Bijlage 1 Notitie bij raadsvoorstel bestuurlijke fusie openbaar basisonderwijs. 1. Aanleiding. Naar aanleiding van de resultaten van een vooronderzoek hebben de besturen van het openbaar basisonderwijs in Boxtel, Maasdriel, Sint-Michielsgestel en Vught het initiatief genomen om gezamenlijk een onderzoek uit te voeren naar de voor- en nadelen, haalbaarheid en vormgeving van een bestuurlijke fusie. Voor de uitvoering van dit onderzoek hebben de besturen begin september 2005 een projectorganisatie in het leven geroepen bestaande uit een stuurgroep, een projectteam en een viertal breed samengestelde werkgroepen op de gebieden: bestuur & organisatie, financiën & huisvesting, personeel & rechtspositie en medezeggenschap. De betrokken gemeenten zijn vertegenwoordigd geweest in de stuurgroep en in de werkgroepen bestuur & organisatie en financiën & huisvesting. De werkgroepen hebben zich niet alleen bezig gehouden met het verzamelen van gegevens en het analyseren van financiële en personele consequenties. Zij zijn ook aan de slag gegaan met de bestuurlijke vormgeving van de besturenfusie en met de inrichting van de nieuwe organisatie na de fusie. Na afronding van het onderzoek is door het openbaar onderwijs Haaren verzocht om te mogen aansluiten bij de voorgenomen bestuurlijke fusie. Het overleg met betrekking tot de aansluiting van Haaren is nog niet afgerond. In een later stadium (raadsvergadering december 2006, waarin ook een voorstel zal worden gedaan over de benoeming van het eerste bestuur) zal de aansluiting van Haaren ter besluitvorming worden voorgelegd. De bestuurlijke fusie komt in twee stappen tot stand: 1) de betrokken gemeenten richten gezamenlijk een nieuwe rechtspersoon op; 2) vervolgens wordt per gemeente het bestuur van de openbare scholen aan deze nieuwe rechtspersoon overgedragen. In deze notitie worden de aan deze stappen verbonden aspecten op hoofdlijnen aan de orde gesteld. Voor een volledig beeld van de opzet en de resultaten van het uitgevoerde onderzoek wordt verwezen wij u naar de ter inzage gelegde rapportages. 2. Nut en noodzaak van de bestuurlijke fusie. In het intentiebesluit om gezamenlijk een onderzoek naar een besturenfusie uit te voeren hebben de schoolbesturen de volgende overwegingen aangevoerd: − het openbaar basisonderwijs in de gemeenten moet in stand gehouden en versterkt worden; − gezien de landelijke ontwikkelingen, waaronder de invoering van de lumpsumfinanciering, is verdere professionalisering van de bestuurlijke organisatie en in bijzonder van de bedrijfsvoering en het risicobeheer noodzakelijk; − tevens is versterking van het beleidsvormend vermogen op het gebied van o.m. het personeelsbeleid en het financieel beleid gewenst; − het is van belang dat de deskundigheid binnen bestuur en management op niveau blijft en dat ieders deskundigheden en capaciteiten beter benut kunnen worden; − het is daarom, gelet op de verantwoordelijkheid die de besturen hebben voor het personeel, de financiële middelen en de onderwijskundige ontwikkeling van de scholen, gewenst om een grotere bestuurlijke schaal na te streven.
