Beleidsverslag 2006
1
Beleidsverslag 2006, Sociale Zaken Oostzaan
Beleidsverslag 2006 ......................................................................................................................1
1. Inleiding ................................................................................................................................3 2. Inkomensvoorziening.............................................................................................................3 2.1. volume ............................................................................................................................3
2.3. maatregelen ....................................................................................................................4
2.4. fraudescorekaart..............................................................................................................4 2.5. bezwaarschriften .............................................................................................................4
3. Werkgelegenheid ...................................................................................................................6
3.1. inzet van het Werk-deel ...................................................................................................6 3.2. resultaten ........................................................................................................................6
3.3. activeringstrajecten..........................................................................................................7
3.4. gesubsidieerde arbeid......................................................................................................7 3.5. premiebeleid....................................................................................................................7
3.6. sociale werkvoorziening...................................................................................................7 3.7 zelfstandigenloket ............................................................................................................8
4. Zorg ......................................................................................................................................8 4.1. bijzondere bijstand ..........................................................................................................8
4.2. Lokale sociale voorzieningen ...........................................................................................8
4.3. chronische zieken en gehandicapten................................................................................8
5. Nieuwkomers en vluchtelingen...............................................................................................9 5.1. Wet Inburgering ...............................................................................................................9 5.2. zorgwet VVTV ..................................................................................................................9
5.3. taakstelling statushouders ...............................................................................................9
6. Kwaliteit.................................................................................................................................9 6.1. verantwoording aan Ministerie SZW ................................................................................10
6.2. samenwerking met Zaanstad en Wormerland..................................................................10 6.3. kwaliteitsimpuls.............................................................................................................10
2
1. Inleiding De gemeente kan niet alles zelf doen. Ze moet dat ook niet willen. De uitvoering van de lokale
sociale zekerheid, zoals de Wet Werk en Bijstand, de regelingen IOAW, IOAZ en de Bbz, wordt voor Oostzaners verzorgd door verschillende organisaties in de regio. Niet alleen de sociale dienst is erbij betrokken maar ook het Centrum Werk en Inkomen (CWI) en het Uitvoeringsorgaan
Werknemers Verzekeringen (UWV) en het sw-bedrijf. Gemeenten moeten hun verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de WWB, WMO, WSW een de Wet Inburgering waarmaken in samenspel met andere (private) partijen. De regiefunctie van de gemeente is zeer belangrijk geworden als gevolg van het dualistische stelsel en de budgettering van de WWB. Een duidelijke opdrachtverlening en
een duidelijk verantwoordingskader is noodzakelijk voor optimale prestaties. Dit beleidsverslag wil tegemoet komen aan de behoefte van de gemeenteraad om op hoofdlijnen geïnformeerd te worden over de beleidsrealisatie.
Met ingang van 2006 is het principe van single information en single audit (sisa) ingevoerd. Dit betekent dat de gemeente zich niet langer aan het ministerie van Sociale Zaken hoeft te
verantwoorden over de uitvoering van de WWB, de regelingen IOAW, IOAZ en de Bbz in de vorm
van het bekende Verslag over de uitvoering. De noodzakelijke verantwoordingsinformatie wordt opgenomen als bijlage in de gemeentelijke jaarrekening. Er hoeft geen apart oordeel van de
gemeenteraad gegeven te worden over de uitvoering van de wet. Met ingang van 2007 zullen de WSW en overige SZW-regelingen op dezelfde wijze steunen op de controle van de gemeentelijke jaarrekening.
2. Inkomensvoorziening 2.1. volume In 2006 heeft de gemeenteraad in de programmabegroting de volgende kernpunten opgenomen met betrekking tot sociale zaken: -
voorkomen dat burgers in een achterstandspositie terechtkomen,
-
deelname aan de samenleving stimuleren.
-
zelfredzaamheid en ontplooiingsmogelijkheden vergroten
Met deze doelen heeft de raad zich uitgesproken voor actieve sociale integratie van iedereen door
deelname aan de arbeidsmarkt te bevorderen en armoede en uitsluiting te bestrijden. Wanneer het aantal uitkeringsgerechtigden afneemt ten opzichte van het begin van het jaar is de oorzaak
meestal werkaanvaarding. Werkaanvaarding is bij uitstek het middel om bovengenoemde doelen van de raad te realiseren. In het Toetsingskader Sociale Zaken, dat bijgaand zal worden aangeboden, is te lezen dat er in 2006 24 uitkeringen zijn beëindigd waarvan 9 door werkaanvaarding.
