BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1311 / Nuts/Ohra - Noorder Kroon
I. MELDING 1. Op 9 april 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Nuts Ohra Beheer B.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Noorder Kroon Holding B.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 71 van 14 april 1999. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht.
II. PARTIJEN 2. Nuts Ohra Beheer B.V. (hierna: Nuts/Ohra) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij maakt onderdeel uit van de Nuts/Ohra-groep van ondernemingen en is een dochteronderneming van Vereniging Nuts Ohra. 3. Nuts Ohra is door middel van haar operationele werkmaatschappijen als verzekeraar actief op het gebied van levens- en schadeverzekeringen, pensioen- en zorgverzekeringen. Daarnaast verleent zij bancaire diensten. 4. Noorder Kroon Holding B.V. (hierna: Noorder Kroon) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Zij heeft als aandeelhouder: RVMS Holding Friesland B.V (hierna: RVMS). Zij heeft twee dochterondernemingen: Noorder Kroon Verzekeringen B.V en Noorder Kroon Teleservices B.V. 5. Noorder Kroon verleent via genoemde dochterondernemingen als assurantie- tussenpersoon bemiddelingsdiensten op het gebied van levensverzekeringproducten. Zij bemiddelt daarnaast nog op bescheiden schaal voor enkele bancaire producten, waaronder hypothecaire kredieten.
III. DE GEMELDE OPERATIE 6. De gemelde operatie betreft de overdracht van alle aandelen in het kapitaal van Noorder Kroon door RVMS aan Nuts/Ohra. Die overdracht geschiedt in twee fasen, zoals beschreven in de "Overeenkomst tot Koop en Verkoop van Aandelen in het Kapitaal van Noorder Kroon Holding B.V." van [ ][1] (hierna: "de "Koopovereenkomst"). Daarbij wordt in de aanloopfase een minderheidspakket aandelen overgedragen aan Nuts/Ohra, gevolgd door de
overdracht van de resterende aandelen na vaststelling van de jaarrekening 1999 van Noorder Kroon. [1] vertrouwelijke bedrijfsinformatie.
7. Op grond van artikel 4.2 van de Koopovereenkomst geschiedt vaststelling van de jaarrekening 1999 door de algemene vergadering van aandeelhouders, mits de koper (Nuts/Ohra) instemt met de concept-jaarrekening. Bij gebreke van zodanige instemming zal de jaarrekening middels een bindend advies worden vastgesteld. De bindend adviesregeling bevat strikte termijnbepalingen die erin resulteren dat het bindend advies uiterlijk binnen ongeveer een half jaar na opstelling van de concept-jaarrekening 1999 door de algemene vergadering van aandeelhouders wordt vastgesteld. Ervan uitgaande dat de concept-jaarrekening in het voorjaar van 2000 zal worden opgesteld, zal de tweede fase in ieder geval binnen twee jaar na de eerste fase uitgevoerd worden.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 8. In het licht van het voorgaande kan geconcludeerd worden dat de transactie tijdens de aanloopfase weliswaar tot gezamenlijke zeggenschap leidt, maar uit hoofde van een bindende overeenkomst (de Koopovereenkomst) binnen 2 jaar met zekerheid in uitsluitende zeggenschap van Nuts/Ohra wordt omgezet. De volledige transactie kan derhalve als verwerving van uitsluitende zeggenschap worden beschouwd. 9. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 6, omschreven transactie leidt er toe dat Nuts/Ohra door de verwerving van alle aandelen in Noorder Kroon de uitsluitende zeggenschap zal verkrijgen over Noorder Kroon. Deze concentratie valt niet onder de in artikel 32 Mededingingswet vervatte uitzondering op het concentratietoezicht omdat Nuts/Ohra weliswaar wel, maar Noorder Kroon (als tussenpersoon) niet een onderneming in de zin van art. 32 Mededingingswet is. 10. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn Nuts/Ohra en Noorder Kroon. 11. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkten 12. Nuts/Ohra is actief als aanbieder op het gebied van schade-, ziektekosten- , pensioen- en levensverzekeringen. Daarnaast is ze actief op
bancair gebied. Noorder Kroon is als tussenpersoon voor meerdere verzekeraars actief op het gebied van levensverzekeringproducten en bemiddelt daarnaast op zeer bescheiden schaal voor enkele bancaire producten, zoals hypothecaire leningen. Noorder Kroon bemiddelt ook bij het afsluiten van levensverzekeringen in het kader van bedrijfsspaarregelingen. Uitsluitend als service biedt Noorder Kroon (als tussenpersoon) aan afnemers van laatstgenoemde producten ook bancaire producten aan. Het gaat daarbij om spaarrekeningen bij de opening waarvan Noorder Kroon behulpzaam is, [...][2] . Partijen staan als verzekeraar en tussenpersoon in een verticale relatie tot elkaar op de navolgende gebieden : a) levensverzekeringen; b) spaarrekeningen; en c) hypothecaire geldleningen. [2] vertrouwelijke bedrijfsinformatie.
