Cultuurverkenners Eindrapportage. Culturele instellingen aantrekkelijker maken voor allochtone bezoekers door inzet van allochtone vrijwilligers

Cultuurverkenners Eindrapportage Culturele instellingen aantrekkelijker maken voor allochtone bezoekers door inzet van allochtone vrijwilligers

Auteurs: Pallas Lam en Miro Popovic © CIVIQ, juli 2005

CIVIQ, instituut vrijwillige inzet CIVIQ stimuleert, vernieuwt en versterkt vrijwillige inzet in Nederland. Dit doen we via promotie, onderzoek, advies, training en begeleiding. Als landelijk kenniscentrum en adviesbureau werken wij voor en met vrijwilligersorganisaties, lokale en provinciale steuninstellingen, ove rheden en bedrijven. CIVIQ werkt creatief, vraaggestuurd en resultaatgericht met als doel bij te dragen aan een leefbare samenleving met actieve burgers.

Inhoudsopgave Inleiding .................................................................................................................... 2 Leeswijzer................................................................................................................. 2 1. Achtergrond ..................................................................................................... 3 2. Doelstelling van het project .............................................................................. 5 3. Uitgevoerde activiteiten.................................................................................... 6 4. Uitkomsten per pilot....................................................................................... 10 5. Producten:..................................................................................................... 13 6. Conclusies...................................................................................................... 14 Bijlage 1 Cultuurverkenners behoefteonderzoek....................................................... 18 Bijlage 2 SWOT Analyse deelnemers Cultuurverkenners ........................................... 21 Bijlage 3 Kennismakingsdag Haagse Cultuurverkenners............................................ 23 Bijlage 4 Nieuwsbrief Cultuurverkenners nr. 1-5....................................................... 25

Cultuurverkenners Eindrapportage

1

Inleiding Een Cultuurverkenner is iemand met een niet-westerse, culturele achtergrond die als vrijwilliger werkzaam is bij een culturele instelling. Bijvoorbeeld als gastheer / gastvrouw of als rondleider. Cultuurverkenners richten zich met name op bezoekers van de eigen culturele achtergrond maar ook op andere bezoekers. In het project ‘Cultuurverkenners’ (2003 – 2005) is dit concept toegepast en verder ontwikkeld. Cultuurverkenners was een project van de Gemeente Den Haag, dienst OC&W, Fonds 1818 en CIVIQ, instituut vrijwillige inzet. Aan het project namen vijf Haagse culturele instellingen deel: Escher in Het Paleis, Haags Gemeentearchief, Het Volksbuurtmuseum, Museum de Gevangenpoort en Museon. CIVIQ was verantwoordelijk voor de uitvoering van het project, met medewerking van diverse (Haagse) samenwerkingspartners, waaronder Rosemary Samadhan van RS Woonconsultancy. In deze rapportage wordt een verslag van het project gedaan.

Leeswijzer Paragraaf 1 Paragraaf 2 Paragraaf 3 Paragraaf 4 Paragraaf 5 Paragraaf 6

gaat kort in op de achtergrond van het project. beschrijft de opzet van het project. beschrijft chronologisch en per fase de tijdens het project gerealiseerde activiteiten en hun effecten. laat zien projectuitkomsten per pilot. geeft een overzicht van de gemaakte producten. geeft de belangrijkste conclusies weer op basis van de in het project opgedane ervaringen.


2

1. Achtergrond Het project Cultuurverkenners is gebaseerd op een aantal constateringen: De bezoekers en klanten van veel culturele instellingen vormen vaak geen afspiegeling van onze veelkleurige samenleving, terwijl een groot deel van deze instellingen graag de deuren wil openstellen voor mensen van verschillende achte rgronden. In de cultuur en recreatiesector in Nederland zijn veel vrijwilligers actief, maar in deze groep zijn nauwelijks allochtonen te vinden. Allochtonen melden zich niet zomaar aan bij betreffende instellingen. Belemmeringen die in dit kader vaak genoemd worden zijn taalbeheersing en cultuur. Aan de andere kant blijkt dat de groep allochtone ouderen die behoefte heeft aan een zinvolle tijdsbesteding groeit. Daarnaast willen allochtone zelforganisaties hun doelgroepen meer laten deelnemen in de culturele sector door excursies te organiseren naar culturele instellingen en bezienswaardigheden in Nederland. Het organiseren van dergelijke activiteiten vergt veel tijd en inzet, omdat allochtone zelforganisaties niet goed bekend zijn met de mogelijkheden en omdat de deelnemers vaak een tolk en andere begeleiding nodig hebben. In 2002 heeft CIVIQ (voorheen sVM) een netwerkbijeenkomst voor allochtone ouderen geleid over vrijwilligerswerk. Allochtone ouderen benoemden in deze bijeenkomst motieven om zich vrijwillig in te zetten. Deze motieven komen sterk overeen met die van Nederlandse vrijwilligers. Allochtonen voelen zich aangetrokken tot vrijwilligerswerk waar ze zelf iets aan hebben. Daarnaast is het voor hen belangrijk hun blikveld te verruimen en de mogelijkheid te krijgen nieuwe terreinen te ontdekken. Status en aanzien spelen ook een belangrijke rol. Het vrijwilligerswerk in Nederlandse organisaties wordt in de eigen groep namelijk lang niet altijd herkend als vrijwilligerswerk en geeft daardoor ook geen status en aanzien. Daarom is het belangrijk vormen van vrijwilligerswerk te vinden die wel aan deze eisen voldoen. In het project Cultuurverkenners komen de motieven en wensen van allochtonen en allochtone zelforganisaties en de doelstelling van culture le instellingen ten aanzien van allochtonen samen.


3

De vierde N8: Museumnacht Amsterdam wil meer allochtonen trekken Nederland kreeg de afgelopen vier jaar meerdere museum- en cultuurnachten; evenementen waarop de musea in een stad ’s nachts geopend zijn en het publiek verwennen met speciale optredens en activiteiten. De moeder van alle nachten is die in Amsterdam, waar het vier jaar geleden allemaal mee begon. Werd ‘De N8’ destijds een beetje met argusogen bekeken; nu is het een begrip. De vierde N8 richt zich meer op de multiculturele samenleving en hoopt met een apart programma ook interessant te zijn voor andere culturen dan direct Nederlandse om een bezoek te krijgen. … Sp!ts, donderdag 6 november 2003 Financiële nood hoog bij musea Museumvereniging: veel leden in gevarenzone Een fors aantal musea kampt met financiële problemen. Volgens de Nederlandse Museumvereniging verkeren veel instellingen in de gevarenzone. De Raad voor Cultuur constateert dat veel musea niet in staat zijn te reageren op het afnemen van subsidies en sponsoring…. Bron: De Volkskrant, donderdag 14 april 2005


4

2. Doelstelling van het project De doelstelling van het project was tweeledig: • Culturele instellingen beter toegankelijk maken voor allochtone klanten door de inzet van allochtone vrijwilligers als verkenner en begeleider. • Het creëren van een aantrekkelijke vorm van vrijwilligerswerk binnen de culturele sector die aansluit bij de motivatie van de allochtone doelgroep en een beroep doet op hun kwaliteiten. De beoogde doelgroep was met name allochtonen van de eerste generatie. Een groeiend deel van deze groep is niet meer actief in het arbeidsproces en heeft behoefte aan een zinvolle vrijetijdsbesteding. Het project beoogde voor meerdere partijen meerwaarde op te leveren. • Culturele instellingen kunnen een nieuwe doelgroep bereiken, verwerven (markt)kennis over deze groep en werken aan hun naamsbekendheid. • Allochtone vrijwilligers krijgen mogelijkheden voor nieuw en interessant vrijwilligerswerk. Deze vorm van vrijwilligerswerk geeft de vrijwilliger een rol van betekenis voor de eigen doelgroep en dat levert in eigen kring status en aanzien, en daarmee waardering en erkenning op. Daarnaast biedt het de vrijwilligers mogelijkheden de positie van de eigen doelgroep te versterken. • Voor de allochtone klantgroepen is het een aanbod om het blikveld te verbreden. Zij maken kennis met nieuwe aspecten van de eigen woonomgeving en krijgen een beter begrip van de Nederlandse samenleving waarin zij leven. Door middel van dit project wilde CIVIQ de volgende resultaten bereiken: • minimaal drie culturele instellingen in Den Haag en omstreken hebben een aanbod geformuleerd dat geschikt en aantrekkelijk is voor nieuwe allochtone doelgroepen; • eerste generatie allochtonen uit drie verschillende groepen hebben een of meerdere deelnemende culturele instellingen bezocht; • deelnemende culturele instellingen hebben minimaal twee allochtone vrijwilligers uit die doelgroepen aangetrokken om het aanbod van de betreffende culturele instelling toegankelijk te maken; • deelnemende culturele instellingen kunnen een duidelijk beeld geven aan allochtonen wat vrijwilligerswerk in de betreffende organisatie inhoudt; • er zijn instrumenten /(begeleidings)methoden ontwikkeld die culturele instellingen ondersteunen in het werven, inzetten en begeleiden van allochtone vrijwilligers.


5

3. Uitgevoerde activiteiten Activiteiten die tijdens het project uitgevoerd zijn kunnen verdeeld worden naar drie projectfasen: Fase 1: voorbereiding en start Fase 2: uitvoering van de pilottrajecten Fase 3: afronding en ontwikkeling/verspreiding methodiek. Fase 1: voorbereiding en start (mei – oktober 2003) In deze fase zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: Uitwerken van het projectplan In een projectplan is de werkwijze voor het project verder uitgedacht en beschreven. Contact leggen met potentiële samenwerkingspartners In de periode mei – september 2003 is een groot aantal culturele instellingen in Den Haag en omgeving benaderd (o.a. via het Museumplatform in Den Haag) voor de deelname aan het project. Inventariserend behoefteonderzoek onder allochtone ouderen Vervolgens zijn er panelbijeenkomsten georganiseerd met allochtone ouderen om na te gaan welk beeld deze groep van culturele instellingen heeft. Lokale zelforganisaties en HOF zijn gevraagd om hun medewerking te verlenen als intermediair bij het benaderen van groepen allochtone ouderen. Een groep Chinese ouderen en een groep Surinaamse ouderen uit verschillende etnische groepen hebben deelgenomen aan de panelgesprekken.

