociale aspecten Dagdeel 2: Verschillende manieren van coping, wat zijn de voor- en nadelen? Dagdeel 3: Ondersteuning bij ziek zijn, omgaan met de rol van mantelzorger Dagdeel 4: Leven tussen hoop en vrees Dagdeel 5: Afscheid nemen van verwachtingen

Jeruzalemkerk, Assendorperdijk hoek Windesheimstraat collegedagen 6, 13, 20, 27 sept. en 11 okt. collegetijden dinsdag 14:00 - 16:30 uur

€ 130,huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-71

37

Europese stedenbouw in de 19e en 20e eeuw Beeldverhalen over steden, macht, ontwerpers en utopisten Na een lange periode van stilstand en verval beginnen Europese steden tijdens de Industriële Revolutie aan een ongekende groei. Machthebbers en ontwerpers vinden elkaar in het scheppen van orde, en ontwikkelen utopische visies op de stad. Aan de hand van plattegronden, foto’s en tekeningen gaan we het hebben over de stedenbouwkundige ontwikkelingen in verschillende Europese (hoofd)steden. Beelden, verhalen en analyses leren ons deze op een andere manier te bekijken. We bespreken verschillen in de ontmanteling van vestingwerken in Wenen en Kopenhagen. We gaan het hebben over de monumentale stad volgens Haussmann in Parijs en diens tegenpool Cerdà in Barcelona. Via het Berlijn van Albert Speer blikken we naar de huidige tijd. We zien wat de squares van Londen te maken hebben met de tuinstadgedachte van Howard en zijn invloed in Tel Aviv. Hoe volgens Le Corbusier de functionele stad er diende uit te zien, met een uitstapje naar Chandigarh in India. En we hebben het over het Brussel van Leopold II en de Europese stad om uiteindelijk af te sluiten met Olympische stedenbouw. Elke stad blijkt een collage te zijn van verhalen en ruimtelijke ingrepen die de moeite waard zijn om te begrijpen en te beleven.


ZWOLLE docent

duur 8 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim

cursusoverzicht in titels per dagdeel Les 1: Kopenhagen, grandeur en exotisch volksvermaak Les 2: De technocraat Haussmann in Parijs Les 3: De Eurofielen van Brussel Les 4: De moderne Cerdà in Barcelona Les 5: De groene adel van Londen en Tel Aviv Les 6: Van Germania naar Berlijn Les 7: De machinestad van Le Corbusier (Chandigarh) Les 8: Olympische stedenbouw

collegedagen

Cursisten krijgen een samenvatting van tevoren en een hand out na de les gemaild. Tevens wordt in de lessen verwezen naar relevante literatuur.

deelnemers


[email protected]

Ing. AvB. Paul Kurstjens

26 sept., 3, 10, 24, 31 okt., 7, 14 en 21 nov. 2016 collegetijden maandag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 205,-

15-23 huiswerk nee type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen cursusnummer ZW-16-72

38

Kunstig fotograferen Regelmatig loopt men voorbij aan de meest wonderlijke dingen, beelden of situaties zonder ze echt te zien. Tevens doen zich in ieders leven momenten voor die men graag wil vastleggen, voor later. Welke momenten dat zijn kan oneindig gevarieerd zijn: waarnemend, beschrijvend, verslaggevend, glimlachend, spottend, intiem, teder, portretterend, abstract etc. Een fotograaf knipt zijn of haar eigen stukjes uit de werkelijkheid om de eigen kijk op de werkelijkheid vast te leggen en te tonen aan anderen. Fotografie is niet het vastleggen van licht op een gevoelige plaat, maar het vastleggen van een beeld dat door de ogen en de geest van de fotograaf gereisd is. Fotografie is de kunst van het vertellen van een verhaal met licht. In deze cursus leert u beter te kijken naar foto’s, zodat u zelf waarschijnlijk ook bewust betere foto’s gaat maken. In de cursus wordt tijd gereserveerd om eigen fotografiewerk te tonen en te bespreken. Bij fotograferen komt inderdaad glaswerk, kennis en techniek kijken. Maar dat is slechts een middel. “Niet de pen creëert een roman maar de auteur”. De camera is een instrument dat mensen leert hoe te kijken zonder camera. Ontdek wat u met uw eigen camera kunt doen. College 1 Visie op fotograferen, visuele massa de workflow in de fotografie en de techniek van een fototoestel; College 2 Foto’s bevatten één of meer compositie-elementen. Kennis van en inzicht in deze elementen zijn van belang, zowel bij het fotograferen als bij het “lezen” van een foto. In dit college wordt hier uitgebreid op ingegaan. We bespreken enkele compositieregels die veel in de fotografie – en ook in de kunst – worden toegepast.


College 3 Fotothema’s – landschapfotografie (landscape, cityscape, seascape) natuur, portretten, zwart-wit fotografie, minimalistische fotografie, sportfotografie, macro fotografie, architectuurfotografie, abstracte fotografie en surrealistische fotografie College 4 Pre-productie, productie en post-productie in de fotografie. Softwarepakketten als Lightroom en Photoshop zijn veel gebruikte tools om de kwaliteit van gemaakte foto’s te optimaliseren College 5 In deze les bespreken we een aantal iconische foto’s en hun kenmerken. Behandeld worden o.a. de Migrant Mother (1936) van Dorothea Lange, het beeld van de man die de tanks stopte op het Plein van de hemelse vrede, de Fallen soldier van Robert Capa. College 6 Bespreking van het werk van enkele internationaal toonaangevende fotografen als Andreas Gursky, Frans Lanting, Sebastiao Salgado, Diane Arbus, Bill Brandt, Anton Corbijn, Klaas Jan van der Weij, Steve McCurry e.a.

39


ZWOLLE docent

[email protected]

H.B. Plas duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat hoek Assendorperdijk collegedagen 28 sept., 5, 12, - , 26 okt., 2, 9 nov. collegetijden woensdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 130,huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-16-73

‘Het schone brengt eeuwige vreugde’

Inleiding tot leven en werk van Olivier Messiaen (1908-1992). Waren Claude Debussy en Maurice Ravel de grootste Franse componisten in de eerste helft van de 20e eeuw, er is vrijwel geen discussie dat Olivier Messiaen (1908-1992) in de tweede helft van de afgelopen eeuw de meest eminente muzikale persoonlijkheid in Frankrijk is geweest. Zijn 100e geboortejaar werd in 2008 onder meer gevierd met een reeks Messiaen-concerten in het Concertgebouw in Amsterdam. Messiaen, die decennia doceerde aan het conservatorium van de Franse hoofdstad – en daar onder anderen latere kopstukken als Pierre Boulez, Karlheinz Stockhausen en Iannis Xenakis onder zijn hoede had – en bijna 60 jaar lang wekelijks liturgieën begeleidde op het orgel van de Église de la Sainte-Trinité in dezelfde stad, liet een indrukwekkend en veelzijdig oeuvre na. Als virtuoos organist schreef hij veel voor zijn eigen instrument, waaronder grote cycli als La Nativité du Seigneur (De geboorte van de Heer; 1935) en Livre du Saint Sacrement (Boek van het Heilig Sacrement; 1984). Tot zijn vroegste pleitbezorgers behoorde de pianiste Yvonne Loriod die bij hem studeerde en die uiteindelijk met Messiaen zou trouwen en voor wie praktisch alle pianowerken en pianopartijen in grotere composities zijn geschreven. Messiaens oeuvre culmineert in de opera Saint François d’Assise (de heilige Franciscus van Assisi; 1983), één van de werken waarin Messiaens grote voorliefde voor vogelzang doorklinkt. In deze overzichtcursus zal de ontwikkelingsgang van Olivier Messiaen worden uiteengezet, geïllustreerd door representatieve composities en aangevuld met werken van componisten, die invloed op hem uitoefenden of die hij zelf beïnvloedde.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Marcel Zwitser duur 10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Gebouw Brink 13 collegedagen 3, 10, 17, 31 okt., 7, 14, 21, 28 nov., 5 en 12 dec collegetijden maandag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabus


€ 250,huiswerk

luisteropdrachten van variabele lengte, vermeld in syllabus. deelnemers 15-29 cursusnummer ZW-16-74

40

Ecce Homo Portretkunst door de eeuwen heen Al zolang als de kunst bestaat worden er portretten gemaakt. Keizerportretten op Romeinse munten, prinsen met pofbroeken te paard, mysterieus glimlachende dames, rijke burgers met molensteenkragen, zelfportretten met verbonden oren, mondaine actrices, stuntelige pubermeisjes in badpakken, trotse chirurgijnen…. Geen ander genre in de kunst brengt ons zo dicht bij het verleden als het portret. En er bestaat geen fijnere bezigheid dan mensen kijken! In vijf lessen neemt kunsthistorica Sophie van Steenderen u mee in de wereld van de portretkunst. Iedere les is gewijd aan een subgenre: - zelfportretten, - familie- en huwelijksportretten, - kinderportretten, - portretten van machthebbers, en - portretten van beroemdheden.


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Sophie van Steenderen duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze

Aan de hand van talloze portretten trekt niet alleen de geschiedenis aan u voorbij, maar wordt tegelijkertijd de ontwikkeling van de kunst zelf zichtbaar. Stijlen en stromingen en gebruik van verschillende media, als schilderkunst, beeldhouwkunst en fotografie. Deze cursus sluit aan bij de tentoonstelling ‘Zie de mens (Ecce Homo)’ die van 1 oktober 2016 t/m 15 januari 2017 te zien zal zijn in Museum de Fundatie in Zwolle. Hierin staan honderd portretten van honderd mensen uit de afgelopen honderd jaar centraal.

locatie Langhenkel, Noordzeelaan collegedagen 4, 11, 18 okt., 1, 8 en 15 nov. collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage


€ 110,huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer ZW-16-75

41

Het lied van liefde en dood Geschiedenis van de opera

In samenwerking met de Nederlandse Reisopera biedt U3L dit najaar een bijzondere opera-cursus aan. Opera is een boeiende, maar voor sommige mensen weinig toegankelijke kunstvorm. Ben Coelman, hoofd bureaudramaturgie en educatie van de Nederlandse Reisopera, zal in 6 bijeenkomsten op speelse wijze dieper ingaan op de belangrijkste episoden uit de operageschiedenis en de typische stijlkenmerken van die periodes. Les Les Les Les Les Les

1: 2: 3: 4: 5: 6:

Het begin: de zeventiende eeuw Opera seria: de achttiende eeuw en G.F. Händel Opera buffa en W.A. Mozart Het Belcanto en Giuseppe Verdi Franse en Duitse opera in de 19de eeuw Verismo, Puccini en de 20ste eeuw

Aan het einde van de cursus bent u in staat zelfstandig de belangrijkste kenmerken van opera’s uit diverse stijlperioden te herkennen en heeft u kennis gemaakt met de grote operacomponisten en hun betekenis voor de ontwikkeling van het genre door de eeuwen heen. De lessen worden gegeven aan de hand van talrijke geluids- en videofragmenten. In de cursus komen vele bekende, maar ook minder bekende opera’s aan bod. Zowel beginners als gevorderde muziekliefhebbers zullen plezier beleven aan de rijke bloemlezing uit 400 jaar opera.


Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 20,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen. Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen. Een reader ‘Korte Geschiedenis van de Opera’ Een 3-cd-box met 52 fragmenten uit 400 jaar operageschiedenis Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een dvd-verzameling


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Ben Coelman is musicoloog duur 6 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Assendorperdijk hoek Windesheimstraat collegedagen 4, 11, 18, 25 nov en 2 en 9 dec collegetijden vrijdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage exclusief reader en cd’s € 155,- deelnemers 15-40 huiswerk ja type cursus interactief college met oefeningen cursusnummer ZW-16-76

42

De wonderlijke wereld van de christelijke kunst In een kerk staat iemand naar de gewelfschilderingen te kijken. Hij herkent het offer van Isaäk, Mozes en de koperen slang, Jona en de walvis. Tevreden bekijkt hij hierna de rest van de kerk. Wat hij niet heeft gezien is de betekenis van de reeks: het ging hier namelijk om de dood en opstanding van Christus. Om dat te kunnen ‘lezen’ in de afbeeldingen hebben wij tegenwoordig uitleg nodig. Of een cursus. In deze cursus worden veelvoorkomende Een ‘vierge ouvrante’: in een kunstthema’s uitgelegd aan de hand van beeld van Maria met kind christelijke tradities en geloof. Aan bod zit de genadestoel, dat is komen: de Drie-eenheid. Niet alleen - Het Laatste Oordeel doet een sterk worden zo twee dogma’s moralistisch appèl op de toeschouwer. in beeld gevangen, ook het verbod op het uitbeelden - In de verbinding tussen het Oude en het van God de Vader wordt hier Nieuwe Testament worden oudtesta ‘overtreden’. mentische scènes als prefiguraties gezien van nieuwtestamentische gebeurtenissen. - Reliekverering komt tegemoet aan de wens om nabij het (tastbare) heilige te kunnen zijn. Reliekhouders en –schrijnen voorzien hierin. - Je zou het bijna vergeten, maar er gold van oorsprong een beeldverbod in het christendom. Wat kon nu wel en wat niet in de kunst? En hoe werd dat verdedigd of bestreden? - Vanitas -of leegheid- en de dood gaan hand in hand in de kunst. Ze roepen beide op tot reflectie: hoe leef ik mijn leven en wat gebeurt er na de dood? - Veel christelijke kunst is te verbinden met een dogma. Ingewikkelde theologie werd zo in een oogopslag zichtbaar.


ZWOLLE docent

drs. Saskia van Lier duur 6 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 7, 14, 21, 28 nov., 5 en 12 dec. 2016 collegetijden maandag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage inclusief hand outs



43

[email protected]

Ecole de Paris Kunst en cultuur in de jaren vijftig in Parijs Met deze cursus verwerft u inzicht in de wereld van de kunsten met name in de ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog. Parijs bleef een belangrijk centrum ook al had New York een grote aantrekkingskracht. Parijs bleef zijn vrije geest houden. Overzicht van de lesstof


Artistieke ontwikkelingen in Parijs voor de Tweede Wereldoorlog Voor de Tweede Wereldoorlog was Parijs een internationaal centrum. De stad trok kunstenaars aan als Mondriaan, Kandinsky, Chagall en Modigliani. Hoe kwam het modernisme tot stand? Het culturele leven in Parijs tijdens de bezetting In de Salon d’Automne van 1941 waren 2.447 kunstwerken te zien. In 1943 vond een kunstverbranding plaats omdat die schilderijen als Entartete Kunst beschouwd werd. Welke kunst werd als Entartete Kunst beschouwd? Vrijheidsdrang Na de Tweede Wereldoorlog heerste er een enorme vrijheidsdrang. Men wilde uiting geven aan wat de Tweede Wereld teweeg had gebracht en een boodschap uitdragen door middel van kunst. In dit college bekijken we onder andere de materieschilderkunst van Jean Dubuffet en van de Nederlandse kunstenaar Bram Bogart. Deze laatste trok op jonge leeftijd naar Parijs en maakte er kennis met de materieschilderkunst. Hij werd zo de grondlegger van de informele kunst in Nederland.


Vertegenwoordigers Cobra, Abstraction Lyrique en Art Brut Kunstenaars als Asger Jorn en Hans Hartung komen aan de orde. Twee kunstenaars centraal: Yves Klein en Constantin Brancusi

ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Lisette le Blanc duur 6 colleges van 2 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 28 okt., 4, 11, 18, 25 nov. en 2 dec. 2016 collegetijden 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 125,huiswerk geen

Abstract Expressionisme New York wordt een belangrijke stad. Interactie Europa – New York.

deelnemers

type cursus: college met ruimte voor vragen de docente neemt boeken mee ter inzage

cursusnummer

13-22

ZW-16-78

In het voorjaar van 2017 organiseert de docente een excursie naar Zwitserland met als thema Moderne Kunst (programma op www.lisetteleblanc.nl)

44

De kerk en de Joden De visie van Karl Barth


De verhouding tussen de kerk en het Joodse volk was, eeuwenlang, vol spanning. Juist in een door het christendom gedomineerde maatschappij hadden de Joden het vaak moeilijk. Ze werden apart gezet, geïsoleerd, vervolgd. Hebben niet de Joden Jezus laten kruisigen? Was de verwoesting van Jeruzalem, in 70, niet een duidelijk, door God over het Joodse volk uitgesproken, oordeel? Het antisemitisme, de Jodenhaat, kwam in de twintigste eeuw tot een triest hoogtepunt (liever: dieptepunt), in de holocaust ten tijde van Hitler. Maar Hitler kon zich voor zijn Jodenvervolging uitgerekend beroepen op uitlatingen van Maarten Luther (en andere kerkelijke leiders). Zitten er trouwens ook in het Nieuwe Testament zelf, in de manier waarop dáár over de Joden wordt gesproken, niet minstens aanknopingspunten voor antisemitisme? In deze zelfde twintigste eeuw kwamen echter stemmen op die pleitten voor andere houding ten opzichte van de Joden. Eén van hen was Karl Barth. Midden in de oorlog, in 1942, kwam hij, als theoloog nadenkend over de leer van de uitverkiezing, met een betoog waarin hij stelde dat de Joden nog altijd, bij uitstek, Gods uitverkoren volk zijn. Dat betoog is eigenlijk één grote uitleg van Paulus’ brief aan de Romeinen, hoofdstukken 9-11. Zeker, de Joden hebben (in grote meerderheid) Jezus niet als Messias erkend en doen dat nog niet. Maar, zei Barth, dat geeft christenen niet het recht, het Joodse volk als afgeschreven te beschouwen. Integendeel, de Joden horen er, van God uit gezien, bij. Ook zij zijn gestalte van Gods ‘ene gemeente’. De kerk kan hun getuigenis niet missen. Barths tekst is onlangs, in boekvorm en met toelichtend commentaar, in Nederlandse vertaling uitgegeven. In deze cursus zullen wij er gedeelten uit lezen en bespreken. Daarbij kunnen wij meteen ook kennismaken met het eigensoortige van Barths hele theologie. En we zullen zien hoe er op deze tekst (ook kritisch) is gereageerd en hoe mede van daaruit een nieuwe houding van kerken ten opzichte van Israël is ontstaan. Aan te schaffen literatuur: Karl Barth, De verkiezing van de gemeente, vertaald en bezorgd door Wessel H. ten Boom, Boekencentrum, Zoetermeer 2016, prijs € 29,50. Een reader met aanvullende teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld. Type cursus: werkcollege, aan de hand van teksten.

45


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Karel Blei duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1 collegedagen 29 sept., 6, 13, 27 okt., 3, 10, 17, 24 nov. collegetijden donderdag 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader € 205,huiswerk geen deelnemers 13-20 cursusnummer ZW-16-79

Jodendom, christendom en islam de periode 325-929 Caesar Constantijn adopteerde de apostolische ecclesia en maakte haar leer tot Rijksideologie. Tegen het einde van de vierde eeuw werd de ‘ene, heilige universele en apostolische ecclesia’ verheven tot staatsgodsdienst van het Romeins Imperium en tot enige ‘toegestane religie’. Daar hebben de Joden een hoge prijs voor moeten betalen. In de ecclesia zelf rees het ene theologische geschil na het andere en waren concilies nodig om voor allen bindende geloofsdefinities op te stellen. De verdeeldheid werd er niet minder om, integendeel.


Vanaf de vijfde eeuw doen zich grote veranderingen voor. Het WestRomeinse Rijk gaat ten onder en de kerk van het Westen, onder supervisie van Rome, neemt zijn infrastructuur over: het begin van de Middeleeuwen. Het Byzantijns-Romeinse Rijk, van christelijke signatuur, weet zich tot 1453 te handhaven. In Mesopotamië, Perzië, India en op het Arabisch schiereiland beleven allerlei varianten van christendom een bloeitijd. Grote veranderingen treden op als gevolg van de snelle opkomst van de islam in de zevende eeuw. Grote rijken, zoals het Perzische, worden veroverd, Noord-Afrika volgt en ten slotte het Iberisch Schiereiland dat de naam Al-Andalus krijgt. In het jaar 929 wordt het kalifaat van Córdoba gesticht. Namen die zullen voorbijkomen: Theodosius, Ambrosius, Nestorius, Augustinus, Hiëronymus, Benedictus, Justinianus, Karel Martel, Pepijn, Karel de Grote, Mohammed, Chadidja, Aboe Bakr en Abd alRachman.


Hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie

ZWOLLE docent [email protected] Alex van Heusden, bijbelwetenschapper duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 5, 12, 19, 26 okt., 2 nov. collegetijden woensdag 13:00 tot 15:30 uur uw bijdrage inclusief reader € 135,huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-80

46

Wat heet waarheid? Over waarheid, werkelijkheid, en de grenzen van onze kennis Iedere waarheid zegt iets over de werkelijkheid, maar ook iets over de mens die deze waarheid kent, en de mens is door de eeuwen heen niet dezelfde gebleven. Karl Jaspers beschrijft hoe er in de eeuwen voor Christus een omslag in het menselijk bewustzijn heeft plaatsgevonden, die nog steeds bepalend is voor ons waarheidsbegrip. Deze omslag is de wortel van de moderne wetenschap, die anders dan Rudolf Carnap dacht geen zekere kennis levert, maar zich volgens Karl Popper juist kenmerkt doordat alle beweringen in principe weerlegbaar zijn. Heeft François Lyotard gelijk en zijn waarheid en wetenschap slechts sociale constructies? Kunnen morele uitspraken waar zijn, en is er sprake van waarheid in kunst? Waarom stelt Immanuel Kant dat het ding op zich onkenbaar is? Kunnen wij de waarheid wel aan, worden wij er niet zielsongelukkig van, of kan Friedrich Nietzsche ons daar vanaf helpen? Deze en andere vragen komen tijdens deze cursus aan de orde.


APELDOORN docent drs. Marcel Engeringh duur 6 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze

Deze leergang wordt gegeven in de vorm van een participatief college, wat betekent dat u als deelnemers in hoge mate bij de les zal worden betrokken. Ook ontvangt u na iedere les per e-mail nadere informatie, zodat u zich, als u dat wilt, verder in de materie kunt verdiepen. Ter voorbereiding van de les lezen is echter niet nodig, en evenmin is voorkennis vereist.

locatie De Hofstad, Hofveld 52 collegedagen 10, 17, 24, 31 jan., 7, 14 feb. collegetijden dinsdag van 10:30 tot 13:00 uur uw bijdrage


€ 155,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 13 - 21 cursusnummer AP-17-01

47

De zin van betekenis Een cursus over zin en betekenis lijkt een hachelijke onderneming, aangezien beide woorden zoveel verschillende betekenissen hebben, dat we ons af kunnen vragen of het zin heeft om te proberen hier iets zinnigs over te zeggen. Denken we aan betekenis, dan denken we aan taal; aan woorden en zinnen. Denken we aan zin, dan denken we aan de zin van het leven, of gewoon aan zin in iets dat de zintuigen streelt. Toch lijkt er in al die verschillende betekenissen een overeenkomst, een grond-idee te schuilen: beide begrippen hebben iets te maken met intentie, motivatie en inspiratie. Als we de mens vergelijken met andere dieren is het meest onderscheidende kenmerk misschien wel dat wij een symbolische waarde aan dingen toekennen: de mens leeft in een wereld van betekenissen. Zonder betekenis bestaat er geen taal, geen geld, geen moraal, geen cultuur. Ernst Cassirer typeerde de mens daarom als een animal symbolicum, een wezen dat betekenis vergoddelijkt. In 1882 constateerde Nietzsche de dood van God, waarmee hij doelde op het nihilisme en de devaluatie van waarden in de moderne cultuur. De oorzaak hiervan zocht hij in de objectivering van ons wereldbeeld: dat we neutrale, beschouwende wereldburgers zijn geworden, zonder liefde of passie; niet in staat om zin en betekenis te scheppen. Het moderne denken wordt in sterke mate beinvloed door de wetenschappen, die uitgaan van een objectief gegeven, meetbare werkelijkheid, geregeerd door wetten van oorzaak & gevolg. Daarin is geen plaats voor subjectieve noties als zin, betekenis of bedoeling; ‘de feiten spreken voor zich’ en ‘meten is weten’.


Ons vertrouwen in de wetenschap, en geloof in ‘de feiten’, heeft geleid tot een ‘onttovering van de wereld’. Ons gedrag wordt bepaald door ‘stofjes in de hersenen’, onze ‘genetische opmaak’ en de marketing van producten en ideeen; de vrije wil bestaat niet. De verwetenschappelijking en verzakeling van ons wereldbeeld vormen zo een bedreiging voor de leefwereld, waar mensen in sociale interactie betekenis geven aan maatschappelijke ontwikkelingen, en daarmee voor de democratie. Of het nou gaat over de economie, het onderwijs, de zorg, veiligheid of cultuur: verwetenschappelijking en verzakeling leiden tot een instrumenteel denken waarin voorbij gegaan wordt aan de betekenis-stichtende capaciteit en behoefte van mensen. Daaruit valt de populariteit van diverse burger-initiatieven en de betekeniseconomie te verklaren: betekenis ontstaat door te doen, te maken en (interactief) te handelen. In deze cursus gaan we in op de rol van betekenis in de taalfilosofie, hermeneutiek, levensfilosofie en ethiek, biologie en evolutie, en actuele thema’s zoals economie, onderwijs, gezondheidszorg, veiligheid en cultuur.

48


APELDOORN docent

[email protected]

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie De Hofstad, Hofveld 52 collegedagen 2, 9, 23 feb., 2, 9, 16, 23, 30 mrt, 6 en 13 apr. collegetijden donderdag van 11:00 tot 13:00 uur uw bijdrage € 205,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer AP-17-02

Schoonheid in gepleisterd beton actueel De Nederlandse tropenarchitectuur filosofie geschiedenis/ archeologie in Nederlands-Indië/ Indonesië Na de ontdekking van de zeeroute naar Oost-Indië volgt in Azië de opbouw van een handelsimperium. De VOC krijgt van de Staten Generaal zowel het alleenrecht als soevereine macht. Beide aspecten vragen om goed georganiseerde bouwplannen: forten en factorijen enerzijds en versterkte steden anderzijds. De Hollandse bouwmethode wordt met veel pragmatisme geëxporteerd, inclusief de vaderlandse grachten, trapgeveltjes en buitenplaatsen. Na de ondergang van de VOC komt de lange 19e eeuw, waarin alle élan uit het leven verdwijnt. Indië wordt een wingewest waar iedere uitgegeven cent er een te veel is. De bouwkunst slaapt geheel in en degenereert tot een soort onbegrepen classicisme, soms nog ontworpen door legeringenieurs maar meestal gewoon door Chinese aannemers.


Na de opheffing van het ondragelijke cultuurstelsel wordt de kolonie opengelegd voor vrij ondernemerschap. De ethische politiek komt op. Nederland heeft plotseling een roeping te vervullen. De nieuwe economie vraagt om alles, want er is niets. Velen trekken nu naar Indië, inclusief jonge architecten, die zich ongetwijfeld driemaal de ogen uitwreven over wat ze aantroffen aan non-architectuur. Alle moderne bouwstijlen krijgen in Indonesië nu snel hun plek. Men polemiseert over het wezen van de Indische architectuur. Maar van welke richting de architecten ook zijn, alles wordt perfect aangepast aan de tropische klimaatseisen. De Amsterdamse School transformeert zich tot een tropisch art-deco. Ook staal en beton vinden er succesvolle toepassing. Het Indische Bouwen, de gangbare moderne verzamelnaam, neemt een unieke plaats in in de architectuurwereld. Wandelend door de geschiedenis zult u er tijdens de cursus uitgebreid kennis mee maken. Cursusoverzicht in titels per dagdeel 1. De VOC periode en de 19e eeuw, vallen en opstaan 2. De 20e eeuw. De Hollandse tropenarchitectuur komt tot volle bloei 3. De landhuizen. Overdaad van het goede leven in late 18e en vroege 19e eeuw college met ruimte voor vragen

49

gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

APELDOORN docent

[email protected]

ir. Joep Walter duur 3 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie de Hofstad, Hofveld 52 collegedagen 1, 8 en 15 feb. collegetijden woensdag 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 95,-- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer AP-17-03

Filosofie van goed en kwaad Moraal filosofisch bezien met inspiratie vanuit wetenschap, godsdienst en kunst Wat moreel wel en niet kan, zal ieder zich wel eens afvragen. Daarmee is ethiek een van de meest praktische takken van filosofie. Filosoof – ethicus Marcel Engeringh zal tijdens deze cursus moraal beschouwen vanuit verschillende filosofische invalshoeken. Ook maakt u kennis met de nieuwste wetenschappelijke inzichten betreffende het ontstaan en functioneren van moraal. U zult ontdekken dat de discussie tussen Plato en Aristoteles over het morele effect van theater nog steeds actueel is en nog veel meer. Cursusoverzicht in titels per bijeenkomst 1. De vraag naar het goede 2. Vrijheid en het mechanisch mensbeeld 3. Plicht volgens Kant en beroepsethiek 4. Nut aan de hand van een rollenspel 5. Deugd volgens Aristoteles 6. Geloof 7. Literatuur en muziek 8. Ik en de Ander 9. De psychologie van de eerlijkheid 10. Synthese


DEVENTER docent

[email protected]

drs. Marcel Engeringh duur 10 bijeenkomste van 2,5 uur locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 3, 10, 17, 24 feb., 3, 10, 17, 24, 31 mrt en 7 apr., collegetijden vrijdag 10:30-13:00 uur uw bijdrage


€ 250,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 14-22 cursusnummer DE-17-04

50

Het Midden-Oosten Kruistochten in breed perspectief Het werd ooit wel het Morgenland genoemd. Of de Levant, “het land waar de zon opkomt”. Het gebied ten oosten van de Middellandse Zee waarvoor wij vandaag de dag geen betere verzamelnaam hebben dan de globale richtingaanduiding: “MiddenOosten”. De Levant is altijd het kruispunt bij uitstek geweest van volkeren, godsdiensten en culturen. Hier liepen de handelswegen van oost naar west, hier trokken de karavanen van zuid naar noord. Nergens anders kwamen de drie grote monotheïstische godsdiensten meer intensief met elkaar in contact dan hier. De regio is van oudsher dé ontmoetingsplaats van oost en west, waar goederen en kennis werden uitgewisseld. En het slagveld van een eindeloze reeks gewapende conflicten. De tijd van de grote kruistochten behoort tot de meest bewogen, minst begrepen perioden in de Europese geschiedenis. In deze cursus wordt een breed overzicht gegeven van alle kruistochten en worden de achtergronden en belangrijkste verwikkelingen geschetst. De “Tochten”, zoals zij destijds werden genoemd, worden niet alleen behandeld vanuit het gangbare, westerse standpunt maar ook vanuit de Arabische en Joodse optiek, vanuit het gezichtspunt van de Byzantijnen en ook vanuit de visie van de Kerk. Hoe uiteenlopende belangen, uit de hand gelopen geestdrift en sluwe machtspolitiek hebben geleid tot veel spektakel, tragische dieptepunten en bizarre gebeurtenissen. Met persoonlijke verslagen van ooggetuigen, deelnemers en kroniekschrijvers. Indeling van deze cursus, die bestaat uit 8 bijeenkomsten van 3 uur:


1-2 Oudheid van 3-4 Arabieren van 5-6 De Tochten van 7-8 Nieuwe Tijd van

de de de de

Sumeriërs tot de Romeinen Byzantijnen tot de Seltsjoeken Eerste Kruistocht tot de Mongolen en Mamelukken Ottomanen tot de dag van vandaag

Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.


