openbare versie
BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot het verlenen van een ontheffing als bedoeld in artikel 17 van de Mededingingswet.
Nummer: 447/16 Betreft: zaaknr 447, Vereniging Bloemenexpresse - Fleurop Interflora 1
Op 31 maart 1998 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit (hierna: d-g NMa) een aanvraag om ontheffing van het verbod van artikel 6, eerste lid, van de Mededingingswet ontvangen voor de interne regelingen van de vereniging Fleurop Interflora Nederland (hierna: Fleurop). I FEITELIJKE ACHTERGROND A Betrokken partijen (ondernemers)
2 Fleurop is een vereniging in de zin van Boek 2, Titel 2 van het Burgerlijk Wetboek. Fleurop heeft ten doel “het bevorderen van het doorgeven van opdrachten aan, respectievelijk het uitwisselen tussen de leden onderling en met de leden van andere afdelingen van de wereldorganisatie Fleurop-Interflora, waarbij de vereniging als afdeling is aangesloten”.1 Binnen Nederland telt Fleurop ongeveer 1600 leden (Bloemist-winkeliers). 3 Aankomende leden dienen te voldoen aan toelatingseisen, met name gesteld ten aanzien van winkelinrichting, sortering en kwaliteit, alsmede terzake de uitvoering en bezorging van orders voor bloemen, planten, arrangementen etcetera. Voorts dienen zij in het bezit te zijn van een vestigingsvergunning voor het uitoefenen van het bloemschikbedrijf. Uitgesloten zijn supermarkten en warenhuizen.2 4 De hoofdactiviteit van de Bloemist-winkeliers vormt de verkoop van bloemen en planten aan consumenten.
1
Artikel 3 van de Statuten van de vereniging.
2
Artikel 7 van de Statuten van de vereniging.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
B Inhoud afspraak 5
Fleurop heeft als statutair hoofddoel, samengevat3: - het bevorderen van opdrachten aan leden; - het uitwisselen van opdrachten tussen de leden onderling; - uitwisselen van opdrachten met leden van zusterverenigingen in het buitenland aangesloten bij de wereldorganisatie Interflora, waarbij Fleurop is aangesloten; - bevordering van de samenwerking tussen de leden; - bevordering van tijdige betaling tussen de leden; - gemeenschappelijke reclame; - toezicht op levering van de detailhandelsproducten overeenkomstig de opgegeven waarde.
6 Op basis van de Statuten en het Huishoudelijk Reglement is door de algemene ledenvergadering een verdere regeling vastgesteld, welke materieel overeenkomt met de reglementen van Interflora, de internationale organisatie, waarbij Fleurop is aangesloten. Daarin is vastgelegd dat er vaste vergoedingen aan de klant in rekening moeten worden gebracht voor bezorging en administratiekosten alsmede voor communicatiekosten in geval van internationale transacties. Deze vaste bedragen zijn: minimaal f 8,00 per order waarvan f 3, 50 voor administratiekosten. Er wordt onderscheid in bezorgtarieven gemaakt naar grootte van de plaats van uitvoering van de order dan wel naar de regio indien het uitvoerende lid niet in de plaats van bestelling is gevestigd. Op de minimum opslag kan afhankelijk van de grootte van de plaats waar de order wordt uitgevoerd maximaal f 3,00 extra kosten in rekening worden gebracht. Voor orders naar het buitenland geldt een bedrag van f 15,00 aan administratie- en communicatiekosten. C Werking van het systeem 7 Op basis van Statuten, Huishoudelijk Reglement en de bindende besluiten van de algemene ledenvergadering hanteert Fleurop voor het bereiken van haar doelstellingen het volgende systeem. a. Fleurop stelt een lijst op van aangesloten leden. Door opname in de lijst wordt gegarandeerd dat de deelnemer bereid en in staat is om een opdracht naar behoren uit te voeren. b. De aangesloten leden hebben zich door hun lidmaatschap verbonden elke opdracht die aan hen wordt verstrekt en die binnen de acceptatienormen van Fleurop ligt naar beste vermogen uit te voeren. c. Fleurop-leden mogen opdrachten alleen aan andere Fleurop-leden doorgeven. d. Voor het accepteren van orders gelden minimumbedragen voor verschillende soorten bloemwerken.
