De levensbalans van de klant centraal
Henriette Prast Hoogleraar Finance Tilburg University/Netspar
Jubileumcongres FFP Rotterdam, 6 april 2016
Financiële planning • Is niet eenvoudig
“Beleggen is lange termijn denken. Het is niet gebruikelijk om voor één of twee jaren te gaan beleggen. Denk in termen van vijf jaar. Als je bijvoorbeeld over twee jaar een nieuwe keuken in huis wilt, dan kun je beter gaan sparen in plaats van beleggen. Voor beleggen moet je de tijd nemen, want als je snelle winsten wilt, wordt het al snel gokken”
Denken in termen van vijf jaar…..
“Door de lage rente-omgeving is het rendement op traditionele investeringen met een relatief laag risico klein. Beleggers gaan daarom op zoek naar producten die een hoger rendement bieden, maar ook meer risicovol zijn. Bij een mogelijke stijging van de rente of illiquiditeit kunnen beleggers dan in problemen komen”
“Door de lage rente-omgeving is het rendement op traditionele investeringen met een relatief laag risico klein. Beleggers gaan daarom op zoek naar producten die een hoger rendement bieden, maar ook meer risicovol zijn. Bij een mogelijke stijging van de rente of illiquiditeit kunnen beleggers dan in problemen komen”
•
“Misschien ga je beleggen omdat je het leuk vindt en doe je dat met geld dat je niet direct nodig hebt. Maar ga je beleggen met een specifiek doel, bedenk dan welk bedrag je wilt opbouwen voor dat doel. Voorbeelden van een specifiek doel zijn het opbouwen van pensioen en…..” Nb opbouwen: niet-neutraal, associaties: actie kracht man
Brief Bos aan TK, 2008 • Beperkt financieel inzicht van consumenten wordt steeds vaker als een van de oorzaken genoemd van de huidige financiële crisis. Financiële educatie van consumenten kan dan ook een van de oplossingen zijn om soortgelijke problemen in de toekomst te helpen voorkomen
G20, OECD: CLOSING THE GAP “OECD/INFE POLICY GUIDANCE ON ADDRESSING WOMEN’S AND GIRLS’ NEEDS FOR FINANCIAL AWARENESS AND EDUCATION”
Kennis en financiële (in)stabiliteit • Guiso en Viviano (2013): privė beleggers met meer financiële kennis namen geen betere beslissingen rond financiele crisis • Cheng en anderen (2014): verkopers van rommelhypotheken stapten niet eerder uit/traden niet later toe tot de huizenmarkt • Mlodcik en Prast (2015): het hebben van meer financiële expertise (en man zijn) vergroten de kans op het hebben van een woekerpolis
Gurria (OECD), G20 2013, St Pburg • The recognition by the G20 of the importance of financial education for …. financial stability derives from the following observations: > On the one hand, individuals are increasingly responsible for taking key financial decisions in a complex and volatile environment > On the other hand, the level of financial literacy of most citizens remains appallingly low
Financiële kennis en gedrag • Metastudie (Fernandes en anderen 2014, Mgt Science): > Financiële educatie verklaart 0,1 procent van financieel gedrag > Relatie financiële kennis en financieel gedrag verdwijnt na correctie voor persoonlijkheidskenmerken
Mandell (2008) • financial education is “a waste of educational resources. A tremendous amount of corporate funding is spent on questionable and redundant financial education….” > In Bodie and others, CFA Institute
Nu financiële educatie niet werkt Is de rol van instituties des te belangrijker
financiele sector adviseurs planners toezichthouder wetgever
Wat werkt ook niet? • Risicoprofieltest (Mifid) > Test meet niet de risicohouding > Advies ogv test klopt niet
• Dit is beter:
Wat werkt wel (Thaler en Benartzi, 2001) 14 12 10 pre advice 1st pay rise 2nd pay rise 3rd pay rise
8 6 4 2 0 smart participants
others
Wat werkt wel (Madrian and Shea, 2001)
FIGURE 1. Automatic Enrollment for New Hires and Savings Plan Participation: Company A
Fraction ever participated
