BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1244/ AVR - RCM
I. MELDING 1. Op 11 februari 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Holding AVR-Bedrijven N.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Ruhr-Carbo Milieu B.V.. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 32 van 16 februari 1999. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant is een zienswijze van n andere marktpartij naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen.
II. PARTIJEN 2. Holding AVR-Bedrijven N.V. (hierna: AVR) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. AVR opereert als houdstermaatschappij van een groep van vennootschappen en ondernemingen. Enig aandeelhouder van AVR is de gemeente Rotterdam. 3. AVR is actief op het gebied van afvalverwerking, zoals inzameling, verbranding en compostering van huishoudelijk en bedrijfsafval, recycling van afval en verwerking van gevaarlijk afval. De groep van AVR-bedrijven bestaat uit vijf divisies, te weten Divisie AVRAfvalverwerking, Divisie AVR-Overheid, Divisie AVR-Industrie, Divisie AVRRecycling en Divisie AVR-Chemie. 4. Ruhr-Carbo Milieu B.V. (hierna: RCM) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. RCM heeft 100%-deelnemingen in TTS Milieubeheer B.V. en TTS Milieu v.o.f. en een 50%-belang in Calamiteiten Service Nederland B.V.. Aandeelhouder van RCM is RAG Umwelt Service GmbH. 5. RCM is actief op het gebied van de inzameling van gevaarlijk bedrijfsafval en industrile reinigingsactiviteiten.
III. DE GEMELDE OPERATIE 6. De gemelde operatie is neergelegd in een Agreement tussen AVR-Industrie N.V. en RAG Umwelt Service GmbH d.d. 9 februari 1999 en behelst de verkoop van alle aandelen RCM door de huidige aandeelhouder, RAG Umwelt Service GmbH, aan AVR-Industrie N.V..
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 7. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 6, omschreven transactie leidt er toe dat AVR uitsluitende zeggenschap verwerft over RCM. 8. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn AVR en RCM. 9. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkten 10. Partijen onderscheiden de volgende door de concentratie benvloede markten: l
l l
de markt voor inzameling van gevaarlijk afval, waarvan de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen een deelmarkt vormt; de markt voor be- en verwerking van gevaarlijke afvalstoffen; de markt voor industrile reiniging.
Daarnaast onderscheiden partijen een verticale relatie met de markt voor verbranding van gevaarlijk afval. Horizontale relaties Markt voor inzameling van gevaarlijk afval 11. Zoals reeds is geconcludeerd in zaak 431/Watco - Ecotechniek[1] kan worden aangenomen dat de markt voor de inzameling van gevaarlijk afval, gelet op de uiteenlopende regelgeving, de verschillende aanbieders en afnemers, de benodigde kennis, alsmede de verschillende apparatuur die is vereist en die niet of nauwelijks kan worden gebruikt op andere markten, moet worden onderscheiden van de markt voor de inzameling van niet-gevaarlijk industrieel afval. Ook de Commissie van de Europese Gemeenschappen onderscheidt in haar beschikkingspraktijk beide markten[2]. [1] Zaak 431, Watco - Ecotechniek, besluit van 19 juni 1998, NMa-431/ 6, punt 9 [2] Zie bijvoorbeeld zaak IV/ M.295 SITA-RPC/ SCORI, punt 17 e.v.; zaak IV/ M.283 Waste Management International/ SAE, punt 13; zaak IV/ M.448 GKN/ Brambles/ Leto Recycling, punt 13.