DEVENTER docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 8 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 26 jan.,2, 9, 16 feb., 2, 9, 16, 23 mrt collegetijden donderdag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 245,huiswerk geen

deelnemers 12-24 cursusnummer DE-17-05

51

Kunstig fotograferen Regelmatig loopt men voorbij aan de meest wonderlijke dingen, beelden of situaties zonder ze echt te zien. Tevens doen zich in ieders leven momenten voor die men graag wil vastleggen, voor later. Welke momenten dat zijn kan oneindig gevarieerd zijn: waarnemend, beschrijvend, verslaggevend, glimlachend, spottend, intiem, teder, portretterend, abstract etc. Een fotograaf knipt zijn of haar eigen stukjes uit de werkelijkheid om de eigen kijk op de werkelijkheid vast te leggen en te tonen aan anderen. Fotografie is niet het vastleggen van licht op een gevoelige plaat, maar het vastleggen van een beeld dat door de ogen en de geest van de fotograaf gereisd is. Fotografie is de kunst van het vertellen van een verhaal met licht. In deze cursus leert u beter te kijken naar foto’s, zodat u zelf waarschijnlijk ook bewust betere foto’s gaat maken. In de cursus wordt tijd gereserveerd om eigen fotografiewerk te tonen en te bespreken. Bij fotograferen komt inderdaad glaswerk, kennis en techniek kijken. Maar dat is slechts een middel. “Niet de pen creëert een roman maar de auteur”. De camera is een instrument dat mensen leert hoe te kijken zonder camera. Ontdek wat u met uw eigen camera kunt doen. College 1 visie op fotograferen, visuele massa de workflow in de fotografie en de techniek van een fototoestel; College 2 Foto’s bevatten één of meer compositie-elementen. Kennis van en inzicht in deze elementen zijn van belang, zowel bij het fotograferen als bij het “lezen” van een foto. In dit college wordt hier uitgebreid op ingegaan. We bespreken enkele compositieregels die veel in de fotografie – en ook in de kunst – worden toegepast.


College 3 Fotothema’s – landschapfotografie (landscape, cityscape, seascape) natuur, portretten, zwart-wit fotografie, minimalistische fotografie, sportfotografie, macro fotografie, architectuurfotografie, abstracte fotografie en surrealistische fotografie College 4 Pre-productie, productie en post-productie in de fotografie. Softwarepakketten als Lightroom en Photoshop zijn veel gebruikte tools om de kwaliteit van gemaakte foto’s te optimaliseren College 5 In deze les bespreken we een aantal iconische foto’s en hun kenmerken. Behandeld worden o.a. de Migrant Mother (1936) van Dorothea Lange, het beeld van de man die de tanks stopte op het Plein van de hemelse vrede, de Fallen soldier van Robert Capa. College 6 Bespreking van het werk van enkele internationaal toonaangevende fotografen als Andreas Gursky, Frans Lanting, Sebastiao Salgado, Diane Arbus, Bill Brandt, Anton Corbijn, Klaas Jan van der Weij, Steve McCurry e.a.

52


DEVENTER docent

[email protected]

H.B. Plas duur 6 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 1, 8, 15, - feb. en 1, 8, 15 mrt collegetijden woensdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 130,huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer DE-17-06

Schilderkunst van de Gouden Eeuw Niet voor niets staan er dagelijks lange rijen voor de ingang van het Rijksmuseum in Amsterdam. Van over de hele wereld komt men, jong en oud, om oog in oog te staan met de beroemdste schilderijen die Nederland heeft voortgebracht, waaronder De Nachtwacht van Rembrandt en Het Melkmeisje van Vermeer. Maar waarom zijn deze en andere werken uit de Gouden Eeuw eigenlijk zo bijzonder? In vijf lessen nemen we de Nederlandse schilderkunst uit de 17e eeuw onder de loep. Er wordt niet alleen aandacht besteed aan de kunstwerken zelf en aan hun makers, maar ook aan de tijd waarin de schilderijen zijn gemaakt. De maatschappelijke, religieuze, politieke en economische situatie van de 17e eeuw is namelijk onlosmakelijk verbonden met de kunst, haar waarde en betekenis. De verschillende genres in de schilderkunst zullen uitgebreid behandeld worden: historiestukken, portretten, genrestukken, landschappen en zeegezichten en stillevens. Met welk doel werden deze schilderijen gemaakt? Wie kochten de werken? Welke boodschap of moraal zit er in de schilderijen ‘verborgen’?


DEVENTER docent

[email protected]

drs. Sophie van Steenderen duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 28 feb., 7, 14, 21 en 28 mrt 2017.

Kortom, leer uw klassiekers (nog beter) kennen!

collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage


€ 110,huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer DE-17-07

53

Barok Aangenaam om naar te luisteren, nietwaar? Zondagochtend, zon op het balkon, croissantje, koffie en zachtjes op de achtergrond Vivaldi. Het weekend kan niet meer stuk… Barokmuziek is voor veel mensen het ideale geluidsbelang. Maar wanneer je serieus in de werken van de componisten uit de periode 1650-1750 duikt gaat er een hele nieuwe en onvermoede wereld open. Een wereld vol intriges en intriganten, opportunisten en buitenstaanders. Een wereld waarin de geur van succes zich soms zomaar mengt met de stank van armoede en bederf. In deze cursus nu eens geen componistenportretten maar dwarsverbanden in een historische context geplaatst. Niet alleen de werken van grote componisten als Bach en Händel komen aan de orde, maar ook die van totaal vergeten meesters.


ENSCHEDE docent

Na afloop van de cursus luistert u nooit meer achteloos naar een stukje Vivaldi maar hoort u de wereld die daarachter schuil gaat…

locatie

Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 20,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen. Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen. Een reader ‘Barok’ Een 3-cd-box met 40 composities uit de periode 1600-1750 Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een cd-verzameling

collegedagen


In vier avonden bespreekt Ben Coelman met behulp van een overstelpende hoeveelheid beelden geluidmateriaal een aantal belangrijke thema’s waaronder: Vorm en Vormeloosheid, Muziek en Macht; Metropool en Periferie; Vrouwen en Muziek.

drs. Ben Coelman duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze

Muziekcentrum

9, 16, 23 en 30 jan. 2017 collegetijden maandag van 19:30-22:00 uur uw bijdrage € 100,huiswerk ja deelnemers 18-30 cursusnummer ES-17-08

54

[email protected]

Symbolen en betekenissen van de zeventiende-eeuwse Hollandse schilderkunst De verborgen verhalen achter alledaagse taferelen met die kleine precieze details Wilt u de diepere betekenis van de schilderijen van onze Gouden Eeuw kennen? De boodschappen kunnen ontsluieren die verborgen zitten in die prachtige kunstwerken van onze vermaarde schilders van de zeventiende eeuw? Na deze cursus kijkt u met andere ogen en blijft u langer dan de bekende negen seconden geboeid voor een schilderij staan. In vier lessen gaan we op zoek naar deze verborgen boodschappen, vaak gelegen in kleine details. 1. De Hollandse genreschilderkunst en de vanitasafbeeldingen Genrevoorstellingen geven het alledaagse leven weer. We kijken nu niet zozeer naar het voorgestelde zelf maar naar de diepere betekenis. We zien dat het ‘realisme’ bij de interpretatie van de Hollandse schilderkunst gemakkelijk kan worden vervangen door ‘schijn-realisme.’ Met daarbij die typische Hollandse mentaliteit, die allesoverheersende neiging tot moraliseren, vaak neerkomend op aanmoediging tot deugdzaamheid en verwijzing naar vergankelijkheid.


ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Azarja Fransen duur 4 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel

2. Bijbelse afbeeldingen en de kleursymboliek De Bijbel is een belangrijke inspiratiebron. Vooral Rembrandt heeft ons, als vroom protestant, veel prachtige, ontroerende werken nagelaten. Naast afbeeldingen van minder bekende Bijbelse verhalen, behandelen we de geboorte van Christus; de aanbidding door de koningen en de herders met hun geschenken. Van verschillende kunstenaars bespreken we Bijbelse afbeeldingen, waarin ook de kleursymboliek een belangrijke rol speelt.

collegedagen 1, 8, 15, 22 (en 29) mrt 2017 collegetijden woensdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 90,-


3. Mythologische verhalen Hoe herkennen we de Olympische goden? Wat zijn hun specifieke attributen en wat zijn de mythologische verhalen die behoren bij deze goden? Een schilder van historiestukken moest verschillende specialismen beheersen om alles goed te kunnen schilderen, van landschappen tot dieren, mensen en stillevens. Bovendien diende hij op de hoogte te zijn van de literaire en visuele bronnen van de verhalen die hij uitbeeldde. En… hij moest in staat zijn de morele betekenis van het verhaal uit te drukken. 4. Betekenissen van bloemen en planten in de schilderkunst Tot en met de 18e eeuw waren bloemen steeds verweven met dode voorwerpen: insecten, schelpen en andere exotische voorwerpen. Ook zien we hoe bloemen verbonden zijn met de verschillende levensfasen van de mens. Zo horen anjer en rozemarijn bij de verloving en het madeliefje bij een jong kind. Ook hier geldt: veel bloemen en planten hebben verborgen betekenissen.

55

huiswerk geen deelnemers 22-40 cursusnummer ES-17-09

De zin van betekenis Een cursus over zin en betekenis lijkt een hachelijke onderneming, aangezien beide woorden zoveel verschillende betekenissen hebben, dat we ons af kunnen vragen of het zin heeft om te proberen hier iets zinnigs over te zeggen. Denken we aan betekenis, dan denken we aan taal; aan woorden en zinnen. Denken we aan zin, dan denken we aan de zin van het leven, of gewoon aan zin in iets dat de zintuigen streelt. Toch lijkt er in al die verschillende betekenissen een overeenkomst, een grond-idee te schuilen: beide begrippen hebben iets te maken met intentie, motivatie en inspiratie. Als we de mens vergelijken met andere dieren is het meest onderscheidende kenmerk misschien wel dat wij een symbolische waarde aan dingen toekennen: de mens leeft in een wereld van betekenissen. Zonder betekenis bestaat er geen taal, geen geld, geen moraal, geen cultuur. Ernst Cassirer typeerde de mens daarom als een animal symbolicum, een wezen dat betekenis vergoddelijkt. In 1882 constateerde Nietzsche de dood van God, waarmee hij doelde op het nihilisme en de devaluatie van waarden in de moderne cultuur. De oorzaak hiervan zocht hij in de objectivering van ons wereldbeeld: dat we neutrale, beschouwende wereldburgers zijn geworden, zonder liefde of passie; niet in staat om zin en betekenis te scheppen. Het moderne denken wordt in sterke mate beinvloed door de wetenschappen, die uitgaan van een objectief gegeven, meetbare werkelijkheid, geregeerd door wetten van oorzaak & gevolg. Daarin is geen plaats voor subjectieve noties als zin, betekenis of bedoeling; ‘de feiten spreken voor zich’ en ‘meten is weten’.