3
Artikel 3 van de Statuten van de vereniging.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
e. Fleurop-leden zijn gehouden bij het accepteren van een order een vast tarief voor bezorging in rekening te brengen zoals aangegeven in de ledenlijst. f. Fleurop-leden dienen een vast administratietarief in rekening te brengen voor de bemiddelingskosten en de afhandeling van de financiële transactie door de Fleurop organisatie. g. De uitvoerende bloemist is verplicht de order uit te voeren volgens de opdracht en voor het opgegeven bedrag. Daarbij dient hij bij de uitvoering voor het opgegeven bedrag een product te leveren overeenkomstig het normale prijsniveau dat hij in zijn winkel hanteert. h. De bemiddelende bloemist int de betaling van de klant/opdrachtgever en is verplicht de verrekening van de betaling met de uitvoerende bloemist maandelijks via de Fleurop organisatie te laten lopen. i. De bemiddelende bloemist krijgt voor zijn bemiddeling een provisie van 20% van het totale orderbedrag. D Markt(en) waarop de regelingen betrekking hebben 8 Fleurop is een vereniging waarvan de leden de detailhandel in bloemen, planten en aanverwante producten uitoefenen. De Fleurop organisatie is gericht op het bemiddelen bij en het uitvoeren van orders voor het bezorgen van bloemen, planten en aanverwante producten op afstand. 9 Het verzorgingsgebied van de individuele bloemist is veelal lokaal. Vraag en aanbod (dat wil zeggen opdrachtgever en bemiddelend bloemist) treffen elkaar in de regel eveneens op lokale schaal. 10 De totale bestedingen aan bloemen, planten en aanverwante producten bedroegen in 1997 1,8 miljard gulden. In dit bedrag zijn ook bestedingen van bedrijven, instellingen e.d. opgenomen die op maximaal 300 miljoen gulden worden geschat. 11 In Nederland zijn er in de bloemenhandel 4.650 bloemenwinkels en 1.850 ambulante handelaren. Ruim 10% van alle bloemist-winkeliers is ook ambulante handelaar. 12 De bloemendetailhandel is over het algemeen erg kleinschalig. Er zijn in de branche 14 bedrijven met ieder 5 of meer winkels die in totaal 124 filiaalwinkels en franchisezaken hebben. 13 Veel ondernemers zijn aangesloten bij de organisaties Elitebloemist, Bloemisten Business Club (BBC), Bloemisten Ster Programma (BSP) en Hollands Bloemisten Belang (HBB). Sommige ondernemers zijn lid van meer dan één organisatie.4
4
Bron: brancheschets 1998 detailhandel in bloemen en planten, EIM.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
14 Voorts zijn er 2.700 ondernemers aangesloten bij een van de twee organisaties die zich richten op bemiddeling bij en uitvoering van orders voor het bezorgen van bloemen, planten en aanverwante producten op afstand. Daarvan zijn er ongeveer 1.600 aangesloten bij Fleurop en ongeveer 1.100 bij de concurrerende organisatie, Teleflora Nederland B.V.. II VERLOOP VAN DE PROCEDURE 15 De d-g NMa heeft op 31 maart 1998 een aanvraag tot ontheffing ontvangen. De ontheffingsaanvraag is als zaaknummer 447 bij de Nederlandse mededingingsautoriteit (hierna: NMa) geregistreerd.5 16 Bij brief van 10 november 1998 heeft de d-g NMa een verzoek om inlichtingen gericht aan Fleurop. Op 10 december 1998 heeft Fleurop de antwoorden op dit verzoek doen toekomen. 17 Op 14 december 1998 is door de NMa telefonisch contact opgenomen met de advocaat van Fleurop, teneinde inzicht te krijgen in de argumenten van de aanvrager. 18 In Staatscourant nummer 240 van 15 december 1998 is mededeling gedaan van de ontheffingsaanvraag. Daarbij zijn belanghebbenden opgeroepen hun zienswijze schriftelijk of mondeling naar voren te brengen. De aanvraag en de daarop betrekking hebbende stukken hebben vanaf 15 december 1998 gedurende vier weken ter inzage gelegen ten kantore van de NMa. 19 Er zijn naar aanleiding van de onder punt 18 genoemde mededeling in de Staatscourant geen opmerkingen binnengekomen. 20 Op 23 april 1999 is nogmaals verzocht om aanvullende informatie. Deze aanvullende informatie is op 18 mei 1999 verstrekt.
III ARGUMENTEN VAN PARTIJEN 21 Artikel 17 van de Mededingingswet (hierna: Mw) bepaalt dat de d-g NMa ontheffing van het verbod van artikel 6 Mw kan verlenen, indien cumulatief wordt voldaan aan vier criteria. De aanvrager gaat er a priori kennelijk vanuit dat artikel 6 Mw van toepassing is. Partijen hebben bij hun ontheffingsaanvraag argumenten aangedragen waarom naar hun mening de regeling aan de vier voorwaarden zoals vervat in artikel 17 Mw, voldoet. Deze argumenten zijn hieronder weergegeven.
5
Voorafgaand aan deze procedure heeft de Minister van Economische Zaken, bij beslissing van 29 maart 1995 (Stcrt.
1995, 72), tot 1 juli 1998 ontheffing verleend van de onverbindendverklaring als bedoeld in artikel 1 van het Besluit horizontale prijsbinding (Stb. 1993, 80, vervallen per 1 juli 1998).
