Colofon. Jaargang 17 december

Colofon

Jaargang 17 december - 2005

Hgt Nederlands Genootschap van Sint Jacob is de vereniging van en voor belangstellenden in de pelgrimstocht ndar Santiago de Compostela in Galicie Aanmelding als lid en beeindiging geschieden schriftelijk of per e-mail aan het adres van het Genootschap Het aanmeldingsformulier kan worden gedownloaded van de website wwwsantiago n1 Het lidmaatschap loopt uitsluitend per geheel kalenderjaar Beeindiging dient te worden gemeld voor 1 december Contributie £ 20,58 per kalenderjaar incl het abonnement op de Jacobsstaf Contributie voor "inwonend lid" € 15.44 zonder de Jacobsstaf Eenmalig inschrijfgeld van € 10,29 per eerste lid per adres Girorekening 51 51 146 IBAN NL90 PSTB 00051 51 146 BIC PSTBNL21 Bankrekening Rabobank Almere nummer 30 25 73 917 t n v Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob Het Genootschap is gevestigd Lange Nieuwstraat 9A, 3512 PA Utrecht Tel 030 231 53 91, fax 030 231 82 81 e-mail infoOsantiago nl internet wwwsantiago nl Openingstijden Maandag van 14 00 - 16 00 uur, Donderdag van 19 00 - 2 1 00 uur, Vrijdag van 10 00 - 12 00 uur, 2e en 4e zaterdag van de maand van 11 00 - 15 00 uur De Jacobsstaf is het orgaan van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en verschijnt viermaal per jaar ISSN 0923-1 1458 O Nederlands Genootschap van Sint Jacob Redactie Sjef van Hulten (voorzitter en eindredactie); Rony de Jong en Vera Meijers (bureauredactie); Tieleke Huijbers (fotoredactie); Gerard van Poppel; Herman Stokmans; Cor van Vliet; José Wienk (leden). Redactieadres p/a Elzenstraat 59, 5306 XK Brakel, e-mail: redactieQsantiago.nl Druk & grafische verzorging Drukkerij Berne BV, Heeswijk Ruud Conens (logo). Aanwijzingen voor de auteurs Bijdragen voor de Jacobsstaf dienen bij voorkeur in Word, maar in ieder geval digitaal, gezonden te worden naar het redactieadres. Illustraties, voorzien van onderschriften in de marge aangeven. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te weigeren. Meningen en feiten zoals die door auteurs worden weergegeven, vallen buiten verantwoordelijkheid van redactie en uitgevers. Advertenties kan men inzenden via het redactieadres. Losse nummers (niet ouder dan de laatste twee jaar) zijn via de Ledenservice a £ 2,75 per stuk te bestellen. Bestuur van het Genootschap Tijs Dorenbosch (voorzitter); Theo van Dijk (algemeen secretaris) Bas Brouwer (penningmeester); Ton Aarts; René Heinrichs; Cees Rooijackers; Gerard Zegers (leden). Regio's Het genootschap heeft Nederland verdeeld in regio's. De regio's en de regiocontactpersonen staan achter in dit blad. De regiocontactpersonen zijn het meest directe contact met de leden. Werkgroepen Het Genootschap kent de volgende werkgroepen: Cultuur en geschiedenis - Pelgrimswegen - Herbergen/hospitaleros - Spiritualiteit - Koor ("El Orfeón Xacobeo")

JACOBSSTAF

-

2005

Inhoud 146 Lopen loutert leroen Cooskens 151 Kerstgedicht Tijs Dorenbosch 152 De reiziger en zijn schaduw Kees Kuyvenhoven 157 Café van Niks Chris Emmens 158 Flarden 162 Pelgrim voor het leven B-J Labre (1 748-1783) jan Caljé 166 Jacobusboek 167 De weg gaat verder Huberta Wiertsema en Arno Cuppen 172 Het Genootschap - van de voorzitter - verslag najaarsbijeenkomst - mededelingen - regioberichten - werkgroepen - agenda - compostelaregister

PAGINA 145

JACOBSSTAF

-

2005

Lopen loutert Jeroen Cooskens Het naderende afscheid van onze eindredacteur Sjef van Hulten is een goede reden om het toetsenbord weer eens te beroeren en te schrijven over een thema dat mij bij uitstek dierbaar is. De spiritualiteit van het wandelen dus. Het simpele contact met het gras en de lucht, de hemel en de aarde. Onderweg kom ik ogen tekort om de schoonheid van de wereld te bewonderen. Ik kijk en applaudisseer voor het wonder van onze schepping waarvan ik de stille getuige ben. Mijn zorgen lossen op en de drukke stroom van mijn gedachten verstilt. Volheid maakt plaats voor leegte, leven wordt kijken. Ik leef en voel mij verbonden met alles wat leeft. Mooier kan de wereld niet zijn. Dan is geluk heel gewoon.

de alledaagse afwisseling van ontmoetingen en avonturen. Gelukkig kan ik met mijn dove oren die melodie nog volgen en die muziek nog opvangen.

Voorbijganger in de tijd Als wandelaar voel ik me voorbijganger in de tijd. Steeds weer stuit ik in mijn blikveld op andere tijden. Solitaire eiken, honderd jaar oud. Romaanse en gotische bouwsels uit de Middeleeuwen, Romeinse wegen uit het begin van onze jaartelling. Resten van Gallische legerkampen en trieste sporen van de recente wereldoorlogen. Fabrieken die alweer ruïnes zijn in een verlaten platteland, industrieterreinen als groezelige rafelranden van onze welvaartsstaat rondom moderne steden, een hogesnelheidstrein die zoeft langs geheimzinnige runen en dolmens uit de prehistorie. Allemaal mijn eigen achtertuin, allemaal het vertrouwde Europa. Maar wel liggen de tijden schots en scheef dooreen. Het is een bonte werveling van oudere of jongere geschiedenis die voortdurend te denken geeft en vaak te danken. Het wonderlijkste van al dat ge-

De Jacobsstaf blijft me dierbaar, ook al ligt het regelmatige schrijven jaren achter me; mijn huidige tribuut aan San lago bestaat meer uit het her en der vertellen van verhalen. Oude verhalen die de camino door de eeuwen heen in overvloed te bieden heeft; daarbij gevoegde verhalen die een hedendaagse wandelaar op zijn tocht schept. Want wat is pelgrimeren anders dan - zoals de schaapsherder Santiago zegt in het boek van Paulo Coelho - de droom van je leven dromen en je levensverhaal aan een rijke bundel toevoegen? Nieuwe stappen in oude sporen. Wie naar Santiago trekt, leert luisteren naar de zoete melodie van de stilte, het ritme van de voetstappen in een schier eindeloze deining van landschappen en seizoenen. Gepaste vertraging. De tijdloze hartenklop van onze wereld als achtergrondmuziek bij Landschap Roncesvalles Foto: Tieleke Huijbers

P A G I N A 146

JACOESSTAF

Klooster van San Pedro de la Rua, Estella Foto: Tieleke Huijbers

denk is een diep besef van vergankelijkheid dat niet deprimeert maar bevrijdt. Niet de mens is het centrum van het bestaan, niet mijn ego is waar alles om draait. Onze tijd is maar geleende tijd, wij zijn maar een haastige generatie die voorbijgaat. In oude sporen voegen wij ons en op onze beurt zijn wij het einde niet. Na ons komen weer anderen om hun geluk te beproeven. Te zwaar hoeven we aan het leven dus niet te tillen; met al ons gedoe kunnen we toch geen el toevoegen aan onze lengte en hoogstens een paar jaar aan ons leven. Alle reden om ons niet op onszelf dood te staren, maar liever een fatsoenlijke erfenis door te geven aan wie na ons komt.

De waarheid bevindt zich in je voetzool ( Zhu Hang Zhi)

i 1

Wandelen is van alle tijden. Downer to earth kun je het niet bedenken. Gewoon je ene voet voor de andere zetten, maar dat wel vasthoudend en zorgvuldig. En minstens zo belangrijk als de voet daar beneden, is de blik naar binnen. Daarom wordt al in de oudste Chinese traditie het wandelen beschreven als een bezigheid van het hart, waarbij aandacht en openheid cen-

-

2005

traal staan. Lao-tse zei: "Het hoogste doel van de wandeltocht bestaat erin te vergeten waarheen men gaat en wat men beschouwt." Voor de tao blijft dat een gouden streven. Boeddha wijst met zijn woorden: "Duizend en één ziekten zijn reeds genezen door de simpele concentratie op de plant van de voet'yn dezelfde richting. Loslaten maakt gelukkiger dan vasthouden. Het is beter minder nodig te hebben dan veel te bezitten. Juist als wandelaar leer je hoe waar het is dat alles wat je thuis laat, is meegenomen. Hoe minder kilo's op mijn rug en hoe minder plannen in mijn hoofd, des te lichter mijn tred en des te hechter de harmonie van lichaam en geest, mijn vluchtige ego opgenomen in de immense orde van het universum. De weidsheid van de Tibetaanse natuur mag voor dit soort ervaringen een ideale voedin~gsbodem zijn, ook de Spaanse meseta en de Hollandse kusten zijn schitterend oefenterrein. Wandelen in de leegte van het landschap wijst mij mijn nietige plaats in het heelal en dompelt mij in diepe vrede. Het gaat er niet meer om waar dan ook te komen, de weg zelf wordt mijn doel. "Ik vrees het einde meer dan dat het wenkt: niets immers is mooier dan onderweg zijn," schreef ik ooit in Ver onderweg. En de Japanse haiku-dichter Basho (voor wie schrijven en lopen diep met elkaar verbonden zijn - niet om de weg of om het papier gaat het immers, maar om het hart) schreef: "Reiziger, moge ik onder die naam bekend worden." (De citaten uit deze alinea, evenals de titel van deze bijdrage, zijn ontleend aan het boek van M. Jourdan, Lopen loutert,

P A G I N A 147

Meseta tussen Hornillos en Hontanas Foto: Tieleke Huijbers

Kampen 2003. Zeker het eerste deel van het boekje - de filosofie van de benenwagen - is het lezen meer dan waard.)

D e Russische pelgrim J,arengeleden besteedde ik in de Jacobsstaf aandacht aan de vertellingen van een Russische pelgrim (zie jacobsstaf 44). Die man leefde in een heel andere tijd en in een compleet andere wereld dan de onze. Hij reciteerde voortdurend de Philokalia (het orthodoxe hartengebed) waar velen wan ons tegenwoordig het Onze Vader ternauwernood nog kunnen opzeggen. Hij liiep op één dag 60 tot 70 werst, waar wij aan de helft handen en voeten vol hebben. Aan gemak en comfort had hij geen boodschap, hij voelde ziekte noch pijn, honger en dorst deerden hem niet. Aan zijn mystiek en ascese kunnen we als hedendaagse wandelaar niet tippen, maar wel delen we met hem de kern van zijn ervaring: "Ik ben een zonderling geworden. Niets baart me zorgen, niets houdt me bezig, niets weerhoudt me." Bidden met vwoorden doen we dan wel minder, bidden met onze voeten leren we net als hij stap voor stap. Onze gedachten komen tot rust

P'AGINA 148

en maken plaats voor hier en nu zijn. Onze moderne Europese cultuur zet sterk in op de maakbaarheid van het leven, op productie en wetenschap, op techniek en vooruitgang. Natuurlijk pluk ook ik daar dagelijks de vruchten van, maar juist aan de wandel ervaar ik meer dan ooit ook de betrekkelijkheid. Een mensenleven is toch meer krijgen dan maken. Belangrijker dan je eigen plannen is het je weten te schikken. Assertiviteit is iets, maar vertrouwen is meer. Verantwoordelijkheid is goed, maar dankbaarheid is beter. Actie is mooi, maar contemplatie is schitterend. Soms schaam ik mij over mijn eigen luchthartigheid. Ben ik gelukkig? Ja, dat ben ik. Heb ik daar een speciale reden voor? Nee, die heb ik niet. Ik heb het nergens naar gemaakt, ik wandel maar wat.

Van wandelaar tot moderne pelgrim Ooit ging ik op weg naar Santiago als wandelaar, vijftien jaar geleden inmiddels. Die weg heeft mij van dag tot dag geslepen tot pelgrim. Geen keuze vooraf dus, geen verdienste mijnerzijds, alsof alles zou berusten op voorbedachte rade, maar gewoon omdat de weg mij zo heeft geboeid en gevormd. De weg die een metafoor is van het mensenleven. Ook daarin zijn het vaak geen bewuste keuzes op grond van helder inzicht en overzicht die het verloop bepalen. Niet zelden zijn het toevallige ontmoetingen en kleine duwtjes die richting geven aan wat we denken en aan wie we worden. De mens boetseert zichzelf niet, het is het toeval dat ons toevalt, de hand van God die ons leidt. Of hoe je het mysterie van het

JACOBSSTAF -

2005

leven ook maar noemen wilt. Waar kerken mij met hun leerstelligheden en voorschriften naar buiten hebben gejaagd, onderwijst de camino mij op de weg naar binnen. De camino die de wandelaar losweekt uit vaste patronen en dichte systemen. De camino die hem of haar op het spoor zet van schoonheid en opent voor een nieuwe zoektocht naar de verborgen bron. Zo wordt de camin0 een tocht vol dromen en Roncevalles in augustus Foto: Tieleke Huijbers verhalen, een tocht die mijn honger naar transcendentie alleen maar lingen systematisch analyseren. Dat doet voedt en nimmer stilt. Want vreemdelinhij overtuigend en meeslepend. Hij begen zijn we op deze aarde, nergens thuis, schrijft de eenzijdigheden van onze moderaltijd onderweg. Peregrini, pelgrims. ne wetenschap en techniek en de gevaren van onze consumptiemaatschappij. Hlij Troubadours met open zinnen pleit voor een herontdekking van de aarde Pelgrims, ik beschouwde ze vroeger als een en een spirituele, ecologische en poëtische soort kwezels en liet me niet graag met dat omgang met de wereld. Ik citeer de slotalietiket tooien. Knielen op een bed van vionea uit dit prachtige boek: len is mijn keus niet (toespeling op het gelijknamige boek van Jan Siebelink, waarin "Wanneer de Sirenenzang van vooruithij beschrijft hoe het harnas van religie het gang, groei en consumptie ons niet meer ware leven onbarmhartig kan verstikken). kan verleiden, kunnen we misschien weer Maar de camino heeft me van dergelijke de zang van de aarde vernemen. Want bijbetekenissen losgezongen en inmiddels morgen zal in ieder geval een nieuwe dais 'pelgrim' mij een dierbare geuzennaam geraad gloren, zal de wereld opnieuw worgeworden. Pelgrims zijn van alle tijden en den geboren, zullen miljarden organismen van alle richtingen: mensen onderweg en verschijnen en andere verdwijnen, zullen op zoek, troubadours met open zinnen. bloemen zich openen voor het zonlicht, Met deze omschrijving verwijs ik naar een vogels langs de hemel trekken en bomen boek (Ton Lemaire, Met open zinnen, doorgaan te wortelen. De stroom van het Ambo Amsterdam 2002) dat ik aan iederleven zal verder vlieten, tijdloos, duister en een alleen maar kan aanbevelen. Pelgrim met onweerstaanbare kracht." avant-la-lettre is Lemaire, want het woord komt in het hele boek niet voor. Het is een Kerken en kloosters onderweg essay over de verhouding van de mens tot Kerken en kloosters zoek ik onderweg de natuur, het landschap en de aarde. De graag op. Kerken bij voorkeur als ze leeg schrijver is antropoloog en filosoof en als zijn, om er in alle rust te kunnen zitten en zodanig kan hij allerlei moderne ontwikkemediteren. Kloosters bij voorkeur van

P A G I N A 149

JACOBSSTAF

-

2005

~ n t o n i oMachado: "caminante, se hace el Benedictijnen en Trappisten, omdat ik me camino al andar". Dat wandelen is van alle daar als gast welkom voel en me zonder tijden en van alle landen. En één ding is veel woorden kan aansluiten bij het ritme zeker. Ook als ik zelf van hun getijden. lang en breed onder Want bij alle verschilDr krtrzcé tm?iae: i:arrkoiil:e:a, de zoden lig en mijn len ervaar ik tussen somr CLV ;Z/ zij11 verhalen zijn vermonnik en pelgrim waaid in de wind, een diepe verwantook dan zullen weer nieuwe generaties op schap: allebei staan ze aan de rand van de pad gaan. Met dezelfde verwondering zulgewone maatschappij, allebei ondergraven len zij ervaren dat de weg overmorgen ger e de vanzelfsprekendheden van het allelijk is aan eergisteren, omdat er op onze daagse leven, allebei zijn ze op zoek naar wereld ten diepste nooit iets verandert. het geheim van de verborgen bron. In de Mensen komen en gaan, wat blijft is de cadrukke werveling van landschappen en mino. Wij zijn maar schakels in de eindeloontmoetingen vind ik hetzelfde als de soze keten van het leven. Of zoals ergens op bere zoeker in de stilte van zijn kloostercel: een lelijke schutting bij Nájera staat gehet besef dat onze wereld met al haar verkalkt: bijsterende schoonheid en al haar dwaze drama zelf slechts een reiziger is die voorla fuerza que a mi me empuja bijgaat. la fuerza que a mi me atrae no sé ni explicarla ni yo Se hace el camino al andar solo el de arriba 10 sabe. U hebt het al begrepen: wandelen staat hoog in mijn vaandel en Santiago is maar de kracht die me voortdrijft bijzaak. Natuurlijk geniet ik van de sterrende kracht die me trekt weg op de tweeënveertigste breedtegraad die ken ik zelf niet met zijn oude geschiedenissen en verhalen. en kan ik niet uitleggen De westerse mystiek van het verzonken alleen Hij daarboven weet het. Atlantis, de meestertruc van het christendom om juist vanouds heilige plekken met Ten slotte behulp van prachtige legendes om te Deze bijdrage is eigenlijk geworden als een dopen tot kathedralen. Canterbury, wandeling. Niet netjes opgebouwd of Chartres, Santiago, van hetzelfde laken een doelgericht, niet systematisch en overzichpak. Een schitterende santenkraam siert nu telijk. Daarom is het ook nooit af. Een conde oude initiatieroute naar de wijsheid, clusie kan ik niet trekken en toch moet ik toeters en bellen fleuren de weg naar het eindigen. Ik neem mijn toevlucht tot poëeinde van de aarde op. De schat der wijzen zie om te zeggen waar geen woorden voor evenwel ligt niet op een verborgen plaats zijn. Geen haiku ditmaal, slechts twee simbij het eindpunt, maar rijgt zich aaneen in pele regels van de Schotse wandelaar J. een lange reeks ervaringen onderweg. Carmichael. \Naar het uiteindelijk om gaat is de ervaring wan het wandelen zelf, of (in de woorden dear old road no wonder surely \van Elliot) "de kunst van het aankomen that I love thee like a friend \waar we al zijn". En in Spanje dicht

P A G I N A 150

JACOBSSTAF

-

2005

Kerstgedicht Tijs Dorenbosch Soms staan er schapen voor mijn deur

Soms staan er schapen voor mijn deur, ik kijk naar hen; ze blijven grazen, zich onbewust ervan - in dagelijkse sleurdat hun aanwezigheid mij kan verbazen. Er viel wat sneeuw vannacht, door hen, gelatenals alles in hun leven- ondergaan. Geen herders zijn er gelijk toen; het blaten begeleidt geen engelenkoor, geen koningskaravaan. Er hangt iets in de lucht: is het een geur van heiligheid? (In deze donkere dagen valt iemand zoiets in). Wat ik bespeur is echter... dat ik mijzelf moet bevragen omtrent mijn innerlijke vrede en God's welbehagen. Soms staan er schapen voor mijn deur.