12. In onderhavig besluit wordt uitgegaan van een markt voor inzameling van gevaarlijk afval.
Markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen 13. Zoals in zaak 431/Watco-Ecotechniek werd geconcludeerd, zou de markt voor de inzameling van gevaarlijk afval, gelet op onder meer regelgeving en benodigde veiligheidsmaatregelen, mogelijkerwijs nader kunnen worden onderverdeeld in een aantal deelmarkten. 14. Volgens partijen moet naar alle waarschijnlijkheid een onderscheid worden gemaakt tussen de markt voor het inzamelen van gevaarlijk afval en de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen. Dit onderscheid vloeit voort uit het bestaan van specifieke - door vergunningen gereguleerde inzamelregimes. Daarnaast vereist deze deelmarkt specifieke inzamelmethodieken, zoals inzameling per schip. Partijen wijzen er hierbij ook op dat de geografische afbakening van de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen kleiner is en ook daarom zou moeten worden onderscheiden als een deelmarkt van de markt voor inzameling van gevaarlijk afval (zie verder de punten 29 en 30). 15. AVR en RCM zijn actief op het gebied van inzameling van scheepsafvalstoffen door middel van de exploitatie van elk n havenontvangstinstallatie (hierna: HOI) in respectievelijk Rotterdam en Amsterdam. De status van een HOI berust op een aanwijzing uit hoofde van het zogenaamde Marpol-Verdrag[3]. [3] Internationaal Verdrag ter voorkoming van verontreiniging door schepen (Marpol-Verdrag), 2 november 1973, Londen; Protocol van 1978: 17 februari 1978, Londen.
16. Ook andere marktpartijen geven aan dat de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen een aparte markt is. Zij wijzen hiervoor op nationale en internationale wetgeving. Daarnaast wijst n marktpartij erop dat een geschikte locatie, gelegen aan vaarwater van voldoende diepgang, een harde randvoorwaarde is om scheepsafvalstoffen in te zamelen. 17. In onderhavig besluit wordt uitgegaan van een separate productmarkt voor inzameling van scheepsafvalstoffen op grond van de in de punten 14 en 16 genoemde specifieke kenmerken. Markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval 18. Afvalbewerkingsinstallaties richten zich in het algemeen niet tot stoffen van n inzamelregime, maar op de combinatie van een aantal afvalstromen. Zo zijn er geen bewerkingsinstallaties die zich slechts op het bewerken van scheepsafvalstoffen richten. Be- en verwerking van scheepsafvalstoffen vindt uit proceseconomische overwegingen plaats in combinatie met zogenaamde landstromen; dit zijn stromen die niet afkomstig zijn van de scheepvaart. Hierbij is het economische belang van de scheepvaartstromen ondergeschikt, aldus partijen. Derhalve is er volgens partijen sprake van n markt voor be- en verwerking van gevaarlijke afvalstoffen. 19. De markt voor be- en verwerking van gevaarlijke afvalstoffen bestaat uit activiteiten die leiden tot hetzij het scheiden voor hergebruik, hetzij het scheiden voor n van de eindverwerkingsvormen van afval (storten of verbranden). Derhalve moeten gevaarlijke afvalstoffen na inzameling altijd worden bewerkt.
20. Vastgesteld moet echter worden dat men voor het be- en verwerken van scheepsafvalstoffen en voor het be- en verwerken van landstromen dient te beschikken over (aparte) vergunningen in het kader van de Wet Milieubeheer [4]. Hoewel het be- en verwerkingsproces weliswaar voor landstromen en scheepsafvalstoffen gelijk is, worden aan de vergunning verschillende eisen gesteld. Derhalve kan niet worden uitgesloten dat er een aparte markt bestaat voor het be- en verwerken van scheepsafvalstoffen. [4] Wet van 10 mei 1994, Stb. 331 21. In onderhavig besluit wordt uitgegaan van een markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval. 22. In onderhavige zaak kan in het midden blijven of er een aparte markt bestaat voor het be- en verwerken van scheepsafvalstoffen, omdat de uiteindelijke beoordeling hierdoor niet wijzigt (zie de punten 50 tot en met 52). Markt voor industrile reiniging 23. Onder industrile reinigingsactiviteiten wordt begrepen het reinigen van o.a. installaties, systemen, leidingen, fabriekshallen, tanks en scheepstanks en tevens de logistieke afhandeling van afvalstoffen. Voor reiniging wordt gebruik gemaakt van o.a. hogedruk-vacumtechnieken en pompen. 24. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt voor industrile reiniging is aan te merken als een aparte productmarkt, gelet op de te onderscheiden aanbieders van de te reinigen producten, het soort benodigde reinigingsinstallaties (vacumtechnieken en hogedruk-watertechnieken), benodigde activa en kennis, de kosten van de reinigingsmethoden en de benodigde investeringen. Verticale relatie Markt voor verbranding van gevaarlijk afval 25. De markt voor verbranding van gevaarlijk afval is aan te merken als een verticaal benvloede markt, omdat een deel van de gevaarlijke afvalstoffen, die resteren na de industrile reinigingsactiviteiten, door RCM wordt aangeboden aan AVR-Chemie N.V. voor verbranding. Het overige deel wordt als bedrijfsafval aangeboden aan eindverwerkers in Nederland en Europa. Relevante geografische markten Horizontale relaties Markt voor inzameling van gevaarlijk afval 26. Met partijen kan worden aangenomen dat de markt voor inzameling van gevaarlijk afval niet groter is dan Nederland. Het is aannemelijk dat, gelet op de geringe omvang van grensoverschrijdende transacties en het Europese en Nederlandse afvalstoffenbeleid dat is gericht op zelfvoorziening, de geografische dimensie van de markt voor inzameling van gevaarlijke afvalstoffen niet groter is dan Nederland (vgl. zaak 431/Watco - Ecotechniek) [5].