“Een museum is een bolwerk van Westerse cultuur.” “Als je begrijpt wat het is en waar het voor dient, dan is het een waardevolle historische vondst. Anders is het alleen oude rommel.” “Na afloop weet je dat die meneer op het briefje van duizend gulden deze schilderijen heeft gemaakt.” Deelnemers aan de panelgesprekken

Organiseren van een startbijeenkomst De uitkomsten van het behoefteonderzoek zijn gepresenteerd op de startbijeenkomst voor culturele instellingen op 17 september 2003. Daarnaast zijn op de bijeenkomst de opzet van het project en de mogelijke deelname aan het project besproken. Potentiële pilots moesten aan de volgende criteria voldoen: • Laagdrempelig (herkenbaar en concreet) aanbod; • Aanbod dat uiting geeft aan het culturele erfgoed van Nederland; • Instelling is bereid om te investeren in het aantrekken van een nieuwe klantgroep (inzet personeel, pr-materiaal e.d.); • Inbedding van de projectresultaten in de organisatie (instelling is bereid tot structurele voortzetting van de ontwikkelde werkwijze, uit eigen middelen);


6

•

Instelling is bereid om opgedane kennis en ervaring beschikbaar te stellen en te delen met andere instellingen. In totaal hebben 10 culturele instellingen deelgenomen aan de startbijeenkomst. Na afloop van de bijeenkomst waren alle culturele instellingen geïnteresseerd in het project. Tenslotte hebben 5 o rganisaties zich aangemeld als pilot: • • • • •

Gevangenpoort / Haags Historisch Museum Haags Gemeente Archief Museon Het Volksbuurtmuseum Escher in het Paleis

Fase 2: uitvoering van de pilottrajecten (november 2003 – december 2004) Tijdens de uitvoeringsfase zijn de volgende activiteiten gerealiseerd: Plenaire bijeenkomsten voor de deelnemende pilotorganisaties In de periode november 2003 – december 2004 hebben zeven plenaire bijeenkomsten plaatsgevonden waarin de pilots voorbereidingen troffen voor het werven en behouden van cultuurverkenners. De bijeenkomsten zijn steeds bij een andere instelling georganiseerd. Belangrijke gespreksonderwerpen waren: • Wat heeft de eigen organisatie te bieden aan de doelgroep allochtone ouderen en hoe presenteer je dit aanbod op een aansprekende manier? • Waar zit de toegevoegde waarde van een Cultuurverkenner en welke rol zou hij/zij kunnen vervullen voor de instelling? • Wat is er nodig om Cultuurverkenners te vinden en in te zetten in eigen instelling? • Welke netwerken / contacten met allochtonen zijn er? • Hoe kun je een netwerk van allochtonen opbouwen (waar vind je ze en hoe doe je dat?)? • Welke mogelijke taak / rol wil de instelling aan de cultuurverkenners geven (uitwerken profiel Cultuurverkenner)? • Hoe kan de Cultuurverkenner zijn eigen achterban interesseren voor het museum? • Hoe staat het met het vrijwilligersbeleid in eigen instelling? • Hoe krijgen cultuurverkenners een plek in de organisatie? • Samenwerkingsmogelijkheden met de andere pilots: wat doen pilots gezamenlijk en wat niet? Materiaalontwikkeling Om de bovengenoemde onderwerpen uit te werken zijn aan de pilots handvatten (materiaal) aangereikt waaronder: • een grid voor een SWOT analyse, • een opzet voor een activiteitenplan, • de Quickscan Vinden en Binden, • de Quickscan Vrijwilligersbeleid, • ‘eigenaardigheden’ in het werken met mensen uit andere culturen, • ‘meten van resultaten’.


7

Organiseren van een Kennismakingsdag Haagse Cultuurverkenners Er is gekozen om op 13 mei 2004 als wervingsactiviteit een gezamenlijke Kennismakingsdag Haagse cultuurverkenners te organiseren. Het doel van de Kennismakingsdag was een grote groep Hagenaren met verschillende etnische achtergronden kennis te laten maken met de culturele instellingen en de mogelijkheden om daar actief te worden als Cultuurverkenner. De deelnemers hebben te voet en per bus de vijf deelnemende instellingen bezocht. Deze dag heeft veel belangstelling genoten onder de doelgroep; ongeveer 30 potentiële vrijwilligers hebben hieraan deelgenomen. Ook de pers was aanwezig (RTV West). Zowel de pilots als de deelnemers hebben de dag als een succes ervaren. Door de contacten die vanuit de Kennismakingsdag zijn ontstaan hebben de pilots allochtone ouderen (maar ook jongeren!) weten te interesseren om cultuurverkenner te worden: ongeveer 15 mensen hebben zich bij de deelnemende instellingen aangemeld om Cultuurverkenner te worden. Deze belangstellenden zijn afkomstig uit diverse etnische groepen: • Turks, • Irakees, • Surinaams, • Hindoestaans en • Antilliaans.

“Deze dag was voor mij heel leerzaam. Ik woon al bijna 40 jaar in Den Haag, maar ik kende deze instellingen niet. Ik moet er nog wel een nachtje over slapen, voordat ik beslis of ik me ga aanmelden als Cultuurverkenner.” “Door de manier waarop verschillende musea hebben geprobeerd ons warm te maken voor vrijwilligerswerk, ben ik inderdaad heel enthousiast geworden. Deze dag zal vruchten afwerpen. Het is mijn bedoeling om me aan te melden.” Deelnemers aan de Kennismakingsdag

Begeleiding van de pilots bij hun activiteiten In overleg met de pilots is in eerste instantie gekozen om de begeleiding door CIVIQ voornamelijk in de vorm van pilotbijeenkomsten te laten plaatsvinden, en daar waar gevraagd/nodig individuele begeleiding te bieden. Het beoordelen en feedback geven op het plan van aanpak per instelling gebeurde wel afzonderlijk. Naarmate het pilottraject vorderde, werden de verschillen tussen de deelnemende pilots en hun insteek steeds groter. Nadat de gezamenlijke wervingsactie een aantal aanmeldingen heeft opgeleverd, is afgesproken om de pilots meer individueel te begeleiden. Communicatie naar geïnteresseerden (waaronder niet-deelnemende instellingen) Voor het informeren van de deelnemende pilots maar ook andere belangstellende culturele inste llingen is er gedurende het project een digitale nieuwsbrief gemaakt.


8

Fase 3: afronding en ontwikkeling/verspreiding methodiek 1 Evaluatie met de pilots Het project is geëvalueerd met de deelnemende instellingen op 14 april 2005. Tijdens de evaluatie kwamen de volgende vragen aan de orde: • Veranderingen in (de presentatie van) het aanbod waardoor het museum aantrekkelijker wordt voor allochtone bezoekers? • Is er sprake van toename van allochtone (oudere) bezoekers, en in hoeverre heeft het project Cultuurverkenners hieraan bijgedragen? • Welke rol hebben allochtone vrijwilligers vervuld, en in hoeverre heeft het project Cultuurverkenners bijgedragen om deze vrijwilligers te bereiken? • Veranderingen in het vrijwilligersbeleid om allochtone vrijwilligers te kunnen inzetten voor het museum? • Wat hebben pilots gehad aan de begeleiding, materialen etc. van CIVIQ? Ontwikkeling/ verspreiding methodiek In deze projectfase lag de nadruk op verspreiding van de kennis en ervaringen die met de Haagse instellingen opgedaan zijn, en het verwerken van de ontwikkelde materialen en praktijkvoorbeelden in een methodiek. In het najaar 2005 biedt CIVIQ een train-detrainerstraject Inzet allochtonen vrijwilligers in musea aan voor museumconsulenten, die musea gaan begeleiden in het werken met cultuurverkenners. Daarnaast is de Reinwardt Academie, die een beroepsopleiding voor museummedewerkers verzorgt, geïnteresseerd in de resultaten van het project Cultuurverkenners en overweegt om dit als keuzemodule in de beroepsopleiding op te neme n. Tijdens het NOV Congres op 26 september a.s. dat in het teken staat van interculturalisatie, zal een presentatie over Cultuurverkenners gegeven worden. De ontwikkelde formule is met succes toegepast in de tentoonstelling ‘Aletta Jacobs en het verlangen naar de politiek’ (28/04 t/m 04/11 2005). Organiseren van een slotpresentatie De slotpresentatie van de projectresultaten op 26 mei 2005 is niet doorgegaan wegens te weinig aanmeldingen. In plaats van een slotpresentatie zal in het najaar 2005 een feestelijke afsluiting van het project Cultuurverkenners georganiseerd worden.

1

Activiteiten van deze projectfase zijn begroot binnen het eigen werkprogramma van CIVIQ.


9

4. Uitkomsten per pilot Volksbuurtmuseum Het Volksbuurtmuseum heeft zich na de Kennismakingsdag op 13 mei terug getrokken. De reden voor deze beslissing was het negatieve advies over de voortzetting van de subsidie voor de periode 2005 – 2008, waardoor de instelling zich volledig moest richten op het waarborgen van de continuïteit van de eigen organisatie. Daarnaast is het Volksbuurtmuseum al ver met het werken met allochtonen als vrijwilligers waardoor de toegevoegde waarde van het project Cultuurverkenners voor hen iets minder voelbaar is. Het VBM heeft aangegeven graag op de hoogte te willen blijven van de voortgang en resultaten van het project. Escher in het Paleis De acht deelneme rs aan de Kennismakingsdag die belangstelling voor Escher in het Paleis toonden, waren uitgenodigd voor een ‘koffiebijeenkomst’. Tijdens de bijeenkomst is gesproken over de vraag: hoe kunnen we invulling geven aan de functie Cultuurverkenner bij Escher in het Paleis? Enkele cultuurverkenners hebben ook de opening van de tentoonstelling ‘Escher in Italië’ bijgewoond. In verband met personele wisselingen en veranderingen in beleidsstrategie zijn de cultuurverkenners in de instelling echter niet actief ingezet. Uiteindelijk heeft zich het museum begin december definitief teruggetrokken als pilot. Als reden gaf de instelling aan niet voldoende mankracht en tijd voor het project te hebben en zich in 2005 op andere doelgroepen te willen richten. Haags Gemeentearchief In tegenstelling tot andere pilots is het Haags Gemeentearchief gratis toegankelijk. Het HGA wil graag contact met alle groepen in de stad onderhouden, wat ook de stimulans was om aan dit project mee te doen. Naar aanleiding van de Kennismakingsdag heeft een aantal belangstellenden zich aangemeld bij het HGA. Ze konden echter niet direct ingezet worden, omdat de interne organisatieverandering aan de gang was. Het HGA heeft tijdens de reorganisatie formatieruimte voor werken met vrijwilligers gerealiseerd, zodat er op dit moment wel op aanbod kan worden ingegaan. Naast de interne organisatieveranderingen vormden ook personele wisselingen een complicerende factor gedurende het project. Het HGA had eveneens geen ervaring met vrijwilligers en heeft daarom extra begeleiding van CIVIQ m.b.t. vrijwilligersbeleid gekregen. In overleg zijn de doelen bijgesteld en heeft het HGA een plan van aanpak gemaakt voor de inzet van cultuurverkenners. De cultuurverkenners zouden vooral ingezet worden in het kader van het project Wereldwijde archief. Uitvoering van het plan van aanpak vindt plaats buiten het tijdspad van het project.