P A G I N A 151

De reiziger en zijn schaduw Kees Kuyvenhoven Zoals veel mensen heb ik een druk leven. Ik zoek daarom af en toe naar rust in de natuur tijdens korte of lange fietstochten of ik ga een paar dagen in retraite in de Benedictijner St. Paulusabdij in Oosterhout (NB). Ik werk als studentenpredikant aan de Universiteit Twente. Meestal neem ik een groepje studenten mee naar de abdij voor een weekend vol inspiratie met eeuwenoude liturgie en met weel stilte. De abdij in Oosterhout is gebouwd rond een kruis dat in het midden van de binnenplaats staat. Een eenvoudig symbool waar iedereen in de abdij zich omheen beweegt. Het monnikenleven heeft Christus als centirum en de gedachte aan een contemplatiief middelpunt spreekt mij erg aan. Ik probeer ook te leven rond een centraal gegeven. Soms denk ik aan wat het woordje 'God' voor mij betekent of verdiep ik me een tijdje in iets of iemand uit de christeliijke of een andere godsdienstige traditie. In mijn bezinning kan een schilderij, een compositie, een gedicht centraal staan.

Col de Somport

Meestal is het niet eens iets concreets, meer een leegte. Een paar jaar geleden kwam tijdens een abdijweekend het plan in mij op om als pelgrim naar Santiago de Compostela te gaan. Dat leek me prachtig: fietsen naar Santiago de Compostela en me bezinnen op de vraag: waar draait mijn leven om, wat is mijn innerlijke centrum? En in 2002 was het zover. Ik was toen 25 jaar predikant. Om dat te vieren ging ik zes weken als pelgrim op weg door Zuid-Frankrijk vanaf Arles, door de Pyreneeën over de Col de Somport, door Navarra, La Rioja, Castilla, Leon en Galicië. Ik probeerde open te zijn voor alles wat ik meemaakte. In gedachten was ik vaak bezig met mijn ontwikkeling als theoloog, predikant, pastor, voorganger. Hoe was het in het begin, met wat ging ik toen op weg, wat raakte ik kwijt, wat kreeg ik terug? Ik praatte in stilte met mijn schaduw, mijn alter ego, onafscheidelijke metgezel, achter, naast of voor mij. Ik paste ervoor op niet hardop te praten, zodat niemand die mij passeerde om hoefde te kijken. Een pelgrim (m/v) is letterlijk een vreemdeling. Pelgrims gaan, lopend of op de fiets en in vroeger tijden ook te paard of met een ezel, op weg met vele anderen. Ik was op weg naar Santiago de Compostela waar, zo vertelt de legende, in het prille begin van het christendom Jacobus begraven werd.

Jacobus behoorde als een van de twaalf discipelen van Jezus bij de kopgroep: Petrus en Johannesen Jacobus. Het bijbelboek Handelingen vertelt dat koning Herodes hem in Jeruzalem liet onthoofden.' Op wonderlijke wijze kwam zijn lijk in Noord-Spanje terecht. Een aantal eeuwen later werd zijn graf herontdekt en kwam de verering op gang. Zijn stoffelijke resten worden achter het altaar van de kathedraal in Santiago bewaard. Een prachtige legende met allerlei vervolgverhalen waar Jacobus bijvoorbeeld optreedt als helper onderweg. De reis door Frankrijk en Spanje naar het centrum van een traditie was ook een reis naar mezelf. Buitenkant en binnenkant, uiterlijke omstandigheden en innerlijke gesteldheid betrokken zich op elkaar. Op de camino, bestanddeel van de wereld buiten mij, kwam ik ook dichter bij mezelf. Na aankomst in Santiago maakte ik in de kathedraal de misa de peregrinos mee, de dagelijkse mis voor pelgrims om twaalf uur 's middags. Tijdens de mis wordt een enorm wierookvat (de botafumeiro) boven de hoofden van de aanwezigen heen en weer geslingerd, bevestigd aan touwen die door een soort katrol in de hoge nok lopen, aangedreven door een team van mannen in rode pijen. Vóór het altaar langs, overdwars voor in het schip zweefde de botafumeiro boven mijn hoofd met een rookpluim er achteraan. Ik was expres zó gaan zitten dat hij heel dicht over mij heen zou komen. Ik weet nog goed dat ik toen in die kathedraal, voor het eerst tijdens mijn pelgrimstocht, mij helemaal alleen voelde: aangekomen in de kathedraal en in mezelf. Er kwam een liedje in mij op, stukgezongen van Elvis Presley tot Herman Brood: I did it my way. Op mijn manier ben ik geworden

De botafumeiro, ongeveer een meter hoog

wie ik ben. Ik besefte dat dit moment altij'd herkenbaar zou blijven. Op een nieuwe wijze was iets van buiten naar binnen gekomen. Mijn aankomst in Santiago was de basis voor een nieuwe ontvankelijkheid voor ervaringen. Een paar dagen later ging ik terug naar Enschede. Gewoontegetrouw werd ik thuis om half zes wakker, tijd voor de pelgrim om op te staan. Ook de tijd dat de monn~iken van de abdij in Oosterhout opstaan. Ik had gedroomd dat ik een van hen was en dat ik in een zwarte pij door de schemerige gangen ging, op weg naar de lezingendienst van zes uur. In mijn droom waren d'e broeders, met hun toegewijde leven, deelgenoten geworden van mijn binnenkant, mijn innerlijk bestaan, mijn innerlijk behang (Hans Lodei~en).~ En nu voelde ik me wéér helemaal alleen en net zo gelukkig als bij de aankomst in d~e kathedraal van Jacobus.Via de omweg over

PAGINA 1 5 3

JACOBSSTAF -

2005

Santiago kwam ik opnieuw aan in de Benedictijner abdij waar mijn pelgrimageplan was ontstaan. Een werkelijkheidsbeleving 'van buiten' en een voorstelling 'van binnen' komen een ogenblik samen en worden één geheel in een momentopname waarin de tijd even stilstaat. De Fransen spreken van Ie temps, de tijd van de klok die wegtikt, de tijd die je kunt aflezen en snel vergeet. Hoe laat is het? Dat is de tijd die voorbij vliegt. 'Uren, dagen, maanden, jaren, vliegen als een schaduw heen', zegt een oud lied. De tijd als de optelsom van seconden, dagen, decennia, millennia. De tijd van: toen en toen kwam ik in Santiago aan. De tijd van de herinnering. Maar er is ook een tijd die daar tegengesteld aan is. In het Frans is daar een ander woord voor: la durée, de levens-tijd, de be-levings-tijd die zich in een onvergetelijk ogenblik present stelt. Zo'n moment kan een keerpunt zijn.3 Je kunt een ander nauwelijks uitleggen wat je hebt beleefd. Het is de tijd waar ook God naar zoekt.4 Aankomen in de kathedraal van Jacobus, thuiskomen in Enschede waren e1enbinnenkomen in mijzelf om opnieuw mijn centrum te ontdekken. 'Buiten' en %innenf betrokken zich op elkaar. Om het mooi te zeggen: nog nooit had ik zó het transcendente beleefd. En ik besefte dat ik in 1977 predikant geworden ben vanuit het verlangen wat 'buiten' mij is 'binnen' te laten, te verwelkomen en te verzorgen, hiet zelfs uit donkere diepten op te delven5, hiet aan het licht te brengen en zo dicht bij mijn God te zijn en Hem lief te hebben. Waar wat heb ik lief als ik zeg dat ik mijn God li,'efheb? Ik bedacht nog weer later: vanaf mijn studlententijd en nu als studentenpredikant lees ik romans van Fjodor Dostojewski, de

PAGINA 154

Russische schrijver die als geen ander de mens kent. Hij schrijft in zijn De gebroeders Karamazow over een vader en zijn zonen. De jongste, Aljosja, wil wel monnik worden, maar de starets verwijst hem naar de buitenwereld en hij verlaat het mondiale leven om priester te worden. En dat moment van naar buiten komen uit het klooster wordt prachtig beschreven:

...Snel liep hij de stoep af. Overstelpt van verrukking zocht hij de buitenlucht, de vrijheid, de ruimte. Wijd en onafzienbaar koepelde zich boven hem de hemel met stille, glanzende sterren bezaaid.. . De vage streep van de Melkweg strekte zich uit van het zenit tot aan de horizon.. . De koele, onbeweeglijk stille nacht omhulde de aarde. De witte torens en de gouden koepels van de kerk fonkelden tegen de saffierblauwe hemel. fn de perken rondom het gebouw sliepen de weelderige herfstbloemen in afwachting van de ochtend. De stilte van de aarde vloeide samen met die van de hemel, het aards mysterie raakte het mysterie der sterren.. . Aljosja stond stil te kijken: opeens viel hij ter aarde als een boom die geveld was. Hij wist niet waarom hij de aarde omhelsde, hij gaf er zich geen rekenschap van wat hem er toe dreef om de grond te kussen, maar hij deed het, al snikkend, met zijn tranen bevochtigde hij de aarde, hij zwoer in verrukking dat hij haar altijd, tot in alle eeuwigheid, zou beminnen.. . Via Santiago de Compostela hervond ik mezelf weliswaar als monnik. Ik ben niet iemand voor binnen, om het met de Twentse schrijver Willem Brakman te zeggen*, maar eentje, bestemd voor de buitendienst, voor het priesterlijke predikantenbestaan. De bijbel staat vol verhalen van mensen onderweg en zij zoeken naar hun bestem-

JACOBSSTAF

ming en naar hun doel. Noach, Abraham en Sara, Mozes en Mirjam en vele anderen in de Schrift. Teveel om op te noemen. Mensen die ervaren dat er iets of iemand 'van buiten af' naar hen toe komt om zich met hen te willlen verbinden. En ze kunnen niet anders dan daarop 'van binnen uit' reageren. Misschien was eerder het omgekeerde het geval: ze hadden eerst iets 'binnen' zich en gingen dat gaandeweg als iets 'buiten' zich zien. Ze zijn van g-o-d gaan spreken en gaven hun ervaringen weer als een gesprek met de Levende en ze noemden hun reactie geloof, vertrouwen, verlangen. Hun leven is een geografische trektocht door het nabije oosten: Ur der Chaldeeën, Egypte, Palestina. Ze gingen op weg en ze wisten niet waar ze zouden komen. Vreemdelingen, pelgrims waren ze en velen stierven voor hun aankomst na gedoold te hebben door woestijnen en bergen, in spelonken en holen, zoals een schrijver in het Nieuwe Testament hun In bijbelverhalen ervaren wegen be~chrijft.~ mensen hun g-o-d en ze reageren daarop. Er komt energie in hen vrij, inspiratie en ze komen in beweging. Wat opvalt, is dat het bij dit alles zo aards toegaat. De pelgrims verheffen zich niet in een denkbeeldige hemel of een gedroomd hiernamaals waar alles in uitkomt en voltooid wordt. Nee, het is altijd onaf en fragmentarisch en ook vreemd; het is helemaal een leven op aarde - zo was het en zo zal het blijven. Een van de mooiste verhalen is dat van Mozes die met zijn mensen op weg gaat van Egypte naar Kanaän. Een trektocht door de woestijn, een pelgrimage van veertig jaar lang. Aan het eind van de reis ziet hij het land voor zich en het doel. Ik geef vrij weer wat er staat: De Eeuwige liet Mozes het land zien en zei: dit is het land, je ziet het met eigen ogen maar je komt er niet in ... En

-

2005

Mozes stierf en de Eeuwige begroef hem en niemand weet waar zijn graf is. Mozes is honderd en twintig jaar geworden; zijn oog was niet verduisterd en zijn kracht was niet geweken. 'O Een oude pelgrim die het doel bijna heeft bereikt en in een visioen ziet hij: dit landschap, deze aarde, alles komt bij mij binnen. Hier heb ik helemaal voor geleefd, voor dit moment om dit te be-leven! Ook al ben ik vér over de 1OO! Mozes gaat op in zijn droom, in zijn verlangen en hij lost helemaal op in de werkelijkheid. Geen graf een open einde. Alles is transparant, transcendent. Ik sluit af met een gebed dat in de paasnachtviering van het Studentenpastoraat aan de Universiteit Twente wel gebruikt wordt: Onzienlijke, niemand zag U ooit zoals Mozes uw vriend. Hij sprak met U van aangezicht tot aangezicht. Hij zag U wel - wij zien U niet. Met Mozes kijken wij mee en door zijn scherpe, oude ogen zien wij een land van beloften, Uw eeuwig Rijk. Door zijn ongebroken ogen zien wij ... de lieve aarde overal die opbloeit in de lente en opnieuw groen wordt en overal de eindeloze blauwe verten, eeuwig.. . eeuwig.. . eeuwig. ..l1 Enschede, zondag 20 november 2005 Zondag van de voleinding - laatste zondag van het kerkelijk jaar. Kees Kuyvenhoven, c. [email protected]

PAGINA 1 5 5

JACOBSSTAF

-

2005

Noten

5

Zie bijv. Job 28 en Spreuken 8.

1

Handelingen 12 : 12

6

Aurelius Augustinus, 354 - 430 dacht als een van de

2

Het innerlijk behang (eerste gedeelte)

eersten na over het innerlijk leven van de mens. Zijn

ik zal de redenen zeggen voor mijn liefde, voor mijn

voorstelling van de menselijke relatie tot God is heel

wanhoop ik zal in de kamer van mijn lichaam wonen

zintuiglijk: horen, zien, ruiken, proeven, tasten. Uit

en zeggen waarom ik van het landschap houd

z ~ j n Belijdenissen, vertaald door G. Wijdeveld, Merksem, z.j., boek X - 6,8, pag. 290.

ik zal mijn hand leggen op de zonnestraal en met mijn vingers de regenboog ontrafelen ik zal de wind

7

in mijn armen nemen en in de schelp luisteren van de nacht...

4

De gebroeders

Karamazow,

Amsterdam 1958, pag. 448. 8

Wdlem Brakman, Nazomer, Amsterdam 2003, pag.

1996, pag 233.

9

Zie Hebreeen 11, het citaat staat in vers 38.

De Grieken noemen het respectievelijk chronos en

10 Zie Deuteronomium 34.

kairos.

11 Gustav Mahler, Das Lied von der Erde, Abschied (slot).

Hans Lodeizen, Verzamelde gedichten, Amsterdam 3

F.M. Dostojewski,

Prediker 3.

55, 56, 70, 71, 1O0 - 107.

Uit het chinees vertaald door Hans Bethge

CPT-Cultuurreizen bv Stationsstraat 5 1 5751 HB Deurne Holland Tel.: 0031-493-318261 Fax: 0031-493-318274 infoocpt-cultuurreizen.nl www.cpt-cu1tuurreizen.nl

SGR

Ook in 2006 maken wij Culturele rondreizen per luxe touringcar door Europa langs de aloude wegen, zoals de Europeesche Jacobswegen. Deze reizen beginnen"thuis"en voeren u ook langs de niet toeristische binnenwegen; tonen u ook de Camino, het leven in noord-Spanje, Frankrijk, Italië of centraal Europa "achter de schermen". Uw gids -ook een Camino-1oper"bezocht zélf al deze gebieden en is cultureel gekwalificeerd. De hotels en het eten zijn natuurlijk ook van goede kwaliteit. Zij zijn tevens vaak gelegen in het centrum van een te bezoeken stad, zodat u na het diner nog even kunt rondwandelen. Op basis van half pension is voorts alles inbegrepen vwb entree's gidsen en excursies, zelfs aan een drankje bij de maaltijd is gedacht.Voor groepen1instellingen organiseren wij deze reizen volgens hun wensen "op maat". Wilt u nog eens een keer"de Camino"of"1angs oude wegen naar Rome". Nu naast de spirituele beleving ook de cultuur bekijken of uw partner laten genieten van wat u wilt gaan doen of al heeft gedaan. Vraag ons programma of bezoek onze website.

PAGINA 156

IACOBSSTAF

-

2005

Café van niks Columna de la Plata Vijfenveertig graden Celsius. Als een kruising tussen een bedoeien en een cowboy, gehuld in vele lagen kleding, sombrero, zonnebril en rugzak loop ik Bar Pacense in Carcaboso binnen. Elena valt me stralend om de nek. Kust links en rechts. Rukt hoed en rugzak af. Mijn bril ligt al op de grond. "Ay Chris el Holandés. Ik heb al een week een kamer voor je vrijgehouden. Gaat alles goed? Wat ben ik blij je weer te zien." Een mitrailleurvuur van vragen, afgewisseld met kussen en omhelzingen. Ze zet een soepkop café con leche voor me neer, geroosterd brood, boter, jam en kaas. "Zitten Chris en eten!" Van alle kanten gaat het snelvuur van vragen en opmerkingen door. Ze praten allemaal tegelijk. De Foto: lan G a k klanten aan de bar moeten maar even wachten. Die bekijken het tafereel vol begrip. Ze doen niet moeilijk hier. 't Is een café van niks. Opgestapelde plastic stoelen. Drie coca-colatafels. Een gokkast en een tafelvoetbalspel. Een W. Een standje voor de verkoop van kranten en tijdschriften. Op de bar een stapel dozen chips. Koffieapparaat en een batterij flessen. Een pinda-automaat en een stopfles snoepjes voor de kinderen. Diepvrieskist met ijsjes. Een paar emmers tomaten en een zak met uien. Even later neemt Isabel me als een kind aan de hand mee een zijstraat in. "isorpresa Chris!" Ik krijg de sleutel van een heel

hotel. Alles nieuw. Vijf grote kamers, badkamers, salon, ijskast, balkons en - belangrijk voor een pelgrim - een ruimte om te wassen en te drogen. Stralend leidt ze me rond. Ze is zo trots. Dit is haar droom. Ee~n echt tehuis voor peregrinos. Ook voor eeln pelgrim zoals ik. Ze verontschuldigt zich dat nog niet alles geverfd is. Wat moet ik daar nou op zeggen? Alles wat ze heeft, biedt ze me aan... Op een kamerdeur staat PRIVADO. Die is voor mij. Een slaapkamer op woonkamerformaat. Twee enorme bedden. Een ventilator. Een grote spiegellkast en een balkon. Met mijn vuile poten loop ik op het marmer rond. Sprakeloos. Elena glundert als ze mijn verbazing ziet. "En nou in bad. Om drie uur staat het eten klaar. En vanavond maak ik nog een lekkere salade en een tortilla voor je. Net als toen." Ze wil ook weten hoe laat ik morgen weg wil. Als ik aarzelend "zes uur" zeg, is haar antwoord: "Dan staat de koffie en het ontbijt klaar. Ook je brood voor onderweg. En ik loop een eindje met je mee." Of ik deze mensen goed ken? Nou, nee. Eigenlijk niet. Eén nacht heb ik hier doorgebracht. Twee jaar geleden. Maar toen is iets ontstaan dat vriendschap heet. Dan tellen plotseling afstand, tijd of taal niet meer. Maar wel EL CORAZON. Pacense. Café van niks?Voor een pelgrim is het de hemel. Carcaboso, 2 augustus 2003. Chris Emmen. Zie ook zoekertjes.

PAGINA 157

JACOBSSTAF

-

2005

Flarden El diabolo en la mochilla De rugzak heeft een duivel in zich. De ene dag is hij onverklaarbaar zwaarder dan de andere. Ook verschilt de rugzak steeds van volume. De ene keer is hij te kiein of erg krap, de andere keer is er ruimte te over. Toch heeft de rugzak steeds dezelfde inhoud en formaten. Als een Spanjaard aan mij vraagt: "Qué tal?" zeg ik steeds: "Tengo un diablo en mi mochilla!" Frans Udo uit Rotterdam stuurt ons een bijdrage voor Flarden. Het betreft verhaalflarden van de voetreis die hij met zijn vrouw Ria maakte van 29 augustus tot 8 oktober 2004. Naast tekst maakte hij een twintigtal aquarellen.

Wandelaar, reiziger of pelgrim Ik hoop op deze reis enige helderheid te krijgen in wat God of het Godsbegrip voor mij nog betekent. Ik heb na mijn onbuigzame religieuze opvoeding geen greintje gevoel over van de betekenis van het geLoof. De clerus: paus, priesters, dominees en alle anderen die hierover iets tegen mij meenden te moeten uitdrukken of zeggen, hebben alleen maar de onmacht van hun geloof en de wreedheid van hun God benadrukt. Langzaam maar zeker komt er schot in de plannen. Een boek met de route is gekocht. De wegen en paden en alle onderkomens staan goed aangegeven. Een woor een worden de uitrustingsstukken aangeschaft. Het gewicht van de onderdelen is het belangrijkste. leder onsje moet grofweg 750 kilometer worden meegesjouwd.