Beleidsrealisering in 2006: Het is gecompliceerd een doelstelling op te nemen met betrekking tot
het volume omdat de meeste externe factoren (zoals conjunctuur, seizoensinvloeden,
wetswijzigingen, kabinetswijzigingen) niet te beheersen zijn voor een gemeente met de
schaalgrootte van Oostzaan. Keuzes met betrekking tot het doelmatig inzetten van instrumenten
(zoals diagnose, maar ook bemiddeling en plaatsing en niet te vergeten de Work First-aanpak) zijn wel beïnvloedbaar. In 3.1. zal het college ingaan op deze instrumenten.
3
Middelen in 2006: Het beschikbare budget in 2006 voor de WWB is € 580.007. Hiervan resteert € 40.000, hetgeen de gemeente vrij mag besteden. Dit betekent ook dat er een reserve van zou
kunnen worden aangelegd in geval er in een jaar een tekort is. Dit voorstel komt separaat naar u toe. In 2004 heeft de raad (eenmalig) besloten een bestemmingsreserve aan te leggen van het overschot. Het betreft, gezien de begrotingsbehandelingen, geen structureel maar incidenteel besluit te zijn.
2.3. maatregelen In 2006 zijn er minder dan vijf keer maatregelen opgelegd. De regels omtrent het opleggen van maatregelen in gevallen waarin de uitkeringsgerechtigde niet (geheel) voldoet aan zijn verplichtingen, onvoldoende besef van verantwoordelijk ten aanzien van zijn eigen
bestaansvoorziening toont, of niet voldoet aan zijn inlichtingenplicht (fraude) zijn vastgelegd in de Maatregelenverordening.
De raad heeft ingestemd met een aantal wijzigingen in de maatregelenverordening in november 2006. De effecten zijn in financieel opzicht en in aantallen niet opzienbarend. Het positieve effect zit in het integrale verspreiding en een verbetering van de leesbaarheid. Op verzoek van de raad heeft elke uitkeringsgerechtigde een kopie ontvangen van de verordening.
Beleidsrealisering: handhaving, preventie bij misbruik, effectieve sturing. Voor Oostzaan is het niet mogelijk een tendens van effecten aan te geven. Een nadere beschrijving zou tot herkenning kunnen leiden.
Financieel beslag: € 180,18.
2.4. fraudescorekaart In 2005 is gestart met het gebruik van de scorekaart. Iedereen die een uitkering wil aanvragen,
moet de fraudescorekaart invullen. Wanneer een signaal op “rood” staat, volgt nader onderzoek. Via andere bronnen wordt onderzocht in welke mate er sprake is van mogelijk misbruik. Het
instrument heeft vooral een preventieve werking. In ongeveer 30 % van de gevallen waar één of meer signalen rood zijn, volgt een huisbezoek.
Het instrument helpt de instroom te beperken. Een effectief instrument zal bij toepassing ook voor Oostzaan werkzaam zijn maar door de geringe aantallen (instroom 19 in 2006) is niet aan te
geven in welke mate dat het geval is. Het voldoet aan het vastgestelde handhavingsbeleid waarin nadruk is gelegd op strengere controle aan de poort. Een nadeel is dat de klant slechts eenmalig
om gegevens gevraagd mag worden. Mogelijk volgen er aanpassingen in 2007 door de invoering
van het digitale klantdossier (DKD). Gegevens die in de keten (CWI, UWV en sociale zaken) bekend zijn en bij andere overheidsorganen, hoeven niet bij herhaling gevraagd te worden.
2.5. bezwaarschriften Bezwaarschriften worden ingediend door burgers van Oostzaan als ze het niet eens zijn met het
(namens) burgemeester en wethouders van Oostzaan genomen besluit. Het standpunt van b & w
wordt verdedigd door medewerkers van de afdeling Juridische Zaken van de gemeente Zaanstad. Een onafhankelijke commissie geeft advies aan het college omtrent het besluit.
In totaal zijn er in 2006 vijf bezwaarschriften ingediend. Daarvan zijn er 1 gegrond, 2 ongegrond, 2 ingetrokken na herstel primair besluit.
4
De kwaliteit kan worden afgemeten aan de benodigde tijd voor de voorbereiding, tijdige
afhandeling, de objectiviteit van de commissie. Hierover worden geen gegevens bijgehouden. Het aantal bezwaarschriften is te klein om er uitgebreid onderzoek naar te doen. De mogelijkheid om
een klacht in te dienen over de bejegening zegt meer over de kwaliteit van de dienstverlening door Zaanstad. Er zijn geen klachten binnengekomen.