[5] Zie daarnaast ook de Commissie in zaak IV/ M.283 Waste Management International/ SAE, punt 17 e.v.. 27. Voor de inzameling van gevaarlijke afvalstoffen moet men beschikken over een vergunning. De vergunning wordt per (soort) afvalstof verleend. Op basis van de vergunning hebben inzamelaars vaak n of meer regionale zogenaamde plichtgebieden[6]. Deze plichtgebieden verschillen per afvalstof. Voor sommige afvalstoffen zijn er echter geen plichtgebieden. Alle inzamelaars van gevaarlijke afvalstoffen hebben landelijke inzamelrechten voor de (soort) afvalstof waarvoor ze een vergunning bezitten. Er bestaan geen significante belemmeringen voor inzamelaars - vaak behorend tot grote financieel krachtige (buitenlandse) ondernemingen - die actief zijn in een bepaalde regio om hun activiteiten uit te breiden naar andere regio's. [6] Dit betekent dat men verplicht is binnen deze regio periodiek (al dan niet op afroep) het afval in te zamelen. 28. Gelet op het bovenstaande wordt in onderhavig besluit uitgegaan van een nationale markt voor inzameling van gevaarlijke afvalstoffen. Markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen 29. Volgens partijen is de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen regionaal. Partijen geven aan dat deze regionale afbakening vanuit het gezichtspunt van de aanbieder van scheepsafvalstoffen volgt uit in verhouding tot de te realiseren marges hoge transportkosten (vgl. de lange vaartijden om van de ene haven naar de andere te komen en de hoge exploitatiekosten van een schip). Dit brengt met zich mee dat de inzamelfaciliteiten in de verschillende havens een geringe onderlinge uitwisselbaarheid hebben. 30. Volgens partijen wordt vanuit het gezichtspunt van de inzamelaar de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen gereguleerd door per haven afgegeven vergunningen. De inzet van de bedrijfsmiddelen voor de inzameling van scheepsafval is beperkt tot de haven waarbinnen de inzamelaar actief is. Dit spreekt voor zich bij vaste HOI's. Bij de inzet van mobiele HOI's (inzamelschip) is dit het gevolg van de hoge kosten en het tijdverlies die gepaard gaan met het inzetten van het inzamelschip in een andere haven. Zo vergt het volgens partijen circa 12 uur om een inzamelvaartuig van Rotterdam naar Amsterdam te varen. 31. De grote havens (Amsterdam, Rotterdam, Vlissingen en Moerdijk) beschikken over zowel vaste als mobiele HOI's. De activiteiten zijn beperkt tot de desbetreffende haven. De havens van Amsterdam en Rotterdam behoren derhalve niet tot dezelfde regio, aldus partijen. 32. Door andere marktpartijen wordt deze geografische afbakening bevestigd. 33. Vastgesteld kan worden dat een schip primair een bepaalde haven aandoet om daar lading te lossen[7] en als regel vervolgens de laadruimte schoongemaakt wil hebben. Varen naar een haven in een andere regio is, gelet op de daaraan verbonden kosten, geen reel economisch alternatief. [7] In dat verband kan de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen worden gezien als een afgeleide activiteit van vrachtvervoer over zee. Deze markt zou dan internationaal kunnen zijn. In het onderhavige besluit blijft dit verder onbesproken, aangezien er van uit mag worden gegaan dat de gevolgen van de concentratie in dat geval zeer gering zouden zijn.