P A G I N A 158

Een oude duivel in de kerk In mijn kinderjaren was geloof een simpele zaak. God was een goede vader, God was almachtig en God was rechtvaardig. Toen ik zestien was en door de kapelaan en de godsdienstleraar met hun geloof genoeg geterroriseerd, meende ik geheel zonder te moeten kunnen en dat heb ik een lange tijd zo gehouden. Op mijn huidige leeftijd echter ga je een balans opmaken en dan blijkt dat deze opzet niet zomaar gaat, geloof is er toen zo ingestampt, dat er altijd verborgen resten moeten overblijven. Een van de doelen tijdens deze pelgrimage was aan deze gevoelens een plaats te geven en mogelijk, op een of andere wijze, een vorm van mijn oorspronkelijk kinderlijk geloof terug te vinden. Dat lukte in deze beeldende Spaanse omgeving aanvankelijk aardig, totdat ... In de kerk van Navarete had iemand een euro in de gleuf van de verlichtingsautomaat gestopt. Hierdoor werden de schijnwerpers ingeschakeld en het hoofdaltaar hel verlicht. Van de vloer tot in de hoge bogen boven het altaar klom een blikkerende heiligenstoet in het gouden retabel omhoog naar de Pantocrator. Een en al was

JACOBSSTAF

-

2005

gulden godsvrucht en pracht en ik vol ontzag en eerbied. De middeleeuwse afbeeldingen zijn uiterst zeldzaam en werden ooit bekostigd door giften van arme pelgrims en volkslui en daarmee sloeg mijn twijfel toe, deze onbetaalbare rijkdom tegenover de huidige wanhopige armoede en honger waaronder een groot deel van de mensheid nog altijd lijdt. Met een hoorbare tik ging de tijdschakelaar over en het licht doofde. De duisternis keerde terug onder de gotische gewelven. Ik zocht haast tastend mijn weg terug naar achteren en naar de uitgang. Uit het donkere portaal kwam iemand op mij af stappen. ar el Frans Udo "Hola señor", zei ik. "je kent mij wel", zien wat er zó zwaar zou kunnen zijn. Alles zei een stem in het Nederlands. "Ik ben heb ik eruit genomen, reservekleding , een toch je eigen oude duivel!" lichtgewicht slaapzak, sokken, eten en een Terwijl hij dat zei, gloeiden de ogen op en dagboek. Helemaal onderaan onder de zag ik vaag de contouren van horens op handdoek vond ik mijn duivel. Hij lag diep zijn hoofd. De zoon van Lucifer vervolgde: ademend lekker te slapen. Ik keerde de "Terwijl jij vannacht in die comfortabele rugzak om en met een bons viel de duivel herberg zult verblijven, moet ik hier slapen op de grond. "Jasses,wat een akelige plek!" tussen al die heiligenbeelden. Dat is niks riep hij toen hij de kruisen zag. "Jij blijft leuk en uiterst ongemakkelijk voor een duihier!" riep ik en gaf hem een harde schop vel; ik blijf hier echt niet hoor, ik ga met je onder zijn harige kont. De duivel zuchtte mee!" van pijn en verrassing. Hij rolde weg en "Daar komt niets van in!" antwoordde ik. veranderde in een stapeltje stenen zoals de "Je blijft maar mooi hier!" en ik rende de pelgrims ze bouwen om de weg aan te kerk uit, achter mij de deur stevig in het geven. En daar staat hij nu nog, een stenen slot duwend. wegwijzer tussen al die houten kruisen. De volgende morgen hing ik mijn rugzak om en vertrok, zoals elke dag, naar het Vreemde taal westen een twintig kilometer verder richIn Portomarin slaap ik in de bovenkooi; aan ting Santiago de Compostela. De rugzak de ene zijde ligt Henri Barbablanca en aan was echter loodzwaar en werd met elke de andere kant een heel mooie roodharige meter zwaarder. Op een plaats waar pelvrouw. Het is een hele grote, slanke vrouw grims van stukken hout honderden kruisen met een weelderige bos krullend haar. hadden gemaakt en langs de weg hadden Eerder op de avond heb ik met haar gegeplaatst, werd de last ontilbaar. Ik zette de sproken. Ze is van beroep linguïst, afgesturugzak op de grond en opende hem om te

P A G I N A 159

JACOBSSTAF

-

2005

pen wat sloom rond te slenteren, maar deerd aan een Duitse universiteit, doctoaangevallen werden we nooit. We besloten r,andus. Ze is op reces van een taalproject in Zuid-Amerika. Vanuit Belem aan de toch voor alle zekerheid een hondenschrik Amazone gaat zij regelmatig naar een kleiaan te schaffen. Een hondenschrik is een ne indianenstam in de Matto Crasso, ook elektronisch apparaat dat een fel ultrasoon wel de Groene Hel genoemd. Daar noteert geluid kan uitzenden. Honden kunnen dit r i j de taal van een verloren groep indianen, ultrasone geluid niet verdragen en gaan er 120 in getal nog. Zij als een haas vannoteert niet alleen de door; dat beweert de woorden, maar ook Op ":fic"'i"it.zo /IPUDCI? r u l fabrikant tenminste. geei1 .,ici.zi?lldrrLfeflo;rbjc?.t~ " C Z ~ C I ~ Hoewel, er zijn ook de grammatica en de woordspelingen. Een weer mensen die beverleden tijd kennen weren dat honden de indianen niet, er is alleen de tegenjuist worden aangetrokken door het geluid woordige tijd en iets wat voor de vorm op van de hondenschrik. In de buitensportwinkel liet de weekendeen verleden tijd lijkt. Wel kennen zij weer twee 'wijf-vormen. 'Wij-inclusief': daarbij hulp op onze vraag een hondenschrik zien. hoort iedereen en 'Wij-exclusief'. Zij komt Het apparaat leek op een tv-zapper, maar onverwacht vreemde taboes tegen. was door de grote batterijen flink lodig en dat was erg bezwaarlijk. De weekendhulp Sommige woorden mogen bijvoorbeeld bleek niet zo onnozel als weekendhulpen niet door bepaalde personen worden uitgesproken omdat dan duivels worden opplegen te zijn. "Waar gaat u dat ding opgeroepen. Sommige begrippen kennen bergen? In uw rugzak zeker! Nou, dan heeft geen woorden maar alleen geluiden. Een die hond allang aan uw been gehangen en zucht als je gaat zitten; "oeffff". Maar voor u het apparaat te voorschijn hebt kunnen halen is het beest er weer vandoor met "oeffff" heeft meer betekenissen dan alleen: "ik ga zitten." Bijvoorbeeld ook: "Ik ben een stuk van uw been of uw broek!" moe." De stam sterft langzaam uit; over Hoewel dit zakelijk gezien geen goede opvijftig jaar is er niemand meer over, maar merking van hem was, gaf het voor ons de doorslag. We kochten dus geen hondendan staat de taal wel piekfijn op papier: schrik en dat was goed. Op de camino heb"oefffí". "Mooie meid!" ben we geen verwilderde honden gezien; eigenlijk zagen we nauwelijks honden. Er The quick brown fox jumps over the waren wel losse honden; losliggend dan, I,azy dog want loslopend kunnen we niet zeggen. Al Iin vrijwel alle boeken en verslagen over de deze honden lagen vadsig tegen de dorpscamino lees je over confrontaties met gemuren in de schaduw te slapen. Andere vaarlijke loslopende honden. Nu klopt deze bewering over loslopende honden met honden die we zagen, waren echte heronze eigen observaties in Noord-Portugal. dershonden die er niet aan dachten hun schapen in de steek te laten. Waar Shirley Daar zagen we buiten of aan de rand van Maclaine in Foncebadon grote roedels dorpen roedels honden rondlopen. Het bloeddorstige honden zag en Paulo Coelho waren honden in allerlei (on-)rassen en het gevecht met zijn grote zwarte duivelsmaten, welke óf vrij waren opgegroeid óf door hun baasjes waren afgedankt. Ze liehond aanging, was nu alles pais en vree.

P'ACINA 160

IACOBSSTAF

Aalt van de Glind uit Apeldoorn stuurt ons een gedeelte van een verslag van zijn fiets- en voetreis naar Santiago. Onderstaand een fragment van een wonderlijke gebeurtenis.

Regenboog in Frankrijk Nee, een pension of hotel was er niet in Méréville. Na meer dan 100 kilometer op de fiets viel dat die dag tegen. De vriendelijke bakkersvrouw adviseerde mij naar Angerville te gaan. Inderdaad, daar was een hotel... 'Fermé' stond er op de deur. Het was een uur of zes 's avonds en dan maakt zo'n bordje met 'Gesloten' ineens doodmoe. Voorbijgangers raadden mij aan naar Baudreville te gaan of naar Villeneuve. De eerste mogelijkheid voerde wel erg ver van de route en hoewel ik niet goed verstond wat er precies in Villeneuve was, fietste ik naar dit kleine dorpje. Ik kwam bij een kartbaan terecht. Niet meteen het adres voor een rustzoekende pelgrim. Slaapplaatsen waren er niet, maar de barkeeper nodigde mij in zijn auto; ik begreep dat hij iets wist. De fiets hoefde niet op slot, er werd niet gestolen. We gingen op weg. Ik deed een schietgebedje vanwege de hoge snelheden. We kwamen in een volgend dorp bij een 'Chambre d'hôte'. Het was dus een gastenkamer, maar helaas, er was niemand thuis. Dus terug naar de kartbaan. De fiets stond er nog met alfes erop en eraan. Ik at nog wat en bedankte de barkeeper nogmaals voor z'n inzet en ging op weg naar Orléans. Het zou wel heel laat worden.

-

2005

Goed en wel op de fiets zag ik de bui al hangen. Inktzwart, maar in de verte scheen de zon. Na een half uur trappen vielen de eerste druppels. Regenpak aan en doorfietsen. Even later hoosde het. Ik keek achterom. En nog nooit zag ik de regenboog zo groot. Nog nooit zag ik de regenboog zo mooi. De moeheid verdween en de regen deerde me niet meer. Toen ik nogmaals achterom keek was rechts een tweede boog en links was die enorme regenboog in waaiervorm met m'n fiets verbonde~n. Goede God, wat is dat allemachtig mooi! Nu weet ik best van lichtbreking en kleuren, maar een klein geworden mens mornpelde zomaar een dankgebed. Even later werd het weer droog en binnen het uur zag ik opnieuw een bordje 'Chambre d'hôte': een mooie kamer met bed, douche en toilet. Ik wist mij een gezegend mens. Later las ik de tekst in Genesis 9 over de regenboog nog eens na: "Mijn boog stel Ik in de wolken, opdat die tot een teken zij van het verbond tussen Mij en de aarde." Het was een wonderlijke ervaring. Of was het een wonder?

IACOBSSTAF

-

2005

Pelgrim voor het leven Benoît-Joseph Labre (1 748-1 783) Jan Caijé Wie vol trots met zijn volgestempelde credenc h l del peregrino in Santiago de Compostela aianlandt bij het Oficina del Acogido del Peregrino en er hoopvol verzoekt zijn composfela te mogen ontvangen, wordt eerst door een vriendelijke mevrouw of meneer achter de balie ondervraagd over zijn motieven voor de pelgrimstocht. Mochten bij deze motieven onverhoopt de woorden religioso of espiritual ombreken, dan is het gevaar groot dat de compostela niet zal worden verleend. Maar omdat wij, pelgrims, die oorkonde toch wel graag ingelijst en wel aan onze wand willen doen prijken, wordt door velen van ons daar ter plaatse de pelgimage espiritual of religioso genoemd met een gemak dat soms wel eens schrijnend zou kunnen contrasteren met de verheven inhoud van elk van deze beide kwalifikaties. Het religieuze motief voor een pelgrimage is eenduidiger te omschrijven dan het spirituele. Religieus pelgrimeert men naar een plaats waar binnen een bepaalde geloofstraditie een heilige heeft geleefd (Assisi) of een belangrijke gebeurtenis heeft plaatsgevonden (Lourdes). Voor de (katholiek-)religieus gemotiveerde pelgrim naar Santiago de Compostela zijn zaken belangrijk als: het bezoeken van kerken, het bijwonen van heilige missen, het ontvangen van pelgrimszegens, het verdienen van aflaten en het bidden van rozenkransen onderweg. Hlet spiriuele motief heeft vagere grenzen. Hlet verwijst naar de wereld van de geest, het 'hogere' (het transcendente), het innerlij ke (het immanente), de relatie tussen de

PAGINA 162

zichtbare en de onzichtbare 'werkelijkheid', gevoelens, verlangens, dromen, etcetera. Religieus is meestal ook wel spiritueel, hoewel bij het religieus optreden van de gemiddelde Amerikaanse TV-dominee het spirituele mij persoonlijk doorgaans totaal ontgaat. Spiritueel kan tevens religieus zijn, maar het religieuze is voor het spirituele geen absolute voorwaarde. Een pelgrim die tijdens zijn tocht aandacht schenkt aan waarden als stilte, liefde, overgave en mededogen kan een spirituele weg gaan zonder dat hierbij sprake hoeft te zijn van een religie of zelfs maar van een god. Dit artikel wil aandacht schenken aan het leven van de meest 'professionele' pelgrim die de wereld ooit heeft gekend: BenoitJosephLabre. Voor hem was het motief van zijn pelgrimeren boven elke twijfel verheven. Voor hem geen historische of culturele dimensie, geen sportief element en wellicht zelfs geen 'spirituele' invalshoek. Zijn pelgrimeren had slechts één bedoeling: het zoeken naar de vereniging met de god van zijn religie. Benoît Labre heeft acht jaar van zijn korte leven (35 jaar) pelgrimerend doorgebracht en hij heeft in die tijd 30.000 kilometer te voet afgelegd. Hij is er bovendien een officiële rooms-katholieke heilige mee geworden. De wieg van de kleine Benoît stond in een nederige boerenwoning in het eenvoudige boerendorp Amettes, onder de rook van het Noord-Franse Arras (Atrecht). Hij was de eerstgeborene van de vrome ouders jean-Baptiste Labre en Anne-Barbe

JACOBSSTAF

Crandsire. Na hem zouden er veertien kinderen volgen, waarvan er toch nog negen in leven bleven. Reeds als kind legde hij zo'n grote mate van vroomheid aan de dag, dat zijn opvoeding werd toevertrouwd aan de dorpspastoors die in de familie royaal voorhanden waren. Zijn ouders zagen niets liever dan dat ook hij dit geestelijk ambt zou gaan bekleden, maar Benoit koesterde een ander ideaal. De kortste weg naar zijn god was volgens hem slechts te vinden in de stilte, de eenzaamheid en de ascese van een streng, contemplatief monnikenklooster. Hij heeft het vier keer geprobeerd; eerst bij de karthuizers van Val-Sainte-Aldegonde nabij Saint-Omer en daarna bij de karthuizers van NotreDame-du-Pres in Neuville-sous-Montreuil. In beide kloosters werd hij om uiteenlopende redenen niet toegelaten. Daarna zocht hij het hoger (strenger) op: eerst bij de trappisten van La Trappe nabij Soligny, waar de hervormingen van abt Armand de Rancé het klooster hadden herschapen in een oord waar slechts diegenen die zich goed voelden bij de meest absurde vormen van zelfkwelling, konden gedijen. Maar de lichamelijke constitutie van de fy-

-

2005

siek vrij kwetsbare Benoit bleek in het geheel niet opgewassen te zijn tegen de barbaarse levensstijl in la Trappe. Op 12 augustus 1769 trok hij, 21 jaar oud, voor de laatste keer en ditmaal definitief, weg bij zijn ouders in Amettes om de 800 kilometer lange wandeling (inclusief enige pelgrimagische omwegen) aan te vangen naar het trappistenklooster Sept-Fons bij Moulins. Hij werd daar inderdaad aangenomen en was er een voorbeeldige frère Urbain. Maar na een verblijf van een half jaar kwamen de oversten van het klooster tot de conclusie dat Benoit weliswaar een authentiek verlangen koesterde naar een leven van gebed en versterving, maar dat bepaalde persoonlijkheidseigenschappen, met name zijn al te grote mate van ingekeerdheid, hem ongeschikt maakten om dit verlangen binnen een mensengemeenschap, wat een klooster uiteindelijk toch is, in vervulling te doen gaan. En zo valt ook de vierde en laatste kloosterpoort achter hem in het slot.

De (Franstalige) biografische literatuur omtrent het leven van Benoit Labre is rijk aan poëtische predicaten. Hier volgen er een paar: 'Ie vagabond de Dieu', 'Ie pelerin par vocation', 'Ie mendiant de Dieu', 'l'ermite des chemins', 'Ie nomade sans bagage.' Benoit Labre dacht zijn god te kunnen vinden in een klooster, maar in werkelijkheid zou zijn klooster worden gevormd door de eindeloze landwegen van Europa. Zijn voltijdse pelgrimsbestaan vangt aan bij het verlaten van Sept-Fons in 1769 en zal pas eindigen op het moment dat hij als gevolg van totale lichaAmettes wieg van St.-Benoît Labre in zijn geboortehuis. Foto: Tieleke Huijbers melijke. uitputting door een

P A G I N A 163

JWCOBSSTAF

-

2005

compromisloze zelfverwaarlozing genoodz,aakt wordt zich in 1777 blijvend in Rome te vestigen, al zal dat dan ook hoofdzakelijk o)p straat zijn. Gedurende die acht jaar zal hij Frankrijk, Spanje, Duitsland, Zwitserland, België en Italië in talloze richtingen doorkruisen, aangetrokken door de vele luisterrijke bedevaartplaatsen van zijn tijd: Turijn, Rome, Bari, Assisi, Monte Casino, Loreto (elfmaal), Paray-Ie-Monial, Arles, Dardilly (bij de familie Vianney, zestien jaar vóór de gebioorte van jean-Marie, die later de heilige Curé-d'Ars z~ouworden, een pelerinage avant la lettre, zou men kunnen zleggen), Einsiedeln (wijfmaal), l'wiontserrat, Zaragoza, Santiago de Compostela en veel andere. Ten aanzien van deze laatste (ons zeer geliefdle) pelgrimsplaats worden we door de biiografen helaas tot enige voorzichtigheid gemaand. In tegenstelling tot de meeste plaatsen die hij bezocht, ontbreken met betrekking tot zijn pelgrimage naar Santiago betrouwbare getuigenissen. Blovendien wordt er in zijn grensdocumenten, waaruit veel van zijn reizen te reconsttrueren zijn, ten aanzien van zijn reizen d oor Spanje een bladzijde vermist. We moeten ons daarom tevreden stellen met mondelinge overleveringen die nu een-

P A G I N A 164

maal altijd meer aansporen tot een zekere mate van terughoudendheid dan getuigenissen op schrift. Bij de predikaten uit de vorige alinea ontmoetten we de begrippen: vagebond, pelgrim, bedelaar, kluizenaar en zwerver. Deze woorden dagen uit tot het schetsen van een beeld van de mens-op-weg Benoit Labre. Het doek van een anonieme schilder toont ons een in zichzelf gekeerde armoedzaaier op blote voeten. Hij is klein van stuk en gekleed in wat we gerust 'vodden' mogen noemen. Hij draagt de ons bekende specifieke pelgrimsattributen: een bourdon (pelgrimsstaf), een besace (knapzak) en een gourde (holle kalebas). Bovendien ontwaren wij aan zijn gordel een bedelnap en in zijn linkerhand een kruis en een rozenkrans. Van zijn kleding wordt gezegd dat hij het lekebroedersgewaad van de trappisten uit SeptFons was blijven dragen en dat hij om zijn middel het koord droeg van de tertiarissen (leden van de derde Orde) van de heilige Franciscus. Zeker is dat hij geen enkele waarde hechtte aan materiële zaken als kleding en voedsel. Als een tweede