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
Aangevoerde argumenten van Fleurop - De regeling draagt bij tot verbetering van de productie of distributie 22 Fleurop stelt zich op het standpunt dat het door Fleurop gehanteerde systeem bijdraagt aan de verbetering van de distributie. 23 De toetredingseisen die gesteld worden aan de leden hebben volgens Fleurop ten doel een garantie te geven dat de leden een kwalitatief goed product kunnen leveren. Omdat het gaat om transacties die op afstand plaatsvinden, is het volgens Fleurop voor de klant en voor de bemiddelende bloemist niet mogelijk om zicht te hebben op de uitvoering van de order. De organisatie dient in deze dan ook voor de kwaliteitsgarantie te zorgen 24 De verplichting om een binnen de normen vallende opdracht uit te voeren, leidt volgens Fleurop tot verhoging van de efficiency. Immers, de bemiddelende bloemist kan een opdracht aannemen in de wetenschap, dat een andere deelnemer deze “op verantwoorde wijze” kan en zal uitvoeren. 25 Fleurop stelt dat de beperking dat opdrachten alleen aan andere leden mogen worden doorgegeven en alleen van andere leden mogen worden geaccepteerd, eveneens een basis legt voor het systeem door het verhogen van de bereidheid tot uitvoeren van een order op basis van wederkerigheid, zowel ten aanzien van het doorgeven van transacties als ten aanzien van de kwaliteit van de uitvoering. 26 Het verrekenen van de opdrachten via de Fleurop-organisatie vormt volgens Fleurop voor de uitvoerende bloemist de garantie dat hij voor het uitvoeren van de opdracht wordt betaald. Bovendien zorgt het centraal verrekenen van transacties voor een duidelijk efficiencywinst, aangezien er niet per transactie een boeking en verrekening tussen de beide bloemisten hoeft plaats te vinden. 27 Al deze voorwaarden die de organisatie stelt zijn er volgens Fleurop op gericht het doen van bestellingen op afstand mogelijk te maken en naar alle partijen die bij de transactie zijn betrokken een zo groot mogelijke zekerheid te scheppen over tijdige en kwalitatief goede uitvoering van de opdracht en over de betaling daarvan. Bovendien zouden de bepalingen voorkomen dat er over elke transactie door beide bloemisten dient te worden overlegd voordat een opdracht kan worden aangenomen, wat een verhoging van de efficiency te weeg brengt. 28 Het ontbreken van vaste tarieven voor bezorgkosten en een geüniformeerd provisiepercentage zou volgens Fleurop betekenen dat de doorgevende bloemist voor hij de order kan accepteren met een of meer deelnemers in de plaats waar de bestelling moet worden
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
afgeleverd contact moet opnemen teneinde de juiste, door hem aan de klant door te berekenen, kosten te weten te komen en teneinde afspraken te maken over de door hem bij de uitvoerende bloemist in rekening te brengen provisie. Voorts zou de bemiddelende bloemist de klant geen duidelijkheid kunnen verschaffen over het product dat zal worden afgeleverd voor het door de klant bestede bedrag. 29 De noodzaak voor het opnemen van contact indien er geen vaste tarieven gelden voor bezorgkosten en provisiehoogte, zal volgens Fleurop de hoeveelheid tijd die een bemiddelende bloemist aan het doorgeven van een order moet besteden sterk verhogen en in een verlies aan efficiency en dus verhoging van de kosten ten opzichte van het systeem met vaste tarieven, resulteren. - Een billijk aandeel van de voordelen moet de gebruikers ten goede komen 30 Fleurop is van mening dat aan de voorwaarde dat een billijk aandeel van de voordelen aan de gebruiker ten goede dient te komen, wordt voldaan. 31 Volgens Fleurop garandeert de organisatie dat orders die aan de acceptatienormen voldoen worden uitgevoerd. De zekerheid dat de order aan een bepaalde kwaliteitsnorm voldoet zou eveneens ten voordele van de consument zijn, daar hij erop zou kunnen vertrouwen dat de uitvoerende bloemist voldoet aan de order en een met het bestede bedrag overeenstemmend product aflevert. 32 Het hanteren van vaste tarieven voor bezorg- en administratiekosten zou niet ten nadele van de consument zijn, aangezien hijzelf of de doorgevende bloemist slechts ten koste van veel zoekwerk (en dus extra kosten) de kosten die met de bezorging zijn verbonden zou kunnen minimaliseren. Tevens draagt het hanteren van vaste tarieven volgens Fleurop bij aan de snelheid waarmee orders kunnen worden aangenomen en uitgevoerd. Het vaste provisiepercentage zou voor de consument geen consequenties hebben, omdat dit geen opslag op de prijs van het te leveren product is. - De regeling mag de betrokken ondernemers geen beperkingen opleggen, die voor het bereiken van de beoogde doelstellingen niet onmisbaar zijn 33 Fleurop is van mening dat de afspraken geen beperkingen opleggen die voor het bereiken van de beoogde doelstellingen niet onmisbaar zijn, aangezien het hanteren van vaste bedragen voor bezorging en administratie en een vast provisiepercentage een bijdrage levert aan de verbetering van de distributie en dat naar het oordeel van Fleurop een billijk aandeel van de voordelen aan de gebruiker ten goede komt. Voorts omdat het loslaten van deze vaste tarieven geen werkbaar alternatief voor een dergelijk systeem oplevert.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
34 Het toepassen van een lijst met deelnemers waarbij wordt aangegeven welk bedrag iedere individuele bloemist in rekening brengt voor bezorgkosten of welk provisiepercentage wordt afgedragen, zou volgens Fleurop in deze geen wezenlijke verbetering zijn ten opzichte van een vast tarief. Ten eerste zou dat de efficiency nadelig beïnvloeden, aangezien de bemiddelende bloemist de order niet direct kan accepteren. Ten tweede is volgens Fleurop ook in dat geval sprake van prijsbinding omdat de uitvoerende bloemist zich ten opzichte van de organisatie en andere bloemisten vastlegt. De centrale verrekening van orders zou, indien er sprake zou zijn van uniforme provisiepercentages, eveneens omslachtiger en daarmee duurder worden. - restconcurrentie 35 Aangezien er nog een andere organisatie van substantiële omvang is die zich eveneens richt op het op afstand uitvoeren van orders voor het bezorgen van bloemen e.d.6, is Fleurop van mening dat de regeling de mededinging niet voor een wezenlijk deel van de betrokken producten kan uitschakelen.
IV BEOORDELING A
Artikel 6 van de Mededingingswet
36 Artikel 6 eerste lid van de Mededingingswet bepaalt: “Verboden zijn overeenkomsten tussen ondernemingen, besluiten van ondernemersverenigingen en onderling afgestemde feitelijke gedragingen, die ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan wordt verhinderd, beperkt of vervalst”. Fleurop als ondernemersvereniging, leden als ondernemingen 37 Fleurop handelt als ondernemersvereniging in de zin van artikel 6.1. van de Mededingingswet, zoals uiteengezet in artikel 1.g van de Mededingingswet, dat is in de zin van artikel 81, eerste lid van het Europese Gemeenschapsverdrag (ex artikel 85, eerste lid).7 Fleurop is een vereniging waarvan de leden ondernemingen zijn. In het communautaire mededingingsrecht omvat het begrip onderneming elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht de rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd.8 Het begrip onderneming omvat tevens natuurlijke personen die economische activiteiten
6
Fleurop doelt hier op Teleflora Nederland B.V..