34. Ten overvloede wordt opgemerkt dat een nationale marktafbakening voor
deze markt niet aannemelijk is. Als transportkosten geen rol zouden spelen, is het weer niet aannemelijk dat de keuze voor alternatieve HOI's zou worden beperkt door landsgrenzen. 35. In onderhavig besluit wordt uitgegaan van een regionale markt rondom een (grote) haven voor inzameling van scheepsafvalstoffen. Markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval 36. Partijen geven aan dat de markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval nationaal is. De aanbieders van gevaarlijk afval die hun afval ter bewerking aanbieden bevinden zich in geheel Nederland. Door wettelijke exportverboden is het uit te sluiten dat deze markt een ruimere dimensie heeft. 37. In onderhavig besluit wordt er van uitgegaan dat de markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval nationaal is. Markt voor industrile reiniging 38. Partijen geven aan dat de markt voor industrile reiniging Nederland is. 39. Alhoewel de geografische markt voor industrile reiniging eventueel zelfs als internationaal kan worden gezien, aangezien de activiteiten van de bedrijven actief in de industrile reiniging ook buiten de landsgrenzen reiken, is de relevante geografische markt slechts Nederland, aldus partijen. De transportkosten zijn te hoog om grensoverschrijdend te werk te gaan en dit gebeurt slechts indien de werkzaamheden zeer specialistisch van aard zijn en tegen hoge marges kunnen worden gerealiseerd. 40. In onderhavig besluit wordt in het midden gelaten of de markt voor industrile reiniging nationaal of groter dan nationaal is, omdat dit de uiteindelijke beoordeling niet benvloedt (zie punt 55). Verticale relatie Markt voor verbranding van gevaarlijk afval 41. Zoals in het Meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen II is aangegeven heeft de markt voor verbranding van afval op dit moment op grond van het zelfvoorzieningsbeginsel een nationale dimensie. Het verbranden van gevaarlijke afvalstoffen als definitieve verwijdering is van dermate groot belang dat de overheid hierin sturend optreedt en streeft naar nationale zelfvoorziening. Indien er tijdelijk onvoldoende capaciteit in Nederland blijkt te zijn of indien het afval uit technisch oogpunt niet kan worden verbrand, wordt uitvoer naar een buitenlandse gespecialiseerde inrichting voor de verbranding als definitieve verwijdering van gevaarlijk afval toegestaan[8]. [8] IPO-rapport "Meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen II", Ministerie van VROM, juni 1997, paragraaf 18, blz. 130-131.
42. In onderhavig besluit wordt uitgegaan van een nationale markt voor verbranding van gevaarlijk afval. B. Gevolgen van de concentratie
Horizontale relaties Markt voor inzameling van gevaarlijk afval 43. AVR en RCM zijn beiden actief op het gebied van inzameling van gevaarlijke afvalstoffen uit de industrie alsmede op het gebied van de inzameling van klein gevaarlijk afval. 44. Partijen schatten de omvang van de nationale markt voor inzameling van gevaarlijk afval op ƒ [350-450]* miljoen. Op deze markt hebben partijen na de voorgenomen concentratie een marktaandeel van circa [10-25]%. Er is geen reden om aan opgave van partijen te twijfelen. Op deze markt zijn ook diverse andere sterke marktpartijen actief. *
In deze openbare versie van het besluit zijn om redenen van vertrouwelijkheid bepaalde getallen vermeld met een bandbreedte. Dit wordt aangegeven door vierkante haken.
45. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat op de markt voor inzameling van gevaarlijk afval een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. Markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen 46. Op de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen wordt uitgegaan van een regionale markt. Partijen beschikken na de concentratie gezamenlijk over twee HOI's: RCM heeft een HOI in de haven van Amsterdam en AVR heeft een HOI in de haven van Rotterdam. 47. Op de regionale markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen worden als gevolg van onderhavige concentratie geen marktaandelen samengevoegd. Onderkend wordt dat AVR en RCM op de te onderscheiden regionale markten beschikken over een zeer sterke positie. RCM heeft in Amsterdam een monopoliepositie. Naar schatting van partijen heeft AVR in Rotterdam een marktaandeel van [50] [70]%. Partijen beschikken over een vergunning waarin staat beschreven welke stoffen men mag inzamelen en be- en verwerken. Wat betreft de gehanteerde tarieven heeft men een informatieplicht aan de vergunningverlener (hetzij Gedeputeerde Staten, hetzij het Ministerie van VROM). Aangenomen mag worden dat hoge tarieven van HOI's leiden tot illegale stortingen in de Noordzee. 48. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat op de markt voor inzameling van scheepsafvalstoffen een economische machtspositie kan worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. Markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval 49. De nationale markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval is volgens partijen ƒ [400-500] miljoen groot. Op deze markt hebben partijen na de voorgenomen concentratie een marktaandeel van circa [10-25]%. 50. Partijen wijzen erop dat de be- en verwerking van scheepsafvalstoffen van
deze totale markt circa [5-15]% uitmaakt. Op deze deelmarkt voor be- en verwerking van scheepsafvalstoffen hebben partijen volgens eigen opgave een marktaandeel van [25-40]%. Er is geen reden om aan opgave van partijen te twijfelen. 51. Naast partijen zijn er nog drie grote ondernemingen met een vergelijkbare capaciteit voor de be- en verwerking van scheepsafvalstoffen. Daarnaast zijn er nog ruim tien kleinere bedrijven met een vergunning voor het be- en verwerken van scheepsafval. 52. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat op de markt voor be- en verwerking van gevaarlijk afval (waaronder tevens begrepen scheepsafval) een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. Markt voor industrile reiniging 53. AVR en RCM zijn beiden actief op de markt voor industrile reiniging. 54. De totale markt in Nederland voor industrile reiniging bedraagt volgens partijen omstreeks ƒ [400-500] miljoen. Er is geen reden om aan deze opgave van partijen te twijfelen. AVR heeft op de markt voor industrile reiniging een marktaandeel van circa [5-15]%; RCM heeft op deze markt een marktaandeel van circa [minder dan 5]%. Na de voorgenomen concentratie zullen partijen op de markt voor industrile reiniging in Nederland dus een marktaandeel hebben van circa [5-15]%. 55. Bij een ruimere geografische marktafbakening zullen de marktaandelen van partijen logischerwijs lager zijn. 56. Gelet op het bovenstaande is er geen reden om aan te nemen dat op de markt voor industrile reiniging, ongeacht of deze markt wordt afgebakend als Nederland of ruimer dan Nederland, een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. Verticale relatie Markt voor verbranding van gevaarlijk afval 57. Van de circa ƒ [10-20] miljoen door RCM uit industrile reiniging vrijkomende afvalstoffen wordt een hoeveelheid corresponderend met een omzetwaarde van circa ƒ [minder dan 5] miljoen verwerkt door AVR-Chemie N.V.. Het restant ad ƒ [10-15] miljoen wordt door derden verwerkt en betreft slechts voor een klein gedeelte gevaarlijk afval. Het merendeel wordt verwerkt als niet-gevaarlijk afval. 58. De totale omzet in Nederland voor de verbranding van gevaarlijk afval bedraagt ongeveer [250-350] kiloton met een omzetwaarde van ƒ [200-300] miljoen, aldus partijen. Er is geen reden om aan de opgave van partijen te twijfelen.
59. AVR heeft een omzet op de markt voor verbranding van afval van ƒ [150200] miljoen, hetgeen overeenkomt met een marktaandeel van [60-75]%. Het is niet aannemelijk dat dit marktaandeel als gevolg van de verticale integratie zal worden vergroot. 60. Uit de punten 57 tot en met 59 kan worden geconcludeerd dat door de voorgenomen concentratie de mogelijk bestaande economische machtspositie op de verticaal gelieerde markt voor verbranding van gevaarlijk afval niet zal worden versterkt.
VI. CONCLUSIE 61. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 62. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 24-03-1999
De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit voor deze: w.g. Drs. R.J.P. Jansen Hoofd Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam.
Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.