Bestuurlijke schaalvergroting beoogt versterking van bestuur en directie en van de kwaliteit van de beleidsvoering en de bedrijfsvoering. De schaalgrootte van de scholen staat daar los van. Het onderwijs zal zo kleinschalig mogelijk georganiseerd (blijven) worden met zo een gevarieerd mogelijk aanbod en een optimale bereikbaarheid van de scholen in elke plaats, wijk en buurt. De onderwijskundige eigenheid en zelfstandigheid van de scholen blijft dan ook bewaard. 3. Bestuursvorm: stichting voor openbaar onderwijs. De Wet op het primair onderwijs (WPO) kent meerdere bestuursvormen voor openbaar onderwijs. Voor een bestuurlijke fusie kan gekozen worden uit twee bestuursvormen, te weten: de stichting voor openbaar onderwijs en de openbare rechtspersoon. De eerst genoemde is een privaatrechtelijke, de tweede een publiekrechtelijke rechtspersoon. Dit onderscheid speelt vooral een rol bij de start. Zo ontstaat de openbare rechtspersoon door het besluit van de gemeenteraad van de betrokken gemeente, terwijl voor de formele start van de stichting openbaar onderwijs - naast de noodzakelijke raadsbesluiten - het passeren van de statuten bij de notaris en het inschrijven in het register van de Kamer van Koophandel noodzakelijk is. Wat betreft de relatie tussen het nieuwe schoolbestuur en de gemeenten is er géén verschil tussen de stichting voor openbaar onderwijs en de openbare rechtspersoon. In beide gevallen wordt het openbaar onderwijs in vermogensrechtelijk opzicht losgekoppeld van de gemeente. Tevens is de toezichthoudende rol van de gemeente bij beide bestuursvormen identiek geregeld. Ook op andere punten zijn deze twee bestuursvormen gelijk (vormvereisten verordening en statuten, behoud ambtelijke status personeel). Gezien het advies van de stuurgroep wordt voorgesteld om te kiezen voor de stichting voor openbaar onderwijs. Overweging daarbij is dat de stichting nadrukkelijker dan de openbare rechtspersoon de zelfstandige positie ten opzichte van de gemeenten accentueert. Ook landelijk krijgt de stichting voor openbaar onderwijs nadrukkelijk de voorkeur boven de openbare rechtspersoon. Bovendien: het openbaar onderwijs in Maasdriel (en ook in Vught) heeft de stichting al als bestuursvorm. Een stichting voor openbaar onderwijs wordt opgericht door de gemeenten. De statuten moeten - alvorens zij via de oprichtingsakte passeren bij de notaris - vastgesteld worden door de gemeenteraden. Statuten van een stichting voor openbaar onderwijs moeten voldoen aan een aantal in de WPO vastgelegde vormvereisten: 1) een ‘overheersende overheidsinvloed’ die tot uiting komt in: − goedkeuring van (wijzigingen in) de statuten door de gemeenteraad; − de benoeming van de bestuursleden door de gemeenteraad en − het toezicht door de gemeenteraad, in bijzonder de goedkeuring van begroting en jaarrekening; 2) de bepaling dat tenminste 1/3 en maximaal de helft van de bestuursleden voorgedragen moet worden door de ouders; 3) het in wezen ‘openbare, publieke’ karakter dat onder meer tot uiting komt in de openbaarheid van de vergaderingen van het bestuur. De als bijlage 2 bij het bijgaande ontwerp besluit gevoegde statuten voldoen aan deze vormvereisten.