100% 80%
Zzp: premie afhankelijk van BTW afdracht (onderzoek in voorbereiding)
60% 40% 20% 0%
0
6
12
18
24
30
Tenure (months) Hired and observed before automatic enrollment Hired under automatic enrollment (3% default) Hired under automatic enrollment (6% default)
36
42
MvT Wetsvoorstel PC 2015 • Het doel van pensioencommunicatie is dat de pensioendeelnemer weet hoeveel pensioen hij kan verwachten, kan nagaan of dat voldoende is en zich bewust is van de risico’s van de pensioenvoorziening. Daarnaast moet pensioencommunicatie de deelnemer laten zien welke keuzemogelijkheden hij heeft
Mvt Wetsvoorstel PC 2015 (2) • Scenario’s van het te bereiken pensioen kunnen helpen om de risico’s inzichtelijk en persoonlijk relevant te maken. Via drie bedragen, gebaseerd op een optimistisch, verwacht en pessimistisch scenario krijgen deelnemers op het uitgebreide pensioenregister inzicht in de koopkracht en risico’s van hun toekomstig pensioeninkomen > Hetzelfde geldt voor wetsvoorstel doorbeleggen na pensioendatum
Hoe vertaalt de AFM dit? Pensioeninformatie “moet correct, duidelijk en evenwichtig zijn; alle relevante voor- en nadelen moeten aan bod komen”
“Misschien ga je beleggen omdat je het leuk vindt en doe je dat met geld dat je niet direct nodig hebt. Maar ga je beleggen met een specifiek doel, bedenk dan welk bedrag je wilt opbouwen voor dat doel. Voorbeelden van een specifiek doel: het opbouwen van pensioen”
Doel (pensioen)planning
•
Vanaf pensionering tot overlijden een levensstandaard hebben die past bij je wensen en (life-time) mogelijkheden
Pensioendoel •
Is dus een levensstandaarddoel
Pensioenrisico •
Het hebben van onvoldoende middelen om vanaf pensionering tot overlijden een levensstandaard te hebben die past bij wensen, doelen en (life time) mogelijkheden (Bodie, 2012)
Pensioenrisico Is dus een levensstandaardrisico
Levensstandaardplanning • Ervoor zorgen dat de activa naar verwachting kunnen voorzien in de noodzakelijke en gewenste consumptie vanaf nu (of pensioendatum) tot overlijden • Het risico reduceren dat er niet in de noodzakelijke en gewenste consumptie kan voorzien “Individueel ALM”
Levensstandaardbalans • Passiva: de noodzakelijke en gewenste consumptie vanaf nu (of pensioendatum) tot overlijden • Activa: het vermogen om in de noorzakelijke en gewenste consumoptuie te voorzien
Levensstandaardbalans • Activa
Passiva
• Financieel
Wonen
• Reëel
Eten
• Menselijk
Verzorging Zorg Ontspanning Sociaal
Pensioenrisico’s betreffen dus • Inflatie • Vermogen op einddatum • Rente op/rendement vanaf einddatum • Levensverwachting • Wijziging relatieve prijs • Toekomstige consumptievoorkeuren
Wijziging relatieve prijs
Zoekplaatje risicomanagement •
Passiva
Consumptieverschillen m/v
Consumptieovereenkomsten m/v
Closing the gap • POLICY GUIDANCE ON ADDRESSING MEN’S AND BOYS’ NEEDS FOR HOMEMAKING AWARENESS AND EDUCATION” > After Getting Divorced, Men Get Fat
Financiële planning • Moet uitgaan van toekomstige consumptie als passivum • Moet leiden tot combinatie van activa die > Naar verwachting optimale levensstandaard realiseert > Levensstandaardrisico minimaliseert
Financiële consument • Krijgt meer verantwoordelijkheden • Krijgt het verwijt dat hij niet geÏnteresseerd is • Krijgt de schuld als het mis gaat • Moet zich scholen en er meer tijd in steken (vooral vrouwen) • Besteedt zijn tijd liever anders (en terecht)
Financiële consument • Krijgt meer verantwoordelijkheden • Krijgt het verwijt dat hij niet geÏnteresseerd is • Krijgt de schuld als het mis gaat • Moet zich scholen en er meer tijd in steken (vooral vrouwen) • Besteedt zijn tijd liever anders (en terecht)
Instituties • Moeten verantwoordelijkheid nemen om consument te helpen goede keuzes te maken • Nog veel werk te verzetten voor de financiele planner