Franciscus van Assisi streefde hij de meest gezet, nooit iets georganiseerd en nooit . iets gesticht. Zijn ideeën en uitspraken zijn absolute vorm van armoede na. Wat hij nodig had om fysiek te kunnen blijven vegtot ons gekomen via getuigenissen van een eteren, dat bedelde hij bij elkaar in dorpen handvol personen waarmee hij tijdens zijn leven een meer dan vluchtig contact heeft en aan kloosterpoorten. Legendarisch aan Benoit zijn de ontelbare luizen die hem begehad. woonden en die zijn voornaamste bioZij zijn dus altijd uit de tweede hand. Maar graaf, Joseph Richard, zelfs hebben verleid zijn faam schijnt zich toch door zijn pelgritot het opnemen van mages en de diepe indruk die hij door een apart aan hen Lnbrc I m f ì gewijd hoofdstuk in .- ., Bmclf , , zijn voorkomen en ta.3if 1r.k i r p pnpicr gczcf, zijn biografie, getigedrag op tallozen teld lPiccoli animaletm& iris gi'tlyiiiiis~ci.dof psficirt. heeft gemaakt, op ti', 'kleine beestjes'. vele plaatsen in In sociaal opzicht pelgrimeerde hij in eenEuropa gevestigd te hebben. zaamheid en vermeed hij zo veel mogelijk het contact met medemensen, in het bijToen hij op vijfendertig jarige leeftijd als zonder met medemensen van het vrouwegevolg van zijn bijna sui'cidale zelfverloolijk geslacht. Ook daarin, het weren van chening in Rome het leven liet, stroomden vrouwen, vertoonde hij een treffende gelijduizenden naar 'zijn' kerk, de Santa Maria kenis met Franciscus. Alleen had hij helaas dei Monti. De toeloop was dermate ongeen Clara. stuitbaar dat, hoewel hij stierf op Woensdag in de goede week, de goedeNa zijn pelgrimages heeft Benoit vanaf weekse plechtigheden op geen enkele 1777 in Rome een hoofdzakelijk dakloos wijze een normaal verloop konden hebben. bestaan geleid. Hij trok daar van kerk naar kerk. In Rome zijn dat er niet minder dan Na een allesbehalve probleemloos ver280, dus hij kon er op dit gebied echt zijn lopen canonisatieproces - te midden van hart ophalen. Met name was hij er vurig het Romeinse klatergoud hoort een onder verknocht aan het binnen de rooms-kathode luizen zittende schuwe schooier, die bolieke kerk zeer gangbare 'veertigurenvendien nooit ergens zijn mond over heeift gebed', dat afwisselend op vele plaatsen in open gedaan, niet 'heilig' te zijn - wordt Rome werd gepraktiseerd. In kerken werd Benoit Labre in 1881 toch 'tot de eer der dan het zogenoemd heilig sacrament uitaltaren verheven'. Tijdens de begrafenis gestald en gelovigen werden geacht om van Johannes Paulus II is uitgebreid beveertig uur onafgebroken bij toerbeurt toogd dat in vroegere tijden 'het volk' een hierbij te komen bidden. Om zijn onafbelangrijke stem had in het al of niet officischeidelijkheid met dit devotionalium is hij eel heilig verklaren van personen. Dat de onder de Romeinse stadsbevolking legendood van Benoit Labre zonder enige darisch geworden en gekroond met de eremediahype of massahysterie tot een onttitel 'i1povero delle Quaranta Oras'. stuimige volksoploop aanleiding heeft gegeven, zal wat betreft de invloed van de 'vox populi' op zijn officiële heiligheid zeker Behalve twee korte brieven aan zijn ouders in zijn voordeel gewerkt hebben. heeft Benoit Labre nooit iets op papier

PAGINA 165

JACOBSSTAF -

2005

jacobusboek De Engelen van jacobus, Ben Engelbertink. Verslag van een voettocht van Enschede naar Santiago de Compostela. Een wandeling door geestelijke, sociale en politieke stromingen in West-Europa sinds 1225. Uitgeverij Aspekt 2005. Het boek ligt in de boekhandel en is tevens te bestellen door overmaking van 8 20.50 op giro 5349920 (= inclusief € 3 porto binnen Nederland). Vtézelay. De kracht van de hemel en de aarde. Tekst: Catharina Visser, kleurenfoto's: Hans Luyten. Augustus 2005. ISBN 90 6416 4061. De teksten zijn een bijzonder gevoelige, meditatieve weerslag van spirituele impressices van Catharina Visser; deze woorden verlucht met prachtige, treffende kleurenfoto's van alles wat dit oude pelgrimsoord nog mag bieden. De inleiding hierop bes t a a t uit een op historische feiten gebaseerde lofzang op Vézelay van Hans Luyten. Een ongewoon werkje van twee pelgrims die met ogen, hart en geest hun tochten wezenlijk beleven. Warm aanbevolein. Gerard van Poppel De redactie ontving de volgende boeken: Helemaal naar Santiago, Arie Oliehoek en Tine Bijpost. Impressie van een pelgrimstocht per fiets van Delft naar Santiago de Compostela 2005. Een nauwgezet verslag van een fietstocht naar Santiago en Santander en met de fietsbus terug. Info: [email protected]

Van Fer en Loes Heeremans (schrijversnaam Daniëls) ontving de redactie Timeout. Zij proberen pelgrims te overtuigen met de motto's de wonderen gebeuren onderweg en vermijd zo veel mogelijk het asfalt. Info: www.verweg.de Haiku van een pelgrim op weg van Jaapvan 't Veer. ISBN 90 90810155 1 6 Uitgever: stichting Cha'im, Groene Specht 16, 4356 DB Oostkapelle.

Via de la Plata, Alison Raju, een uitgave van de Confraternity of St James (het Engels Genootschap) te Londen.

JACOBSSTAF -

2005

De weg gaat verder ... Huberta Wiertsema en Arno Cuppen Een jaar geleden schreven we hier voor het eerst over onze ervaringen als herbergiers aan 'de weg'. We hadden weer een seizoen in onze herberg 'L'Esprit du Chemin' achter de rug en we waren vol indrukken en verhalen. Toch was onze keus snel gemaakt. Het slechte voorjaarsweer in de bergen en de manier waarop mensen daarmee omgingen op hun pelgrimstocht brachten ons als vanzelf op het thema "De weg is het doel?"

zonder avontuur. Veel van onze gasten, uit allerlei landen, hebben het over dat grote verschil tussen 'het gewone leven' en de camino. Soms met opluchting: de camino biedt dan de mogelijkheid om even te ontsnappen aan de eisen en de gejaagdheid van het 'gewone' bestaan. Soms met weemoed: waarom kan de camino niet 'gewoon' doorlopen, naar huis, naar het leven van alledag?

Onze keus voor het onderwerp van dit artikel is dus ingegeven door het weer. Maar dan niet in letterlijke zin. Natuurlijk waren we af en toe verbaasd over de aanhoudende berichten over een slechte zomer in 'het noorden'. Pelgrims die compleet waren weggeregend? Fietsen in hagelbuien? Saint-Jean-Pied-de-Port lag ondertussen bijna elke dag te bakken in de hete zon! Wij willen het nu echter niet hebben over het weer in letterlijke, maar in figuurlijke zin. Want met het regennieuws uit Nederland kwamen vaak signalen mee, dat het maatschappelijk klimaat niet veel beter was. De dreiging van terrorisme groeide. Het vertrouwen in de overheid nam verder af en het onbehagen over onze eigen samenleving bleef groot, evenals de onzekerheid over de (economische) toekomst.

Maar... kan dat dan niet? Heeft de inspiratie die velen van ons opdoen, niet een veel grotere doorwerking dan we misschien zelf wel denken? Heeft, in die zin, de camino niet heel veel met het 'gewone' leven te maken, zowel voor ieder persoonlijk als in relatie tot elkaar? De camino is immers niet alleen zo bijzonder door de natuur onderweg en de rijke historische, culturele en spirituele context. Het zijn uiteindelijk de talloze pelgrims die 'de weg' maken tot wat deze is. De individuele keuze van veel mensen om op pad te gaan, heeft de eeuwenoude camino weer nieuw leven ingeblazen nadat deze tientallen jaren vrijwel leeg was. Zou dat in het gewone leven niet ook zo kunnen werken? Is de camino niet het leven in een notendop en, daarna, een geweldige bron van inzicht en inspiratie voor dat leven? Natuurlijk zal een ieder haar of zijn eigen lessen trekken uit de camino, zoals je ook de tocht zelf op je eigen manier maakt. Maar de vraag naar de betekenis van de camin0 en hoe hieraan vorm te geven, leeft bij veel mensen. Wij hebben daarop natuurlijk ook niet hét antwoord. Wel doen we hierna een poging om die vraag uit te werken, mede op basis van onze ervarin-

Wat heeft dat met de camino te maken? Dat zult u zich misschien afvragen. Niets en ... heel veel, denken wij. Niets, zo lijkt het, als we afgaan op sommige van onze Nederlandse gasten. De sombere berichten die zij zelf of hun kranten brachten, hadden vooral betrekking op onze wereld dáár. Hier was men op weg in een compleet andere wereld, op een bij-

P A G I N A 167

gien. Het gaat om thema's die een relatie (kunnen) leggen tussen ons pelgrim-zijn en die wereld om ons heen, ook na thuiskomst. Want, zoals een vriendin dat altijd zo mooi zegt: als je eenmaal op pad bent gcegaan, ben je pelgrim-voor-het-leven.

Iets doorgeven Nladat we het seizoen hadden afgesloten, trakteerden we onszelf op een korte vakantiie. En omdat het bloed kruipt waar het niiet kan gaan, besloten we om een begin te maken met de Camino del Norte. Op de tweede dag liepen we vanaf de pirachtige baaien van San Sebastián de heuvels in. Boven aangekomen, zagen we olp de poort van een enorme villa een schelp hangen. Eronder zat een prachtige, gekleurde tegel. Toen we dichterbij kwamen, bleek dat daarop niet - zoals wij verwrachtten - de Camino del Norte was afgebeeld, maar de Camino Francés. Misschien hebben de bewoners die camino gelopen en willen ze dat zo graag laten zien. We zullen het nooit weten. Het grote hek was gesloten en er was verder niets en niemand te zien. Even later werden we opnieuw verrast. Aan de kant van de weg, tegenover enkele bescheiden appartementen, staat een kastje. Ernaast staan twee stoelen, aan elke kant één. Op het kastje staan flessen met water. Olok ligt er een uitnodiging: "Welkom, rust lekker uit, bedien jezelf en ... je mag er niiets voor betalen hoor". Als we de laatjes van het kastje open doen, vinden we een stempel, een schriftje waarin je wat kunt schrijven, enkele routetips en een paar jacobsschelpen om mee te nemen. In een kllein briefje stelt onze gastheer, José Mari Soroa, zich nog even voor. Hij heeft de camiino al enkele keren gelopen en wil graag iets doorgeven van de gastvrijheid die hem toen werd geboden.

Camino del Norte: San Sebastiàn-Donostia

'Morendoders' en pelgrims Wij hebben in Saint-Jean geen radio en geen TV. Ook groot nieuws dringt dus soms pas langzaam door. Op een dag hing het in de lucht dat er in Londen 'iets' was gebeurd. We begrepen de ernst ervan pas, toen een Engelse pelgrim ons zijn krant gaf, met schokkende foto's van de aanslagen in de metro. Ervoor en erna hoorden en lazen we regelmatig berichten over de toenemende spanning in Nederland rond buitenlanders, de islam en terrorisme. Af en toe knepen we onszelf in de arm: gaat dit over óns land? Ook buitenlandse kranten, achtergelaten door gasten, vroegen zich soms met verbazing af: waar is het zo tolerante Nederland ineens gebleven? Na de vreselijke aanslagen van 11 maart 2004 in Madrid schreef een pelgrim ons: "Ik hoor, vrees ik, het paard van de Morendoder alweer briesen." Hij doelde daarmee op de nieuwe rol die de eerst zo vreedzame Santiago destijds kreeg bij de herovering van Spanje op de moslims, namelijk die van redder des vaderlands. Zijn bijnaam: 'de Morendoder'. Spanje heeft echter veel terughoudender gereageerd op Madrid dan Nederland op de moord op Theo van Cogh. In

IACOBSSTAF

i 1

Amsterdam klonken de trommels en sprak een minister over 'oorlogf. In Barcelona, waar Huberta toen was, stonden tienduizenden mensen op en rond de Plaça de Catalunya urenlang doodstil en met steeds weer opgeheven armen, te luisteren naar dichters en de droeve muziek van één enkele cello. Het kan dus anders en dat is maar goed ook. Het uitvergroten van tegenstellingen en het aanwakkeren van angst draagt niet bij aan het oplossen van problemen. Reden temeer voor ons aller Santiago om als pelgrim door het leven te blijven gaan. Een pelgrim die onderweg openheid, respect en gastvrijheid biedt en ... ontmoet. U kent hem wel, die Hollandse wijsheid: "Frankrijk is een mooi land, alleen jammer dat er Fransen wonen". Pelgrims die Frankrijk hebben doorkruist weten beter: wat kunnen Fransen gastvrij zijn! Wij hebben eens aan Fransen gevraagd wat het gangbare vooroordeel over ons is. Na wat aarzelen zeiden ze: "Nederlanders klitten bij elkaar in hun campings en tweede huizen, ze nemen altijd hun eigen spullen mee en ze spreken de taal niet." Is dat niet wat 'wij' 'onzef buitenlanders verwijten? Afijn, u begrijpt het al.

Samen-leven

i

I

In de herberg zeggen wij nog vaak tegen elkaar hoe plezierig het toch is dat zulke verschillende mensen in één huis zo met elkaar kunnen omgaan. Want zo vanzelfsprekend is dat niet, dat mensen ineens een slaapkamer of een eettafel delen. Velen zijn bovendien moe van de reis en gespannen door wat vóór hen ligt. En er zijn soms flinke cultuurverschillen ("Slapen hier ook mannen?", zei een Japanse, eerst geschokt en toen berustend), vooroordelen ("die luidruchtige Spanjaarden...") en taalpro-

-

2005

blemen. Ondanks dat alles én het feit dat velen slechts reisgenoot-voor-één-dag zijn, is bijna iedereen bereid om, letterlijk en figuurlijk, wat in te schuiven en zo plaats te maken voor de ander. Het is soms echt ontroerend om dat te zien. Het feit dat er ook op de camino mensen zijn die vooral nemen, in plaats van ook te geven, doet daar niets aan af. Integendeel: het leven in een notendop, nietwaar? Maar dan wel een van exportkwaliteit, om te beginnen naar de 'gewone' wereld. Heeft u zich er al eens over verwonderd hoe bijzonder het is, dat in een wereld waarin bezit, rechten en dus ook grenzen zo belangrijk zijn, er een fenomeen als de camino bestaat?Voor iedereen toegankelijk, zonder eigenaren en bazen, en toch (of juist?!) zo dynamisch. "Het lijkt wel op internet," zei een vriend. Met zijn eigen vormen van spam, natuurlijk. Want al het mooie is kwetsbaar. En ook van internet is al vaak gezegd dat het bedreigd wordt door het eigen succes. Maar beide zijn nog springlevend. Laten we dat met elkaar zo houden.

Een Europese droom Op een vroege morgen in mei hoorden we dat Frankrijk de dag ervoor in meerderheid 'non' had gezegd tegen de Europese grondwet. Onze Franse gasten reageerden teleurgesteld op dat nieuws. Op 1 juni liet Nederland zijn 'nee' horen. Dat schiep een merkwaardige band. Echt trots op deze resultaten was bijna niemand. Verschillende gesprekken die daarna aan onze tafel werden gevoerd, stemden vooral optimistisch: dit was niet het einde van Europa, maar het begin van een echte, brede discussie daarover. Het thema 'Europa' kwam dit seizoen ook anders naar voren. Meer dan ooit ontvingen wij pelgrims uit de nieuwe Europese

P A G I N A 169

JACOBSSTAF -

2005

Rugzakken en duurzaamheid

Santiago, als 'Morendoder' en als pelgrim

landen, zoals Polen, Hongarije, Tsjechië, Letland en Litouwen. En dan te bedenken d
PAGINA 170

Onderweg wordt heel wat afgepraat over de bagage: hoeveel mag die wegen? Wat neem je mee? Bij ons, aan de voet van de bergen, krijgt dat nog meer betekenis: je móet keuzes maken om je tocht te kunnen volbrengen. En het mooiste van alles is om te zien hoe oprecht plezier mensen eraan kunnen beleven als ze ontdekken - zoals wij vóór hen - dat je ook met weinig spullen prima kunt leven. In oktober kwamen we voor de derde keer na een seizoen vrijwilligerswerk aan de camino terug in Nederland. Opnieuw leek ons landje voller en drukker te zijn. De gemiddelde rugzak wordt zwaarder en zwaarder. Het is niet alleen de vraag hoelang wij dat kunnen volhouden, omdat we met al die bagage steeds vaker tegen elkaar aan botsen. Het is ook de vraag hoe lang moeder aarde die steeds zwaardere rugzakken kan dragen*). En dat terwijl er nog heel veel mensen zijn die zelfs nog niet fatsoenlijk te eten en te drinken hebben, en nog geen dak boven hun hoofd ... Ons valt op dat veel pelgrims onderweg al reikhalzend uitkijken naar de ontmoeting, straks, met hun kleinkinderen. Die worden dan vast getrakteerd op mooie cadeaus en spannende camino-verhalen. Maar welk cadeau geven wij hen op langere termijn?

De weg gaat verder

...

Regelmatig zijn er gasten die met plezier vertellen over hun ontdekking, dat ze niet alleen weinig spullen nodig hebben, maar dat ze onderweg (dus) ook hebben geleerd om bepaalde zekerheden los te laten. Een rode draad in veel verhalen is een groter vertrouwen in zichzelf, in de ander en in dat wat op je pad komt. Dat vertrouwen is ook nodig als de goed gemarkeerde camino ten einde is en je weer helemaal zelf je eigen weg moet uitstippe-

JACOBSSTAF

-

2005

nog maar eens uit aan je omgeving... Op die momenten kan de ervaring van je tocht je te hulp schieten. Stap voor stap ga je verder, ook als het tegenzit. Met vertrouwen, in jezelf en je reisgenoten. Met geloof, want je volgt immers jóuw droom? Gesterkt, omdat je weet dat ook anderen die lange, kronkelige weg gaan. Misschien komen we elkaar daar (weer) tegen? Voor nu: 'Buen camino!' Spaanse Noordkust: de kruisweg naar de kapel van San luan de Gaztelugatxe

len. Als je de ervaringen en inzichten van je camino wilt omzetten in betekenis voor het 'gewone leven'. Dat is vaak lastig genoeg. Er komt zoveel op je af als je weer thuis bent. Stukje bij beetje realiseer je je wat de tocht voor jóu betekent. En leg dat dan ook

*) Maart 2005 hebben de Verenigde Naties het 'Milennium Ecosystem Assessment' uitgebracht. Ruim 1.300 wetenschappers uit 95 landen hebben vier jaar aan dit milieurapport gewerkt. Een conclusie is, dat de mens inmiddels tweederde van alle ecosystemen waarvan het leven op aarde afhankelijk is, ernstig heeft vervuild of uitgeput door overmatig gebruik!