7
Hier wordt geduid op artikel 85 EG-Verdrag dat met ingang van 1 mei 1999 hernummerd is tot artikel 81.
8
Zie bijv. arrest Hof van 23 april 1991, zaak C-41, Höfner en Elser vs. Macroton, Jurispr. 1991, blz. I-1979, r.o. 21.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
uitoefenen.9 38 De leden van Fleurop zijn detailhandelaren in bloemen, planten en aanverwante producten. De detailhandelaren oefenen op eigen risico economische en commerciële activiteiten uit en zijn daarmee uitbater van een onderneming. De regelingen van Fleurop 39 Met uitzondering van de Statuten van Fleurop, vormen de onderzochte regelingen besluiten van een ondernemersvereniging in de zin van artikel 6 eerste lid Mw, omdat zij beslissingen bevatten die zijn genomen door maatschappelijke organen (zoals het bestuur en de algemene ledenvergadering). Voor de interpretatie van het begrip “besluit” in de zin van artikel 6 Mw zullen, in beginsel, Europeesrechtelijke beschikkingspraktijk en jurisprudentie inzake artikel 81 lid 1 van het EG-Verdrag (ex artikel 81 lid 1) gebruikt worden, blijkens Hoofdstuk 3 van de Memorie van Toelichting.10 Het begrip “besluit” omvat zowel juridisch bindende beslissingen als beslissingen die niet bindend zijn, maar wel door de betrokken leden worden gevolgd en niet-bindende beslissingen die “ondubbelzinnige uitdrukking van de wil van de vereniging om het gedrag te coördineren” weergeven.11 40 De regelingen van Fleurop zijn bindende besluiten van een ondernemersvereniging, want: - leden en Afdelingen van de vereniging zijn krachtens artikel 6 van de Statuten en artikel 8 van het Huishoudelijk Reglement verplicht zich te onderwerpen aan de voor de vereniging geldende statuten, reglementen en besluiten van de Algemene Vergadering ; - krachtens artikel 12 van de Statuten is het Bestuur bevoegd terzake van in strijd met de statuten of reglementen gepleegde handelingen per overtreding een boete opleggen; - krachtens artikel 10 en artikel 12 van de Statuten kan een lid voor een periode van maximaal zes maanden door het Bestuur worden geschorst indien het lid in strijd handelt met de belangen van de vereniging of van haar leden; - krachtens artikel 9 en artikel 12 van de Statuten kan een lid door het Bestuur worden geroyeerd, ingeval het lid in strijd met de statuten, reglementen of besluiten van de vereniging handelt.
9
Zie bijv. Beschikking van de Europese Commissie van 30 januari 1995 in zaak IV/33.686 - Coapi - “Collegio Oficial de
Agentes de la Propiedad Industrial”, Pb nr. L 122 van 02/06/1995, blz. 37 - 50, of arrest Hof van Justitie in zaak 258/78, Nungesser vs. Commissie, Jurispr. 1982, blz. 2015). 10
Kamerstukken II 1995-1996, 24707, nr. 3.
11
Zoals vastgesteld door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, bijv. in het arrest van 28 oktober 1980,
Fedetab vs. Commissie, 209-215 en 218/78, Jurispr. 1980, 3125, r.o. 88; arrest van 8 november 1983, Navewa vs. Commissie, 96-102, 104, 105, 108 en 110/82, Jurispr. 1983, 3369, r.o. 20, Beschikking van de Commissie van 5 juni 1996 - FENEX, 96/438/EG in zaak IV/34.983.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
41 Volgens de Europese beschikkingen bestaat er een verschil in kwalificatie van de Statuten van een ondernemersvereniging en haar overige interne regelingen: de Statuten van Fleurop die de basisregels van Fleurop vormen en de juridische betrekkingen tussen Fleurop en haar leden regelen, zijn overeenkomsten van ondernemers (de leden) in de zin van artikel 81, eerste lid van het EG-Verdrag (ex artikel 85, eerste lid), dus in de zin van artikel 6 Mw Jo. artikel 1.e Mw: interne regelingen van verenigingen zijn besluiten van een ondernemersvereniging omdat zij onder de Statuten werden aangenomen.12 De relevante markt a
Dienstenmarkt
42 De regelingen hebben betrekking op het op afstand uitvoeren van orders voor het bezorgen van bloemen, planten en aanverwante producten. Het betreft hier voornamelijk het verlenen van een dienst waarbij bemiddelende bloemisten een order aannemen welke door uitvoerende bloemisten wordt uitgevoerd. b
Geografische markt
43 Zoals reeds onder punt 9 is vermeld treffen vraag en aanbod elkaar op lokale schaal, dat wil zeggen in het verzorgingsgebied van de bemiddelende bloemist. Zo zal bijvoorbeeld een consument in Den Bosch die een bloemstuk via het Fleurop-systeem in Amsterdam wil laten bezorgen in het algemeen een opdracht verstrekken aan een voor deze consument nabij gelegen (bemiddelend) bloemist. 44 Gelet echter op het gegeven dat het hier een landelijk dekkend systeem betreft, waarvan de effecten zich uitstrekken over het gehele Nederlandse grondgebied -Fleurop moet immers concurreren met een ander systeem met een landelijk dekkingsgebied- kan worden geconcludeerd dat er in geografisch opzicht sprake is van een nationale markt. De concurrentiebeperkingen 45 De interne regelingen van Fleurop moeten als mededingingsbeperkende regelingen worden aangemerkt: zij beperken de leden in hun vrijheid om, binnen de doelstelling van de vereniging, afwijkende voorwaarden in het economisch verkeer te hanteren en zij regelen de
12