Ons vertrouwen in de wetenschap, en geloof in ‘de feiten’, heeft geleid tot een ‘onttovering van de wereld’. Ons gedrag wordt bepaald door ‘stofjes in de hersenen’, onze ‘genetische opmaak’ en de marketing van producten en ideeen; de vrije wil bestaat niet. De verwetenschappelijking en verzakeling van ons wereldbeeld vormen zo een bedreiging voor de leefwereld, waar mensen in sociale interactie betekenis geven aan maatschappelijke ontwikkelingen, en daarmee voor de democratie. Of het nou gaat over de economie, het onderwijs, de zorg, veiligheid of cultuur: verwetenschappelijking en verzakeling leiden tot een instrumenteel denken waarin voorbij gegaan wordt aan de betekenis-stichtende capaciteit en behoefte van mensen. Daaruit valt de populariteit van diverse burger-initiatieven en de betekeniseconomie te verklaren: betekenis ontstaat door te doen, te maken en (interactief) te handelen. In deze cursus gaan we in op de rol van betekenis in de taalfilosofie, hermeneutiek, levensfilosofie en ethiek, biologie en evolutie, en actuele thema’s zoals economie, onderwijs, gezondheidszorg, veiligheid en cultuur.

56



[email protected]

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek, Beursstraat collegedagen 2, 9, 23 feb., 2, 9, 16, 23, 30 mrt, 6 en 13 apr. collegetijden donderdag van 15:00 tot 17:00 uur uw bijdrage € 205,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 13 - 23 cursusnummer HE-17-10

Dzengis Khan en andere Grote Middeleeuwers Wanneer het zich laat aanzien dat de wereld toch niet zal vergaan, slaat de stemming in Europa na het jaar 1000 radicaal om. De lethargie rond de millenniumwisseling maakt plaats voor nieuw elan. Lang opgekropte spanning ontlaadt zich op allerlei manieren. Veranderde omstandigheden scheppen een vruchtbaar klimaat voor een andere tijdgeest, een nieuw bewustzijn met felle overtuigingen en onstuimige gebeurtenissen. De geschiedenis van de Hoge Middeleeuwen (1000-1250) is er een van grote heftigheid. In deze cursus worden tien grote Middeleeuwers ten tonele gevoerd die een stempel hebben gedrukt op hun tijd, en op de onze. Mannen en vrouwen die samen een afspiegeling vormen van hun tijd. In vijf bijeenkomsten van 3 uur staan telkens twee van hen centraal. Hun persoonlijke verhalen vormen de invalshoeken van waaruit we de fascinerende geschiedenis van de Hoge Middeleeuwen nader bekijken. Kruistochten, culturele bloei, geleerdheid, ridders en kastelen, kloosterleven, machtsstrijd, sociaaleconomische veranderingen, voorboden van een nieuwe tijd. Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 10,= voor vijf readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. In de vijf bijeenkomsten maakt u kennis met:

HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 5 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Hengelo’s Museum, Beekstraat collegedagen 17, 24, 31 jan. en 7, 14 feb. 2017 collegetijden

Grote veldheren in het Midden-Oosten Dzengis Khan / Baibars Geleerde mannen in Andalusië Maimonides / Averroes Heilige vrouwen in Duitsland Hildegard van Bingen / Elisabeth van Thüringen Dominante pausen in Italië Gregorius VII / Gregorius IX Tragische koningen in Engeland Richard Leeuwenhart / Jan zonder Land



dinsdag van 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 150,huiswerk geen deelnemers 15-40 cursusnummer HE-17-11

57

Machtige koningen De dynastie van de Hohenstaufen Als dank voor zijn trouwe diensten aan Hendrik IV (“de gang naar Canossa”), krijgt paltsgraaf Frederik van Zwaben in 1079 de dochter van de keizer tot vrouw, en wordt hij verheven tot hertog van Zwaben. Daarmee begint de opkomst van het vorstenhuis van de Hohenstaufen. Na de Karolingen, Ottonen en Saliërs is dit het vierde en meest glorieuze van de grote Duitse vorstenhuizen. In vier bijeenkomsten van 3 uur maakt u kennis met de lotgevallen van de zeven generaties Staufers: van Frederik I (“de Oude”) tot en met Koenraad. Alle hoogte- en dieptepunten van deze roemruchte dynastie passeren de revue. U leert ze allemaal kennen: de verschillende Frederiken, Filips, Hendrik. Een cursus als een familiealbum met een bonte reeks vreugdevolle en tragische belevenissen. Hun vrouwen, hun kinderen, hun opkomst en neergang….


ZUTPHEN docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis

Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 8-daagse culturele/culinaire studiereis naar Duitsland (zomer/najaar 2017), die mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid wordt. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.

duur 4 lessen van 3 uur incl. pauze locatie De WIjngaard, Wilhelminalaan 3 collegedagen 28 feb., 7, 14 en 21 mrt 2017 collegetijden dinsdag van 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage


€ 130,huiswerk geen deelnemers 15-40 cursusnummer ZU-17-12

58

Giovanni di Paolo illustreert het Paradijs van Dante voor Alfonso V van Aragòn, Koning van Napels De zogenaamde Yates-Thompson 36 codex in de British Library in Londen wordt beschouwd als een van de mooiste geïllustreerde manuscripten van de Divina Commedia van Dante. Het manuscript werd rond 1445 vervaardigd in Siena. De illuminaties bij Inferno/ Hel en Purgatorio/ Louteringsberg worden toegeschreven aan Priamo della Quercia (door Pope Henessey aan Vecchietta). De miniaturist van Paradiso/ Paradijs, waar het in deze cursus om gaat, was de Sienese schilder Giovanni di Paolo. Het manuscript was in het bezit van Alfonso V van Aragòn, Koning van Napels, schepper van een van de grootste humanistische bibliotheken, de Biblioteca Alfonsina. Giovanni di Paolo heeft zich niet beperkt tot de lotgevallen van Beatrice en Dante tijdens hun tocht door de negen hemelsferen. Hij illustreert ook de lotgevallen van de personen die ze ontmoeten, hij visualiseert gebruikte metaforen en verwijzingen naar de klassieke literatuur. Een aantal miniaturen illustreert historische scènes en andere voorvallen die niet door Dante beschreven zijn, maar zijn ontleend aan het Ottimo Commento.


ZUTPHEN docent

[email protected]

drs. Jeanne van der Stappen, cultuurwetenschapper duur

Er zijn in de loop der tijden veel commentaren geschreven bij de Divina Commedia. Ottimo Commento – de naam zegt het al – werd het hoogst gewaardeerd. Het werk wordt toegeschreven aan de Florentijnse notaris Andrea Lancia, die leefde van 1280 tot ca. 1360 en die Dante persoonlijk gekend zou hebben.

3 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze

De 61 miniaturen - 9 cm hoog, verschillende breedtes - bevinden zich onderaan de pagina. Zij worden tegenwoordig beschouwd als kleine kunstwerkjes op zich, maar de bedoeling was, en is nog steeds, het lezen van de tekst te vergemakkelijken. De tekst blijft de hoofdzaak.

collegedagen


In 1993 verzorgde John Pope-Hennessy de eerste uitgave van Paradiso uit de Yates-Thompson codex in kleur. Mijn dia’s komen uit deze prachtige uitgave.

locatie ‘t Atrium, Martinetsingel, hoek Pelikaanstraat - parkeren aan Houtwal

9, 16, 23 feb. 2017 collegetijden donderdag 14:30 - 17:00 uur uw bijdrage inclusief digitale reader € 85,-

De citaten heb ik genomen uit de vertaling van Ike Cialona & Peter Verstegen, een uitgave van Atheneum uit 2000.

huiswerk

De cursus telt drie bijeenkomsten:

deelnemers

geen

12-18

Canto 1 tot en met Canto 9 Canto 10 tot en met Canto 20 Canto 21 tot en met Canto 33

cursusnummer ZU-17-13

59

Nietzsche - Over oude en nieuwe filosofie Friedrich Nietzsche (1844-1900) plaatst graag vraagtekens bij de filosofie en haar ernstige vragen (en achter die vraagtekens uitroeptekens). Zo lijkt hij uit het spoor te treden en met een haakse blik de vertrouwde zelfopvatting van de filosofie te ontregelen, zich vrolijk te maken over de filosofische ernst. Nietzsche laat zien dat de filosofie van oudsher op een bepaalde manier werkt, onuitgesproken, onbewust misschien zelfs. De zogenaamde inzichten van de filosofie zijn een soort boerenbedrog uit Athene: het is zaak de filosofie te doorzien als een truc. En dan? Sommigen interpreteren Nietzsche alsof hij de filosofie inderdaad - met genoegen - ten grave draagt. Zijn literaire stijl zou zijn nietmeer-filosofische bedoelingen voldoende etaleren: een kermis vol verdraaiingen, inconsistenties, overdrijvingen ... om gek van te worden! Anderen benadrukken echter dat Nietzsche wel degelijk aan het ‘spel’ van de filosofen wil deelnemen. Dat blijkt uit het systematische karakter van zijn kritiek op ‘de’ filosofie. Bovendien blijkt hij wel degelijk een eigen filosofisch systeem op te bouwen. In deze cursus gaat de aandacht uit naar de manier waarop Nietzsche ‘de’ oude filosofie afbreekt en een nieuwe filosofie met een eigen kennistheorie en waarheidsopvatting opbouwt. Om een en ander duidelijk te maken komen enkele tekstfragmenten uit Voorbij goed en kwaad (1886) uitvoerig aan de orde.