4. Benoeming eerste bestuur. De bestuursleden van de nieuwe regionale stichting worden benoemd door de gemeenteraden. In artikel 29 van de statuten is voorzien in een benoemingsprocedure voor het eerste bestuur van de stichting. Deze procedure voorziet in de instelling van een breed samengestelde voordrachtscommissie die de leden van het nieuwe bestuur werft en voor benoeming voordraagt aan de gemeenten. Naar verwachting kan de voordracht van de leden voor het eerste bestuur in december 2006 aan de gemeenteraden voorgelegd worden. Het is om procedurele en administratieve redenen noodzakelijk dat de formaliteiten rond de oprichting van de nieuwe stichting en de bestuursoverdracht van het openbaar onderwijs aan deze stichting medio oktober 2006 kunnen worden afgewikkeld. Daartoe dient de nieuwe stichting te kunnen beschikken over een door de gemeenteraden benoemd bestuur. Omdat de statutaire benoemingsprocedure zoals gezegd eerst in december 2006 kan worden afgerond, is het noodzakelijk een overgangsbestuur te benoemen. Dit overgangsbestuur is uitsluitend belast met het afwikkelen van de overdrachtsformaliteiten. De door de gemeenteraden te benoemen leden van dit overgangsbestuur worden weer ontslagen op het moment dat het definitieve eerste bestuur wordt benoemd. De leden van het voorgestelde overgangsbestuur zijn geworven uit het midden van de huidige besturen. Zij zijn geen kandidaat voor het definitieve eerste bestuur noch maken zij deel uit van de voordrachtscommissie voor dat bestuur. 5. Bestuursoverdracht. Het stichtingsbestuur treedt in nagenoeg alle wettelijke schoolbestuurlijke taken en bevoegdheden die de gemeente ten aanzien van het openbaar onderwijs heeft. De gemeenteraad kan de over te dragen bevoegdheden niet beperken. De gemeente behoudt naast de eerder genoemde toezichthoudende taken en bevoegdheden uitsluitend de bevoegdheid tot opheffing en overdracht van een school. Dit hangt samen met de grondwettelijke zorg van de gemeente voor voldoende openbaar onderwijs in de gemeente. Het bestuur van de stichting is, ondanks het privaatrechtelijke karakter van de bestuursvorm, bestuursorgaan en dient als zodanig bij zijn besluitvorming de in de Awb neergelegde voorschriften in acht te nemen. Het bestuur moet de bevoegdheden uitoefenen in overeenstemming met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. De bestuursoverdracht wordt geëffectueerd met een ‘Akte van bestuursoverdracht’ die bij de notaris wordt ondertekend door de gemeente (of huidige stichting) en het (eerste) bestuur van de nieuwe stichting. De gemeenten behouden een aantal taken in het kader van het wettelijk geregelde toezicht. Dit betreft met name de jaarlijkse goedkeuring van de begroting en de jaarrekening (incl. het jaarverslag). De gemeenten en de stichting hebben een gezamenlijk belang bij een gecoördineerde uitvoering van de toezichthoudende taak. Daartoe is een bestuurlijk convenant opgesteld die tot doel heeft het toezicht gemeenschappelijk en zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Het concept-convenant is als bijlage 3 bijgevoegd. Voor de gemeente Maasdriel geldt net als voor de gemeente Vught dat er al een stichting voor primair openbaar onderwijs is. Nu zijn er twee mogelijkheden. De eerste is dat de gemeente instemt met de bestuursoverdracht door de bestaande stichting. De bestaande stichting blijft dan 'leeg' achter. De tweede is dat de bestaande stichting wordt opgeheven en dat de gemeente Maasdriel de bestuursoverdracht doet. De eerste optie is in principe het eenvoudigst. De bestuursoverdracht betreft dan tevens de overdracht van gebouwen en van de reserves en voorzieningen.