Zie bijv. Beschikking van de Commissie van 29 november 1995, 95/551/EC, Stichting Certificatie Kraanverhuurbedrijf en
de Federatie van Nederlandse Kraanverhuurbedrijven, zaak IV/23.179, 34.202, 216, par. 15, bevestigd door het Gerecht van Eerste Aanleg; Beschikking van de Commissie van 28 oktober 1988, 88/587/EEC, Hudson’s Bay v. Dansk Pelsdyravlervorening, zaak IV/B-2/31.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
toetreding tot het Fleurop-systeem. 46 In deze aanvraag is met name van belang dat zowel voor bezorging in het binnenland van bloemen en bloemproducten als voor bezorging in het buitenland bindend is vastgesteld welke kosten - bezorgkosten, administratiekosten (Nederland) en communicatiekosten (buitenland) - door de leden aan de klant in rekening moeten worden gebracht. 47 Vast staat op grond van het bovenstaande dat de leden van Fleurop, door de prijsregeling die is vastgesteld op basis van de besluiten van de Algemene Ledenvergadering van de vereniging, worden beperkt in hun vrijheid prijzen vast te stellen voor diensten (het binnen het Fleurop-systeem bezorgen van producten). Immers, voor de kosten van bezorging in ruime zin (administratiekosten en bezorgkosten) geldt een systeem van vaste, bindend voorgeschreven, prijzen. Deze vrijheidsbeperking geldt ook voor het buitenland: voor buitenlandse orders zijn Fleurop-leden beperkt in hun handelingsvrijheid door de binding van Fleurop via Interflora aan de buitenlandse prijzen systemen. Voorts worden de leden beperkt in hun vrijheid door de vastgestelde provisie. Ten slotte worden voor de acceptatie van orders minimumbedragen gehanteerd voor verschillende soorten producten. Onderstaand zullen de mededingingsaspecten van deze bepaling worden bekeken.
a
De vaste bezorgtarieven
48 Deze tarieven vormen een mededingingsbeperking in de zin van artikel 6.1 Mw. Immers, de individuele bloemist is niet langer vrij zijn bezorgtarief zelf te bepalen. Aansluiting bij de Fleurop- organisatie houdt in dat de bloemist zich verbindt deze tarieven te hanteren en in rekening te brengen. Ook indien een bloemist eventueel uit concurrentie-overwegingen lagere of zelfs geen kosten in rekening zou willen brengen is hij hiertoe niet gerechtigd. b
Administratiekosten
49 Voor de in rekening te brengen administratiekosten geldt hetzelfde als voor het bezorgtarief. c
De provisieregeling
50 De provisieregeling is eveneens een mededingingsbeperking in de zin van artikel 6.1 Mw. De bloemisten verbinden zich ten opzichte van de organisatie tot het hanteren van een vast percentage voor de aan de bemiddelende bloemist te betalen provisie. Dit sluit elke vorm van concurrentie op dit punt tussen de uitvoerende bloemisten in één plaats uit. d
Het minimumbedrag
51 Voor elk soort levering (boeket, plant, krans, etc) is een minimumbedrag vastgesteld waar beneden de order niet zal worden geaccepteerd. Er is geen sprake van een verplichting om
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
voor bepaalde kwaliteiten bloemen en planten e.d. een bepaalde prijs vast te stellen. De opdracht aan de uitvoerende bloemist betreft een bij de opgave meer of minder nauwkeurig omschreven product ‘ter waarde van’ een bepaald bedrag. De uitvoerende bloemist is daarbij niet gebonden aan een prijs voor het product, maar aan een bedrag voor de order. Daarvoor dient hij met de in zijn winkel geldende prijzen aan de opdracht te voldoen. Slechts indicatief kan aan de primaire opdrachtgever worden medegedeeld wat hij ongeveer voor zijn te besteden bedrag kan verwachten. 52 De minimumprijs geeft feitelijk informatie over de vraag welk bedrag de klant per aangegeven categorie product ten minste moet besteden om van het Fleurop-systeem gebruik te kunnen maken. De detailhandelaar is vrij bij de samenstelling, de keuze van de individuele producten (zoals samengestelde boeketten, planten enz.), die in het kader van het Fleurop-systeem worden bezorgd. e
Non-concurrentiebeding
53 Artikel 7 lid 1 sub b van de Statuten bepaalt: “Het is de leden van de vereniging niet toegestaan onmiddellijk of middellijk lid te zijn dan wel onmiddellijk of middellijk deel te nemen in of aangesloten te zijn bij of samen te werken met of anderszins belang te hebben bij of anderszins overeenkomsten aan te gaan met een of meer andere organisaties welke dan wel personen die een soortgelijk doel als de vereniging beogen”. 54 Fleurop is een vrijwillige vereniging van personen (Bloemist-winkeliers), welke gemeenschappelijke handelsbelangen nastreeft. 55 Op dit moment zijn er twee organisaties die zich richten op bemiddeling bij en uitvoering van orders voor het bezorgen van bloemen, planten en aanverwante producten.13 Aansluiting bij twee organisaties kan de goede werking van de vereniging alsmede de concurrentie tussen beide organisaties in het gedrang brengen. Bovenstaand verbod vormt dus niet noodzakelijkerwijs een beperking van de mededinging in de zin van artikel 6 Mw, en kan zelfs positieve gevolgen voor de mededinging hebben. 56 Toegegeven zij evenwel, dat een bepaling in de Statuten die de mogelijkheid beperkt dat haar leden deelnemen in concurrerende samenwerkingsverbanden, en die haar leden op die wijze ontmoedigt zich elders aan te sluiten, een aantal negatieve gevolgen voor de mededinging kan hebben. Wil dus de door de Statuten aan hun leden opgelegde beperking aan het verbod van artikel 6 Mw ontsnappen, dan moet zij beperkt zijn tot hetgeen noodzakelijk is om de goede werking van de vereniging te verzekeren en haar