ZWOLLE docent

[email protected]

mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1 collegedagen 12, 19, 26 jan., 2, 9, 16 feb. 2017 collegetijden donderdag van 10:00 tot 12:30 uur


mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl). .

uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën € 155,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-17-14

60

Het Nieuwe Akropolismuseum Een topmuseum over het leven in de klassieke stadstaat Athene Sinds 2009 is Athene een schitterend museum rijker: het Nieuwe Akropolismuseum. Het is bijna tien keer zo groot als het oude museum boven op de berg. De inrichting is modern en overzichtelijk. De bovenste etage is enigszins verdraaid en ligt precies parallel aan de cella van de Parthenontempel die je op korte afstand ziet liggen. Op die etage bevinden zich de friezen van deze tempel, originele en ook veel kopieën van de beroemde Eldgin marbles uit het British Museum. De bezoeker krijgt in het nieuwe museum een heel goed beeld van de menselijke aanwezigheid op en rond de Akropolis vanaf de prehistorie tot in de late oudheid. Tijdens deze korte cursus maakt u niet alleen kennis met dit museum, maar ook met het leven in de stad Athene in de 5de en 4de eeuw v. Chr.: de periode van de grootste bouwactiviteiten op en rondom de Akropolis. Het was een tijd van welvaart voor architecten, beeldhouwers en ambachtslieden, maar er was ook een welhaast constante dreiging van een Perzische inval. De Atheners wonnen de veldslag bij Marathon en de zeeslag bij Salamis, maar de geschiedenis had op die momenten net zo goed een heel ander vervolg kunnen krijgen. 12 januari Introductie / Het gebouw en de opgravingen onder het museum / Begane grond : vondsten uit de omgeving van het museum 13 januari v.m. Archaïsch Athene (Eerste verdieping Akropolis Museum).De Perzische oorlogen en de Attisch-Delische Zeebond. De Atheense Hegemonie: het klassieke tempelcomplex


13 januari n.m De Parthenon zaal en de kwestie van de “Elgin marbles”


ZWOLLE docent

contactpersoon Hans van Drunen duur 3 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat hoek Assendorperdijk collegedagen 12 en 13 januari 2017 collegetijden donderdag 13-15 uur vrijdag 10-12 uur en 13-15 uur uw bijdrage

Hoorcollege met ruimte voor vragen

€ 72,-

Een digitale hand out van de cursus wordt u tevoren via wetransfer toegestuurd. Een keurig verzorgde reader is aan het begin van de cursus te koop voor € 12,50 Het is zinvol de hand out vooraf door te nemen.

huiswerk geen deelnemers 12-22

Bij voldoende belangstelling wordt in maart 2017 een zesdaagse reis georganiseerd naar Athene en omgeving. U overnacht in een hotel aan de voet van de Akropolis en pal naast het nieuwe museum. Op www.phileas.info kunt u een indruk krijgen van deze reis.

61

[email protected]

drs. Argyris Angelou

cursusnummer ZW-17-15

Sicilië in de Middeleeuwen In de voetsporen van Normandiërs en Staufers Als ca. 1020 de Normandiërs zich meester maken van Sicilië en Zuid-Italië, groeit hun vorstendom uit tot een van de rijkste en machtigste koninkrijken van Europa. Wetenschap en cultuur, politiek en macht gaan er hand in hand. Dat Sicilië eerder werd overheerst door de Grieken en de Arabieren speelt daarbij een belangrijke rol. Deze smeltkroes van culturen breekt definitief door als Sicilië onder de Staufers wordt verenigd met het Heilige Roomse Rijk en ook politiek gezien grote invloed krijgt. Onze ontdekkingstocht begint rond het jaar 1000. We volgen de voetsporen van de Normandiërs naar het zuiden, waar zij een opmerkelijke heerschappij vestigen. De acht vorsten van Sicilië vormen het uitgangspunt voor een reis door de hoge Middeleeuwen (1000-1250). We komen uit bij keizer Frederik II van Hohenstaufen (1194-1250), een van de meest fascinerende vorsten uit de geschiedenis.


ZWOLLE docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis heeft zich gespecialiseerd in de geschiedenis van de Hoge

In 5 bijeenkomsten van 3 uur komt o.a. aan de orde:

Middeleeuwen.

* * * *

duur

Sicilië, schoonheid en tragiek – inleiding – Sicilië tot het jaar 1000 – Grieken - Byzantijnen Arabieren en Normandiërs – nieuwe veroveraars Smeltkroes Sicilië - Rogier II en de verspreiding van kennis en cultuur – Palermo - Capella Palatina - Cefalù – Monreale Sicilië en de Staufers – Hendrik VI en Frederik II “Stupor Mundi” – Sicilië, centrum van macht en cultuur

Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 10,= voor vijf readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.


Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 13-daagse studiereis naar Sicilië (april 2017), die mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid wordt. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.

5 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Jeruzalemkerk, Windesheimstraat hoek Assendorperdijk collegedagen 16, 23, 30 jan., 6 en 13 feb. 2017 collegetijden maandag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 155,huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-17-16

62

Keizer Claudius ‘…geen eindproduct van de natuur, maar slechts een ruwe schets’ Zo klinkt het hard uit de mond van zijn moeder Antonia. Was keizer Claudius werkelijk een ‘idioot’? Hoe bestaat het dan dat hij in 41 n. Chr. tot het keizerschap werd geroepen en dertien jaar aan de macht bleef? En dat onder zijn regering half Brittannië aan het Romeinse rijk werd toegevoegd? Zo zijn er meer vraagtekens te zetten bij dit keizerleven dat nieuwsgierigheid opwekt. En wie herinnert zich niet de magistrale filmserie I Claudius, met de schitterende vertolking van Claudius door Derek Jacobi? Wij zullen in deze collegereeks in het eerste uur de antieke auteurs behandelen die ons beeld van Claudius hebben beïnvloed en hun relaas in selectie en vertaling lezen: het zijn Tacitus, Suetonius, Cassius Dio en Flavius Josephus. Vooral Tacitus schetst ons in zijn Annalen (“deze onverbiddelijke jaarboeken van de menselijke wreedheid”) een indringend en intrigerend beeld van de keizer die hoe langer hoe meer een speelbal werd van zijn vrouwen en vrijgelatenen. In het tweede uur zullen wij steeds één aflevering bekijken van de tv-serie I Claudius en analyseren waarop het script van de film is gebaseerd en hoe kritisch wij al dan niet moeten staan tegenover het opgeroepen beeld.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Henk Schoonhoven duur 10 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 26 jan., 2, 9, 16, feb., 2, 9, 16, 23, 30

(Er wordt gebruik gemaakt van fotokopieën waarvan de kosten ca. € 10 zullen bedragen. Op het eerste college worden suggesties gedaan voor eventueel zelf aan te schaffen literatuur.)

donderdag van 13:30 tot 16:00 uur


De serie begint in het jaar 24 v.Chr. en op deze manier krijgt u een goed overzicht van de hele Julisch-Claudische dynastie vanaf keizer Augustus tot aan Nero (54 n. Chr.).

mrt en 6 apr. collegetijden

uw bijdrage exclusief kopieën € 155,-huiswerk geen deelnemers 18 - 22 cursusnummer ZW-17-17

63

Barok Aangenaam om naar te luisteren, nietwaar? Zondagochtend, zon op het balkon, croissantje, koffie en zachtjes op de achtergrond Vivaldi. Het weekend kan niet meer stuk… Barokmuziek is voor veel mensen het ideale geluidsbelang. Maar wanneer je serieus in de werken van de componisten uit de periode 1650-1750 duikt gaat er een hele nieuwe en onvermoede wereld open. Een wereld vol intriges en intriganten, opportunisten en buitenstaanders. Een wereld waarin de geur van succes zich soms zomaar mengt met de stank van armoede en bederf. In deze cursus nu eens geen componistenportretten maar dwarsverbanden in een historische context geplaatst. Niet alleen de werken van grote componisten als Bach en Händel komen aan de orde, maar ook die van totaal vergeten meesters.


ZWOLLE docent

In vier avonden bespreekt Ben Coelman met behulp van een overstelpende hoeveelheid beelden geluidmateriaal een aantal belangrijke thema’s waaronder: Vorm en Vormeloosheid, Muziek en Macht; Metropool en Periferie; Vrouwen en Muziek.

drs. Ben Coelman

Na afloop van de cursus luistert u nooit meer achteloos naar een stukje Vivaldi maar hoort u de wereld die daarachter schuil gaat…

locatie


Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 20,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen. Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen. Een reader ‘Barok’ Een 3-cd-box met 40 composities uit de periode 1600-1750 Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een cd-verzameling

duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze

Jeruzalemkerk, Assendorperdijk hoek Windesheimstraat collegedagen 13, 20, 27 jan. en 3 feb. 2017 collegetijden vrijdag van 13:30-16:00 uur uw bijdrage € 110,huiswerk ja deelnemers 18-40 cursusnummer ZW-17-18

64

[email protected]

Schoonheid in gepleisterd beton actueel De Nederlandse tropenarchitectuur filosofie geschiedenis/ archeologie in Nederlands-Indië/ Indonesië Na de ontdekking van de zeeroute naar Oost-Indië volgt in Azië de opbouw van een handelsimperium. De VOC krijgt van de Staten Generaal zowel het alleenrecht als soevereine macht. Beide aspecten vragen om goed georganiseerde bouwplannen: forten en factorijen enerzijds en versterkte steden anderzijds. De Hollandse bouwmethode wordt met veel pragmatisme geëxporteerd, inclusief de vaderlandse grachten, trapgeveltjes en buitenplaatsen. Na de ondergang van de VOC komt de lange 19e eeuw, waarin alle élan uit het leven verdwijnt. Indië wordt een wingewest waar iedere uitgegeven cent er een te veel is. De bouwkunst slaapt geheel in en degenereert tot een soort onbegrepen classicisme, soms nog ontworpen door legeringenieurs maar meestal gewoon door Chinese aannemers.