L'Esprit du Chemin www.espritduchemin.org I

PAGINA 171

IACOBSSTAF

-

2005

Van de Voorzitter

Tijs Dorenbosch

Naar goede gewoonte wordt een van de Noblesse oblige: met het huis van Sinttwee halfjaarlijkse ledenbijeenkomsten van Jacob, de Jacobsstaf en de werkgroepen ons genootschap door een regio georganiblijven we actief bezig. Het bestuur heeft seerd. Hoewel de plaats van samenkomst voor zichzelf een beleidsplan opgesteld, dlerhalve niet steeds centraal in het land zal waarover U in de volgende Jacobsstaf meer liggen en er van de belangstellenden soms zult horen. wat meer inspanning wordt gevraagd om Binnenkort bestaan we twintig jaar; in vereir te komen, is het kennelijk toch zo aanband daarmee zal een extra dikke trekkelijk om "het land in te gaan", dat Jacobsstafworden uitgebracht. deze dagen altijd goed bezocht worden. In Enkele jaren geleden gingen we met een Roermond was het op 12 november al niet werkgroep "herbergen " van start, met het anders en de aanwezigheid in "grand doel in een of meer door ons gedreven hertenue" van de Roermondse broederschap bergen langs de Jacobsweg pelgrims op te v,an de heilige Jacobus de Meerdere, als vangen en onze leden de - veelgevraagde, mede-organisator, gaf een wel bijzondere want nog steeds hebben we meer gegacouleur locale aan deze digden dan plaatsen - gedag. De NS en de techlegenheid te geven om niek zorgden voor enige als hospitalero werkzaam vertraging in het prote zijn. Onze eerste pogramma waardoor de ging, gericht op een nog pelgrimsparade niet tot te restaureren onderkovolle bloei kon komen men langs de "camino en dat spijt me voor defrancés", bleek, o.a. door genen die niet aan de onvoldoende financieel beurt zijn gekomen en vlees op de genootuiteraard voor allen die Roermondse broederschap schapsbotten en wat onFoto: Wim Dodemont daar aanwezig waren en zekere regelgeving niet verstoken zijn gebleven van een aantal onrealiseerbaar. Gelukkig konden we snel gsetwijfeld belangwekkende, ontroerende daarop - en met succes - in Roncesvalles dcanwel anekdotische verhalen. aan de slag. Met het oog op de toekomst werd toen tevens de bestemmingsreserve Intussen hebben we kunnen constateren, "herbergen" aangelegd (die onlangs nog d,at de vereniging nog steeds groeit; zij het van de kant van de Rotary met £ 6.050 in een wat kalmer tempo dan gedurende werd gespekt) en op dit moment ondereen paar jaar het geval is geweest. Met zoeken we of we behalve aan het begin meer dan zesduizend leden lijkt het einde van het traject door Spanje ook aan het van de expansie toch nog niet gekomen, einde ervan, in Santiago de Compostela maar wellicht wel over een paar jaar in dus, een accueil voor pelgrims kunnen reazicht. liseren. U hoort er nog over. -

--

- -

-

---

IACOESSTAF

-

2005

Verslag Najaarsbijeenkomst in Roermond 12 november 2005 "In vol ornaat" heet Thom Kentgens de aanwezigen welkom in het Bisschoppelijk College Broekhin in Roermond, alwaar de najaarsvergadering wordt gehouden. De voortreffelijke organisatie is in handen van de Broederschap van de H. Jacobus de Meerdere. Thom Kentgens is Proost (voorzitter) van deze Broederschap. Hierna zet onze voorzitter, Tijs Dorenbosch, de bijeenkomst voort met een korte Algemene Ledenvergadering, vooral bedoeld om de begroting 2006 vast te stellen. Het verslag van de Algemene Ledenvergadering in Utrecht van 19-03-2005 wordt zonder opmerkingen vastgesteld. De voorzitter heeft enkele mededelingen. Het Genootschap heeft in het voorjaar o.a. door het verzorgen van een lezing een bijdrage geleverd aan een Rotary-bijeenkomst in Santiago. De Rotary heeft ons een bedrag toegezegd van £ 6050,- voor een eventueel door ons te beheren herberg, wellicht een opvangmogelijkheid in Santiago. Het bestuur rondt een beleidsnotitie af, wat aanleiding zal geven tot het presenteren van concrete beleidsvoornemens in het voorjaar. De stand van zaken in de verschillende werkgroepen van het Genootschap wordt toegelicht. Het volgende agendapunt is de begroting. Bas Brouwer, onze penningmeester, licht de financiële stukken toe. Het Genootschap heeft thans ruim 6250 betalende leden. De verhuizing naar Utrecht en een overstap van Postbank naar Rabobank hebben een gunstig effect op de ledenadministratie. Arno Cuppen heeft in een brief aan het bestuur uitvoerig gereageerd op de begroting. Hij wil een duidelijker koppeling zien

tussen door de leden geaccepteerd beleid en de verschillende begrotingsposten. De beleidsnotitie van het bestuur zal hier ongetwijfeld toe bijdragen. Thom Oosterhof, regiocontactpersoon van regio Groningen/ Drenthe ziet de regiobudgetten graag op dezelfde manier stijgen als de contributies. Hierop wordt teruggekomen tijdens de jaarlijkse bijeenkomst bestuur-regiocontactpersonen. De begroting - en daarmee ook de geïndexeerde contributie - wordt vervolgens vastgesteld. Het laatste agendapunt is de rondvraag. Namens de redactie vraagt Sjef van Hulten om kandidaat-redactieleden,zie de oproep op pagina 189. Voor het eerste nummer van het nieuwe jaar (nr. 69) met als thema "wandelen en fietsen" zijn artikelen van ca. 2500 woorden welkom. Tijs Dorenbosch deelt mee dat men in het buitenland jaloers is op onze Jacobsstaf, hetgeen de vergadering een welgemeend applaus ontlokt. Hans van Berkel meldt dat er in het internetteam plaats is voor een deskundige IT-er als opvolger voor Ed Boon die stopt als webmaster, zie de oproep op pagina 189. Bram van der Wees, coördinator ledenservice en ledenadministratie, wijst op enkele waren van het "winkeltje"van de ledenservice in de hal. Tijs Dorenbosch besluit de rondvraag. De bestuursleden Cees Rooijackers en René Heinrichs zijn vandaag noodgedwongen afwezig. Cerard Zegers vertrekt binnenkort naar Frankrijk en verlaat dus het bestuur. Huub van Alem (Nieuwerkerk a/d Ijssel) loopt zich alvast warm en zal zeer waarschijnlijk tijdens de eerstvolgende voorjaarsvergadering verkiesbaar zijn. Het 20-jarig jubileum zal (bescheiden) worden gevierd met een extra

PAGINA 173

JACOBSSTAF

-

2005

dik nummer van De Jacobsstaf. Het ochtenddeel van de bijeenkomst wordt afgesloten met een interessante lezing van de kunsthistorica drs. Katja Boertjes (Radboud Universiteit Nijmegen) over middeleeuwse pelgrimssouvenirs. Vóór en n a de lezing is er een vijftal bijdragen voor de pelgrimsparade. De toehoorders leren

hieruit dat ogenschijnlijk alledaagse voorvallen en ontmoetingen tijdens een pelgrimstocht vaak een diepere betekenis kunnen krijgen. Na de lunch gaan de werkgroepen aan het werk. De afsluiting vindt, zoals de traditie wil, plaats in het Café Saint-Jacques. Theo van Dijk, algemeen secretaris

Mededelingen Het winkeltje van Sint Jacob Iin het Huis van Sint Jacobin Utrecht zijn tijdens de normale openingstijden verschillende zaken te koop. Naast de bekende Genootschapsartikelen (badge, vaantje, speld, stickers e.d.) zijn er de publicaties van het Genootschap en gelieerde organisaties in voorraad. Sinds een klein jaar zijn ook de belangrijkste wandel- en fietsgidsen in het assortiment opgenomen. Op de achterzijde van de wikkel van deze Jacobsstaf is de vrijwel complete bestellijst van boeken en cd's opgenomen. Wie tijdens de komende kerstdagen plannen maakt voor een eerste of hernieuwde tocht naar Santiago kan in deze bestellijst inspirerende mogelijkheden vinden en direct de goede gids bestellen.

Contributie in 2006 Opzeggen van het lidmaatschap dient zoals bekend vóór 1 december plaats te vinden. De contributie wordt jaarlijks aangepast volgens de CBS-index gezinsconsumptie. Voor de contributie voor 2006 betekent dit een verhoging met 1,8%. Per 1 januari 2006 bedraagt de contributie daardoor 8 20,58. Voor inwonende leden op hetzelfde adres bedraagt de contributie

8 15/44. Het inschrijfgeld voor nieuwe leden is ook aangepast en bedraagt £ 10,29. Tussen 24 en 31 december 2005 ontvangen de leden de acceptgirokaart voor de contributie 2006. Heeft u het Genootschap gemachtigd voor een automatische incasso, dan wordt het bedrag tussen 26 december en 15 februari van uw rekening afgeschreven.

Volksabdij te Ossendrecht Op 4 - 5 en 18 - 19 februari 2006 vinden weer voorbereidingsweekenden plaats. Aanvang zaterdags om 10.00 uur en vertrek zondags na de middagmaaltijd (kan later worden als mensen nog vragen hebben). De agenda wordt ingevuld aan de hand van de vragen van de aanstaande pelgrims. René Heinrichs draagt zorg dat historische, cultuurhistorische, psychologische en religieuze aspecten aan de orde komen, evenals natuurlijk aandacht voor wandel- en fietsuitrusting. Een outdoordeskundige zal op zaterdagavond ingaan op juist dit aspect. Deelname is voor het gehele weekend. De weekenden zijn bedoeld voor aanstaande pelgrims en partners. Voor de kosten en de aanrijroute kan men zich wenden tot de Volksabdij.

Pelgrimsmis te Santiago 16.00 uur. Voor informatie en aanmelding: Het Koninklijk Roermonds Mannenkoor, Servatiusstraat 11, 5512 AJ Vessem, tel: dat altijd de landelijke Pelgrimsmis zingt, (049) 7591207. viert dit jaar haar 125-jarig bestaan. Het internet: www.pelgrimshoevekafarnaum.nl, e-mail: [email protected] hoogtepunt van hun feest is hun reis naar Santiago de Compostela alwaar zij op zonRefugio St. Cerlachus in Houthem dag 17 september 2006 om 12 uur de plechtige pelgrimsmis zullen zingen in de In het jaar 2005 zijn er 31 Pelgrims gepasKathedraal en de aankomende pelgrims uit seerdlgeregistreerd, te weten 10 Vrouwen de lage Landen hopen te verwelkomen en 21 mannen. Per fiets 2 vrouwen en 9 met hun gezang. Bij deze gelegenheid zal mannen. Te voet 8 vrouwen en 12 manhet Koor de premiere geven van een nieuw nen. Nederlands Jacobslied dat gecomponeerd is door Gerard Sars en van tekst voorzien jacobsstempel gemeente Beek (L) door Pierre Bakkes. Het wordt uitgevoerd Sedert 3 augustus 2005 is de gemeente Beek in het bezit van een jacobsstempel in drie talen. Een uniekum voor de pelgrim. om aan te geven dat Beek op de Camino Na de mis zal het koor een gezellig samenzijn arrangeren aan de hoofdingang van de de Santiago ligt. Pelgrims doen vaak geKathedraal tezamen meentehuizen langs met de aanwezige de route aan om een pelgrims. Pelgrims R c : ~ > ~ " ~ sIS!ITI:;IP?I~OQ!. I G _ ; I : ~ ~ s ~ i l l ~ i dergelijke stempel te die verwachten ali i < l i~ / c c ; ~ i r i ; i Z w990í7 ~ bemachtigen, als bei11 d~k*;zk11cL?1*~7t7!~ I S Im tmgo wijs dat ze de route daar aanwezig te kunnen zijn worden volledig hebben geverzocht dit van te lopen of gefietst. In voren te melden: [email protected] werden de routeborden voor deze wel schriftelijk aan het secretariaat pelgrimstocht in Beek feestelijk onthuld. Broederschap van St. Jacob, KesseDaarbij kreeg de gemeente van vele oudnicherweg 2, 601 7 AA Thorn te melden. pelgrims uit Beek de opmerking dat ze het jammer vonden dat een stempel uit hun Leuk voor de organisatie en de attentie. eigen gemeente ontbrak. Burgemeester Pelgrimage naar Santiago Cremers vond dat ze hierin gelijk hadden In de Pelgrimshoeve Kafarnaum, worden en heeft daarom een stempel laten vervaardigen waarop de karakteriserende regelmatig pelgrimsdagen georganiseerd. Deze dagen staan in het teken van ontschelp, die ook op de routeborden staat, is moeting, uitwisseling en spiritualiteit. afgebeeld. De route komt vanaf Schinnen Belangstellenden om naar Santiago de in Spaubeek binnen en voert dan naar Compostela te lopen of te fietsen ontmoeSchimmert. Bij benadering zijn dat 3,s kiten daar mensen die dat reeds gedaan heblometer over Beeks grondgebied. Vanaf ben. De volgende pelgrimsdagen zijn geBeek heeft men nog een dikke 2000 kilopland: 20-21 januari 2006, 24-25 februari meter te gaan. 2006, 24-25 maart 2006. Voor meer informatie kunt u terecht bij: De aanvang van deze dagen is op vrijdagjolanda Louwers-Smeets, gemeente Beek, middag 16.00 uur tot zaterdagmiddag tel. (046) 4389306. P A G I N A 175

Camino Festival Op zaterdag 25 maart 2006 organiseert het Nederlands Genootschap van Sint Jacobeen groots Camino Festival in de St.Jacobskerkte 's-Hertogenbosch. Dit festival vindt plaats in combinatie met de traditionele voorjaarsvergadering. Het thema van het Camino Festival is: Ontmoeting - muziek - beleving - informatie Centraal staat een grote markt met: informatie, handige spullen voor uw pelgrimstocht, hapjes en drankjes. De organistatie is in handen van het Genootschap, (zoals de ledenservice, de bibliotheek en enkele werkgroepen), door diverse reisorganisaties, en ... door individuele leden. Rond deze markt worden workshops georganiseerd door ervaren pelgrims. Denkt u daarbij aan: de algemene voorbereiding voor wandelaars en voor fietsers, het pakNAAR SANTIAGO IN 2006 Door het succes van voorgaande jaren wordt deze cultuurhistorische reis opnieuw aangeboden van ZATERDAG

22

APRIL T/M VRIJDAG 5 MEI

D e heenweg gaat via Vezelay, Limoges, Souillac, Moissac, pas van Somport naar Jaca, bezoek aan San JJuande la Pena en verder langs de camino. Er worden zo mogelijk stukjes gelopen in de Pyreneeën, op de meseta, naar San Juan de Ortega. Het is niet verlplicht mee te lopen. De wandeling over de rneseta is voor velen een hoogtepunt. INa Leon, Astorga en het bezoek aan Santiago gaat de terugweg langs de Spaanse Noordkust, We bezoeken na Oviedo met preromaanse monuimenten het historische Covadonga. In IBilbao brengen we een extra bezoek aan het Guggenheimmuseum en rijden naar San Sebastian. IDoor Frankrijk via Poitiers, Tours en Parijs. Vervoer per luxe Oad touringcar Royal Class. Overnachtingen in uitstekende hotels; ook in het voormalige pelgrimshuis, nu luxe Parador San Marcos i n Leon. Overige gegevens nu nog niet beschikbaar. Ilnformatie: Ria Janson 035-53867 13 e-mail: [email protected] website: www.janson.demon.nl

P A G I N A 176

ken van uw rugzak, de uitrusting van uw fiets, het verzorgen van uw voeten, het eten en het slapen onderweg. Naast deze workshops kunnen de bezoekers deelnemen aan de pelgrimsparade, waarin pelgrims vertellen over bijzondere ervaringen, en aan een stadswandeling. Het Camino Festival zal regelmatig worden opgeluisterd door de muziekgroep La Tuna de Maastricht. Aan het slot van het Festival doen we, symbolisch, uitgeleide aan die deelnemers die dit jaar op pelgrimstocht gaan. Daarna is er volop gelegenheid voor verdere ontmoetingen, met een hapje en een drankje in het Café Saint-Jacques. De organisatie is in handen van: Bas Brouwer, Bets Everts, Cerard Coudriaan, Herman Holtmaat, Tijmen Stoof en Ton Aarts.

Pied a terre kaarten en gidsen voor actieve vakanties

Singel 393 1012 WN Amsterdam te1 (020) 6274455 fax (020) 620 89 96 E-mail [email protected] Gelegen in het centrum, achter het Spui. Tramlijnen 1 , 2 of 5. Open: ma - vr 10.00 - 18.00 uur za 10.00 - 17.00 uur koopavond: donderdags van april dm augustus 18.00 - 21.00 uur

Globale catalogus: www.piedaterre.nl

Postorderservice

1

JACOBSSTAF

-

2005

Regioberichten Arnhem-Nijmegen Na de Jacobsdag op 24 juli, waarvan een verslag in de vorige Jacobsstaf is verschenen, heeft de regio in de afgelopen tijd zelf geen activiteiten georganiseerd. Door de Jacobskapelis een week lang een vol programma geboden, waarover Frans Kosters hierna verslag doet. Een bijzondere week in de St. Jacobskapel te Nijmegen. De kleine St. Jacobskapel in de oude Benedenstad in Nijmegen heeft in onze tijd weer een belangrijke functie voor vele Santiago-gangers uit onze regio; zij komen er om te luisteren naar de pelgrimsverhalen van anderen, voor het verkrijgen van de zegen bij hun vertrek, om nog lang na de eigen pelgrimage 'soortgenoten' te blijven ontmoeten, of om mee te doen aan de maandelijkse oecumenische viering waarin de metafoor van de pelgrimage dikwijls gebruikt wordt in de overweging om het Mysterie van het leven nader te duiden. Kortom, die kapel is voor veel leden van het Jacobsgenootschapvan grote betekenis. In het kader van Nijmegen 2000 ('De oudste stad van Nederland viert feest in 2005') is er door de Vrienden van de Jacobskapelin de week van 21 t/m 28 augustus een week met vele activiteiten op touw gezet. Centraal stond een tentoonstelling van het tekenwerk van pastor Paul Reehuis, de pastor die al vele jaren een belangrijke gangmaker achter de activiteiten in deze kapel is én de pelgrimage een warm hart toedraagt. Wij weten nu ook dat hij tevens een sterk talent voor tekenen heeft! De tentoonstelling in de kapel werd op zondag 21 augustus feestelijk geopend

na een oecumenische viering in de buitenlucht, op het intieme pleintje voor de Jacobskapel.Onder gunstige weersomstandigheden waren ruim 250 mensen aanwezig. Een fraaie start. Van maandag t/m zaterdag was er elke dag een korte lezing over diverse onderwerpen: over het Hooglied (een belangrijk deel van het werk van Paul Reehuis), over de historie van de kapel, over zwervers in Nijmegen, etc. En op zaterdag een pelgrimsvertelling door Jeroen Cooskens; Jeroen was tevens elke dag gevraagd als inleider. De tentoonstelling was elke dag open. Hier werd goed gebruik van gemaakt, ruim de helft van de werken is verkocht. Het geheel werd gerund door vele vrijwilligers, veelal ex-pelgrims. Op zondag 28 augustus was er ter afsluiting een bijzondere voettocht langs een aantal 'heilige' of 'spirituele' plekken in het centrum van Nijmegen. Bij de start (Jacobskapel)sprak Paul Reehuis voor de ca. 60 deelnemers een 'dragende gedachte'; Jeroen Cooskens gaf bij het Labyrinth aan de Waal een korte toelichting op de betekenis van het kunstwerk, dat ook op veel plaatsen langs de route naar Santiago de Compostela te zien is. Daarna werd in de Joodse Synagoge aan de Nonnenstraat het Middaggebed bijgewoond; in de Mariakapel van de Petrus Canisiuskerk in de Molenstraat werd een 'rozenhoedje' gebeden en een Marialied gezongen; en kon iedereen een kaarsje aansteken bij het historische Mariabeeldje in deze kapel. In de Sint Stevenskerk werd in de Stiltekapel bij het 'Cross of Nails' het 'Vrijdagmiddaggebed' om Vrede en Verzoening gebeden. Vervolgens werd er gelopen naar het Titus Brandsma Memorial bij het Keizer Karel-