13
Zie ook paragraaf 14 van deze beschikking.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
concurrentiepositie te handhaven.14 57 Niet is gebleken dat bovenstaande beperking die aan de leden is opgelegd verder gaat dan hetgeen noodzakelijk is om de goede werking van de vereniging te verzekeren en haar concurrentiepositie te handhaven. 58 Derhalve is de d-g NMa van mening dat artikel 7 lid 1 sub b van de Statuten, niet onder het verbod van artikel 6.1 Mw valt, aangezien zij geen beperking van de mededinging vormt. B
Toepasbaarheid van artikel 17 van de Mededingingswet
59 Artikel 17 van de Mededingingswet luidt: “De directeur-generaal kan op aanvraag een ontheffing verlenen van het verbod van artikel 6, eerste lid, voor overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen (...) die bijdragen tot verbetering van de productie of van de distributie of tot bevordering van de technische of economische vooruitgang, mits een billijk aandeel in de daaruit voortvloeiende voordelen de gebruikers ten goede komt, en zonder nochtans aan de betrokken ondernemingen: a. beperkingen op te leggen die voor het te bereiken van deze doelstellingen niet onmisbaar zijn, of b. de mogelijkheid te geven, voor een wezenlijk deel van de betrokken goederen en diensten de mededinging uit te schakelen”.
60 De vereisten in artikel 17 moeten in overeenstemming met artikel 81, derde lid van het EG Verdrag (ex artikel 85, derde lid) en de desbetreffende Europese jurisprudentie geïnterpreteerd worden.15 Om een ontheffing krachtens artikel 17 van de Mededingingswet te kunnen verlenen, moet de d-g NMa er van overtuigd zijn dat aan alle voorwaarden gesteld in dat artikel wordt voldaan. Wanneer aan een van de vier voorwaarden niet is voldaan, moet de ontheffing worden geweigerd.16
14
Vergelijk arrest Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen van 15 december 1994, Gøttrup Klim e.a.
Grovvareforeninger vs. Dansk Landbrugs Grovvareselskab AmbA, Jur. 1994, blz. I-5641. 15
Dit blijkt uit Hoofdstuk 3 van de Memorie van Toelichting, Kamerstukken II 1995-1996, 24707 nr.3, blz. 67.
16
Verg. arrest Europees Hof van 17 januari 1984, gevoegde zaken 43/82 en 63/82, VBVB en VBBB, Jurispr. 1984, blz. 19,
r.o. 61; arrest Gerecht van Eerste Aanleg van 11 juli 1996, gevoegde zaken T-528/93, T-543/93 en T-546/93, Métropole Télévision e.a. vs Commissie, Jurispr. 1996, blz. II-649, r.o. 93; beschikking Hof van 25 maart 1996, zaak C-137/95 P, SPO e.a., Jurispr. 1996, blz. I-1611, r.o. 34; arresten Gerecht van Eerste Aanleg van 15 juli 1994, zaak T-17/93, Matra Hachette, Jurispr. 1994, blz. II-595, r.o. 104, en 21 februari 1995, zaak T-29/92, SPO e.a., Jurispr. 1995, blz. II-289, r.o. 267 en 286.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
1. Verbetering van de produktie of van de distributie of bevordering van technische of economische vooruitgang 61 Het Fleurop-systeem is opgezet om het mogelijk te maken op afstand een product te leveren van een tot op zekere hoogte bepaalde kwaliteit. Het systeem dat daaraan ten grondslag ligt en waarvoor Fleurop ontheffing heeft gevraagd, is gebouwd op een aantal afspraken om aan alle partijen, de klant, de bemiddelende bloemist en de uitvoerende bloemist, garanties over de uitvoering te bieden bij het aangaan van een transactie op afstand en bevat verder een aantal afspraken om deze transacties zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. 62 De volgende beperkingen leggen de basis voor de Fleurop-organisatie in de zin dat daardoor de voorwaarden worden geschapen voor het op afstand laten uitvoeren van een order: - er gelden eisen ten aanzien van de bloemist voor toetreding tot de organisatie; - iedere deelnemer is verplicht een opdracht die binnen de normen van de organisatie m.b.t. de hoogte van het te besteden bedrag en de tijd tussen de opdracht en gewenste uitvoering ligt, te accepteren en uit te voeren; - opdrachten mogen alleen aan leden worden doorgegeven en leden mogen alleen opdrachten van andere leden accepteren; - de leden moeten opdrachten uitvoeren met inachtneming van het normale prijsniveau dat de uitvoerende bloemist in zijn winkel hanteert; - verrekening dient plaats te vinden via de organisatie, die de betaling aan de uitvoerende bloemist garandeert. 63 De toetredingseisen die gesteld worden aan de leden hebben ten doel een garantie te geven dat de leden een kwalitatief goed product kunnen leveren. Omdat het gaat om transacties die op afstand plaatsvinden, is het voor de klant en voor de bemiddelende bloemist niet mogelijk om zicht te hebben op de uitvoering van de order, zowel met betrekking tot de opgegeven waarde als tot de kwaliteit van de uitvoering. De organisatie dient in deze dan ook voor de kwaliteitsgarantie te zorgen. minimumbedrag 64 De verplichting om binnen de normen, in de zin van een minimumbedrag voor een bepaald product, vallende opdracht uit te voeren, leidt tot verhoging van de efficiency. Immers, de bemiddelende bloemist kan een opdracht aannemen in de wetenschap, dat een andere deelnemer deze ‘op verantwoorde wijze’ kan en zal uitvoeren. Deze garantie is ook voor de klant van belang. opdrachten aan deelnemers