Na de opheffing van het ondragelijke cultuurstelsel wordt de kolonie opengelegd voor vrij ondernemerschap. De ethische politiek komt op. Nederland heeft plotseling een roeping te vervullen. De nieuwe economie vraagt om alles, want er is niets. Velen trekken nu naar Indië, inclusief jonge architecten, die zich ongetwijfeld driemaal de ogen uitwreven over wat ze aantroffen aan non-architectuur. Alle moderne bouwstijlen krijgen in Indonesië nu snel hun plek. Men polemiseert over het wezen van de Indische architectuur. Maar van welke richting de architecten ook zijn, alles wordt perfect aangepast aan de tropische klimaatseisen. De Amsterdamse School transformeert zich tot een tropisch art-deco. Ook staal en beton vinden er succesvolle toepassing. Het Indische Bouwen, de gangbare moderne verzamelnaam, neemt een unieke plaats in in de architectuurwereld. Wandelend door de geschiedenis zult u er tijdens de cursus uitgebreid kennis mee maken. Cursusoverzicht in titels per dagdeel 1. De VOC periode en de 19e eeuw, vallen en opstaan 2. De 20e eeuw. De Hollandse tropenarchitectuur komt tot volle bloei 3. De landhuizen. Overdaad van het goede leven in late 18e en vroege 19e eeuw college met ruimte voor vragen

65

gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

ZWOLLE docent

[email protected]

ir. Joep Walter duur 3 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1 collegedagen 1, 8, 15 mrt collegetijden woensdag 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 95,-- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 12-22 cursusnummer ZW-17-19

‘Ein feste Burg ist unser Gott’ Lutherse kerkmuziek van Luther tot Bach In ons land kent de belangstelling voor Johann Sebastian Bach, en met name voor zijn Matthäus-Passion, nauwelijks grenzen. Weliswaar is het oeuvre van Johann Sebastian Bach groot en rijk genoeg om een heel leven genoeg aan te hebben, maar het verdient zeker de aandacht dat Bach behoorde tot een bijzonder muzikale familie en in de rijke muzikale traditie van het Lutherdom stond. In het kader van het reformatiejaar 2017, waarin zal worden herdacht dat het 500 jaar is geleden dat Luther zijn 95 stellingen tegen de aflaathandel van Johannes Tetzel aan de deur van de slotkapel in Wittenberg sloeg, biedt deze cursus een introductie tot de Lutherse muziektraditie vanaf de reformator tot aan Johann Sebastian Bach. Aan de orde komen Heinrich Schütz’ Musikalische Exequien (1636) en Dieterich Buxtehudes Membra Jesu nostri (1680). Tevens kunt u kennismaken met muziek van de hand van leden van de Bach-familie vóór Johann Sebastian Bach, van wie Johann Christoph Bach (1642-1697), die organist was in Eisenach in de tijd dat Johann Sebastian Bach in deze stad opgroeide, mogelijk de meest opmerkelijke verschijning is. De cursus zal eindigen met Bachs cantate Ein feste Burg ist unser Gott, BWV 80.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Marcel Zwitser duur 10 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Gebouw Brink 13 collegedagen 30 jan., 6, 13, 20 feb. 13, 20 en 27 mrt., 3, 10 en 24 april 2017 collegetijden maandag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabus


€ 250,huiswerk luisteropdrachten van variabele lengte, vermeld in syllabus. deelnemers 15-29 cursusnummer ZW-17-20

66

Schilderkunst van de Gouden Eeuw Niet voor niets staan er dagelijks lange rijen voor de ingang van het Rijksmuseum in Amsterdam. Van over de hele wereld komt men, jong en oud, om oog in oog te staan met de beroemdste schilderijen die Nederland heeft voortgebracht, waaronder De Nachtwacht van Rembrandt en Het Melkmeisje van Vermeer. Maar waarom zijn deze en andere werken uit de Gouden Eeuw eigenlijk zo bijzonder? In vijf lessen nemen we de Nederlandse schilderkunst uit de 17e eeuw onder de loep. Er wordt niet alleen aandacht besteed aan de kunstwerken zelf en aan hun makers, maar ook aan de tijd waarin de schilderijen zijn gemaakt. De maatschappelijke, religieuze, politieke en economische situatie van de 17e eeuw is namelijk onlosmakelijk verbonden met de kunst, haar waarde en betekenis. De verschillende genres in de schilderkunst zullen uitgebreid behandeld worden: historiestukken, portretten, genrestukken, landschappen en zeegezichten en stillevens. Met welk doel werden deze schilderijen gemaakt? Wie kochten de werken? Welke boodschap of moraal zit er in de schilderijen ‘verborgen’?


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Sophie van Steenderen duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 2, 9, 16, 23 en 30 mrt 2017.

Kortom, leer uw klassiekers (nog beter) kennen!

collegetijden donderdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage



67

Generaties: wat geef je door? Denken over generaties: wat verbindt families en familieleden? Hoe bepaalt ons dit individueel? Kunnen we nog spreken van ‘dat is er een van de familie die-en-die’? Die woonden toch altijd daar-en–daar?’ In de hedendaagse postmoderne ego-gerichte samenleving lijkt lid zijn van een familie geen sociologisch herkenningspunt meer. Ivan Boszormenyi-Nagy Doet familie er dan nog toe of is dit fenomeen achterhaald? De slimme list van de biologie is dat ieder mens geboren wordt uit ouders die weer geboren zijn uit hun ouders. Zo kan er worden doorgeredeneerd naar vroegere tijden. Ieder mens sterft een keer en wellicht laat u nageslacht achter, dat op zijn beurt weer kinderen krijgt; die... De biologie heeft zichzelf voorwaarts in de tijd (voort)levend uitgevonden, post-modern of niet! De vraag is wat er in de tussentijd gebeurt, wat geven mensen binnen een familie aan elkaar door, tussen start en einde? Hoe bepalen ouders uw leven? Of gebeurtenissen die grote indruk maakten? Hoe bepaalt u het leven van uw kinderen door hoe u bent (geworden) en hoe u zich gedraagt? Zijn er verbindende begrippen te herkennen die helpend zijn het intergenerationele van families te doordenken? Begrippen als loyaal-zijn, rechtvaardigheid in relaties of vertrouwen worden onderzocht tijdens de module. Evenals hun tegenhangers onrecht en wantrouwen. Wat geven we als legaat door en wat hadden we zo graag willen voorkomen als het kon? Zijn de kinderen te belast geraakt zonder dat iemand dit gewild heeft? Hoe kunnen we met onze familieleden over dit alles in gesprek gaan?


Voorgaande begrippen en noties over generaties zijn beschreven door Prof. Dr. Ivan Boszormenyi-Nagy (1920-2007). Zijn gedachtengoed kent ingang bij hulpverlening en pastoraat. De docent heeft bij Nagy gestudeerd en is ervaren contextueel (leer)therapeut, supervisor en docent. De module is informatief en niet therapeutisch van aard, er is ruimte voor uitwisseling van eigen gedachten. In 8 bijeenkomsten van 2 uur verkennen we gezinnen en families door de eeuwen heen, hoe zit een familierelatie in elkaar, vier dimensies van relaties, relationele ethiek, loyaliteit, rechtvaardigheid, vertrouwen, verantwoordelijkheid en zorg, erkenning en dialoog. Daaromheen voorbeelden uit literatuur en film. Een reader behoort tot het lesmateriaal. Als boek wordt aangeraden: ‘Balans in Beweging’ van Ammy van Heusden en ElseMarie van den Eerenbeemt, De Toorts 906020 6508, verkrijgbaar via bol.com.

68


ZWOLLE docent

[email protected]

Anne-Maeike Jorritsma MCH duur 8 colleges van 2 uur locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1 collegedagen 20, 27 sept., 4, 11, 25 okt., 1, 8, 15 nov. collegetijden dinsdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 165,huiswerk geen deelnemers 13-22 cursusnummer ZW-16-81

Dichter bij dichters ‘Het precieze woord’ Nergens wordt de taal indringender gebruikt dan in gedichten. En wat wordt er in gedichten niet al uitgedrukt: liefde, verlangen, vertwijfeling, ontroering, geloof… In deze poëziecursus lezen wij werk van vier Nederlandse dichters uit de laatste anderhalve eeuw. Per middag staat het oeuvre van één dichter centraal. Eerst wordt een inleiding over leven en werk van de betreffende dichter gegeven. Vervolgens wordt een aantal typerende gedichten uitvoerig besproken. Hiervoor wordt per keer een tekstboekje ter beschikking gesteld. Geluidsopnamen brengen daarbij sommige verzen nog op een bijzondere manier naar voren.


Het poëzieprogramma van dit jaar heeft als thema: ‘Het precieze woord’. We lezen het werk van dichters die er in het bijzonder op uit zijn om zeer nauwkeurig te formuleren. Geen spontane opwelling van gevoelens maar een taalconstructie waarin precies onder woorden wordt gebracht waar het om gaat. Zulke taalkunstwerkjes maakte bijvoorbeeld de veelal onderschatte dichteres Jacqueline van der Waals (1868-1922). Zeker, soms geven haar verzen ook eenvoudige stemmingsbeelden of geijkte geloofsbeleving. Maar in haar beste gedichten buigt zij de taal net zolang totdat die precies uitdrukt wat zij wil oproepen. De tweede dichter die aan de orde komt, is Jan Engelman (19001972). Hij is in vooroorlogs Nederland vooral bekend geworden door gedichten als “Vera Janacopoulos”: een zangerig, welluidend klankspel waarvan de betekenis niet meteen duidelijk is. Maar hij schreef meer, verzen vol erotiek en levenslust, waar echter ook vaak de betrekkelijkheid van het aardse in doorklinkt. Uit de naoorlogse experimentele dichters kozen we dit jaar voor Gerrit Kouwenaar (1923-2014). Onder de Vijftigers was hij een van de bekendsten, als rebels dichter en als bloemlezer. Maar na het uiteenvallen van de beweging ging Kouwenaar door en hij ontwikkelde een geheel eigen, precieze stijl, waarin gedichten met virtuositeit geconstrueerd werden. Tot slot behandelen wij Ilja Leonard Pfeijffer (geb. 1968), die dit jaar de VSB-poëzieprijs kreeg. Het is een dichter die vol bravoure de taal te lijf gaat. Het is een bezwerende taal die ons op een nieuwe wijze naar de wereld laat kijken. Overzicht in titels per dagdeel: 1. Jacqueline van der Waals 2. Jan Engelman 3. Gerrit Kouwenaar 4. Ilja Leonard Pfeiffer

69


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Jan Peter Schouten duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 10, 17, 24 en 31 jan. 2017. collegetijden dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage incl. teksten € 110,huiswerk nee deelnemers 16-36 cursusnummer ZW-17-23

In het spoor van Bonhoeffer In onze West-Europese cultuur, zeker ook in Nederland, is het christendom een uitstervende zaak. Er is nog wel belangstelling voor religie, maar de kerken lopen in snel tempo leeg. Eén van degenen die zich er al vroeg bewust van was dat het deze kant zou opgaan, en die heeft nagedacht over de vraag hoe men ook en juist in een moderne, geëmancipeerde tijd christen zou kunnen zijn, was de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer. Hij zette zich in voor vernieuwing van het kerkelijk leven, vroeg aandacht voor de consequenties van christen-zijn, en raakte betrokken bij het groeiend verzet tegen Hitler. In april 1943 werd hij gearresteerd en in april 1945, slechts enkele weken voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, geëxecuteerd. Hij werd maar 39 jaar oud. Tijdens zijn gevangenschap kon hij nog wel, via brieven, contact houden met familie en vrienden. Met name in die gevangenisbrieven probeerde hij zich rekenschap te geven van wat christen-zijn in de nieuwe tijd zou moeten betekenen. Die brieven, en zijn gehele theologische nalatenschap, zijn tot op vandaag voor velen bron van inspiratie. Over het werk en de betekenis van Bonhoeffer schreef missionair theoloog Wim Dekker zijn boek Tegendraads en bij de tijd. Daarin bespreekt hij allerlei facetten van Bonhoeffers werk en gaat hij in op de vraag hoe wij vandaag ‘verder in het spoor van Bonhoeffer’ zouden kunnen gaan. In dat spoor pleit hijzelf voor kerk-zijn als kritische tegencultuur. Aan de orde komen thema’s als: gemeente-zijn, navolging, doop, geloof en mondigheid, christendom en humaniteit. In deze cursus zullen wij Dekkers boek bespreken. Daarbij zullen wij ook teksten van Bonhoeffer zelf lezen en overwegen. Wij zullen bezien of en hoe wij met Dekker inderdaad in Bonhoeffers spoor verder kunnen.