13. Volgens partijen kunnen de navolgende relevante productmarkten worden onderscheiden; a. Levensverzekeringen; b. Spaarrekeningen; c. Hypothecaire geldleningen. a. Levensverzekeringen 14. In navolging van de Europese beschikkingenpraktijk kan worden aangenomen dat levensverzekeringen vanuit de vraagzijde niet substitueerbaar zijn met verzekeringen voor andere risico's[3]. Levensverzekeringen laten zich naar type nader onderverdelen in enerzijds lijfrentes, die na storting van een bedrag ineens recht geven op een periodieke uitkering en anderzijds kapitaalverzekeringen die recht geven op een bedrag ineens. Binnen de laatste groep verzekeringen zou een nader onderscheid gemaakt kunnen worden tussen premiebetalende kapitaalverzekeringen (waarbij een recht wordt opgebouwd door periodieke betalingen) en koopsompolissen (waarbij een recht wordt opgebouwd door betaling van een bedrag ineens). Volgens partijen is er geen aanleiding om de verschillende typen levensverzekeringproducten tot afzonderlijke productmarkten te rekenen wegens de verregaande aanbodsubstitutie. [3] vgl. IV/M.919 Abeille Vie/Viagere/Sinafer; IV/M.859 Generali/Prime ; IV/M.985 Credit Suisse/Winterthur en IV/M.1307 Marsh McLennan/Sedgwick.
15. Aangezien het voor de uiteindelijke beoordeling geen verschil maakt (zie hierna onder de punten 25, 26 en 29) wordt hier in het midden gelaten of er binnen de markt voor levensverzekeringen afzonderlijke productmarkten zijn voor lijfrentes enerzijds en kapitaalverzekeringen anderzijds en of er binnen de laatste groep verzekeringen nog een afzonderlijke markt voor premiebetalende kapitaalverzekeringen valt te onderscheiden. 16. De afzet van de door verzekeraars aangeboden levensverzekeringen geschiedt in Nederland voor een belangrijk deel door tussenpersonen. Daarnaast bieden verzekeraars ook rechtstreeks levensverzekeringen aan consumenten aan (de zogenaamde "direct writers"). De onderhavige transactie betreft een verticale integratie van een aanbieder van verzekeringen met een distributeur (tussenpersoon)van verzekeringsproducten. Met het oog daarop kunnen in het onderhavige geval binnen de markt voor levensverzekeringen in verticale zin markten op twee niveau's worden onderscheiden; de markt voor het aanbod van levensverzekeringsproducten en
de markt voor de distributie van genoemde producten. b. Spaarrekeningen 17. Spaarrekeningen voor bedrijfsspaarregelingen (hierna: "bedrijfsspaarrekeningen") kenmerken zich door het feit dat ze voor een periode van 4 jaar geblokkeerd zijn. De houder van zo'n rekening geniet een fiscaal voordeel omdat het spaartegoed tot een bepaald maximum van het bruto-salaris afgetrokken wordt. 18. Partijen zijn van mening dat bedrijfsspaarrekeningen naar hun aard niet verschillen van andere spaarrekeningen die door banken en financile instellingen worden aangeboden, en beschouwen daarom de markt voor de afzet van spaarrekeningen als de relevante productmarkt. 19. Aangezien het voor de uiteindelijke beoordeling van de concentratie (zie hierna onder de punten 27 en 29) geen verschil maakt, kan ook hier in het midden gelaten worden of bedrijfsspaarrekeningen een afzonderlijke markt vormen binnen de markt voor spaarrekeningen. 20. Gelet op het feit dat Nuts/Ohra op het gebied van spaarrekeningen als aanbieder en Noorder Kroon als tussenpersoon actief is en partijen derhalve in een verticale relatie tot elkaar staan, kan ook hier een onderscheid gemaakt worden tussen enerzijds de markt voor het aanbod van spaarrekeningen en anderzijds de markt voor de distributie van spaarrekeningen. c. Hypothecaire geldleningen 21. Hypothecaire geldleningen zijn leningen waarvoor onroerend goed in onderpand gegeven wordt, waarbij de lening vaak strekt tot aankoop van het betreffende onroerend goed. Het gaat daarbij meestal om grote bedragen waarvoor geen lening wordt verstrekt indien er geen onroerend goed in onderpand gegeven wordt. Met partijen kan voor de beoordeling van het onderhavige geval worden aangenomen dat hypothecaire geldleningen vanuit de vraagzijde bezien op grond van hun eigenschappen niet substitueerbaar zijn met andere geldleningen en derhalve als een afzonderlijke productmarkt beschouwd kunnen worden. 