10

Museum de Gevangenpoort De Gevangenpoort heeft op dit moment twee cultuurverkenners. Beiden zijn een man: één met een Turkse en één met een Chinese achtergrond. De Turkse cultuurverkenner heeft deelgenomen aan de Kennismakingsdag en is op deze manier in contact gekomen met het museum. Hij heeft tot nu toe aan vier groepen rondleidingen gegeven: aan drie groepen inburgeraars (o.a. zijn klasgenoten) en één keer aan zijn familie en vrienden (een Turkse groep). Daarnaast werkt hij aan een schriftelijke vertaling van de rondleiding naar het Turks. Verder heeft hij mondeling informatie over de Gevangenpoort verspreid onder zijn (Turkse) netwerk. Deze ‘mondelinge reclame’ heeft ook vruchten afgeworpen: er waren Turkse bezoekers (ook bijvoorbeeld uit Rotterdam), die hun weg naar het museum op deze manier hebben gevonden. In totaal (groepen en individuele bezoekers) gaat het om ongeveer tachtig bezoekers. De Chinese cultuurverkenner is tijdelijk werkzaam bij het museum als toezichthouder en is inmiddels ook cultuurverkenner geworden. Zijn belangrijkste taak is het vertalen van de rondleiding naar het Chinees. Daarnaast heeft hij enkele keren aan individuen en kleine groepen (toeristen) een rondleiding in het Chinees gegeven. Er is ook een beperkt aantal Chinese inwoners van Den Haag dat als bezoeker via hem naar de Gevangenpoort is gekomen. Het aanbod van de Gevangenpoort is gedurende het project niet veranderd, de presentatie van het aanbod wel. Het gaat met name om de schriftelijke vertalingen van de rondleiding en de mogelijkheden om de rondleiding in het Turks en het Chinees te verzorgen. Er is in ieder geval sprake van een lichte stijging van het aantal allochtone bezoekers. Het bestaande vrijwilligersbeleid is niet veranderd: cultuurverkenners worden opgenomen in de vrijwilligerspool, met dezelfde rechten en plichten als ‘reguliere’ vrijwilligers. De ambitie van het museum was om één cultuurverke nner te vinden en dat is gelukt. Het werken met allochtone vrijwilligers en de effecten van deze inspanningen worden gezien als een kwestie van lange adem. Er wordt vooral gewaardeerd dat nu de vertalingen beschikbaar zijn en dat de bekendheid van het museum via de mondelinge reclame vergroot is. Haags Historisch Museum Het Haags Historisch Museum vormt met de Gevangenpoort één organisatie. Het museum heeft actief geparticipeerd aan het project Cultuurverkenners. Gedurende het project was het museum echter gesloten voor een renovatie. Daardoor konden potentiële cultuurverkenners niet aan de slag. Nadat de renovatie van het museum voltooid is (september 2005), zal daar ook het concept Cultuurverkenners geïmplementeerd worden.


11

Museon Het Museon heeft zeven cultuurverkenners: twee mannen en vijf vrouwen. Elke cultuurverkenner heeft een andere etnische achtergrond: Turkse, Antilliaanse, Pakistaanse, Peruaanse, Surinaamse, Irakese en Iranese. Drie mensen zijn al langer actief in het museum: twee als betaalde me dewerker en één als vrijwilliger. De meeste cultuurverkenners hebben deelgenomen aan de Kennismakingsdag en zijn op deze manier geïnteresseerd geraakt in het project. Twee cultuurverkenners zijn werkzaam in een werkhoek voor kinderen. Ze zouden als cultuurverkenner eigenlijk andere taken hebben, maar omdat ze dat zelf graag willen en omdat er behoefte is aan vrijwilligers voor deze activiteiten, zijn ze daar aan de slag gegaan. De Irakese cultuurverkenner wordt gezien als een uitermate goede contactpersoon naar haar achterban. Ze heeft in het Museon een symposium georganiseerd ter gelegenheid van de installatie van de nieuwe Irakese ambassadeur in Nederland. Deze gelegenheid is benut om aan de deelnemers de collectie van het museum te presenteren. Verder ko men via deze cultuurverkenner regelmatig groepen Irakese vrouwen en kinderen naar het museum. Twee andere cultuurverkenners hebben mensen uitgenodigd voor het Kerstbal. Aan het Kerstbal, georganiseerd door het Museon en de Stichting Ouderen aan het woord, hebben ruim 300 allochtone en autochtone ouderen deelgenomen. Voor het Museon was dit bal een goede gelegenheid om zich te presenteren bij deze groep potentiële bezoekers. Dezelfde twee cultuurverkenners volgen de lezingen en museumlessen, maar hebben net als de rest op dit moment geen specifieke taken. De reden daarvoor ligt niet in het gebrek aan enthousiasme bij vrijwilligers, maar Museon heeft onvoldoende capaciteiten voor begeleiding van deze mensen. Door de herinrichting van de permanente tentoonstelling is het momenteel niet mogelijk om bezoekers te ontvangen. Vanaf begin 2006 is dat weer mogelijk. Het is moeilijk om een inschatting te maken van het aantal bezoekers dat via de cultuurverkenners binnen is gekomen. Het gaat in ieder geval om groepen van Irakese vrouwen, kinderen en diverse groepen in het kader van het Kerstbal. Het aanbod van de instelling is niet veranderd. Wat betreft de presentatie van het aanbod: er is vooral gebruik gemaakt van ‘mondelinge reclame’. Het museum heeft een introductieprogramma voor nieuwe vrijwilligers, dat cultuurverkenners ook volgen. Voor cultuurverkenners wordt in principe het gewone vrijwilligersbeleid gevolgd en ze worden voor reguliere vrijwilligerstaken ingezet. Een specifieke taak van de cultuurverkenners is het meedenken met Museon hoe hun eigen achterban geïnteresseerd kan worden om het museum te bezoeken, en daarin een actieve bijdrage te leveren. Er ligt nu wel een intern document klaar over het werken met cultuurverkenners.


12

5. Producten: CIVIQ • • • • •

verslag behoefteonderzoek allochtone ouderen; materialen (handvatten) ter begeleiding voor de deelnemende culturele instellingen; een projectlogo; een introductie ‘Cultuurverkenners’ en een opzet korte cursus: ‘Inzet allochtone vrijwilligers in musea’. een workshop: opbouwen van een netwerk onder allochtonen (uitgevoerd door Rosemary Samadhan).

Pilots • • •

analyse van de organisatie om strategie te bepalen; een plan van aanpak voor de eigen instelling; een of meerdere profielen voor de rol van Cultuurverkenner in de eigen instelling.

Communicatie en PR • • • •

•

5 nummers van de digitale nieuwsbrief; de nieuwsbrief is iedere keer gepubliceerd op de site van Stap Twee (www.staptwee.nl); een uitzending over de Kennismakingsdag door Radio TV West op 13 mei 2004; een artikel ‘Op zoek naar cultuurverkenners’, Haags Historisch Museum Nieuws, nummer 5, augustus 2004; een beschrijving van het project in ‘Veelbelovend Vrijwilligerswerk, Voorbeelden ten behoeve van de eindrapportage Commissie Lokaal Vrijwilligerswerkbeleid’, Amsterdam 6 december 2004, DSP – Groep; een beschrijving van het project in ‘Uitsluiten of uitnodigen?, Trendrapport vrijwilligerswerk 2004/2005; Utrecht 2004, CIVIQ.


13

6. Conclusies De belangrijkste conclusies op basis van de in het project opgedane ervaringen: Behoefteonderzoek Uit het behoefteonderzoek blijkt dat allochtone ouderen zich nauwelijks een beeld kunnen vormen van musea. Enerzijds betekent dit dat musea extra energie moeten investeren in PR, anderzijds biedt dit extra kansen omdat de musea vrij zijn om (samen met allochtone ouderen) daar zelf invulling aan te geven. Er is dus geen sprake van negatieve ervaringen die belemmerend kunnen werken. De ouderen uit de panels tonen veel nieuwsgierigheid en belangstelling. Hierbij is het belangrijk dat ze een link kunnen leggen naar hun eigen omgeving / belevingswereld 2. Bij de beeldvorming van deze doelgroep spelen groepsmeningen en referentiepersonen een belangrijke rol (“wat de voorzitter vindt, vind ik ook”). Een aandachtspunt is wel de algehele kwaliteit van het museum; een aantal musea uit het Haagse gebied komt niet zo goed uit de kwaliteitstesten door Museumpeil. Bij het informeren en interesseren van allochtonen doelgroepen kunnen instellingen hun aanbod “aankleden” door in te spelen op de behoefte aan sociale contacten en zinvolle vrijetijdsbesteding van de doelgroep. Vertaalslag De deelnemende culturele instellingen vinden het belangrijk om allochtone doelgroepen aan te trekken. Ze blijken vooral op zoek te zijn naar de ‘ultieme’ aanpak die wonderen moet verrichten. Kant en klare oplossingen bestaan echter niet; instellingen moeten vooral vaardigheden leren om zelf signalen op te vangen en te bedenken hoe ze hiermee kunnen omgaan (het aanpassen van de eigen werkwijze). Het is vooral die vertaalslag naar eigen mogelijkheden waarmee musea (en organisaties in het algemeen) moeite hebben. Positionering en strategie De gezamenlijke voorbereiding in het project was gericht op het bereiken en ontvangen van de doelgroep in de eigen organisatie. Elke instelling maakte op basis hiervan een analyse van het eigen aanbod en een eigen plan van aanpak. De gebruikte SWOT analyse bleek een geschikt instrument om een helder beeld te krijgen van (on)mogelijkheden in de eigen instelling. Het plan van aanpak zorgde voor de positionering van de instelling (Wat heeft de bezoeker aan mijn instelling? Op welke behoefte / maatschappelijke trends speel ik in?) en het bepalen van de juiste strategie (Op welke toekomstige bezoeker ga ik me richten? Hoe gaat ons aanbod voor de bezoeker eruit zien? Hoe komt ons aanbod bij de bezoeker terecht? etc.). Daarnaast is aandacht besteed aan het gewenste profiel van cultuurverkenners.

2

Een voorbeeld van een expositie die aansluit bij de belevingswereld van bezoekers is de expositie ”Knus –

Nederland in de jaren ’50”. Deze expositie van het Noordbrabants Museum uit Den Bosch (09/02 t/m 22/05 2005) was een groot succes en trok veel bezoekers.


14

Netwerk Voor het bereiken van allochtone vrijwilligers is het voor de instelling belangrijk om over een netwerk te beschikken. Werven via deze netwerken heeft meer succes dan algemene oproepen. Het opbouwen van een netwerk kost tijd en dat wordt niet altijd juist ingeschat. Bij het opbouwen en benaderen van allochtone netwerken is het inschakelen van ‘sleutelpersonen’ heel belangrijk. Zo heeft bijvoorbeeld Rosemary Samadhan een cruciale rol gespeld in dit opzicht. Daarnaast leerden de instellingen tijdens haar wervingsworkshop gebruik te maken van allochtone netwerken en deze verder uit te bouwen. Kennismakingsdag Voor de werving van vrijwilligers is in het project onder andere een Kennismakingsdag georganiseerd. Belangstellenden kwamen op deze dag in contact met culturele instellingen die mogelijkheden boden er zelf actief te worden. De groepsgewijze benadering van potentiële cultuurverkenners maakte dat nieuwkomers zich geen eenling voelden en gaf mogelijkheden tot onderlinge uitwisseling. Een verzorgde aankleding van de Kennismakingsdag met ontvangst op het Stadhuis speelde in op de beleving van de doelgroep. Het telefonisch benaderen van de deelnemers door de pilots zorgde voor het warm houden van de gemaakte contacten. Maatschappelijk gewaardeerd werk Met een gezamenlijke profilering (logo, nieuwsbrief, publiciteit in Haagse media), de steun van de gemeente Den Haag en de Kennismakingsdag speelde het project in op het feit dat allochtone vrijwilligers hechten aan status en reputatie van een organisatie en aan een feestelijke aankleding van activiteiten. Een boodschap van deze activiteiten was onder andere: werk doen waar je niet voor betaald wordt (“vrijwilligerswerk doen”), wordt maatschappelijk gewaardeerd. Het ontwikkelde logo zorgde voor het vergroten van de herkenbaarheid van het project. Dit was belangrijk, omdat er veel verschillende partijen aan het project meewerkten. Met een duidelijk beeldmerk is het ook mogelijk het project in een latere fase uit te breiden met andere culturele instellingen. Het is ook van belang voor het benaderen en werven van de doelgroep: een logo is makkelijker te associëren en de doelgroep kan op haar beurt belangstellenden uit het eigen netwerk interesseren door op het logo te wijzen. Rol Cultuurverkenner Vanaf het begin van het project hebben de deelnemende instellingen regelmatig ideeën uitgewisseld over een mogelijke rol van de cultuurverkenner. Het was duidelijk dat een uniforme beschrijving van deze rol met taken en eisen geen optie was. De instellingen verschillen daarvoor te veel van elkaar: qua karakter, ambities en mogelijkheden. Bovendien wordt de rol van de cultuurverkenner niet alleen bepaald door de instelling, maar ook door de cultuurverkenner zelf. Bij hen is de diversiteit aan wensen, ambities en mogelijkheden net zo groot als bij de organisaties. Hierbij is de insteek: cultuurverkenners die kiezen voor een instelling krijgen daar geen standaardtaak. Invulling van de taken sluit aan op specifieke motivatie en kwaliteiten van de vrijwilliger.