Aan te schaffen literatuur: Wim Dekker, Tegendraads en bij de tijd. Verder in het spoor van Bonhoeffer, Boekencentrum, Zoetermeer 2015 (3e druk 2016), prijs € 18,90. Een reader met teksten van Bonhoeffer en andere aanvullende teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld. Type cursus: werkcollege, aan de hand van teksten.

70


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Karel Blei duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Oude Ambachtsschool, Mimosastraat 1 collegedagen 2, 9, 16 feb., 2, 9, 16, 23, 30 mrt 2017 collegetijden donderdag 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader € 205,huiswerk geen deelnemers 13-20 cursusnummer ZW-17-24

Locaties en routebeschrijvingen - zie ook kaartjes op volgende pagina’s Apeldoorn, De Hofstad Hofveld 52 Parkeren kan gratis op het terrein. Bus rijdt met grote regelmaat, reistijd 12 tot 15 min.

Zwolle, Gebouw Brink 13 Brink 13, Gemakkelijkst per auto te bereiken (nabij Diezerkade), parkeerplaatsen in de omgeving.

Deventer, Etty Hillesumcentrum Roggestraat 3, tel. (0570) 641003 De Roggestraat is een zijstraat van De Brink. Soms wordt ook de ingang van de synagoge gebruikt: Golstraat 21, vanaf de Brink gezien links van de Roggestraat. De Brink ligt op ca. 750 m van het station.

Zwolle, Langhenkel Noordzeelaan 62, tel. (038) 467 72 00 Vlakbij station (10 min. lopen) Beperkte parkeermogelijkheden bij gebouw)

Enschede, Muziekcentrum, Noorderhagen 27 Op korte afstand van het station. Gratis parkeren bijv. bij Prismare (ca. 15 min. lopen)

Zwolle, Jeruzalemkerk Assendorperdijk hoek Windesheimstraat tel. (038) 420 01 70 Parkeren (gratis) op het terrein van de Jeruzalemkerk

Enschede, Rijksmuseum Twenthe Lasondersingel hoek H.B. Blijdensteinlaan. ca. 10 min. lopen vanaf station, parkeren in omgeving of bij Prismare (ca. 7 min. lopen)

Zwolle, De Oude Ambachtsschool Mimosastraat 1, hoek Hortensialaan Parkeren (gratis) in de naaste omgeving, Mimosastraat. Lokaal meteen links ‘Tango Alegria’

Hengelo, Bibliotheek Beursstraat 34, tel. (074) 2452565 De bibliotheek ligt vlak bij het station. Per auto is de bibliotheel goed te bereiken via de Enschedesestraat, parkeren in de parkeergarage achter de biliotheek of aan de Enschedesestraat. Hengelo, Museum Hengelo, Beekstraat 51, tel. 074-2594216 Betaald parkeren in de omgeving, vanaf station ca. 5 minuten lopen


Lochem, de Hooiplukker Achterstraat 5, tel. (0573) 250102 Het best per auto, fiets of lopend te bereiken Zutphen, ‘t Atrium Martinetsingel hoek Pelikaanstraat Parkeren op Houtwal, ca. 10 min. lopen Zutphen, PCM Tengnagelshoek 6 Parkeren € 1,- achter het hek; vanaf het station ca. 5 minuten lopen Zutphen, De Wijngaard, Wilhelminalaan, gratis parkeren in de buurt, goed 10 minuten lopen van het station. Zwolle, Windesheim Campus 2-6, tel. (088) 469 99 11 Bereikbaar per trein (station Zwolle), gelegen aan zijstraat van de de IJsselallee. Betaald parkeren € 2,-

71

Locaties APELDOORN

H De Hofstad Hofveld 52

H


DEVENTER

De Brink

E Etty Hillesumcentrum Roggestraat 3 of ingang Golstraat afh. van cursus Gratis parkeren bij De Worp en met pont over of parkeren op Grote Kerkhof

station

E

72

Locaties ENSCHEDE

R Rijksmuseum Twenthe Lasondersingel parkeren aan singel of zijstraat of bij Prismare (gratis)

R

M Muziekcentrum

M

station

HENGELO

M

M Museum Hengelo, Beekstraat, Hengelo B Bibliotheek Beursstraat, Hengelo

B


LOCHEM markt

H de Hooiplukker Achterstraat 5

H

73

Locaties ZUTPHEN station Lievevro

u we s t

raat

P

W Wijngaard Wilhelminalaan 3

W

P Paroch. Centr. Mariasch. Tengnagelshoek 6 A ‘t Atrium Martinetsingel/ Pelikaan straat H Houtwal

A

H

ZWOLLE-Assendorp

J

A De Oude Ambachtsschool Mimosastraat 1, hoek Hortensiastraat J Jeruzalemkerk Windesheimstraat hoek Assendorperdijk

A

Locaties ZWOLLE-centrum

B Gebouw Brink 13 Brink 13 station B

station


ZWOLLE-Windesheim

L

station

L Langhenkel. Noordzeelaan 62 W Campus Windesheim, G Gebouw G

G W 75

Vrienden van U3L Sinds 1992 is in Zwolle een vriendenkring van het hoger onderwijs voor ouderen actief actief. Deze vriendenkring bestaat als zelfstandige stichting met een eigen bestuur. De belangrijkste missie voor de Vrienden is het voortbestaan van succesvol hoger onderwijs voor ouderen met een goed en gevarieerd cursusprogramma. Het bestuur van de Vrienden werken hieraan mee door: - mee te denken met de coördinator van U3L - mee te denken in de programma-adviescommissie (PAC) - het organiseren van een jaarlijkse vriendenmiddag met een aantrekkelijk programma - het organiseren van tweemaal per jaar een excursie naar een interessant doel - tweemaal per jaar het Vriendennieuws uit te geven U steunt deze activiteiten door donateur te worden. De donatie bedraagt € 12,-- p.p. of € 20,-- voor twee donateurs die op hetzelfde adres wonen. De Vrienden zien u graag als nieuwe Vriend / Vriendin; u kunt dan tegen kostprijs deelnemen aan de activiteiten en u ontvangt het Vriendennieuws. U kunt zich daarover opgeven door onderstaand strookje ingevuld te zenden aan: Vrienden U3L, dhr. A.G.F. Kip, Biesbosch 129, 8032 VC Zwolle. U ontvangt dan een welkomstbrief en een factuur. U kunt zich ook opgeven per e-mail: [email protected]. Graag alle gegevens vermelden. Als u nog vragen heeft, kunt u bellen met de voorzitter van de Vrienden, tel. 038-4535968.


Arnold Kip Voorzitter

Ik meld mij / wij melden ons aan als donateur van de Vrienden U3L Naam:

Partner:

Adres: PC plaats: Tel nr.

76

U3L, Universiteit voor de 3e Leeftijd U3L is de opvolgster van Stichting HOVO Overijssel die in 2010 is ontstaan uit een samengaan van de activiteiten van de stichting HOVO Twente en HOVO Windesheim (Zwolle). Het doel van U3L is: het initiëren van cursussen en activiteiten in het kader van het hoger onderwijs voor ouderen en voorts al wat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door onder meer * het (doen) organiseren en/of onderbrengen bij derden van cursussen * samen te werken met organisaties die hetzelfde of een aanverwant doel nastreven. Het algemeen bestuur van de Stichting U3L bestaat uit: Ir. A.V.W. van Ulden, voorzitter Mevr. A.S. van ‘t Riet MA, secretaris Ir. A. Baas Ir. J. Brouwer Ir. H.G.M. Paus

Adres: U3L Dr M.L. Kingstraat 35 7557 LT Hengelo ov web: http://www.u3l.nl e: [email protected] t. 06-814 95 887 (werkdagen van 10:00 - 12:00 uur) K.v.K. nr. 08115921 De ProgrammaAdviesCommissie bewaakt de kwaliteit van de aangeboden cursussen en levert ideeën, suggesties en andere bijdragen voor de totstandkoming van het programma.


In de programma-adviescommissie Zwolle hebben zitting: Mevr. A.J.J. Bouwmeester-Dekker, voorz. Dhr A. Oosterkamp Dhr H. Kooiker Mevr. C.C.E. Woltjer-Rippen (H. Paus) (Th. Keur) Programmacoördinatie Theo Keur Han Paus

77

een Leven Lang Leren Aantekeningen

78

Aanmeldingsformulier U3L 2016 - 2017 N.B. Kunt u zich niet aanmelden via de website incl. betaling met iDEAL, geeft u zich dan op met een mail aan [email protected] vermeld daarbij uw naam en voorletter(s), uw adres incl. postcode en het telefoonnummer waarop u bereikaar bent. Kan ook dat niet, maak dan gebruik van dit formulier. naam + voorl. straat postcode

woonplaats

tel.

e-mail

voornaam

huisnr.

m / v meldt zich aan voor:

cursusnr

titel

1 2 3 In geval een van bovengenoemde cursussen niet doorgaat wil ik graag meedoen met

cursusnr

titel

a b Ik verklaar dat ik bekend ben met de algemene voorwaarden van de Stichting U3L. Voor mijn cursusbijdrage krijg ik voor aanvang van de cursus een factuur toegestuurd.

datum

handtekening

Stuur dit formulier (zonder postzegel!!) naar U3L Antwoordnummer 1057 7550 VB HENGELO

Opmerking(en)

Gebruik per persoon een formulier Aanmeldingsformulieren kunt u naar behoefte kopiëren.

De Universiteit voor de 3 e Leeftijd heet u welkom

Recommend Documents