P A G I N A 177

JACOBSSTAF -

2005

plein. Hier werd drie keer het Onze Vader gebeden: volgens joodse, christelijke en islam-traditie. Als laatste was er een bezoek aan de Moskee in de Vondelstraat. Op het einde van deze tocht was er gelegenheid tot 'evaluatie' en gezellig samenzijn onder hiet genot van een lekker glas in café De Gouden ~eeuwjdichtbij de St. jacobskapel. Veel pelgrims hebben ook dit onderdeel meebeleefd. Flrans Kosters De pelgrimsgroep in Nijmegen heeft voor dle komende tijd nog drie zaterdagse wandlelingen gepland. De data zijn: 21 jan. 2006, 18 mrt. 2006 en 13 mei 2006. De elerste twee wandelingen worden voorafgegaan door een deskundige inleiding over aspecten van ]acobus, het centrale thema van dit seizoen. De laatste is een pelgrimage naar Katwijk (aan de Maas). Nadere inlichtingen bij Joke Bruning tel. (026) 361 3066; e-mail: [email protected] en Frans Kosters tel. (0481) 375201; e-mail: [email protected]. In ontwikkeling is een Jacobspad, dat via de regio Arnhem-Nijmegen, gaat lopen en zorgt voor een verbinding tussen het Friese Jabikspaaden het Limburgse Jacobspad. Greet Udink en Wolter van der Zweerde

Utrecht ZuidIRivierengebied Het oog van de stilte Het is een gezellig geroezemoes tijdens de regiobijeenkomst 'Utrecht-Zuid en Rivierengebied', zondagmiddag 16 oktober. Er zijn zo'n 80 mensen op komen dagen, waarvan zo'n 40 procent vrouwen. JeiroenCooskens houdt een lezing over zijn boek 'Ver Onderweg', over de pelgrimstocht naar Santiago, die hij als 'snotaap van 50' begin jaren negentig gelopen heeft. 'Als er iets is waarin mensen zich onderscheiden van dieren, is het wel dat zij

de wereld kunnen ervaren door middel van verhalen', citeert hij een bekend schrijver... en verhalen vertellen doet hij graag. Hij weet de zaal goed te boeien en is op zijn tijd humoristisch. Steeds minder 'plannen' en lont-moeten', dat is de ervaring waar hij vol van is en die bij hem gaandeweg steeds weer naar bovenkomt, te vergelijken met 'loslaten'. Daar ging het hem om toen hij nog Augustijn was en nog niet getrouwd. Daar gaat het hem nu nog om: vrij zijn, het geheim van het leven zoeken, de verborgen bron. Dat is volgens hem wat een pelgrim verlangt. Je komt er achter dat 15 kg op je rug meer dan genoeg is. Je doet het low budget, want dat past bij je. Je hoort bij de natuur. Gaandeweg word je met weinig een gelukkig mens, die het domweg schitterend vindt om het allemaal mee te maken. In Frankrijk was hij soms veel aangewezen op zichzelf, de eenzaamheid en de weg; in Spanje raakte hij van lieverlee verslaafd aan al die mensen die hij tegenkwam en die ook onderweg waren. Gooskens moet er dan altijd even moeite voor doen om zich weer te onthechten. Maar het feest is groot als hij velen van hen in Santiago weer terug ziet in de kathedraal. Af en toe onderweg zijn, kan hij iedereen aanraden: het is een goede onderhoudsbeurt: 'Dat ik er even mag zijn, voorbijganger in vrede, dat ik even kan loslaten...' Dan volgt er een pelgrimsparade. Aan de hand van enkele thema's uit Gooskens' boek vraagt Bram van der Wees 7 mensen naar hun ervaringen. Wat waren de aanleidingen om op weg te gaan? Er was een overspannen man die op deze manier wilde revalideren: dat lukte. Er was een ander van wie de familie zei: laat haar maar gaan, ze haalt het toch niet; maar ze heeft het wel gehaald! Weer een ander wilde op pelgrimstocht afscheid nemen van zijn overleden vrouw, en de leegte en het ver-

JACOBSSTAF

driet een plaats geven. Dan was er nog iemand die door zijn vriendin verlaten was en het daarmee moeilijk had, iemand die het een sportieve invulling vond van een sabbatical en iemand die het vooral deed om de cultuur, de geschiedenis en vakantie. Ten slotte ging er iemand op een ligfiets op pad. Hij ging met een groepje van zeven mensen en ze hebben veel gezongen onderweg. 'Groot is onze vreugde, luid is ons gezang, we gaan naar Santiago, dat is behoorlijk lang'. Ze hebben er 51 coupletten bijgemaakt... Zo komen we gelijk aan het volgende onderwerp: wat deden ze zoal onderweg? Wordt er echt zoveel geteld? Ja! De een gaat zingen, anderen tellen en weer anderen mediteren. Eén kwam er op een gegeven moment achter dat verhalen bedenken voor zijn website uiteindelijk een bevredigender manier was om onderweg dode momenten door te komen, dan tellen. En wat is nu eigenlijk het zwaarste tijdens de tocht? Is het de onzekerheid of de onbekendheid met wat er gaat gebeuren onderweg? Is het de kou en de eindeloze regen? Zijn het de zorgen om achtergelaten familieleden of schuldgevoelens? Zijn het de zwaarte van de bagage, het parcours, de afstand? Of leer je alles op den duur relativeren en is er feitelijk niets zwaar? We zijn er niet uitgekomen. De aankomst was voor de één een zeer emotioneel gebeuren, voor de ander een teleurstelling: het betekende namelijk het einde van het onderweg zijn. Bram van der Wees stelde nog wat vragen over eventueel in de toekomst te organiseren regio-activiteiten en daarna was het café St. Jacques, gezellig en geanimeerd. Tijdens het café werd Jeroen Gooskens nog gevraagd hoe het zit met dat verhalen vertellen. In feite mythologiseert hij en blijft hij herinneringen koesteren. Thijs Hanrath

-

2005

Noord-Holland benoorden Het Ij Voor Adri Dik was het de eerste keer dat zij als dagvoorzitter optrad. Zij volgt Jan Louter op, die al sinds de ontdekking van het graf van de apostel regiocontactpersoon is. Jan blijft overigens wel in het bestuur van de regio. Behandelde Jan altijd uitvoerig de afmeldingen, Adri hield het bij de mededeling dat we vandaag met 130 mensen bijeen waren. 30 mensen hadden afgezegd. Adri had een leuke mededeling. In het Rosenstock-Huessy-Huis in Haarlem, het vroegere Sint Jacobs-Godshuis, kunnen pelgrims op weg naar Santiago een stempel laten zetten. (Meer informatie is te vinden op www.santiago.nl, kijken bij nieuws en vervolgens klikken op "meer nieuws lezen."). Bram van der Wees van het landelijk informatiecentrum was aanwezig met een aantal boeken uit de bibliotheek en een aantal dat hij ter verkoop aanbood. Zo had hij een partij van 200 boeken van Mireille Madou, "De apostel van het westen". De beeldend kunstenaars Mieke Dillo en Willem waren aanwezig met impressies van de camino. Jan Louter deed verslag van de werkgroep die bezig is met een aanlooproute door Noord-Holland te maken. De route heeft als voorlopige werknaam: Van wad tot IJ.En omdat Jantoch al stond kon Adri hem meteen bedanken voor al het werk dat hij de afgelopen jaren voor onze regio verricht had. Jan ontving een boek van Mireille Madou en een mooie fles Spaanse wijn. Pelgrimsparade: Tot verbazing van Jan opende Jacques Buissink de pelgrimsparade. Jacques dankte Jan, die al die jaren de pelgrimsparade aan elkaar had gepraat. Dankzij die verhalen had Jacques mee kunnen pelgrimeren. Jacques bood namens vele anderen een schilderij van de kathedraal van Santiago aan geschilderd door Cerard van Reek. En pasant hoorden wij nog een wijsheid: de tocht is beiangrij-

P A G I N A 179

JACOBSSTAF

-

2005

kler dan het doel, maar zonder doel is er gleen tocht. André Brouwer vertelde over de fietstocht dit jaar langs de Camino del Norte. In de refugio van Ribadeo kwam hij er onder de douche achter dat hij zijn handdoek vergeten had. Al druipend liep hij door de gang op weg naar mijn fietstas toen hij twee Duitse meisjes tegenkwam. Wijnanda Klaver liep van 't Veld naar Santiago. Op haar verjaardag in de Ardennen kon zij geen onderdak vinden. Ze belde uiteindelijk moe en hongerig bij twee heren aan die later een taart voor h,aar bakten. Jan en Marita Proper verteldlen ieder over hun ervaringen tijdens de reis die ze dit jaar vanuit Labouheyre gemaakt hadden. Marita zag onderweg een water dat haar deed denken aan de ringvaart bij Heerhugowaard waarlangs ze liep nadat haar man was overleden. Het lopen laings het water gaf haar destijds kracht, in Spanje ervaarde ze diezelfde kracht. Jan vertelde dat je in je rugzak niet alleen je ondergoed met je meedroeg, maar ook alles wat je in je leven hebt meegemaakt. Bert Luijf had enige gêne om zijn eigen boek te promoten, ook omdat er persoonlijke dingen in stonden. Je kon er echter ook uit leren hoe je een Pyrenee beklimt. Theo Röhling fietste dit jaar van 24 april tot 20 mei naar Santiago. "Dat is snel," zei iemand uit de zaal. Theo gaf toe dat het in eerste instantie meer een uitdaging dan een pelgrimstocht was geweest. De spiritualiteit kwam naar voor in de gesprekken die hi~jonderweg voerde. Die gesprekken leerden hem dat zijn eigen leven toch wel glladjes verliep. Henk Vermunt - ex pastor liep in Lourdes in een souvenirwinkel waar de eigenaar hem vroeg of hij soms priester w,as, dan kon hij een genummerd bord met de Paus voor de helft van het geld kopen. "Bij de kerk horen" heeft ook voordelen, aldus Henk. Henk en zijn vriendin An zoe-

ken ;edenen om naar plaatsen in Frankrijk terug te gaan waar zij herinneringen aan hebben. Mensen die vanuit Frankrijk willen gaan lopen kunnen desgewenst door dit "jonge stel" weggebracht worden. Theo Dijkstra gaf de tip dat je bij het busstation in Santiago aan fietsdozen kon komen. Het is relatief gemakkelijk om met fiets en bus naar Parijs te gaan. Vandaar gaan er veel bussen naar Nederland. Theo gaf als tip om in het Hotel Los Reyes Católicos in Santiago te gaan eten. Drie keer per dag kunnen de eerste tien pelgrim gratis in dit vijfsterrenhotel eten. Een andere tip is om in Sevilla of Salamanca eens de universiteit te bekijken. Theo hoorde nog een interessant motief om naar Santiago te lopen. Een Duitser zou van zijn vriendin een kindje krijgen als hij de tocht zou volbrengen. Na de lunch was het de beurt aan Ad Hermans om zijn film die hij maakte over zijn tocht per handbike naar Santiago in te leiden. Op een regiobijeenkomst was het hem ooit afgeraden om per handbike naar Santiago te gaan, hij zou nooit over de Pyreneeën komen. Dit was voor Ad juist een reden het wel te doen. In 2000 volbracht Ad de tocht met een speciaal voor hem gebouwde handbike (63 versnellingen) en haalde hij ook nog 87.000 op voor de stichting On Wheels die zich inzet voor kinderen met de ziekte van Duchenne, een spierdystrofie. Zijn zwager Peter de Ruyter die de tocht had meegemaakt mocht iets over de menselijke factor vertellen. Volgens hem was het een voorrecht om met een gehandicapte mee op reis te gaan. Vooral de humor van Ad was bijzonder. "Geef mij nog maar een biertje," zei Ad soms 's avonds. "Bij mij gaat het toch niet in de benen zitten." We zagen een indrukwekkende prestatie van een bijzondere regiogenoot. André Brouwer

P A G I N A 180

- - - ---

-

--

-

IACOBSSTAF

GroningenIDrenthe De zand-camino in het Groningse land op 17 september voerde 18 wandelaars o.l.v. Thom Oosterhof mee naar het Witte Nonnenpad. Dit pad start bij de middeleeuwse kerk te Marum. De kerk werd op kousenvoeten bekeken, want er was goed gekuist voor een ceremonie later die middag. In groepjes van 6 tot 8 gingen we het gerestaureerde lijkenhuisje naast de kerk binnen. Hier is de liefdesgeschiedenis te beluisteren over de soldaat en de non Dolorosa van het cisterciënzerklooster Tribus Montibus (letterlijk 'over de drie bergen', 1098-1599). De plaatsnaam Trimunt herinnert hier nog aan. Verdwalen op het Witte Nonnenpad is uitgesloten, want folder en blauwe bordjes met witte Maltezer kruizen wijzen de weg. Al snel gaat het in ganzenpas door het Adderbos en over het Bareveld. Nog ten zuiden van de A7 kruist het pad een weiland. Tussen wolken en nieuwsgierige koeien mediteren we op de haiku ik adem in en kom tot rust ik adem uit en glimlach thuisgekomen in het nu wordt dit moment een wonder van Thich Nhat Hanh. Om de symboliek te versterken heeft Thom voor iedereen een schelp en blanco papier om eigen overpeinzingen aan toe te vertrouwen. Een voor een gaan we een dwaalbos in. Even ben ook ik helemaal alleen en dolende. Gele lintjes, planken bruggetjes en draaihekjes gidsen ons individueel terug naar een zandpad. We verzamelen en steken de A7 over naar de boerderij in Trimunt die nu op het voormalige kloosterterrein staat. Het land golft hier inderdaad enigszins. In de schuur worden we verwelkomd door Ineke, die, aan enkel geblesseerd, met de auto soep, thee en koffie gebracht heeft.

-

2005

Zwijgend genieten we van de heerlijkheden, terwijl buiten een enorme regenbui ons op een haartje na mist. Even later is het droog en worden we getrakteerd op een rondwijzing. Van het voormalige klooster is door mondelinge overlevering meer bekend dan op basis van documenten. In het land zijn nog herkenningspunten zoals put en gracht terug te vinden. Het harde nonnenleven is evenwel in de loop der eeuwen min of meer geromantiseerd. Het pad krijgt een vervolg door woeste gronden en pingo's, die de sfeer van eeuwen her uitademen. De zon verzacht het kale en dorre landschap. Terug in het nu worden de overpeinzingen geofferd aan een vuurtje. Creet van Terwisga

Bollenstreek / Rijnland Verslag regiobijeenkomst 8 oktober 2005 Om goed 11.O0 uur heet Regiocontactpersoon Nelia Musters de ruim 50 aanwezige leden welkom: we zijn nu voor de 2e keer in deze prachtige locatie in Hillegom bij elkaar met duidelijk minder mensen dan de voorgaande keren. Er zijn wat mededelingen, o.m. over de aanstaande landelijke bijeenkomst in Roermond, op 12 november. Voorts, dat we voortaan onze regio-bijeenkomst gaan houden op de I e zaterdag van februari (i.p.v. maart) en van oktober; de eerstvolgende keer kunnen we echter niet op 4 februari hier terecht: dat wordt in 2006 daarom op de 18e. Cerard Zegers uit onze regio en lid van het landelijk bestuur meldt dat ons Genootschap momenteel 6000 leden telt! Hij gaat binnenkort uit onze regio (en uit ons land) emigreren naar Frankrijk: huis gekocht in de buurt van Eauze (Gers): zijn huis ligt zo'n 300 meter van de CR 65 ("Le Chemin de Saint Jacques de Compostelle"); eventueel kan er op zijn terrein door pelgrims gekam-

P A G I N A 181

peerd worden. De 8 leden die nu voor de eerste keer in ons midden zijn, stellen zich voor en vertellen over hun plannen voor hiun tocht te voet of per fiets. Daarna volgt een geweldige "pelgrims-parade": 14 mensen doen verslag van hun tocht, van soms heel ontroerende gebeurtenissen en envaringen onderweg; het neerleggen van een steen bij het Cruz de Ferro is in veel gevallen ingrijpend en bevrijdend; voor verschillende pelgrims heeft hun tocht heel duidelijk "verdieping" en geestelijke groei betekend. Zo de pelgrim die onderweg in Spanje bezig is geweest met het "Onze Vader" en dat op zichzelf betrok: zo werd het "Mijn Vader" .... en "zoals ik aan anderen hun schuld vergeef". Meerderen vermeldden ook dat het onderweg erg druk was, wat vaak storend was. Enkelen, vooral fietsers, zijn langs de Camino del Norte, dus langs de kust gegaan: doorgaans goed bewegwijzerd en heerlijk rustig; het vinden van onderdak was meestal geen probleem. Ook was er een die verslag deed van zijn tocht op de "Zilverroute" en ons deelgenoot maakte van een paar indringende ervaringen onderweg. Kortom: alléén al zo'n "pelgrims-parade" is voldoende reden om als regiogenoten bij elkaar te zijn! Na de lunchpauze begint Marijke den Heijer (Leiderdorp) haar verhaal over het hospitalelra-zijn in de refugio van Roncesvalles (steeds 2 weken aaneen; géén "vakantie" maar hárd werken met dagelijks opruimen en schoonmaken; wel ook vrije tijd; goed verzorgd qua eten en drinken; meestal een volle refugio, dus met I 120 pelgrims, van wie de meesten hier hun tocht beginnen, naast de anderen die via of vanaf St. JeanPied-de-Port gelopen komen). Ze heeft er mooie dia's bij die een goede indruk geven van het hospitalera-zijn. Na een korte pauze vervolgt Marijke met een verslag van haar tocht op de camino vanaf Ronces-

P A G I N A 182

valles; ze heeft daarbij onderweg heel veel refugio's aangedaan en daar de nodige vervelende maar vooral ook leuke en vermakelijke voorvallen meegemaakt en boeiende tochtgenoten ontmoet. Interessant waren natuurlijk ook haar verhaal en dia's van de tocht vanaf Santiago naar "Finisterre" en de refugio's daar. De dank van de aanwezigen voor Marijke's verhalen en dia's wordt uitgesproken door Nelia Musters en stoffelijk ondersteund door overhandiging van een fles wijn. Daarmee is de regio-bijeenkomst beëindigd en sluiten we ons samenzijn af met een gezellig Café Saint Jacques.

Rotterdam Verslag bijeenkomst Regio Rotterdam dd 15 oktober 2005 (Joop KortekaasIAart Ligthart) Op zaterdag 15 oktober 2005 rond negen uur verzamelden zich circa vijftig wandelaars in Puttershoek, in café Het Veerhuis, het befaamde café waar de schaatser Kees Verkerk aan het einde van de jaren '60 zijn triomfen vierde. Het weer was ideaal. De tocht van ongeveer 1 3 km voerde ons in westelijke richting zo dicht als mogelijk langs de zuidelijke oever van de Oude Maas, voornamelijk over onverharde paden en zomerdijken, langs en zelfs door de grienden. De Oude Maas is een zoetwatergetijde rivier en deze grienden, waar iedere dag het verschil tussen hoog en laag water altijd nog ruim één meter bedraagt, zijn uniek in Europa. Na een tocht van ruim drie uur arriveerde de groep in het verenigingsgebouw van het "Hoekschewaards Landschap" waar ongeveer 25 niet-wandelaars al op ons wachtten. Na de traditionele koffie met appeltaart genoten we vanaf 13.15 van het middagprogramma. De eerste presentatie was het verhaal over het wel en wee van de ruim 2.600km lange voet-

JACOBSSTAF -

tocht over de oostelijke route naar Santiago. De tweede spreker had op zijn voettocht over de Camino niet zijn foto toestel meegenomen maar zijn schetsboek. Hiervan heeft hij ruim 20 schilderijen gemaakt die in de pauze konden worden bewonderd. De derde spreker heeft aan de hand van het boek van Mireille Madou de beschreven plekken bezocht en de fraaie foto's die hij gemaakt heeft waren indrukwekkend. De laatste presentatie was filosofisch van aard. Persoonlijke en emotionele ervaringen werden gedeeld met de aanwezigen. In de pauze was er in Café St. Jaques een uitgebreid tapas buffet dat alle eer werd aangedaan. Uiteraard ontbrak de Spaanse wijn niet. Het was een zeer geslaagde dag.