15

Mogelijke rol van een cultuurverkenner: • Informatie geven over het museum en belangstelling hiervoor wekken: de Cultuurverkenner is een ambassadeur van het museum; • Toegang krijgen tot de doelgroep: de cultuurverkenner is letterlijk een sleutelfiguur; • Drempel verlagen om het museum binnen te komen, het museum is niet langer een gesloten bolwerk: de cultuurverkenner als gideonsbende, die ‘een weg door de woestijn baant’; • Klankbord voor het museum: meedenken hoe het museum aantrekkelijker gemaakt / gepresenteerd kan worden voor bezoekers uit andere culturen; • Representatie, symbolische rol warmee het museum te kennen geeft dat je geen ‘wit bolwerk’ bent, maar dat iedereen welkom is: de cultuurverkenner als gastheer en gids.

Prioriteiten Culturele instellingen willen graag allochtone doelgroepen beter bereiken. Deze ambitie staat echter niet bovenaan op de prioriteitenlijst. Een mogelijk gevolg daarvan is dat door de veranderende omstandigheden en/of nieuwe prioriteiten niet voldoende capaciteit aanwezig is om deze wens te realiseren. Ook de nodige investering wordt van tevoren soms onderschat. Verder speelt de uitgangspositie van de instelling een bepalende rol: • wel/geen ervaring met vrijwilligers; • wel/geen vrijwilligersbeleid; • mate van ambitie; • karakter van de instelling/collectie; • wel/geen een vaste contactpersoon belast met de uitvoering etc. Een overdraagbare methodiek De methodiek cultuurverkenners is overdraagbaar. Dat bewijst het succesvol toepassen van de formule in het project tentoonstelling ‘Aletta Jacobs en het verlangen naar de politiek’. Randvoorwaarden In het project is bewezen dat de formule Cultuurverkenners kansen biedt om allochtoon publiek te bereiken. Het werkt echter alleen op voorwaarde dat de organisatie voldoende tijd en capaciteit voor de uitvoering heeft (werving en begeleiding van vrijwilligers). Het zou goed zijn als de organisatie iemand beschikbaar stelt (een vrijwillige medewerker kan ook) om een dergelijk project te sturen.


16

Succesfactoren • Meerwaarde: inspanning voor het bereiken van een marktsegment • Draagvlak in eigen organisatie • Passende keuze in positionering en strategie • Beschikbaarheid menskrachten en middelen • Belemmerende factoren • Negatieve ervaringen met interculturalisatie in het verleden • Geen vrijwilligers(beleid)


17

Bijlage 1 Cultuurverkenners behoefteonderzoek Aandachtspunten uit panelgesprekken allochtone ouderen Centrale vraag • Welke behoeften van allochtone ouderen kunnen musea vervullen met hun aanbod? • Welk beeld hebben allochtone ouderen van musea? • Welk aanbod vinden allochtone ouderen interessant? • Welke aandachtspunten bij museumbezoek? Theoretisch kader Er bestaan verschillende theorieën over gedragsverandering (allochtone ouderen bezoeken zelden musea en je wilt hen zodanig beïnvloeden dat ze wel een museum bezoeken). Howard & Sheth hebben een model ontwikkeld waarin sprake is van interne en externe factoren die invloed hebben op gedrag en gedragsverandering. Interne factoren: • Welk beeld (perceptie) hebben mensen van zichzelf en van hun omgeving? • Hoe leren mensen? Externe factoren: • Etniciteit, religie, politiek, cultuur, sociale klasse e tc. • Sociale omgeving (bijvoorbeeld referentiegroepen) Beschrijving van de doelgroep “allochtone ouderen” • Ouderen in de leeftijd 50 –70 jaar uit diverse bevolkingsgroepen • Als migrant naar Nederland gekomen om een bestaan op te bouwen • Meestal niet meer actief in arbeidsproces (vanwege leeftijd, gezondheid) • Behoefte aan zinvolle vrijetijdsbesteding • Beperkte mogelijkheden om hieraan invulling te geven vanwege gebrekkige kennis van Nederlandse taal en leefomgeving, daardoor afhankelijk van derden Werkwijze behoefteonderzoek Uit eerdere onderzoekservaringen blijkt dat enquêtes minder geschikt zijn als methode om gegevens te verzamelen onder allochtone ouderen. Daarom is gekozen voor groepsgesprekken met gebruikerspanels: • Chinese groep, bestaande uit 5 ouderen • Surinaamse groep, bestaande uit 10 ouderen van verschillende etniciteiten (Hindoestaans, Javaans, Creools, Chinees) Kenmerken van gebruikerspanel: Zie beschrijving doelgroep Wonend in Den Haag en omgeving (in woongroep) • Actief in eigen verenigingen • Opinieleiders • Bij de groepsgesprekken is gebruik gemaakt van een lijst met onderwerpen en P.R. materialen van deelnemende musea.


18

Perceptie Musea De meeste panelleden hebben wel eens een museum bezocht. De twee bekendste musea waren het Volksbuurtmuseum en het Museon. Bij het voorleggen van p.r. materiaal blijkt dat ze geen flauw idee hebben welke musea er bestaan en welk aanbod zij hebben. Een eenduidige identiteit van een museum draagt bij aan de herkenbaarheid van het museum (die deelnemers konden zich iets voorstellen bij World Art Delft, maar wisten eigenlijk niet goed wat het Volksbuurtmuseum te bieden had “Dat was toch iets met dansen?”). Hoge drempel voor museumbezoek (“bolwerk van westerse cultuur”). Musea doen weinig inspanningen om deze doelgroep te bereiken of zelfs maar te interesseren (geen gerichte promotie, bij flyers uitdelen worden vaak de wijken overgeslagen waarin veel allochtonen wonen). Bij een enkel bezoek hebben panelleden het gevoel dat zij de enige “zwarten” zijn in een “witte” omgeving, w aarin ze zich ook niet echt welkom voelen. Panelleden denken dat musea voor iedereen bedoeld zijn (dus niet alleen voor intellectuelen). Na lang doorvragen komt naar voren dat panelleden vinden dat musea alleen interessant zijn voor mensen met een bijzondere belangstelling voor een bepaald onderwerp. Als het onderwerp hen aanspreekt of een link heeft met iets dat zij kennen (bijv. Indonesische muziekinstrumenten), wordt zo’n museum pas interessant. Een museumbezoek is dus geen impulsactiviteit, zoals een dagje winkelen of een wandeling langs het strand. Collecties die veel abstractievermogen vragen, spreken hen minder aan dan concrete dingen die voor de panelleden herkenbaar zijn. Musea waarin mensen ook zelf iets kunnen doen behalve alleen voorwerpen bezichtigen, worden positief gewaardeerd. Achtergrondkennis Panelleden vinden dat ze weinig algemene kennis hebben (opleiding, taalbarrières). Een museumbezoek is confronterend in die zin dat het een negatief zelfbeeld bevestigt voor allochtone ouderen: “Zie je wel dat je dom bent, je begrijpt hier helemaal niets van terwijl alle anderen het wel begrijpen.” Museumcollecties zijn voor hen vaak onbegrijpelijk en daardoor niet interessant, omdat zij de context missen. Informatie (bijv. recensies in kranten en tijdschriften, maar ook onderwijs) waarin deze context uitgelegd wordt, bereikt deze groep niet. Museumcollecties hebben toegevoegde waarde wanneer allochtone ouderen beter begrip krijgen voor (de historische achtergrond van) hun leefomgeving en dingen kunnen herkennen uit de alledaagse praktijk: “Kijk, de meneer die dit schilderij heeft gemaakt staat op het oude briefje van fl. 1.000,- ?


19

Leerproces Groepsproces In de panelgesprekken beïnvloedden de panelleden elkaar met hun meningen. De mening over een museum was een groepsmening die tot stand kwam in onderling overleg. Wanneer iema nd een positieve houding heeft ten opzichte van museumbezoek, hebben andere leden eerder de neiging om museumbezoek ook interessant te vinden, ook al zijn ze er zelf nooit geweest (polarisatie). Ook zou er sprake kunnen zijn van sociale wenselijkheid. Deze factoren vertekenen de uitkomst van een behoefteonderzoek. Maar het kan ook een kans betekenen: wanneer een kleine groep enthousiast is over een museum, is de kans groot dat zij nieuwe mensen meeneemt die wellicht niet op eigen initiatief een museum zouden bezoeken. Invloed van referentiepersonen: als informatiebron noemden de panelleden familie (kinderen, kleinkinderen) en buren (in woongroepen), daarnaast spelen kaderleden van de eigen verenigingen en andere sleutelfiguren uit hun eigen etnische groep een belangrijke rol in de beeldvorming / opinievorming. Conclusie Allochtone ouderen hebben te weinig zicht op musea en hun aanbod om daar op af te komen. Het beeld dat zij van musea hebben is dus positief noch negatief. Musea zullen dus allochtone ouderen moeten informeren en interesseren om een bezoek te brengen aan het museum. Het museum zelf en de collectie zijn dus geen doorslaggevende factoren om ouderen aan te trekken. Door het aanbod “aan te kleden” kunnen musea inspelen op behoeften aan sociale contacten en zinvolle vrijetijdsbesteding: • Een goed verzorgd programma aan te bieden voor een dagje uit (groepsarrangement met inleiding en kopje koffie, een gastheer die de groep komt ophalen bij Den Haag CS…). • Verschillende generaties bij elkaar te brengen door iets aan te bieden wat (klein)kinderen met (groot)ouders kunnen doen (promotie via scholen). • Een verkenningstocht te organiseren door een onbekende wereld waarin ouderen, dingen kunnen leren (presentaties in eigen taal, zoeken naar herkenbare dingen uit eigen cultuur, samenwerking zoeken met activiteiten in de eigen verenigingen / woongroepen). • Een kennismaking met geschiedenis en cultuur uit ons alledaags leven in Nederland waardoor we onze omgeving beter leren begrijpen (bijv. de “Emotietrip” van d e Gevangenpoort koppelen aan een themamiddag “Politie en rechtspraak” van de Surinaamse ouderenvereniging).