6. Overdracht reserves en voorzieningen. Het uitgangspunt voor de bestuursoverdracht is dat de nieuwe stichting in financieel opzicht een gezonde start kan maken met voldoende perspectief voor de toekomst. Om ook op termijn een dekkende exploitatie te kunnen waarborgen is het noodzakelijk dat de stichting over voldoende reserves en weerstandvermogen beschikt voor de financiering van: - risico’s in de personeelsformatie; - onderhoud en vervanging van het onderwijsleerpakket en het meubilair; - onderhoud (“binnenkant”) aan de schoolgebouwen; - de organisatie en ondersteuning van bestuur en management. Een tweede uitgangspunt is dat de stichting een verantwoord en toekomstgericht financieel beleid zal voeren met een daarop afgestemde bedrijfsvoering. De stichting draagt daarbij zorg voor een dekkende exploitatie. De reserves worden aangewend waarvoor zij bedoeld zijn, te weten de dekking van discontinue uitgaven en de afdekking van risico’s. De stichting zal het financieel beleid en de bedrijfsvoering verder ontwikkelen in het kader van de lopende implementatie van de lumpsumfinanciering. Binnen het kader van deze uitgangspunten zijn ten behoeve van de overdracht de financiële positie van de fusiepartners en de financiële risico’s waarmee te stichting te maken krijgt zorgvuldig geïnventariseerd en geanalyseerd. Uit die analyse is gebleken dat de nieuwe stichting de komende tien jaar geen problemen te verwachten heeft op voorwaarde van gelijkblijvende vooruitzichten van de rijksfinanciering van het primair onderwijs. De gemeenten brengen via de bestuurscommissies resp. stichtingen een weerstandsvermogen in dat voor de nieuwe organisatie van voldoende omvang is om eventuele tegenvallers in de exploitatie de eerstkomende jaren afdoende op te vangen. De materiële instandhouding van de onder het nieuwe bestuur ressorterende scholen kan derhalve plaatsvinden binnen de daarvoor beschikbare rijksvergoeding. Met de overdracht van het bestuur aan de stichting wordt de vermogensrechtelijke scheiding tussen het openbaar onderwijs en de gemeente geëffectueerd. Dit betekent dat de reserves en voorzieningen van het openbaar basisonderwijs – die in de huidige situatie overigens al beheerd worden door de bestuurscommissie – overgedragen moeten worden aan de stichting. De definitieve omvang van de over te dragen reserves en voorzieningen wordt vastgesteld op basis van de jaarrekening over 2006. 7. Overdracht schoolgebouwen. Om de onderwijstaak te kunnen uitvoeren dient de stichting te beschikken over schoolgebouwen. In het kader van de bestuursoverdracht wordt het juridisch eigendom van de gebouwen in principe overgedragen aan de stichting. Het preventief onderhoud van de gebouwen is de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur dat daarvoor van het rijk de middelen ontvangt. Daarmee wordt de situatie identiek aan die bij het bijzonder onderwijs. De gemeente behoudt de taak om voor adequate onderwijshuisvesting zorg te dragen en is verantwoordelijk voor de beschikbaarstelling van middelen ten behoeve van groot technisch onderhoud. Het is de bevoegdheid van uw raad om de schoolgebouwen, inclusief de terreinen, aan de stichting over te dragen. Dit is ook gebeurd per 1 januari 2006 voor de openbare scholen in Maasdriel. Indien de raad instemt met de bestuursoverdracht door de bestaande stichting, zoals wordt voorgesteld, draagt de Stichting Openbaar Onderwijs Maasdriel per 1 januari 2007 het juridische eigendom over aan de regionale stichting, inclusief de inventaris en de overige roerende goederen. Het economisch
claimrecht blijft bij de gemeente: indien een schoolgebouw niet meer nodig is voor onderwijs vervalt het gebouw aan de gemeente. 8. Overleg en advies. Bij het voorbereidingstraject voor de fusie zijn een groot aantal interne en externe belanghebbenden en/of rechthebbenden betrokken geweest. De (Gemeenschappelijke) Medezeggenschapsraden zijn betrokken geweest bij de meeste werkgroepen en hebben ingestemd met het definitieve besluit. De (G)MR’en hebben, aangezien het gaat om de opheffing van de ‘eigen’ organisatie, instemmingsrecht. Daarnaast hebben de huidige besturen (bestuurscommissies en stichtingen) ingestemd met het opheffen van de eigen organisatie. De kandidaten voor het lidmaatschap van het overgangsbestuur van de nieuwe stichting, hebben de bestuursoverdracht aan de stichting aanvaard. Na de benoeming door uw raad van de kandidaat-bestuursleden kunnen zij zo spoedig mogelijk de stichting oprichten en medewerking verlenen aan het passeren van de ‘Akte van Bestuursoverdracht’ bij de notaris.