BredaITilburg jacobsvlinderroute De Regio Breda-Tilburg heeft in het jaar 2005 als nieuw project een SintJacobsvlinderroutevoor wandelaars en fietsers uitgezet. Ook hierbij is men grensoverschrijdend bezig want twee van de routes lopen door België. Er zijn vier routes die als vier vlindervleugels worden uitgezet door de leden. Met als centraal punt het Jacobskerkjein de Jacobsstraatin Galder (in de buurt van Breda, waar ook de officiële fietsroute Haarlem-Santiago de Compostela langsloopt). Zo veel mogelijk wordt geprobeerd in de route Jacobskerkjes, Jacobsstratenen ander Pelgrims-bezienswaardigheden op te nemen. Route 1: Breda - Fijnaart - Bergen op Zoom - Essen - Galder - Breda. Route 2: Breda - Dongen - Kaatsheuvel Den Bosch - Vessem - Goirle - Breda. Route 3: Breda - Zundert - Wildert Kapellen - Antwerpen - Edegem Borsbeek - Brecht - Calder - Breda. Route 4: Breda - Molenschot - Poppel -

2005

Westerlo - Scherpenheuvel - Leuven Tremelo - Mechelen - Lier - Galder Breda. Leden zijn op dit moment enthousiast bezig met de route te lopen of te fietsen, brengen dit in kaart en maken hiervan duidelijke beschrijvingen. Elke laatste vrijdag van de maand worden tijdens het pelgrimscafé de vorderingen besproken. Dit vindt plaats in café-restaurant "de Pelgrim'" te Meersel Dreef. Iedereen met een hart voor Sint Jacob is hier welkom, ook voor fietsers en wandelaars die vragen hebben en tips willen over de tocht naar Santiago de Compostela. Het is de bedoeling dat in 2006 een boekje verschijnt met de te lopen routes. Het zal te verkrijgen zijn bij de VW van Breda, het Nederlands Genootschap en bij de Regiocontactpersoon Maria van Hassel-Maas. Franca Duindam

Limburg Op 12 november ontvingen wij de leden van het Genootschap in Roermond. Het zal wel te lezen zijn in dit blad, ben benieuwd. De hoge opkomst bewijst wel dat het leeft. Vanuit de regio derhalve een wat kleiner bericht maar desalniettemin de moeite waard om even te lezen. Er is vaker gevraagd waarom men de Jacobsdag eigenlijk niet viert terwijl er toch zovelen Jacobpelgrims zijn. Het gevolg van deze vraag is dat de regio tezamen met de Broederschap van St Jacob voorstelt om ieder jaar op 25 juli in Roermond een gezellig en ongedwongen samenzijn te organiseren direct na hun Jacobsmisom 18.30 in de Kathedraal te Roermond. Deze samenkomst zal op voorhand niet specifiek georganiseerd worden maar dient een spontaan karakter te hebben zoiets als een reünie. Iedereen is welkom. We zien dan wel hoe het uitgroeit. Op 18 maart 2006

P A G I N A 183

IIACOBSSTAF

-

2005

zal weer onze gezellige halfjaarlijkse dag plaats vinden in onze stamkroeg "Het katoenen dorp". Ook hiet hoort U nog van. Ook kunt U nog het bericht lezen over het Roermonds mannenkoor dat op 17 september 2006 de pelgrims in Santiago wil verwelkomen en dat uiteraard de landelijke IPelgrimsmis opsiert met voortreffelijk gezang op 2 april. Schrijf die data in uw agenda. Bestellingen voor de glazen Kunstwerken pelgrimage St Jacobust.b.v. de S t jacobuskapel enlof giften t.n.v. Broederschap S t Jacobus te Roermond. E-mail [email protected]. Adres: Kessenicherweg 2 6017 AA Thorn, tel 0475 563260. Zoals eerder gezegd zijn deze kunstwerken een geweldige herinnering aan Uw eigen pelgrimstocht door Uw eigen en uniek profiel. IUltreia, Thom Kentgens

Friesland In het 'Kattehûs' opent Jan Aanstoot om 10.30 uur in een amicale sfeer de bijeenlkomst van 28 personen, voornamelijk pel~grimsdie in de afgelopen tijd Santiago hebben bereikt. Na bijna een jaar windstilte en na, zoals hij zelf zegt, een 'staats(greep' in de afgelopen weken, verwelkomt Jan ons op deze eerste activiteit in het jaar ,2005. Dat we nu hier in het doarpshûs van Jirnsumverblijven en niet in het aangekon~digdeparochiehuis is wegens de begrafenis vandaag van Yge Damsma, een zeer bekende persoonlijkheid in jirnsum. In de afgelopen vijf jaar heeft Yge menig pelgrim {op weg naar Friens in zijn schouwtje over het water, 'de Kromme Grou', gezet. Hij en .zijn broer hebben bovendien te maken met door hen verzamelde kloostermoppen. Mogelijk krijgen deze historische stenen nog eens een waardige plaats aan het pad in een Jacobsmonument. Onze regio heeft ruim 200 leden. Er zijn velen die zich heb-

P A G I N A 184

ben afgemeld. Plezierig dat de leden ook iets van zich laten horen als ze verhinderd zijn. Het verslag van onze najaarsvergadering 09-1 0-2004, keurig verzorgd door Jitse van der Wal, is door drukke werkzaamheden niet verschenen in 'Onderweg' en wordt daarom nu rondgedeeld en vastgesteld. Onze Regiocontactpersoon was tot voor kort Willy Winkels. Dankzij hem en, niet te vergeten Jan en Olga, is de najaarsvergadering van onze landelijke club in Franeker als zeer geslaagd te beschouwen. De Martinikerk galmt nog na van het enthousiasme van de bijna 400 deelnemers. Een happening waar we als regio best trots op mogen zijn. Willy heeft drie jaar geleden, eerst samen met Cerrit van der Sar, de functie van contactpersoon bekleed. Eén van hun eerste activiteiten was de oprichting van onze periodiek 'Onderweg'. Maar Willy en zijn vrouw Linda gaan ons verlaten om in de Filippijnen een mini-krediet-organisatie op te zetten. Zijn coördinerend en initiërend optreden voor onze club heeft hij dus begin dit jaar moeten beëindigen. Onze dank aan Willy voor zijn inzet wordt door Jantot uitdrukking gebracht in het aanbieden van een bloemstuk. "Hier sta ik als regiocontactpersoon ad interim", aldus Jan Aanstoot. "Willen de leden dat ik hiermee verder ga?" Iedereen is het vurig eens met een definitieve benoeming van Jan, duidelijk blijkend uit het instemmende applaus op de zojuist gestelde vraag! Janvoelt zich gesterkt door de zaal, maar stelt direct al: "De regio ligt me na aan het hart, maar ik heb zoveel werk te verrichten in de Stichting JabikspaadFryslân dat ik voor het Genootschap het liefst voor een korte tijd dit werk wil doen." Klaske Scholte uit IJsbrechtumwil assisteren bij activiteiten van de Regio. Wie wil ook helpen? En serieus, laat uw gedachten ook gaan over het

JACOBSSTAF

te zijner tijd over nemen van de functie van contactpersoon door u of door een andere gegadigde. Tip onze nieuwe RCP. Dan komt ter sprake onze periodiek ONDERWEG. Cerrit van der Sar blijft bereid tot druk en verzending. E-mailers ontvangen het blad t.z.t. digitaal. Creet van Terwisga en Rob Reichard willen de hoofdredactie vormen. Laat iedereen a.u.b. wat schrijven voor ons blaadje. Stuur het in naar het adres: Creet van Terwisga, Turfmarkt l a, 891 1 KS Leeuwarden of mail het naar [email protected] (dus met 3 nullen). Syb Zeinstra vertelt over uitbouw van het Jabikspaad. Tussen mei 2005 en mei 2006 mogen we een aantal voorzieningen treffen aan het Jabikspaad van St.Jacobiparochietot Hasselt, zoals het hier en daar planten van hoogstam Jacobsappelbomen, waar nodig wegwijzers, merkpalen, informatiepanelen en overstappen over moeilijk te nemen barrières. Als start van het project heeft de wethouder van Zwartewaterland op 20 april in Cenemuiden aan de Veerweg vier bomen geplant. Tot het project behoort ook het doen vervaardigen van stempels, verkrijgbaar aan de route. Jan toont enkele prachtige wapens van dorpen of streek welke dienen als basis voor een stempel. Er zijn momenteel ontwikkelingen gaande voor nog twee Jacobspaden in Nederland, de ene van Uithuizen via de stad Groningen naar Hasselt en de andere voor het traject Hasselt - Venlo. Syb doet ook hiervan verslag. Dirk Zwaagstra maakt ons deelgenoot van zijn belevenissen op de Ruta de la Plata. In 41 dagen 1000 km lopen van Sevilla naar Santiago, daarbij gebruik makend van een gidsje uit het jaar 2000. Tijdens de voordracht van Dirk blijkt al gauw dat nog een ander van de aanwezigen, Frans Hijmans, dezelfde tocht in ongeveer hetzelfde tijdvak heeft gelopen wat

-

2005

zo nu en dan tot een interessante dialoog leidt. Willem JanTopma: "I have a dream" bracht in de Lions hem en Harry Lunter bijelkaar voor de voettocht van Zwarte Haan naar Kaap Finistera, een gebeuren tussen de uitzwaaidienst in de Croate Kerk van Sint Jacobiparochie op 23 mei en de aalnkomst, 4 maand later op het Calicische Finistera. Harry vertelt van de ontmoeti~ngen zoals de ontvangst in de Wjukken in Mantgum en over Bel Hélène. Sybren Boonstra van Crou voert ons ook mee in twee ontmoetingen. In 'El Barko' bij Eunate een aangrijpend verhaal van een ex-marcloniste en in Limburg aan het Julianakanaal, door een gedenksteen, Mindert Epema die daar op 10 mei 1940 sneuvelt, de dag waarop zijn ouders 40 jaar zijn getrouwd. De eerste Compostela Frisica wordt door de voorzitter uitgereikt aan het echtpaar Wyb en Durkje Koehoorn uit Stiens omdat ze het hele jabikspaad hebben gelopen, getuige hun pelgrimspassen voorzien van de vereiste stempels. Eelkje Hilarides van de Stichting Kultureel Sintrum "De Croate Kerk" is al sinds 1999 betrokken bij vertrekkende pelgrims uit Sint Jacobiparoct-nie en bij activiteiten rondom 25 juli, de feestdag van Jacobus.Zij uit haar bewondering voor de beleving en het enthousiasme van betrokkenen en dankt met het aanbieden van de uitgave "Levende Stenen" de vrijwilligers van het Cenootschap/de Stichting Jabikspaad. Lolke Dijkstra uit Burgum vraagt naar de adressen van de sprekers en wil graag weten wie het afgelopen jaar de tocht hebben gelopen of anderszins volbracht. En Olga ziet grotere mogelijkheden om samen te reizen als we elkaars telefoonnummer kennen. De rondvraag wordt beëindigd met deze tip: miam-miam-dodo geeft elk jaar goedkope en actuele gidsjes uit over o.a. pelgrimsroutes in Frankrijk en Spanje. Onder het genot van soep en

P A G I N A 185

JACOBSSTAF -

2005

broodjes worden vele wederwaardigheden onderling uitgewisseld en krijgt Willy de kans om zijn verhaal met dia's te houden over microkrediet en over het project dat hij gaat leiden in de Filippijnen. Van Veen was vandaag voor ons een voortreffelijke gastheer. Onze waardering daarvoor werd door jan terecht tot uitdrukking gebracht met een bloemstuk. Dankzij onze nieuwe contactpersoon een geslaagde bijeenkomst. Syb Zeinstra

's-Hertogenbosch Op zondagmiddag 23 oktober jl. vond de Najaarsbijeenkomst plaats in de Sint Jacobskerk te 's Hertogenbosch. Als gast was aanwezig de heer Timmermans, eigenaar en projectleider van de Sint Jacobskerk. In een kort woordje gaf hij aan dat het hem verraste dat er zoveel mensen aanwezig waren. Hij beloofde dat de Jacobskerk altijd beschikbaar zal blijven

voor deze bijeenkomsten. Daarnaast gaf hij aan plannen te hebben voor het maken van een refugio in een van de bijgebouwen van de kerk. Hier zou plaats moeten zijn voor 6 overnachtende pelgrims. Alle aanwezigen waren blij met deze toezeggingen. Vervolgens nam Peer van de Ven uit Berlicum ons op een bijzondere wijze mee op zijn tocht naar Santiago de Compostela. Het tweede deel van de bijeenkomst bestond uit een pelgrimsparade. Tijdens deze bijeenkomst was Bram van der Wees, coördinator van het Huis van Sint Jacob te Utrecht aanwezig en hij had de collectie routegidsen uit de Genootschapsbibliotheek meegebracht. De middag werd besloten met inmiddels bekend geworden Café St. Jacques, waarbij de aanwezigen met medepelgrims ervaringen uitwisselden, en waar de nieuwkomers vragen konden stellen hoe ze zich het beste kunnen voorbereiden op een voet- of fietstocht. Nelly en Rony de Jong

Werkgroepen Jiacobspadin ontwikkeling Binnen de Werkgroep Pelgrimswegen wordt onderzocht of het nodig en mogelijk is; in Nederland nieuwe pelgrimswegen te ontwerpen. Een drietal leden van de werkgroep is betrokken bij een project dat al van start gegaan is. Dit "Jacobspad" behelst een route die al bestaande delen verb'indt en zo in het oosten van Nederland eien doorgaande route vormt van noord maar zuid. Bestaande routes zijn in Friesland het Jabikspaad van Sint jacobiparochie naar Hasselt (OV), in Groningen het

P A G I N A 186

Jacobspadvan Uithuizen tot Groningen en in Limburg het Jacobspad van Millingen aan de Rijn naar EijsdenIVisé (waarbij de route tot Venlo grotendeels door Duitsland gaat). Voor een doorgaande route in Nederland zijn er dus twee ontbrekende stukken: Groningen-Hasselt en HasseltVenlo. Na de bijeenkomst in Franeker in november 2004 zijn Syb Zeinstra, Ida Blok en Wolter van der Zweerde begonnen de bij hen levende gedachten over het stuk Hasselt-Venlo op papier te zetten en verder te ontwikkelen tot een route. Begin 2005 is

IACOBSSTAF

vanuit de provincie Groningen een initiatief genomen om, samen met andere provincies, te komen tot een pelgrimsroute naar Zuid-Limburg. Hiervoor is een medewerker tot 2007 vrijgesteld van andere taken. Beide zaken sluiten goed op elkaar aan en gelukkig werd Syb bij het begin van het project door de provincie uitgenodigd. Zo kwam de ontwikkeling van de route in een stroomversnelling. Het gehele project moet eind 2006Jbegin 2007 zijn afgerond. De inbreng van ons als leden van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob is het bedenken van een route. Hierbij sluiten wij voor een deel aan op bestaande wandelroutes en bedenken voor ontbrekende delen eigen routes. Bij de diverse keuzes laten wij ons leiden door de aantrekkelijkheid voor wandelaars en daarnaast hebben wij een specifieke inbreng in de vorm van de langs de route aanwezige Jacobalia. Globaal volgt de route van Hasselt eerst het Hanzestedenpad via Zwolle en Deventer naar Zutphen. Vandaar via delen van het Graafschapspad (en Hanzestedenpad) naar Doesburg. Daarna via een deel van het (Oude) Ijssel-Rijnpad over de Ijsseldijk tot Westervoort. Vervolgens over een eigen route via Arnhem, Valburg, Nijmegen en Malden naar Cuijk. Vanaf Cuijk een gedeelte van het Maas-Peelliniepad via Sint Agatha, Oeffelt en Boxmeer tot VortumMullem. Daar, en wel in de Vortumsche Bergen, gaat de voorgestelde route over op het Pieterpad en via Geysteren, Swolgen, Grubbenvorst en Velden naar Venlo. Het andere hiaat (GroningenHasselt) is een apart onderdeel van het provinciale project. Hier is Thom Oosterhof, regiocontactpersoon voor de regio Groningen, bij betrokken. Mocht u naar aanleiding van dit stukje graag mee willen doen in dit project dan bent u van harte welkom (adresgegevens van Wolter bij de

-

2005

regiocontactpersonen (Arnhem-Nijmegen) achter in deze Jacobsstaf). Syb Zeinstra, Ida Blok en Wolter van der Zweerde

Werkgroep Spiritualiteit Zoals gebruikelijk heeft de werkgroep zich voorbereid op haar activiteit tijdens de Algemene Ledenvergadering van ons Genootschap. Hierbij is gebleken dat een aantal leden van het eerste uur zich terugtrekken uit de werkgroep om hiermee voor zichzelf kans te geven aan andere activiteiten te kunnen deelnemen tijdens de Algemene Ledenvergadering en eveneens om ruimte te geven aan anderen met ideeën ter invulling van activiteiten in dit spirituele kader. Hierom vraagt de werkgroep om belangstellenden die de fakkel van deze activiteiten binnen ons Genootschap mee willen verder dragen en vooral doen oplichten op een hernieuwde wijze in de Geest van onze Sint Jacobus. Aanmelding kan via e-mail aan een van de adressen: [email protected] of [email protected]. Na deze aanmelding krijgt u een uitnodiging voor de samenkomst die in Utrecht zal worden gehouden in januari 2006. Ideeën, mede van u, zullen dan worden verwerkt tot concrete plannen. Gerard van Poppel

Oproep Zowel de werkgroep Pelgrimswegen als de werkgroep Spiritualiteit roept belangstellenden op om een bijdrage te leveren aan de werkgroep.

PAGINA 187

- -

Agenda 25 december 2005 21 januari 2006 18 februari . 5 maart 17 maart 18 maart 18 maart 25 maart 25 maart 2 april 13 mei 13 mei 20 mei 9 en 10 september 16 september 14 oktober 10 november

Kerstviering 125-jarig jubileum Kon. Roermonds Mannenkoor, Kathedraal Roermond wandeling Pelgrimsgroep Nijmegen regiobijeenkomst Bollenstreek/Rijnland in "De Hoeksteen" te Hillegom regiobijeenkomst 's-Hertogenbosch regio CroningenIDrenthe: huiskamerbijeenkomst regiodag Limburg in het Katoenen Dorp wandeling Pelgrimsgroep Nijmegen Camino Festival 's-Hertogenbosch regio Rotterdam: wandeling met als startpunt Rhoon Landelijke Pelgrimsmis, Kathedraal Roermond regio Friesland: voorjaarswandeling en -fietstocht wandeling Pelgrimsgroep Nijmegen regio CroningenIDrenthe: zand-camino regio Friesland: wandel- en fietsweekend regio CroningenlDrenthe: klei-camino regio Friesland: najaarsbijeenkomst regio GroningenIDrenthe: huiskamerbijeenkomst

"Hebt u plannen voor een pelgrimstocht naar Santiago?"

l

Jammer he, als u d e taal niet spreekt! Voor onze lessen

l

"Spaans voor Santiagogangers" in Utrecht zoeken w e nog deelnemers, zowel beginners als gevorderden.

Interesse? B e l Corrie Stalenhoef, tel. 0 3 0 - 2 9 44 9 9 2

Van Le Puy via St. Jean-Pied-de-Porten

Roncesvalles naar Santiago Wilt u de Jacobsroute op een comfortabele manier wandelen? Alleen of met uw eigen gezelschap? Met gereserveerde hotelletjes en metvervoer van bagage? Met een uitgebreide routebeschrijving en kaartmateriaal?

P A G I N A 188

I n 11 deeltrajecten van elk een week, met in totaal 66 dagetappes. Per week te boeken. Verlenging tot Kaap Finisterre mogelijk.