20

Bijlage 2 SWOT Analyse deelnemers Cultuurverkenners Onderstaand een overzicht van de SWOT analyse van de vijf instellingen die deelnemen aan het project Cultuurverkenners. De resultaten van de analyse staan in een overzicht zodat we vanuit het project als geheel kansen, bedreigingen, sterkten en zwakten in beeld krijgen. Sterke kanten

Zwakke kanten

§ 1. 2. 3. 4. 5.

Escher in het Paleis Educatieve activiteiten Groepen binnenhalen Moderne presentatievormen Unieke breed aansprekende collectie Toegankelijk gebouw (lift)

§ 1. 2. 3.

§ 1. 2. 3. 4.

Gevangenpoort Unieke oude plek / spannend Rondleiding in meer talen Vrijwilliger Educatieve insteek

§ Gevangenpoort 1. Verplichte rondleiding (tempo)

§ 1. 2. 3. 4. 5.

Haags Gemeentearchief Gratis Toegankelijke informatie Project ‘Wereldwijd archief’ Educatie Groepsontvangst en maatwerk

§ Haags Gemeentearchief 1. Onbekend aanbod 2. Geen plek voor/ ervaring met vrijwilligers 3. Gebouw: de ontvangst

§ 1. 2. 3.

Museon Divers aanbod Sterk in educatie Ervaring met groepen, ouderen en vrijwilligers

§ 1. 2. 3.

Museon Wit personeelsbestand Profilering: diffuus beeld Omvang: groot

§ 1. 2. 3.

§ 1. 2. 3.

Volksbuurtmuseum Diffuus beeld, onduidelijk profiel Formele aanpak (contract) Wit personeelsbestand

Aanvullingen: • Samenwerking met andere instellingen?

Aanvullingen: • Aandacht voor benaderingswijze bijzondere doelgroepen bij de medewerkers van de instelling? • Reorganisatie, ingrijpende


21

Volksbuurtmuseum Band met allochtone ouderen Implementatie vrijwilligersbeleid Interactieve traditie (rondleidingen, educatie) 4. Ambassadeurs

Escher in het Paleis Geen ervaring benaderen allochtonen Prijsbeleid Hoogdrempelige uitstraling (gebouw)

Kansen

Bedreigingen

§ Escher in het Paleis 1. Allochtonen houden van groepsverband 2. Middenklasse groeit

§ Escher in het Paleis 1. Doelgroep geeft geen geld aan wat onbekend is 2. Concurrentie 3. Interesse maatschappij

§ Gevangenpoort 1. Intentie om vrijwilligers in migrantenhoek te zoeken 2. Sluit aan bij belevingswereld

§ Gevangenpoort 1. Gevangenis niet aantrekkelijk 2. Toegankelijkheid (onverwarmd, geen lift) 3. Bezuinigingen

§ Haags Gemeente Archief 1. Orale cultuurbeleving 2. Zoeken naar roots: hang naar nostalgie 3. Zelf bijdrage kunnen leveren: mede eigenaar worden

§ 1. 2. 3. 4.

Haags Gemeente Archief Imago archief: stoffig en degelijk Taaldrempel Bezuinigingen Internet

§ § § §

Museon Allochtone ouderen leren graag Bekend gebouw (ook zaalverhuur) bereikbaarheid

§ 1. 2. 3.

Museon Concurrentie vrijetijdsmarkt Bezuinigingen ‘overwerkt’

§ 1. 2. 3.

Volksbuurtmuseum Doelgroep woont in de buurt Herkenning Eigenaarschap ligt al bij doelgroep ‘ons’ centrum

§ 1. 2. 3.

Volksbuurtmuseum Trek uit schildersbuurt Imago van buurt: eng Concurrentie op activiteiten

Aanvullingen: • Steun van de gemeente voor projectinitiatief • Groeiende groep allochtone ouderen die behoefte hebben voor leuke en zinvolle vrijetijdsbesteding • Positief imago vrijwilligerswerk •

Aanvullingen: • Diversiteit is geen speerpunt van beleid -> aandacht voor dit thema? • Geen rolpatronen voor “gepensioneerde migrant”

Ervaring in werken met vrijwilligers, functioneren vrijwilligersbeleid?


veranderingen in organisatiebeleid?

22

Bijlage 3 Donderdag 13 mei 2004 van 10.00 tot 17.00 uur Denkt u dat u vanuit uw culturele achtergrond iets kunt bijdragen aan het aanbod van de Haagse culturele instellingen? Bent u een Hagenaar met een Surinaamse, Turkse, Marokkaanse, Antilliaanse of een andere nietwesterse achtergrond? Word dan cultuurverkenner bij één van de vier Haagse musea of het gemeentearchief. Wat is een cultuurverkenner? Een cultuurverkenner is iemand die als vrijwilliger werkzaam is bij een museum. Bijvoorbeeld als gastvrouw of gastheer. Of als iemand die rondleidingen geeft aan groepen bezoekers. U richt zich vooral op de mensen van uw culturele achtergrond maar ook op andere bezoekers. Wat u gaat doen is afhankelijk van uw affiniteiten en de wensen van de instelling. De deelnemende instellingen willen graag met u kennis maken en doen daarom op 13 mei hun deuren wijd open. Wat gebeurt er op de kennismakingsdag? Tijdens deze kennismakingsdag gaan we met een bus langs de vijf Haagse culturele instellingen: Museon, Museum de Gevangenpoort, Escher in Het Paleis, Haags Gemeentearchief en Het Volksbuurtmuseum. De deelname aan deze verkenningstocht, inclusief lunch, is gratis en vrijblijvend. Bij elk bezoek hoort u iets over het museum en de mensen die daar werken. U hoort ook wat ze te bieden hebben en wat ze van een cultuurverkenner verwachten. Als deze kennismaking beide partijen goed bevalt kunt u gelijk afspraken maken en cultuurverkenner worden. Op 13 mei stellen de volgende musea zich voor: Museon Wij zijn een populair wetenschappelijk en educatief museum voor jong en oud. Wij hebben heel veel verschillende tentoonstellingen en collecties over actuele thema’s en ontwikkelingen in wetenschap en samenleving. Bijvoorbeeld, over het ontstaan van de aarde, de geschiedenis van het leven, uitvindingen, natuur en milieu, archeologie en andere culturen. Het is een museum waar je gemakkelijk binnenloopt, waar voor iedere en wat te vinden is en altijd wat te doen is. Wij zoeken vrijwilligers uit diverse culturele groepen, die ons aanbod toegankelijk willen maken voor mensen uit hun eigen groep. Spreekt u redelijk Nederlands, kunt u goed met groepen omgaan en spreekt onze collectie u aan? Ben u klantvriendelijk en bereid om af en toe door de week of in het weekend groepen bezoekers van uw culturele achtergrond te ontvangen, dan bent u meer dan welkom in het Museon. Wij bieden u een inspirerende werkplek waar u zich snel thuis zal voelen. Museum De Gevangenpoort Wij zijn een middeleeuwse gevangenis in het centrum van Den Haag een drukbezochte cultuurhistorische attractie (35.000 bezoekers per jaar)


23

een museum waar ieder uur een rondleiding gegeven wordt door vrijwilligers een museum waar mensen meer te weten komen over hoe men vroeger met misdaad en straf omging Wij zoeken: vrijwilligers ter versterking van ons bestaande rondleidersteam, die geïnteresseerd zijn in geschiedenis, goede contactuele eigenschappen hebben en boeiend kunnen vertellen Escher in Het Paleis Wij zijn de jongste museumattractie van Den Haag. M.C. Escher (1898-1972) is de belangrijkste Nederlandse graficus. Hij maakte wereldberoemde prenten, zoals 'Waterval', waarin water naar boven stroomt, en 'Lucht en Water', waarin vogels in vissen veranderen! Hij liet zich o.a. inspireren door Zuid-Europese landschappen en Arabische mozaïeken. Escher is te bekijken in het Paleis Lange Voorhout, het voormalige woonhuis van Koningin Emma. Wij zoeken: Enthousiaste vrijwilligers! Zorgt u dat groepen zich bij ons thuis voelen? Bent u de gastheer of -vrouw die, na een cursus, een korte toelichting geeft op het werk van Escher? En een kopje thee met de groep drinkt om samen na te genieten? Dan zijn wij naar u op zoek! Haags Gemeentearchief Wij zijn het Haags Gemeentearchief, het geschiedkundig centrum voor Den Haag. U kunt bij ons allerlei gegevens vinden over Den Haag, Scheveningen en Loosduinen: boeken, tijdschriften, foto’s, prenten, kaarten, films, archieven enzovoort. Het Haags Gemeentearchief en de Haagse geschiedenis is voor en van alle Hagenaars, ongeacht hun leeftijd of achtergrond. Wij zoeken mensen die ons helpen de geschiedenis van alle inwoners van Den Haag nog beter toegankelijk te maken en te verzamelen. U kunt op verschillende manieren helpen, bijvoorbeeld door het interviewen van oudere Hagenezen van verschillende culturele achtergronden. Het Volksbuurtmuseum Wij zijn een multicultureel en multifunctioneel centrum midden in de Haagse Schilderswijk. We organiseren theater- en muziekprogramma’s, festivals, scholenprojecten en tentoonstellingen. Begin juni gaat de tentoonstelling ‘200 Jaar Migratie’ van start. Deze tentoonstelling zal een overzicht van de migratiegeschiedenis van Nederland van 1800 tot nu geven. Migratie verandert al eeuwenlang de samenstelling van de Nederlandse bevolking. Wij zoeken voor de tentoonstelling ‘200 jaar Migratie’ cultuurverkenners. Vrijwilligers die het migratieproces daadwerkelijk hebben ondergaan en uit eigen ervaring kunnen putten. Cultuurverkenners kunnen bijvoorbeeld rondleiders, vertellers, gastheren en -vrouwen worden. De Cultuurverkenner is tevens de ideale coördinator van de vrijwilligers, doordat hij/zij samen met en voor de vrijwilligers werkt.


24

Bijlage 4 Nieuwsbrief Cultuurverkenners nr. 1-5


25

NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 1 – mei 2004

Cultuurverkenners??!! De bezoekers en klanten van veel culturele instellingen vormen vaak geen afspiegeling van onze veelkleurige samenleving. Terwijl een groot deel van deze instellingen graag de deuren wil openstellen voor mensen van verschillende achtergronden. De methode ‘Cultuurverkenners’ kan instellingen aantrekkelijker maken voor mensen met verschillende culturele achtergronden. Wat is een Cultuurverkenner? Een Cultuurverkenner is iemand met een niet-westerse, culturele achtergrond die als vrijwilliger werkzaam is bij een culturele instelling. Bijvoorbeeld als gastheer of gastvrouw of als iemand die rondleidingen geeft aan bezoekers. Cultuurverkenners richten zich met name op bezoekers van de eigen culturele achterg rond, maar ook op andere bezoekers. Wat een Cultuurverkenner precies doet, is afhankelijk van de affiniteit van de Cultuurverkenner zelf en de wensen en mogelijkheden van de instelling. Er doen dan ook verschillende culturele instellingen mee aan dit project. Wie doen er mee? Cultuurverkenners is een project van de Gemeente Den Haag, dienst OC&W, Fonds 1818 en CIVIQ, instituut vrijwillige inzet. CIVIQ draagt zorg voor de uitvoering van het project met medewerking van Rosemary Samadhan van RS Woonconsultancy en samen met vijf Haagse culturele instellingen: Escher in Het Paleis, Haags Gemeentearchief, Het Volksbuurtmuseum, Museum de Gevangenpoort en Museon.