22. Gelet op het feit dat Nuts/Ohra op het gebied van hypothecaire geldleningen als aanbieder en Noorder Kroon als tussenpersoon actief is, staan partijen ook hier in een verticale relatie tot elkaar. Met het oog daarop kan in het onderhavige geval ook hier een onderscheid worden gemaakt tussen de markt voor het aanbod van hypothecaire geldleningen en de markt voor de distributie van genoemde producten. Relevante geografische markten 23. De Europese Commissie heeft herhaaldelijk vastgesteld dat de markt voor de afzet van verzekeringen een nationaal karakter heeft gezien de verschillen in verkoopkanalen, consumentenvoorkeuren en wetgeving in de verschillende lidstaten van de EU[4]. Dit geldt ook voor levensverzekeringen, met name waar die aan particulieren worden aangeboden. Partijen zijn voorts beide landelijk actief. Hun afnemers zijn afkomstig uit heel Nederland. Zij ondervinden concurrentie van landelijk opererende verzekeraars c.q. assurantietussenpersonen. In het onderhavige geval kan daarom aangenomen
worden dat de relevante geografische markt wordt gevormd door Nederland. [4] vgl. onder meer IV/M.859 Generali/Prime.
24. Het gestelde onder punt 23 hierboven ten aanzien van de markt voor levensverzekeringen geldt mutatis mutandis voor de markt voor spaarrekeningen en hypothecaire geldleningen; het gaat hier om nationale markten waarop zowel Nuts/Ohra als Noorder Kroon landelijk actief zijn en waar afnemers verspreid zijn over heel Nederland. B. Gevolgen van de concentratie Levensverzekeringen 25. Volgens de opgave van partijen is Noorder Kroon niet actief op het gebied van lijfrentes. Waar het de kapitaalverzekeringen betreft is het marktaandeel van Nuts/Ohra op de Nederlandse markt [0-5%][5], afgemeten aan het totale bruto-premie-inkomen in 1997 van levensverzekeraars in Nederland. Noorder Kroon bemiddelt slechts terzake van premiebetalende kapitaalverzekeringen. Het bruto premie-inkomen dat aldus door bemiddeling van Noorder Kroon werd gerealiseerd bedroeg in 1997 naar schatting [0-5%] van het totaal. [5] bron: Verzekeringsblad, 20 augustus 1998. Cijfers voor 1998 zijn nog niet beschikbaar, maar volgens partijen bestaat er geen reden om aan te nemen dat die sterk zullen afwijken van de cijfers over 1997.
26. Indien er sprake zou zijn van een afzonderlijke markt voor levensverzekeringen in het kader van bedrijfsspaarregelingen, dan is het marktaandeel volgens de opgave van partijen van Nuts/Ohra [0-5%], terwijl Noorder Kroon heeft bemiddeld bij de totstandkoming van [0-5%] van zodanige verzekeringen. Spaarrekeningen 27. Ten aanzien van de markt voor spaarrekeningen merken partijen op dat Noorder Kroon deze producten louter aanbiedt als service-producten in het kader van haar activiteiten op het gebied van bedrijfsspaarregelingen. Noorder Kroon draagt daarbij zorg voor het openen van een bedrijfsspaarrekening [ ][6]. Noorder Kroon heeft aldus bemiddeld bij de opening van [0-5%] minder dan 1% van het totale aantal bedrijfsspaarrekeningen. Het marktaandeel van Nuts/Ohra, voorzover het gaat om bedrijfsspaarrekeningen bedraagt eveneens [0-5%], zowel afgemeten naar het aantal spaarrekeningen, als op basis van het spaartegoed. [6] vertrouwelijke bedrijfsinformatie
Hypothecaire geldleningen 28. Het marktaandeel van Nuts/Ohra op de markt voor hypothecaire geldleningen afgemeten naar het per eind december 1998 uitstaande totale bedrag aan hypothecaire geldleningen bedraagt [0-5%]. Noorder Kroon's marktaandeel als tussenpersoon is [0-5%]. Conclusie voor de markten voor levensverzekeringen, spaarrekeningen en hypothecaire geldleningen.