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
65 De beperking dat opdrachten alleen aan andere leden mogen worden doorgegeven en alleen van andere leden mogen worden geaccepteerd, legt eveneens een basis voor het systeem door het verhogen van de bereidheid tot uitvoeren van een order op basis van wederkerigheid, zowel ten aanzien van het doorgeven van transacties als ten aanzien van de kwaliteit van de uitvoering. 66 De bepaling dat het normale prijsniveau dient te worden gehanteerd zorgt ervoor dat de bemiddelende bloemist de klant bij benadering kan informeren over wat hij voor het door hem te besteden bedrag mag verwachten. Dit vormt een waarborg voor de klant. centraal verrekenen van transacties 67 Het verrekenen van opdrachten via de Fleurop-organisatie vormt voor de uitvoerende bloemist de garantie dat hij voor het uitvoeren van de opdracht wordt betaald. Het wegnemen van de twijfel over de betaling van de opdracht is een basisvoorwaarde voor het bestaan van een organisatie als Fleurop. Bij twijfel zal een bloemist niet bereid zijn een opdracht uit te voeren, voordat hij het met de opdracht gemoeide bedrag heeft ontvangen. Bovendien zorgt het centraal verrekenen van transacties voor een duidelijke efficiencywinst, aangezien er niet per transactie een boeking en verrekening tussen de beide bloemisten hoeft plaats te vinden. 68 Al deze voorwaarden die de organisatie stelt zijn erop gericht het doen van bestellingen op afstand mogelijk te maken en naar alle partijen die bij de transactie zijn betrokken een zo groot mogelijke zekerheid te scheppen over tijdige en kwalitatief goede uitvoering van de opdracht en over de betaling daarvan. Bovendien voorkomen de bepalingen dat er over elke transactie door beide bloemisten dient te worden overlegd voordat een opdracht kan worden aangenomen, wat een duidelijke verhoging van de efficiency teweeg brengt en daarmee een drukkend effect heeft op de kosten die aan de klant in rekening moeten worden gebracht. vast bezorgtarief, vaste vergoeding voor administratie- en communicatiekosten en vast provisie percentage 69 Aan de hiervoor genoemde voorwaarden die de organisatie stelt, is een aantal afspraken gekoppeld dat de afwikkeling van de transacties zo efficiënt mogelijk moet laten verlopen: - een vast bezorgtarief, met een opslag voor grotere steden; - een vaste vergoeding voor administratie- en communicatiekosten; - een vast provisiepercentage voor de bemiddelende bloemist. 70 Deze vaste tarieven vormen een onlosmakelijk deel van de regeling. Niet goed is in te zien hoe het Fleurop-systeem kan werken zonder dat er op deze punten van vaste tarieven sprake is. Immers van de bloemist die de opdracht doorgeeft kan niet worden verwacht dat
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
hij inzicht heeft in de kosten van bezorging die de uitvoerende bloemist moet maken en welke hij bij de klant in rekening dient te brengen. Bij het ontbreken van vaste tarieven voor bezorgkosten betekent dit dat de doorgevende bloemist voor hij de order kan accepteren met een of meer deelnemers in de plaats waar de bestelling moet worden afgeleverd contact moet opnemen teneinde de juiste, door hem aan de klant door te berekenen, kosten te weten te komen. Voor de hoogte van de provisie geldt eveneens dat, indien die niet is geüniformeerd, de bemiddelende bloemist contact moet opnemen met een of meer uitvoerende bloemisten teneinde afspraken te maken over de door hem bij de uitvoerende bloemist in rekening te brengen provisie. Voorts kan de bemiddelende bloemist, indien er geen zekerheid is over de kosten van bezorging die aan de klant moet worden doorberekend of over de provisie die ten laste van het totale orderbedrag wordt gebracht, de klant geen duidelijkheid verschaffen over het product dat zal worden afgeleverd voor het door de klant bestede bedrag. 71 De noodzaak voor het opnemen van contact indien er geen vaste tarieven gelden voor bezorgkosten en provisiehoogte, zal de hoeveelheid tijd die een bemiddelende bloemist aan het doorgeven van een order moet besteden sterk verhogen en in een verlies aan efficiency en dus verhoging van de kosten ten opzichte van het systeem met vaste tarieven resulteren. 72 De centrale verrekening van orders zou, indien er sprake zou zijn van uniforme provisiepercentages, eveneens omslachtiger en daarmee duurder worden. 73 Ten aanzien van de kosten van administratie en communicatie geldt dat deze sterk zouden kunnen toenemen, indien de bemiddelende bloemist meerdere collega’s zou moeten bellen teneinde een beeld te krijgen van de door te berekenen bezorgkosten en zijn eigen bemiddelingsprovisie. 74 Gesteld kan worden dat de efficiencywinst die wordt bereikt door de bepalingen in het reglement die de correspondentie tussen de beide bloemisten tot een minimum beperken, door het niet toepassen van een vaste tarieftabel voor de bezorgkosten, een vast bedrag aan administratiekosten en een vast provisiepercentage geheel teniet zou worden gedaan. Ook de kosten die aan de klant in rekening zouden moeten worden gebracht zouden naar alle waarschijnlijkheid hoger zijn. 75 Daarmee is het niet toepassen van een vast tarief voor bezorging en administratiekosten en een vast provisiepercentage geen werkbaar alternatief voor het huidige systeem. 76 Het door Fleurop gehanteerde systeem draagt dan ook bij aan de verbetering van de distributie. 2. Billijk aandeel voor consumenten