Waarom dit project? Tijdens een bijeenkomst met allochtone ouderen over interessant vrijwilligerswerk, kwam naar voren dat veel allochtone ouderen meer willen leren over hun eigen woonomgeving en dingen terug willen zien uit hun eigen cultuur. Vrijwilligerswerk kan dus aantrekkelijk zijn voor hen. Daarom heeft CIVIQ Cultuurverkenners ontwikkeld. Tot nu toe zijn verschillende stappen gezet: 1. Benaderen culturele instellingen (najaar 2003) In eerste instantie is een groot aantal culturele instellingen in de regio Den Haag en Leiden aangeschreven met informatie over het project. Ze werden gevraagd hun interesse voor het project te laten weten. Tien instellingen toonden belangste lling voor deelname aan het project. 2. Panelbijeenkomsten met allochtone ouderen (najaar 2003) Als tweede stap hebben we panelbijeenkomsten georganiseerd met allochtone ouderen om het beeld dat allochtone ouderen van culturele instellingen hebben te achterhalen. En na te gaan wat voor soort vrijwilligerswerk van verschillende instellingen hen aanspreekt. Aan de panelbijeenkomsten hebben Chinese, Surinaamse en Antilliaanse ouderen deelgenomen.

Cultuurverkenners is een project van de Gemeente Den Haag, dienst OC&W, Fonds 1818 en CIVIQ, instituut vrijwillige inzet, met medewerking van RS Woonconsultancy.

NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 1 – mei 2004

Veel allochtone ouderen bleken niet bekend te zijn met het verschijnsel culturele instelling en weten daarom niet goed wat er te doen is. Een mijnheer zei het zo treffend:´Hoe weet ik dat ik naar de dierentuin moet gaan om een leeuw te zien, als ik niet weet wat een leeuw is?´. Daarnaast speelt onzekerheid vanwege een beperkte beheersing van de Nederlandse taal bij niet-Nederlands sprekenden een grote rol. De mensen die wij hebben gesproken bleken met name interesse te hebben in concrete onderwerpen of exposities. Schilderijen met visuele uitdagingen (zoals Escher) bleken ook te boeien. Ook gaven ze aan dat het belangrijk is dat een bezoek aan een culturele instelling een gezellige dag wordt, liefst met een groep, wat te eten en drinken erbij en mogelijkheden om er met elkaar over te praten. 3. Van start met de instellingen (najaar 2003) Op basis van de uitkomsten van de eerste stappen is het project gestart met de vijf genoemde instellingen. Samen hebben wij uitgewerkt welke ervaringen de instellingen hebben in het werken met vrijwilligers, welke beelden er zijn over Cultuurverkenners, welke mogelijkheden iedere instelling hiervoor heeft en welke netwerken met allochtone ouderen er zijn. In een van de bijeenkomsten heeft Rosemary Samadhan een workshop ´Werven en benaderen van allochtone ouderen´ gegeven. Na deze voorbereidingen zijn de instellingen zelf aan de slag gegaan met het benaderen en werven van potentiële Cultuurverkenners.

En nu verder… De volgende stap vindt plaats op donderdag 13 mei a.s. Dan is er een Kennismakingsdag voor Haagse Cultuurverkenners. Het doel van deze dag is een grote groep potentiële Cultuurverkenners kennis te laten maken met de culturele instellingen en de mogelijkheden die er zijn om actief te worden als Cultuurverkenner. Wij hopen natuurlijk dat de Kennismakingsdag een groep enthousiaste Cultuurverkenners oplevert. Wij brengen in de loop van juni in onze volgende nieuwsbrief verslag uit van deze dag. Als laatste stap zullen we samen met de instellingen en de Cultuurverkenners takenpakketten gaan ontwikkelen en nagaan hoe mensen van verschillende culturele achtergronden kunnen worden verleid tot een bezoek aan de instelling. Voor CIVIQ is dit proces een pilot die wordt gebruikt om een methodiek Cultuurverkenners in brede zin te ontwikkelen. Niet alleen bedoeld voor culturele instellingen en allochtone ouderen, maar een methodiek waarmee allerlei soorten instellingen specifieke doelgroepen kunnen betrekken.

Voor meer informatie: Miro Popovic Marit Hottentot

[email protected] [email protected]

030 750 9044 030 750 9063

CIVIQ - Postbus 12080 - 3501 AB Utrecht – www.civiq.nl


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 2 – juni 2004

Aangenaam! Kennismakingsdag Haagse Cultuurverkenners In onze vorige nieuwsbrief hebben wij het project Cultuurverkenners bij u geïntroduceerd. Toen hebben we ook aangekondigd dat er een Kennismakingsdag zou plaatsvinden. In deze nieuwsbrief vindt u een korte impressie van die dag. Op donderdag 13 mei 2004 vond de Kennismakingsdag Haagse Cultuurverkenners plaats. Ongeveer 40 deelnemers: potentiële Cultuurverkenners en vertegenwoordigers van de vijf deelnemende culturele instellingen namen deel aan een druk programma. Het doel van deze dag was een grote groep Hagenaren met verschillende etnische achtergronden kennis te laten maken met de culturele instellingen en de mogelijkheden om daar actief te worden als Cultuurverkenner.

Programma Op de Kennismakingsdag gingen de potentiële Cultuurverkenners letterlijk kennismaken met de culturele instellingen. We hadden een route uitgestippeld waarbij alle instellingen werden bezocht. De dag begon op de negende verdieping van het Stadhuis: een kleurrijke groep van voornamelijk vitale senioren verzamelde zich op het Politieke Terras. Na het welkomstwoord van de directeur van het Haagse Gemeente Archief, de heer Noordam, zijn de deelnemers de kelders van het Gemeente Archief ingedoken. Vervolgens gingen de deelnemers te voet naar het Museum de Gevangenpoort. Daar kregen ze een presentatie over de instelling en haar vrijwilligers, gevolgd door een korte filmprojectie. En een vrijwilliger liet zien hoe zij er een rondleiding geeft. De programmaroute volgde verder naar het Paleis Lange Voorhout. Nadat een smakelijke lunch voor de nodige energie zorgde, vertelden twee medewerkers van het museum over hun collectie, het werk van de beroemde Nederlandse graficus Escher. Inmiddels was TV West gearriveerd, die de deelnemers met de camera volgde door de kamers van het paleis en de multi-mediaafdeling. Deze dag was voor mij heel leerzaam. Ik woon al bijna 40 jaar in Den Haag, maar ik kende deze instellingen niet. Ik moet er nog wel een nachtje over slapen voordat ik beslis of ik me ga aanmelden als Cultuurverkenner. Dhr. P. Kartaram, potentiële Cultuurverkenner


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 2 – juni 2004

Daarna was het Museon aan de beurt. Het 100-jarige wetenschappelijke en educatieve museum opende voor deze gelegenheid het anders niet voor het publiek toegankelijke depot. De dag eindigde in het Volksbuurtmuseum met informatie over het vrijwilligerswerk en het programma van dit multicultureel en multifunctioneel centrum in de Schilderswijk. De meeste deelnemers waren erg enthousiast over het programma en stelden veel vragen. Niet alleen de collecties trokken de aandacht, maar zeker ook de mogelijkheden om actief te worden bij de instellingen.

En nu aan de slag! De medewerkers van de instellingen zijn contact aan het opnemen met alle deelnemers om te peilen of ze aan de slag willen gaan als vrijwilliger. We hopen dat er veel matches tot stand komen! In de volgende nieuwsbrief, na de zomer, kunt u lezen over de eerste ervaringen van de Cultuurverkenners.

Ik vond het erg informatief. Ik denk er serieus over me aan te melden bij het Gemeente Archief, omdat je daar als Cultuurverkenner inhoudelijk bezig bent. Mw. J. van Loosbroek, potentiële Cultuurverkenner

Voor meer informatie: Miro Popovic [email protected] 030 750 9044 CIVIQ - Postbus 12080 - 3501 AB Utrecht – www.civiq.nl

Door de manier waarop verschillende musea hebben geprobeerd ons warm te maken voor vrijwilligerswerk, ben ik inderdaad heel enthousiast geworden. Deze dag zal vruchten afwerpen. Het is mijn bedoeling om me aan te melden.

Ik vond het buitengewoon boeiend. De musea namen veel moeite om een goede presentatie te geven. Het is een kunst om een match te maken met de verkleurde samenleving. Ik vind dit een goede start.

Dhr. E. Power, potentiële Cultuurverkenner

Dhr. R. van der Velden, Fonds 1818


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 3 – september 2004

In de eerste twee nummers van de nieuwsbrief hebben we het project Cultuurverkenners bij u geïntroduceerd en een im pressie gegeven van de in mei gehouden Kennismakingsdag voor Haagse Cultuurverkenners. In dit nummer vindt u een portret van de eerste Cultuurverkenner en het museum waar hij aan de slag is gegaan. Voorafgegaan door een kort overzicht van de actuele ontwikkelingen.

Aan de slag! Op de Kennismakingsdag Haagse Cultuurverkenners kwamen de culturele instellingen die aan het project deelnemen voor het eerst in contact met potentiële Cultuurverkenners. De ‘warme’ contacten zijn na de Kennismakingsdag snel benut voor het maken van afspraken over daadwerkelijke samenwerking. Inmiddels zijn de eerste Cultuurverkenners aan de slag gegaan. In deze fase van het project zet elke individuele instelling in eigen tempo de volgende stappen, afhankelijk van eigen ambities en werkwijze.

Museon start met museumlessen De afgelopen periode zijn bij het Museon individuele gesprekken gevoerd met potentiële Cultuurverkenners, allemaal met verschillende etnische achtergronden (Iraanse, Turks, Peruaans, Surinaams, Pakistaans en Antilliaans). Sommige mensen hebben al museumlessen gevolgd, anderen verdiepen zich in de collectie en maken kennis met andere (vrijwillige) medewerkers. Binnenkort wordt een gezamenlijke bijeenkomst met de hele groep georganiseerd met als thema: hoe kan ik mijn eigen achterban informeren over en interesseren voor het Museon? Dit is een van de belangrijkste taken van een Cultuurverkenner. Daarom wordt de volgende nieuwsbrief gewijd aan de uitkomsten van deze bijeenkomst.

Escher in het Paleis heeft eigen aanpak Escher in het Paleis heeft de werving van Cultuurverkenners anders aangepakt. Deelnemers aan de kennismakingsdag die belangstelling voor Escher in het Paleis toonden, zijn uitgenodigd voor een ‘koffiebijeenkomst’. Met de acht geïnteresseerden is gediscussieerd over de vraag: hoe kunnen we invulling geven aan de functie Cultuurverkenner bij Escher in het Paleis? Enkele Cultuurverkenners hebben ook de opening van de tentoonstelling ‘Escher in Italië’ bijgewoond. In het najaar komt een tweede bijeenkomst met Cultuurverkenners. Daarnaast gaat Escher in het Paleis, die tot nu toe geen ervaring met vrijwilligers had, zich bezighouden met het opzetten van een vrijwilligersbeleid.