Bel TOPO-AKTIEF, 024 - 3606 427 Of zie: www.top0.nl

IACOBSSTAF

-

2005

De werkgroep "Internetteam" is op zoek naar

een ervaren webmaster. In verband met het vertrek van de huidige webmaster is het Internetteam op zoek naar iemand, die op korte termijn zijn functie kan overnemen. Heb je interesse, lees dan verder:

Profiel "Webmaster" lid van het Genootschap gepassioneerde pelgrim met kennis en ervaring van bereid zich in te zetten als vrijwilliger teamwerker Internet

Wat wordt er van hemhaar verwacht? Op basis van de taakverdeling in het team ligt het accent op de technische kant van de website (www.santiago.nl). Dat wil zeggen: kennis van internet, HTML en tools om websites t e maken en te onderhouden. Het gebruik van ASP en CG1 programma's inbegrepen. Kennis van geavanceerde beheers-methoden (Content Management System) e.d. wordt op prijs gesteld in verband met de mogelijkheid daarvan in de toekomst gebruik te gaan maken. Wil je meer weten over de functie of je aanmelden neem dan contact op met : Hans van Berkel, Webmaster Santiagoal (email: [email protected]) Voor meer informatie over het Internetteam kijk op: www.santiago.nliact~internetteam.html Gaarne uw reacties binnen 3 weken na het verschGnen van dit nummer van de Jacobsstaf:

De redactie van d e Jacobsstafzoekt versterking vanwege het vertrek van enkele leden van het team. Wij zijn o p zoek naar redacteuren voor d e aandachtsgebieden: WANDELENIFIETSEN - KUNST EN CULTUUR - HISTORIE Taken: Het schrijven, dan wel laten schrijven van artikelen door derden.

Wij verwachten: Kennis van het betreffende aandachtsgebied - Redactionele vaardigheden - Het beoordelen van bijdragen door derden - De bereidheid om ca. eenmaal per kwartaal te vergaderen. Wij bieden: Een prettige, informele werksfeer in een enthousiast team. De mogelijkheid om ervaring op te doen met het maken van een tijdschrift

Inlichtingen: Sjef van Hulten, (073) 5514390, en Rony de Jong, (041) 8671966, e-mail [email protected]. Reacties graag vóór 10 januari 2006 per e-mail of aan het redactieadres.

PAGINA 189

Het Compostelaregister In het Compostelaregister van het Genootschap zijn per begin november jl. 2800 compiostela's opgenomen. Daarvan zijn er incl. onderstaande lijst 2375 gepubliceerd. Diaarnaast zijn er nog ca. 100 compostela's ontvangen maar nog niet geregistreerd. Als u een kopie van uw compostela heeft ingezonden en uw naam is nog niet gepubliceerd, heb dan nog even geduld. De publicatie vindt plaats op volgorde van aankomstdatum. In verband met de beschikbare ruimte in de Jacobsstafworden per nummer ongeveer 200 namen gepubliceerd. Naam

Woonplaats

Boers, M.R.].

Utrecht

Stratum, P. van

Waalre

Duijvestijn, B.

Hilvarenbeek

Janssen, R.H.C.

Oegstgeest

Ku~mmeling,J.F.W. Enter KuimmelingSmidt, C.A.G. Enter Niesten, J. Beverwijk Niesten-Scheerman, j.). Beverwijk Breukelen, W.J.I. van Niekerk, ].].M. van

Schardam Diemen

Harmsen, R.A.H. HaarVriessen, G.M.H. ter Koiopmans, P.I.C. Lubbe, M.J.M. van der Frie, 1.1. Errnens, B.G.J. Wijk, E.A.H. van der

Angeren

Everts, J.A. Zarnden, Th.P. van der Breukelen, W.J.I. van Ballemans, P.J.W.G.M. Dekker, W. Ho~rst,J.van der Vesters, P.H.C. Brillleman, J.A. Brilleman-Schuit, B.W. Seuwen, J.).

Amstelveen Geldrop Schardam Kaatsheuvel Rhoon Veenendaal Hilversum Kerk-Avezaath Kerk-Avezaath Roermond

Vliet, C.W. van Schop, F.J. Broinnenberg, W.F.M.

Ugchelen Nijkerk Geulle

Gruyters, J.C.

Helmond

PAGINA 190

Heino Amsterdam Amsterdam Breda Rolde Den Haag

Aankomst 1985 08-nov-85 1990 05-jul-90 1994 22-jul-94 1995 18-mei-95 l996 07-jun-96 07-jun-96 ll-jul-96 11-jul-96 1997 29-mei-97 27-jun-97 1998 06-jun-98 07-jun-98 17-jun-98 17-jun-98 27-aug-98 11-sep-98 12-sep-98 1999 12-mei-99 23-mei-99 27-mei-99 29-mei-99 07-jun-99 10-jun-99 24-jun-99 06-jul-99 06-jul-99 27-sep-99 2000 07-mei-00 29-jun-00 02-jul-00 2001 23-mei-01

Naam Lier, H.A. van voet Peeters, M.E.E. Noordermeer, P. fiets NoordermeerVink, M.). fiets Middelboer, ].A.M. Hanush, A.V.M. fiets Veldhuijsen, E. Wolf, A. de voet Veer, E.M.A. van der Buur, j. voet voet Griffioen, H. voet Graaf-Verstege, D.A.M. van der voet Groot, K. voet Capel, J.S. van Swanenberg, C.M. fiets Strating-Everts, L.K. Mortel, I.R.J. van de fiets Mors, N. fiets Mors-Nieuwenhuizen, fiets Th.M.P. Rietveld, H. fiets Bos, S.J.M. fiets Ballemans, P.J.W.G.M. Snelders, J.A.H. fiets Aussems, J.M. fiets Pijpersvoet Duitsman, M.E.A. fiets Vriens, R.E.M. voet voet Egmond, C.S. van voet Raaijmakers, M. voet Geest, ].Th. Van voet Oostlander, A. voet Soemers, J.M.K.G. Blondeau, H. fiets Boer, A. de fiets Boer-Huizenga, J.de fiets Krieken, R. van Udink, G. fiets Cuppers, L.H.J.M. Reis

Woonplaats Wageningen Utrecht Voorhout

Aankomst 09-jun-01 21 -jun-01 02-aug-01

Reis fiets fiets voet

Voorhout Groningen Zeist Groningen Groningen Amstelveen Velsen-Zuid

voet voet fiets voet voet fiets voet

Utrecht

voet 16-mei-02 22-mei-02 26-mei-02 26-mei-02 31-mei-02 01 -jun-02 25-jun-02

fiets fiets fiets voet fiets voet fiets

25-jun-02 Epe oud-~eijerland 26-jun-02 Schalkhaar 23-jul-02 Kaatsheuvel ll-aug-02 Horst 10-sep-02 Almelo 19-sep-02

fiets voet fiets fiets fiets fiets

Tilburg Hilvarenbeek

voet voet

Zandvoort Kudelstaart Ter Aar Denbosch Zwartsluis Leiderdorp Epe

16-okt-02 20-okt-02 2003 Groet 28-mei-03 Veghel 28-mei-03 Den Haag 29-mei-03 Krimpen a/d IJsl 29-mei-03 Meerssen 29-mei-03 Geleen 30-mei-03 Holwierde 31-mei-03 Holwierde 31 -mei-03 Doetinchem 31-mei-03 Doetinchem 31-mei-03 Heerlen 02-jun-03

fiets voet fiets fiets voet fiets fiets fiets voet voet voet

JACOBSSTAF

Koster, J. Koster-Evers, E. Meerkerk, D. Tempelaar, S. Dijk, D.J. van Diik-Dauve, C.M. van Spelt, J. Vosters, L.J.M.M. Boink, A.B.T.J. Boink, C. Ende, A. van den fietskvoet KloostermanKeemink, J. fietskvoet Uitdehaag, A.J. Viegen, C. van Brouwer, M.A.C. Thieman, B.J.C. Vlemmings, A.P.C. Vliet, B.E.J.A. van Molenaar, E. Napel, H. ten Vogelsang, R. Bierman, H. Bierman-Tiebosch, R. Lier, E. van SchoutenDuterloo, MS. Reijnen-Willems, H.A. Somers, A.J.A.J. Teunissen, B. Teunissen, C. Heijnen, J.S.

Uden Uden Nunspeet Nunspeet Bosschenhoofd Bosschenhoofd Moordrecht Brielle Zeist Nijmegen Leiderdorp

02-jun-03 02-jun-03 08-jun-03 08-jun-03 Il-jun-03 ll-iun-03 I2-iun-03 13-jun-03 14-jun-03 14-jun-03 14-jun-03

Heemstede

14-jun-03

Hoeven Zaandam Veenendaal Heemskerk Helmond Utrecht Heiloo Assen Castricum Heiloo Heiloo Bergum

17-jun-03 17-jun-03 20-jun-03 20-jun-03 21 -jun-03 22-jun-03 24-jun-03 25-jun-03 28-jun-03 04-jul-03 04-jul-03 12-jul-03

Nistelrode Wijchen Tilburg Ugchelen Ugchelen Krommenie

12-jul-03 14-jul-03 20-jul-03 24-jul-03 24-jul-03 29-jul-03

HeijnenKoopman, C.M.

Krommenie

Korting, J.C.M. Totté, R.M.Th. Totté, T.E.J. Huting, M.J. Bonten, ].W. Mangert, P. Melman, Th. Boink, W.F.J.M. Koet, H.C.L. Koet-Balk, M.A. Lelie, J.van der Lelie, M. van der

Haarlem Heinkeszand Heinkeszand Nijmegen Hoensbroek Delft Overveen Denbosch Houten Houten Amstelveen Amstelveen

29-jul-03

fiets fiets voet voet fiets fiets voet fiets fiets

voet fiets voet fiets fiets voet fiets fiets voet fiets fiets voet voet voet fiets voet voet fiets &voet

fiets &voet 31-juCo3 voet 08-aug-03 fiets 08-aug-03 fiets 11-08-2003 voet 14-aug-03 voet 17-aug-03 voet 18-aug-03 voet 29-aug-03 voet 02-sep-03 fiets 02-sep-03 fiets 04-sep-03 fiets 04-sep-03 fiets

-

2005

fiets fiets voet fiets fiets fiets fiets voet voet voet voet voet voet voet voet voet voet

Boesten, H.M.C. Stavenuiter, J.J.E.B. Koning, A.M. de Terwisga, F.M. van Varga, E.R.M. Waare, ).M. Welschot, I.M. Lamers, A. Spekman, J.B.M. Vaessen, V.J.M. Jong, B. de Oprins, P.A.A.M. Cerards, M. Cerards-Maas, H.J.M. Keizer, H.A. Scheun, R.M. van der Korte, C.A. Deken, F. de Mulders, C.H.M.J. Troelstra, ].H. Brouwer, M. de

Beek Andijk Aarle-Rixtel Scherpenzeel Halsteren Soesterberg Halsteren Leusden Zoetermeer Bocholtz Alm,ere Dongen Domburg Domburg Apeldoorn Amsterdam Hengelo (Gld) Apeldoorn Den Haag Zutphen Tilburg

voet voet voet

Hoorn, C. van Rijn, A.J. van Meurs, C.M. Endt, P. van der Bohmer-Spanring, E. Nijsen, C.F.M. Roest, C. Selhorst, S.E.J. Swart, J.C.M. Kienhuis, J. Stolker, C. Keerssemeeckers, M.A.H. Kielen, J. Netten-van de Pijl, T. Cox, J.Th.H. Bijker-Bierings, M.J.A. Ceskes, E. Luijf, A.F.J. Terpstra, H. Bonouvrié, M. Minnée, I. Scholten, B. Boer, M. den Donders, J. Knaap, C.M.R. Knaap, W.T.M. Kuijten, G.W.H.

Hoogland Dreischor Laag Soeren Den Haag Grave Wageningen Soest Wageningen Boxmeer Harderwijk Leiden

voet voet voet fiets voet voet voet voet voet voet fiets

Maastricht Ridderkerk Gouda Roermond Doorn Rhoon Westzaan Dronten Zeewolde Zeewolde Hoog-Keppel Oisterwijk Amstelveen Heemskerk Heemskerk Amersfoort

voet voet voet voet voet fiets fiets voet voet voet fiets voet voet voet voet

Wanneer u een kopie van uw compostela wilt inzenden voor registratie (en u deed dit nog niet eerder) stuur dan tevens de ingevulde achterkant mee van de brief die u bij de pelgrimspas ontving. Daarmee kunt u ook de vergulde Jacobsspeldaanvragen. Zo'n formulier kunt u ook aanvragen bij de Ledenservice ([email protected]). Utrecht, 3 november 2005.

P A G I N A 191

JACOBSSTAF

-

2005

Zoekertjes EN WAT Nu ? Cespreksbijeenkomst, met één overnachting, om dieper in te gaan op de gevolgen van de camino. Samen nog eens de openheid te ervaren zoals "toen". Op 1611 7 feb. 2006 in Vormingscentrum Op Weg te Oirschot. Zie www.duijkersinfo.net Roger Duijkers, Sint-Oedenrode 041 3-478597 Gezocht: eigenaar van stempelkaart Jabikspaad (is betaald) + enkele flyers. Documentatie laten liggen tijdens ALV Roermond 12-11-2005. Info: [email protected]. Voordat ik echt te oud en krakkemikkig wordt (ik ben nu 71) wil ik in mei-juni van 2006 voor de 2e maal naar Santiago. Ik wil het op mijn gemak doen met tijd voor af en toe een rustdag in een mooie stad of leuk dorpje. Ik zoek 1 of 2 meelopers (MN). Ik spreek redelijk Spaans. Hans van Lakerveld, 058-21 32142 of [email protected].

Wegens verloren camera.... Wie wil zijn digitale foto's van het traject MoissacOleron-Léon in de periode auglsept beschikbaar stellen? [email protected] tel. 06 20 59 42 60 jarenlang was Señora Elena van 'Bar Pacense' La Madre van de Via de la Plata. Haar leven bestond uit het opvangen en vertroetelen van pelgrims op 'haar' ruta. Nu ziet ze weinig pelgrims meer komen, omdat tien kilometer vóór haar woonplaats een nieuwe refugio is geopend. Ze is bedroefd en depressief; de meeste pelgrims lopen haar deur nu voorbij. Vandaar mijn oproep. Oud-gasten van 'Pacense': stuur haar een kaartje! Nieuwe pelgrims: bezoek haar als je door Carcaboso loopt! Met plezier wil ik brievenlkaartjes doorsturen. (Chris Emmen, Augustinastraat 27, 51 26 CK Cilze)

Te koop in uitstekende staat trekking fiets op maat gemaakt. l x naar Santiago en Wenen mee gefietst low en high ridersxhijfremmen. Prijs 1200 euro. Neem contact op via internet en ik stuur foto's. [email protected]

De redactie stelt het op prijs om artikelen over wandelen of fietsen voor het volgende nummer van de jacobsstaf te ontvangen. Maximaal 2500 woorden. Aanleveren als platte tekst, foto's apart (in jpeg-formaat) meesturen. Inzenden vóór 9 jan. 2006 aan [email protected]

Man, 65 jaar, zoekt reisgenoot voor een voettocht vanuit Nederland naar Rome. Tijd: voorjaar 2006. Route: Via Francigena. Rien van Harmelen (tel: 035656101 0; e-mail: [email protected])

Huberta en Arno nodigen u graag uit voor een winterwandeling op 21 januari a.s. met als thema De pelgrimsweg naar Santiago als metafoor voor het leven,. Meer informatie vindt u op: www.espritduchemin.org

IPACINA 192

. -.

-

--

p

Adressen regiocontactpersonen Amsterdam

1000 t/m 1160 t/m 1300 tlm 1420 t/m NH benoorden 't IJ1120 t/m 1440 tlrn

1119 1199 1399 1439 1159 1999

Midden Nederland 1200 t/m 1299 Bollenstreek Rijnland Den Haag Rotterdam Utrecht-Z / Rivierengebied ZW-Nederland Breda - Tilburg Den Bosch Eindhoven/ Helmond Limburg

Arnhem/ Nijmegen Oost-Nederland Groningen/ Drenthe Friesland

Herman Holtmaat, Wouwermanstr. 20 111, 1071 LZ Amsterdam [email protected] Esther van Doorn, Westervenne 243, 1444 WL Purmerend 0299 438361, [email protected] Jan Louter, Dorpstraat 65, 1689 ER Zwaag 0229 236 51 2, [email protected] Adrie Dik ,Oude Hoeverweg 1, 1817 BL Alkmaar 0725 12 80 67, [email protected] Fons Boink, Oude Arnhemseweg 373, 3705 M] Zeist 030 699 02 12, [email protected] Nelia Musters, Polderpeil 176, 2408 RH Alphen a/d Rijn, 01 72 43 04 39, [email protected] Cerard Ticheler Cees Rooijackers, Vondelstraat 136, 251 3 EX Den Haag 070 360 24 42, [email protected] Jan Caljé, Archimedesstr. 31, 251 7 RP Den Haag, 070 363 84 31 Aart en Mieke Ligthart, Bermweg 264, 2906 LH Capelle a/d IJssel 010 458 23 65, [email protected] Bram van der Wees, Poortstraat 83, 3572 HE Utrecht 030 273 23 00, [email protected] Teo Verwoerd, Hendrick Potlaan 8, 341 1 VL Lopik, 0348 55 40 27 Arno en Dianne Melis, Doeldreef 25, 4724 BL Wouw 01 65 30 27 88, [email protected] Maria van Hassel- Maas, Heuvelbrink 1, 4812 GN Breda 06 42 07 98 13, [email protected] Nelly en Rony de Jong, Elzenstraat 59, 5306 XK Brakel 0418 67 19 66, [email protected] Bart Leemrijse, Pasteurlaan 57, 5644 ]B Eindhoven 040 21 1 94 12, [email protected] Tinus Jansen,Vennekerhei 33, 5508 VB Veldhoven, 040 253 09 61 Thom Kentgens, Ireneweg 7, 6065 EC Montfort 0475 35 00 22, [email protected] Harrie Maessen, Zuidsingel 60, 6051 CJ Maasbracht, 0475 46 12 35 Huub Amkreutz, Lambertistraat 8, 6461 ]K Kerkrade, 045 535 39 80 [email protected] Greet Udink, Rembrandtweg 22, 7004 AD Doetinchem 0314 34 29 80, [email protected] Wolter van der Zweerde, Riemsdijkstraat 17, 6701 BC Wageningen 031 741 5389, [email protected] Cé Westgeest, Ganzenmarkt 22, 7631 EN Ootmarsum 0541 29 33 51, [email protected] Gerrie te Nijenhuis, 0545 29 43 17, [email protected] Thom Oosterhof ,Mozartstraat 31, 9722 EB Groningen 050 525 51 44 JanAanstoot, Rixt van Doniastrjitte 3, 9036 LK Menaldum 0518 45 15 80, [email protected]

De Wheelie van Radical Design is een geheel nieuw product die voldoet aan de stoutste wensen van een lange afstandwandelaar.Vee1 meenemen zonder belasting op de schouders en rug!

Bent u geïnteresseerd en wilt u de Wheelie gratis een weekend testen? W i j lenen hem graag aan u uit! Neem contact m e t ons op voor een afspraak.

Uw fiets retour vanuit Santiago de Compostela naar Nederland en Belgie ! In samenwerking met het Spaanse bedrijf TournRde verzorgt Soetens Transport elke vrijdag het vervoer met fietsen vanuit Santiago de Compostela naar Vessem (NL). Vanuit het distributiecentrum in Vessem wordt uw fiets door heel Nederland en Vlaanderen thuis afgeleverd. U betaalt voor de verzekering, de stalling in Santiago de Compostela en het vervoer naar huis éénmalig € 119,- incl. btw. Vraag naar de mogelijkheden. SOETENS TRANSPORT Tel. 0031 (0)497 591673 lzantoor gsm 0031 (0)653713539 fax 0031 (0)497 541076 e-mail: jsoetens1950C?hetnet.nl