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
77 Voor de gebruiker bevat de regeling een aantal voordelen. De organisatie garandeert dat orders die aan de acceptatienormen voldoen worden uitgevoerd. De zekerheid dat de order aan een bepaalde kwaliteitsnorm voldoet is eveneens ten voordele van de consument. Immers hij kan erop vertrouwen dat de uitvoerende bloemist voldoet aan de order en een met het bestede bedrag overeenstemmend product aflevert. vast tarief voor bezorg- en administratiekosten 78 Het hanteren van vaste tarieven voor bezorg- en administratiekosten is niet ten nadele van de consument, aangezien hijzelf of de doorgevende bloemist slechts ten koste van veel zoekwerk (en dus extra kosten) de kosten die met de bezorging zijn verbonden zou kunnen minimaliseren. Tevens draagt het hanteren van vaste tarieven bij aan de snelheid waarmee orders kunnen worden aangenomen en uitgevoerd. vast provisie percentage 79 Het vaste provisiepercentage heeft voor de consument geen consequenties, omdat dit geen opslag op de prijs van het te leveren product is. 80 Derhalve is aan de voorwaarde, dat een billijk aandeel van de voordelen aan de gebruikers ten goede dient te komen, voldaan. 3. Onmisbaarheid van de mededingingsbeperkingen 81 De in de Fleurop-regelingen opgenomen mededingingsbeperkingen zijn onmisbaar om het Fleurop-systeem in stand te houden. Niet goed valt in te zien hoe het Fleurop-systeem zonder het bestaan van deze beperkingen zou kunnen functioneren. Bovendien zouden andere, minder vergaande alternatieven niet, althans in mindere mate toereikend zijn om de efficiencyvoordelen te bereiken die middels het huidige systeem worden bereikt. 82 Voorts neemt de bereidheid van de bloemisten om deel te nemen aan het Fleurop-systeem naar alle waarschijnlijkheid af zonder het bestaan van een of meer van deze beperkingen, hetgeen ten koste gaat van de uitgebreide landelijke dekking en daarmee met de werking van systeem. 4. De mededinging wordt niet voor een wezenlijk deel van de betrokken diensten uitgeschakeld 83 Aangezien er nog een andere organisatie van substantiële omvang is die zich eveneens richt op het op afstand uitvoeren van orders voor het bezorgen van bloemen, planten en aanverwante producten kan reeds worden geconcludeerd dat de regeling de mededinging niet, althans in mindere mate toereikend zou zijn om de efficiencyvoordelen te bereiken die
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
middels het huidige systeem worden bereikt. 84 Daarnaast behoudt de klant de mogelijkheid om rechtstreeks - middels telefoon, fax of anderszins - contact op te nemen met een individuele bloemist, wiens vestiging is gelegen nabij het bezorgadres, en de wijze van betaling met deze bloemist nader overeen te komen. 85 Voorts kan niet worden uitgesloten dat de restconcurrentie zal toenemen wegens het opkomen van andere wijzen van bezorging. Zo haken bloemisten bijvoorbeeld in op het feit dat bloemen artikelen zijn die zich uitstekend lenen voor aankoop via Internet.17 86 Tenslotte kan de potentiële concurrentie op deze markt niet worden uitgesloten doordat derden ertoe kunnen overgaan om een verwant systeem op te zetten. Toetreding tot deze markt lijkt in beginsel niet gepaard te hoeven gaan met grote investeringen. 5. Conclusie over de toepasbaarheid van artikel 17 van de Mededingingswet 87 De d-g NMa is er derhalve van overtuigd dat aan de voorwaarden gesteld in artikel 17 Mw wordt voldaan. De ontheffing zal worden verleend voor de duur van 10 jaar. Deze periode is ingegeven door het feit dat op korte termijn geen ontwikkelingen in de markt worden verwacht die ertoe zouden nopen de concurrentie opnieuw te onderzoeken en de ontheffing te heroverwegen. V CONCLUSIE 88 Gelet op het bovenstaande wordt op grond van artikel 17 Mw de aanvraag om ontheffing te verlenen van het verbod van artikel 6, eerste lid Mw toegewezen, voor de duur van 10 jaar, aanvangende op de dag van ondertekening van dit besluit.
Datum: 17 juni 1999
w.g. A.W. Kist Directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd bezwaarschrift indienen bij
17
Bron: brancheschets 1998 detailhandel in bloemen en planten, EIM.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
openbare versie
de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, Sectie Beschikkingen, Bezwaar en Beroep, Postbus 16326, 2500 BH Den Haag.
openbare
Fout! Onbekende schakeloptie-instructie.
versie