Haags Gemeentearchief werkt aan vrijwilligersbeleid Net als Escher in het Paleis heeft het Haags Gemeentearchief ook geen ervaring met vrijwillige medewerkers. Hun vrijwilligersbeleid staat nog in steigers en heeft daarom prioriteit.

Eerste Cultuurverkenner aan het werk in De Gevangenpoort De Gevangenpoort heeft de primeur gehad – de eerste Cultuurverkenner is daar nog voor de zomer aan de slag gegaan. Dat was ook de aanleiding voor een gesprek met Jan Wagemakers, beheerder van Museum de Gevangenpoort en Muammer Shintop, de Cultuurverkenner.



De eerste Cultuurverkenner “Muammer heeft op de Kennismakingsdag meteen gezegd dat hij het hier leuk vindt; hij was helemaal weg van het gebouw”, vertelt Jan over zijn eerste en tot nu toe enige Cultuurverkenner. Muammer (27 jaar) is pas anderhalf jaar geleden uit Turkije naar Nederland gekomen. In Turkije heeft hij psychologie gestudeerd en als docent psychologie gewerkt. In Nederland volgt hij op dit moment een taalcursus bij de Mondriaan Onderwijsgroep. Wat is er zo fascinerend aan de Gevangenpoort, vragen we aan Muammer. “Dit”, zegt Muammer wijzend naar een oud schilderij dat in de zaal hangt. “Ik vind de geschiedenis van Nederland in de dertiende en veertiende eeuw heel interessant. Dat is een andere kant van het anders zo moderne Nederland.” Rondleiding voor klasgenoten Het eerste wat Muammer als Cultuurverkenner deed, was zijn klasgenoten en docenten naar de Gevangenpoort halen om aan hen een rondleiding te geven in het Nederlands. “Mijn Nederlands is nog niet goed genoeg om een rondleiding te geven aan andere bezoekers. In het Turks zou dat geen probleem zijn.” Een rondleiding in het Turks is voor de Gevangenpoort juist interessant. ”In Den Haag wonen veel Turken en we willen graag dat ze ons museum kennen en bezoeken. Muammer kan ons daarbij helpen. We verwachten niet dat dat meteen gebeurt, maar het is zeker de moeite waard om daarin te investeren” , zegt Jan.

Jan Wagemakers (links) en Muammer Shintop voor De Gevangenpoort.

Mond- tot-mondreclame Een rondleiding in het Turks is slechts één manier om het museum aantrekkelijker te maken. Muammer werkt momenteel aan een vertaling van de schriftelijke rondleiding naar het Turks, als extra service. Een belangrijke taak van de Cultuurverkenner is zijn cultuurgenoten enthousiast te maken over de geschiedenis van de stad en het museum zelf. “Je moet gewoon klein beginnen. Eerst via familie en kennissen en dan hopen we dat via mond-totmondreclame een uitbreiding plaatsvindt”, aldus de uitleg van de strategie door Jan. Binnenkort gaat Muammer een rondleiding geven aan zijn vrienden en familieleden. Muammer heeft met het fenomeen vrijwilligerswerk kennisgemaakt via zijn taalstage bij een bejaardentehuis. “Via vrijwilligerswerk leer ik de taal sneller. Bovendien wil ik graag dat mijn vrienden hier komen.” Als nieuweling krijgt hij extra begeleiding en werkt hij op afspraak en niet volgens een rooster zoals andere gidsen. “We hebben bewust gekozen om te starten met slechts één Cultuurverkenner, omdat het toch een andere opzet is dan met ‘normale’ gidsen”, zegt Jan. “We realiseren ons dat dit een kwestie van lange adem is.” En hoe lang is Muammer van plan om bij de Gevangenpoort te blijven? “Voor altijd”, zegt hij.


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 4 – november 2004

De Cultuurverkenners zijn langzaam maar zeker hun plek aan het vinden binnen de musea. In de vorige nieuwsbrief hebben we een portret laten zien van de eerste Cultuurverkenner die aan de slag is gegaan bij de Gevangenpoort. Twee andere pilotinstellingen, Escher in het Paleis en het Haags Gemeentearchief, zijn bezig met het opzetten en inbedden van hun vrijwilligersbeleid. In dit nummer gaan we verder in op de vraag wat de rol is van een Cultuurverkenner en hoe deze in de praktijk wordt bepaald. Het Museon dient hierbij als een praktijkvoorbeeld.

Profiel Cultuurverkenner Met het concept Cultuurverkenners willen de deelnemende culturele instellingen aantrekkelijker worden voor allochtone ouderen en een aantrekkelijke vorm van vrijwilligerswerk creëren die aansluit bij de motivatie van allochtone doelgroepen en een beroep doet op hun kwaliteiten. Vanaf het begin van het project hebben de instellingen regelmatig ideeën uitgewisseld over de rol van de Cultuurverkenner. Het was duidelijk dat een uniforme beschrijving van deze rol met taken en eisen geen optie is. De instellingen verschillen daarvoor te veel van elkaar: qua karakter, ambities en mogelijkheden. Bovendien wordt de rol van de Cultuurverkenner nie t alleen bepaald door de instelling, maar ook door de Cultuurverkenner zelf. Bij hen is de diversiteit aan wensen, ambities en mogelijkheden net zo groot als bij de organisaties. De rol wordt pas concreet ingevuld als beide partijen elkaar hebben gevonden.

Het Museon in gesprek met Cultuurverkenners Een bijeenkomst in het Museon was een goede gelegenheid om te kijken hoe zo’n proces in de praktijk verloopt. Simone van de Velde en Joyce van Hoogen, die in het Haagse Museon verantwoordelijk zijn voor het project, hebben onlangs hun eigen Cultuurverkenners uitgenodigd om dit thema te bespreken. Zij werden bijgestaan door Winnie Valkhoff die onderzoek doet naar de mogelijkheden om het museumbezoek onder allochtonen structureel te verhogen. De bijeenkomst moest duidelijkheid geven over de vragen: Welke ideeën heb je als Cultuurverkenner over de invulling van je rol? Wat is de visie van het Museon op de rol van de Cultuurverkenner? Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen beide visies? Hoe wordt het individuele takenpakket samengesteld en in concrete afspraken en acties vertaald?

Voorbereidingsfase Vier Cultuurverkenners waren aanwezig om mee te praten over hun rol (de drie andere waren verhinderd): Farida Hussainali, May Shawki, Tudela Sint–Jago en Ali Top. Vóór de geplande bijeenkomst hadden ze allemaal al een voorbereidingsfase achter de rug. Twee mensen zijn al langer actief in de organisatie: één als betaalde medewerker en één als vrijwilliger met andere taken. Twee nieuwkomers hebben de organisatie verkend via het bijwonen van museumlessen en lezingen en het bestuderen van de literatuur. De tijd was rijp voor een nieuwe stap.


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 4 – november 2004 Kerstbal “Mensen uit mijn omgeving kennen het Museon niet. Ik wil graag dat ze op een leuke manier kennis maken met het museum”, vertelt Farida. Toen Farida voorheen in een buurtcentrum werkte, heeft ze veel activiteiten opgezet voor ouderen, met name voor Surinaamse Hindoestanen. Farida legt dan ook snel een link tussen haar netwerken en een activiteit die binnenkort plaatsvindt in het Museon: het Kerstbal op 22 december. Aan het Kerstbal nemen ongeveer 300 senioren (50+ers) deel, uit voornamelijk allochtone, maar ook autochtone groepen. Het Museon ziet het Kerstbal als een goede gelegenheid zich te presenteren aan een grote groep potentiële bezoekers en heeft de ruimte daarom verhuurd tegen een lager tarief. Farida zal ‘haar’ mensen uitnodigen voor het Kerstbal en een rondleiding geven, als het programma dit toelaat. Tudela heeft nog niet zo lang geleden Curaçao verruild voor Den Haag, waardoor haar netwerk nog beperkt is. Haar affiniteit voor cultuur komt door haar achtergrond als onderwijzeres. Ook Tudela ziet het Kerstbal als een kans. De Antilliaanse gemeenschap waar ze woont telt 28, vooral oudere personen, die zij uit zal nodigen.

v.l.n.r. May, Simone, Winnie, Joyce, Farida, Tudela en Ali

Irakese en Turkse verenigingen Het netwerk van May is onderdeel van de Irakese gemeenschap in Nederland. Ze is betrokken bij een platform waarin 12 Irakese verenigingen samenwerken. Het platform organiseert regelmatig feestelijke activiteiten, waarbij soms wel 200 mensen aanwezig zijn. Mensen van verschillende etnische en religieuze achtergronden komen bij elkaar om onder andere geld voor de opbouw van Irak in te zamelen. “Het zou leuk zijn als we een keer een feest in het Museon kunnen organiseren. Maar ik ben bang dat het te duur voor ons is”, oppert May. Het Museon geeft echter aan bereid te zijn om hun de zaal tegen een gereduceerde prijs te verhuren. “Zo kan een grote groep mensen kennismaken met het Museon. Bovendien kunnen we een aantal entreekaartjes uitdelen en kijken of ze nog terugkomen.” Er wordt afgesproken dat May het Museon en het platform met elkaar in contact brengt. “Ik vertel al jaren aan mijn Turkse kennissen en vrienden hoe leuk het Museon is, maar ze komen bijna nooit. Ze gaan liever kaarten dan een museum bezoeken. Soms lijkt het alsof de oude generatie weinig affiniteit met cultuur heeft en dat je dat niet kan veranderen”, zegt Ali die als controleur bij de afdeling Bedrijfsvoering van het museum werkt, maar ook graag als Cultuurverkenner aan de slag wil. Er volgt een gezamenlijke brainstorm over de vraag hoe bij deze ‘verloren’ generatie belangstelling voor cultuur gewekt kan worden of dat het toch beter is in te zetten op de tweede en derde generatie. Een van de mogelijkheden is mensen te benaderen via Turkse verenigingen die culturele activiteiten ontplooien. Ali gaat onderzoeken hoe het Museon in contact kan komen met deze verenigingen.


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 4 – november 2004 Schakel naar de achterban Uit de bijeenkomst blijkt dat de Cultuurverkenners zichzelf als een schakel naar de eigen achterban zien en een actieve houding aannemen bij het motiveren en binnenhalen van mensen. Deze pro -actieve houding is precies wat het Museon van Cultuurverkenners verwacht. Of je dat doet als ambassadeur, als klankbord of als rondleider is minder belangrijk, zolang je maar aansluiting vindt bij de mogelijkheden van het museum. Om deze aansluiting makkelijker te kunnen vinden en de individuele afspraken te kunnen realiseren is afgesproken dat de Cultuurverkenners door het Museon niet alleen opgenomen worden als collega’s, maar ook, net als reguliere rondleiders, op de hoogte worden gehouden van alle actuele ontwikkelingen.