29. In het licht van de zeer bescheiden marktaandelen van partijen op de hierboven genoemde relevante markten bestaat er geen reden om aan te nemen dat door de integratie van Noorder Kroon in de onderneming van Nuts/Ohra de markten voor het aanbod of de distributie van levensverzekeringen, spaarrekeningen of hypothecaire geldleningen afgesloten worden voor concurrenten van Nuts/Ohra of Noorder Kroon. Immers, ook al zouden genoemde producten uitsluitend via tussenpersonen gedistribueerd worden, dan nog blijven er voor aanbieders van levensverzekeringen, spaarrekeningen of hypothecaire geldleningen voldoende distributiekanalen over. Daarnaast blijft er ook voor tussenpersonen voldoende aanbod van genoemde producten van andere aanbieders bestaan. Er bestaat daarom geen reden om aan te nemen dat de concentratie leidt tot het ontstaan of versterken van een machtspositie die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt beperkt.
VI. NEVENRESTRICTIES 30. Krachtens artikel 14 van de Koopovereenkomst is het de verkoper en de huidige bestuurders van Noorder Kroon niet toegestaan gedurende de periode tot 3 jaar na de datum van levering van de tweede tranche aandelen, maar uiterlijk tot 1 juli 2003, direct of indirect met activiteiten van Noorder Kroon concurrerende activiteiten te ondernemen, of personeel te werk te stellen dat in een periode van 2 jaar voordien in dienst is geweest van Noorder Kroon. Het non-concurrentiebeding heeft voorts betrekking op de Benelux. 31. Partijen stellen zich op het standpunt dat genoemde bepalingen noodzakelijk zijn om de volledige overdracht van de waarde van de verkochte onderneming te verzekeren. Partijen wijzen in dit verband op het grote belang van de personen voor een assurantietussenpersoon. Met betrekking tot de geografische reikwijdte van het beding wijzen partijen erop dat Nuts/Ohra niet alleen actief is in Nederland maar in de hele Benelux. 32. De koper van een onderneming zal tot op zekere hoogte beschermd moeten worden tegen concurrent handelen van de verkoper. Een verbod op het ondernemen van concurrerende activiteiten als hierboven onder punt 30 bedoeld, kan waarborgen dat de waarde van de activa - waaronder begrepen de klantenkring en de know how- ten volle wordt overgedragen. Echter, een verbod om werknemers in dienst te nemen, ook als zij daartoe zelf het initiatief nemen gaat verder dan noodzakelijk is voor de verwezenlijking van de concentratie. Ten aanzien van de geografische reikwijdte van het concurrentieverbod verdient opmerking dat het beding om als nevenrestrictie te worden gekenmerkt, beperkt dient te zijn tot het werkterrein van de verkochte onderneming (Noorder Kroon) en niet dat van de koper (Nuts/Ohra). 33. In het licht van het voorgaande luidt de conclusie dat de onder punt 30 beschreven bepalingen als noodzakelijk voor de verwezenlijking van de concentratie kunnen worden beschouwd voorzover het verbod om werknemers in dienst te nemen beperkt is tot het actief werven om in dienst te treden of anderszins werkzaamheden te laten verrichten en voorzover de geografische reikwijdte van het verbod op concurrerende activiteiten beperkt is tot het huidige werkterrein van Noorder Kroon, zijnde Nederland.
VI. CONCLUSIE 34. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 35. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. 36. Met inachtneming van de overwegingen in punten 30 tot en met 33 is de directeur-generaal van oordeel dat, voorzover de daar omschreven bepalingen overeenkomsten vormen als bedoeld in artikel 6 van de Mededingingswet, dat artikel ingevolge artikel 10 van de Mededingingswet niet geldt voor deze overeenkomsten, voorzover het verbod om werknemers in dienst te nemen beperkt is tot het actief werven om in dienst te treden of anderzins werkzaamheden te laten verrichten en voorzover de geografische reikwijdte van het verbod op concurrerende activiteiten is beperkt tot het huidige werkterrein van Noor.der Kroon, zijnde Nederland. Datum: 06-05-1999
De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze: w.g. Drs. R.J.P. Jansen Hoofd Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam.
Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.