Voor meer informatie: Miro Popovic [email protected] 030 750 9044 CIVIQ - Postbus 12080 - 3501 AB Utrecht – www.civiq.nl


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 5 – maart 2005

De finish is in zicht voor het project Cultuurverkenners. Op donderdag 14 april komen alle deelnemende instellingen nog naar Museon voor een projectevaluatie. Eén van de laatste activiteiten in het project is het maken van een methodiek op basis van de opgedane ervaringen. Als afsluiting presenteren we op donderdag 26 juni, van 14.00 tot 17.00 uur, in het Museon de uitkomsten van het project voor een breed publiek. In deze voorlaatste nieuwsbrief leest u over de rol die Cultuurverkenners krijgen bij de tentoonstelling ‘Aletta Jacobs en het verlangen naar de politiek’. Maar eerst een kort overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen van de laatste tijd.

Kerstbal in Museon Zeker 300 allochtone en autochtone ouderen kwamen op 22 december jongstleden bij elkaar voor een Kerstbal in het Museon. De genodigden genoten van een theatershow, een driegangen diner met na afloop volop gelegenheid om te dansen. Voor het Museon was dit bal dé gelegenheid om zich te presenteren bij deze groep potentiële bezoekers. Het geslaagde kerstbal werd georganiseerd door Rosemary Samadhan en Patty Deaders van Stichting Ouderen aan het Woord in samenwerking met het Museon.

Nieuwe Cultuurverkenner in de Gevangenpoort De Gevangenpoort is een Cultuurverkenner rijker. Dhr. Pui Li gaat in dit museum Chinese bezoekers rondleiden. Hij was ook al tijdelijk werkzaam is als toezichthouder in de Gevangenpoort. Om te zorgen dat Chinese bezoekers ook wat opsteken van het museum als hij niet werkt, vertaalt Pui Li een rondleidingsfolder in het Chinees.

Aletta Jacobs in de Tweede Kamer De bekendste voorvechtster van de vrouwenbeweging in Nederland krijgt een eigen tentoonstelling in de Tweede Kamer. De tentoonstelling ‘Aletta Jacobs en het verlangen naar de politiek’ is een samenwerkingsproject tussen het centrum voor Gender en Diversiteit van de Universiteit Maastricht, het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging en de Tweede Kamer der Staten-Generaal. De tentoonstelling wordt geopend op 28 april en is gratis te bezoeken tot en met 4 november 2005. Cultuurverkenners gaan waarschijnlijk ook een rol spelen bij de organisatie. De aanleiding voor de tentoonstelling is het verschijnen van de eerste biografie over Aletta Jacobs, geschreven door historica Mineke Bosch. Dineke Stam, verantwoordelijk voor de tentoonstelling: “Naast haar leven willen we de hedendaagse betekenis van Aletta Jacobs laten zien. Onderwerpen, waar Aletta zich mee bezig hield, zoals vrouwenemancipatie, wetgeving rondom prostitutie en nationaliteit van een gehuwde vrouw, zijn ook nu actueel. Ook haar dubbele culturele achtergrond (joods Nederlands) geeft herkenningspunten voor actuele debatten. In de interviews die in een film worden vertoond, vertellen enkele Kamerleden, mensen die naar Aletta vernoemd zijn of door haar geïnspireerd worden, over wat zij voor hen betekent.” Het bevlogen politieke leven van Aletta maakt de Tweede Kamer de aangewezen


NIEUWSBRIEF CULTUURVERKENNERS nummer 5 – maart 2005

plek voor deze tentoonstelling. Behalve de biografie en de tentoonstelling is ook een website gewijd aan deze historische figuur (www.alettajacobs.org). Rol Cultuurverkenners Dineke Stam kent het project Cultuurverkenners vanuit haar voormalige werk als projectleider Interculturele Programma’s bij de Nederlandse Museumvereniging. Dineke: “Ik vind dit concept een speelse en nuttige manier om samen te werken met mensen van verschillende bevolkingsgroepen. Zonder zo’n project zouden zij niet zo makkelijk de weg naar een museum of een tentoonstelling vinden, terwijl het voor hen net zo belangrijk is als voor alle andere bezoekers.” Het concept biedt Dineke een mogelijkheid om het publiek beter bij de tentoonstelling te betrekken. “Dat is belangrijk omdat een tentoonstelling ook wordt gemaakt door de mensen die er naartoe gaan en door de betekenis die ze geven aan het tentoongestelde.” Dineke heeft een duidelijk beeld van de rol van potentiële Cultuurverkenners in haar project. “Wij hebben een soort ark van Noach in ons hoofd en zoeken ongeveer twintig mensen uit diverse bevolkingsgroepen die mensen uit hun eigen netwerk uitnodigen naar de tentoonstelling te komen. Vervolgens zijn ze ook gastvrouw of –heer voor deze gasten. Op deze manier spelen ze samen met de contactpersoon van de Tweede Kamer die de groep ontvangt een bijzondere rol in het project.” Het is ook mogelijk dat potentiële Cultuurverkenners op een andere manier willen bijdragen aan de bekendheid en het succes van de tentoonstelling. Bijvoorbeeld door een lezing te organiseren of een rondleiding te verzorgen. Er is in ieder geval ruimte voor eigen inbreng in het project.

Cultuurverkenners gezocht Een aantal acties om potentiële Cultuurverkenners te vinden is al ondernomen. Zo wordt een deel van de nu actieve Cultuurverkenners benaderd om mee te doen. Daarnaast is Rosemary Samadhan, die ook meewerkt aan het project Cultuurverkenners, bereid gevonden om haar brede netwerk onder Haagse senioren te informeren over dit initiatief. Voor belangstellenden is op 14 april een voorbereidende vergadering gepland. Op die dag worden ook ideeën van Cultuurverkenners zelf besproken. Mensen die belangstelling hebben kunnen zich aanmelden bij Dineke Stam [email protected] of bij Jacqueline van der Mark, [email protected].



Projectresultaten Haagse Cultuurverkenners Twee jaar geleden startten vijf Haagse cultuurinstellingen, onder begeleiding van CIVIQ, met het project Cultuurverkenners. Een project waarin de instellingen bezoekers met verschillende culturele achtergronden wilden trekken door allochtone vrijwilligers in te zetten; de Cultuurverkenners. In deze nieuwsbrief leest u wat twee jaar Cultuurverkenners heeft opgeleverd én vertellen we meer over de slotbijeenkomst op 20 oktober. De resultaten zijn ook terug te lezen in het eindrapport van Cultuurverkenners. Cultuurverkenners actief In 2003 hebben zich vijf Haagse cultuurinstellingen aangemeld als pilot voor Cultuurverkenners: De Gevangenpoort/ Haags Historisch Museum, Haags Gemeente Archief, Museon, Het Volksbuurtmuseum en Escher in het Paleis. Cultuurverkenners zijn actief in De Gevangenpoort en het Museon. Het concept is ook toegepast bij de tentoonstelling ‘Aletta Jacobs in de Tweede Kamer’.

Hoe kunnen Cultuurverkenners ingezet worden? • Ze kunnen informatie geven over het museum en de belangstelling hiervoor wekken. De Cultuurverkenner kan gezien worden als een ambassadeur van het museum. • Via de Cultuurverkenner krijgt de culturele instelling toegang tot een nieuwe doelgroep. De Cultuurverkenner is letterlijk een sleutelfiguur. • Cultuurverkenners kunnen de drempel verlagen om het museum binnen te komen. De instelling is niet langer een gesloten bolwerk. • Als klankbord voor het museum denkt de Cultuurverkenner mee over hoe het museum aantrekkelijker gemaakt kan worden voor bezoekers uit andere culturen. • Door de Cultuurverkenner als gastheer en gids in te zetten, geeft het museum aan geen ‘wit’ bolwerkt te zijn, maar dat iedereen welkom is.

Conclusies Uit de ervaringen van twee jaar Cultuurverkenners kunnen een aantal conclusies getrokken worden: 1) Allochtone ouderen kunnen zich nauwelijks een beeld vormen van musea. Dit betekent dat musea extra veel energie in deze doelgroep moeten steken, maar dat zij niet gehinderd worden door eventuele negatieve vooroordelen uit deze groep. 2) Kant en klare oplossingen in het trekken van a llochtone bezoekers bestaan niet. Instellingen moeten zelf leren om signalen van de doelgroep op te vangen en te vertalen naar de organisatie. 3) Voordat een instelling aan de gang gaat met Cultuurverkenners is het belangrijk zichzelf te positioneren. Wat hebben zij de doelgroep te bieden, op welke behoefte spelen zij in en hoe passen zij hun aanbod aan? En dit moeten zij ook naar buiten toe uitstralen. 4) Voor het succesvol bereiken van allochtone vrijwilligers hebben instellingen allochtone netwerken nodig. Het loont om te investeren in het opbouwen van deze netwerken.



5) Een kennismakingsdag is een succesvolle manier om het project Cultuurverkenners te starten. Een groepsgewijze benadering van potentiële cultuurverkenners maakt dat nieuwkomers zich geen eenling voelen in de organisatie. 6) De profilering door middel van een logo maakt het project herkenbaar. Met name als meerdere partijen bij het project betrokken zijn, zijn eenduidige communicatie en een gezamenlijke profilering belangrijk. 7) Het is bij de invulling van de taken van de Cultuurverkenner belangrijk dat wordt uitgegaan van zijn/haar motivatie en kwaliteiten. Omdat instellingen van elkaar verschillen, is het niet mogelijk en wenselijk om de Cultuurverkenners -taken te standaardiseren.

Cultuurverkenners in de toekomst Het Haagse Cultuurverkenners -project is afgelopen, maar de huidige Cultuurverkenners gaan gewoon door met hun activiteiten. De ervaringen, opgedaan in dit Haagse experiment, zijn heel leerzaam voor andere culturele instellingen. Dit najaar organiseert CIVIQ een train-detrainerstraject ‘Inzet allochtonen vrijwilligers in musea’ voor museumconsulenten, die musea gaan begeleiden in het werken met Cultuurverkenners. Daarnaast is er ook belangstelling voor het project en de methodiek in andere regio’s. Ook de Reinwardt Academie, een beroepsopleiding voor museummedewerkers, toont interesse voor Cultuurverkenners. De academie overweegt het project als keuzemodule op te nemen in hun opleiding. Daarnaast zal er tijdens het congres van Vereniging NOV en Stap Twee op 26 september een workshop over Cultuurverkenners gehouden worden.

Slotbijeenkomst Het project Cultuurverkenners sluit af met een slotbijeenkomst op donderdag 20 oktober, van 15.00 tot 17.00 uur in het Haags Historisch Museum, op de Korte Vijverberg 7 in Den Haag. Tijdens de bijeenkomst werpen de Cultuurverkenners en deelnemende instellingen een blik terug op het verloop van het project.

Meer weten? Mocht u vragen hebben over Cultuurverkenners of wilt u, als culturele instelling, experimenteren met de methode? Neem dan contact op met CIVIQ-adviseurs Pallas Lam (030 – 750 90 72, [email protected]) of Miro Popovic (030 – 750 90 44, [email protected]). De projectresultaten zijn beschreven in de ‘Eindrapportage Cultuurverkenners’. Dit rapport kan besteld worden bij CIVIQ, 030 – 750 9000 of via www.civiq.nl (zie publicaties).


Cultuurverkenners Eindrapportage. Culturele instellingen aantrekkelijker maken voor allochtone bezoekers door inzet van allochtone vrijwilligers

Recommend Documents