5
3. Werkgelegenheid 3.1. inzet van het Werk-deel In 2006 heeft Oostzaan de beschikking gekregen over € 135.732,-. Deze geoormerkte gelden
moeten worden uitgegeven aan reïntegratie. De accountant controleert dit op klantniveau. De raad heeft bij de vaststelling van de reïntegratieverordening bepaald dat de ondersteuning en het
aanbieden van voorzieningen worden afgestemd op de capaciteiten en mogelijkheden van cliënten. Het college draagt zorg voor voldoende diversiteit en kwaliteit in het aanbod aan
ondersteuning en voorzieningen. Overschotten vloeien in principe terug naar het rijk, maar er
geldt een meeneemregeling. Als er geld resteert van het budget mag 75 % overgeheveld worden naar het volgende jaar.
Van genoemde gelden is in 2006 bijna € 93.000,- gebruikt, uit te splitsen naar • •
tijdelijke vormen van gesubsidieerde arbeid ID-banen via NV Werk
(ten laste van het W-deel; totale uitgaven € 69.000,-)
•
scholing & activering
€ 46.757,-
€ 13.680,-
€ 31.890,-
In 2005 is er € 84.955,- uitgegeven uit het W-deel; in 2004 was dat € 66.206,-.
Eind 2006 waren er 19 personen die in een WWB-traject actief waren. Voor sommige personen is meer dan één instrument ingezet. Het college verwijst ook naar de cijfers in het Toetsingskader
sociale zaken.
Elke uitkeringsgerechtigde die aan het werk gaat met inzet van gelden uit het W-deel telt niet
meer mee voor het inkomensdeel. Een daling van het aantal uitkeringsgerechtigden leidt twee jaar later tot een verlaagd budget. Daar bovenop komen de aanpassingen in het macrobudget.
3.2. resultaten Oostzaan maakt gebruik van de contracten die Zaanstad heeft met organisaties die zich
bezighouden met het activeren van uitkeringsgerechtigden. Aanbestedingsprocedures zijn
ingewikkeld en tijdrovend. Het schaalvoordeel van de samenwerking komt tot uiting in het gebruik maken van de aanbesteding door Zaanstad.
Divosa (landelijke belangenbehartiger voor sociale zaken) heeft een studie gedaan 1 naar de
besteding van het werkdeel. Een aanzienlijk deel van de beschikbare gelden blijven onbenut. De
onderuitputting wordt grotendeels verklaard door de snelle daling van het aantal gesubsidieerde
banen. Deze handelswijze is voortgekomen uit de bezorgdheid dat het geld uit het W-budget zou blijven vastzitten in de gesubsidieerde banen en dat er nauwelijks vrij besteedbare middelen
zouden zijn om het nieuwe reïntegratiebeleid in het kader van de WWB in te zetten. In de plaats
van de oude structureel gesubsidieerde banen zijn nieuwe tijdelijke vormen van gesubsidieerde
arbeid gekomen. De inzet van de nieuwe reïntegratietrajecten heeft in ieder geval tot een grotere uitstroom geleid dan in 2005. Het is nu de uitdaging om de mensen met een grotere afstand te reïntegreren. Cijfers en soorten trajecten zijn te vinden in het Toetsingskader sociale zaken.
1
Aan de slag met het werkdeel, Divosa, augustus 2006
6
3.3. activeringstrajecten In een soort productcatalogus zijn momenteel 13 verschillende activeringstrajecten voor
uitkeringsgerechtigden voorhanden. Om zoveel mogelijk kansen te benutten heeft Oostzaan afspraken gemaakt over de bandbreedte waarbinnen middelen en instrumenten kunnen worden ingezet. De consulenten in Zaanstad maken van alle mogelijkheden gebruik om cliënten uit
Oostzaan te activeren. Het aanbod is gevarieerd naar leeftijd, beperkingen/ mogelijkheden. Het kunnen kiezen uit zoveel verschillende activeringstrajecten biedt maximaal de mogelijkheid
maatwerk te leveren. Vrijwilligersactiviteiten vallen onder het terrein van de maatschappelijke
participatie. Voor sommige uitkeringsgerechtigden is vrijwilligerswerk de eerste stap op weg naar betaald werk.
Zaanstad heeft een contract met vier uitvoerende organisaties die Work First-trajecten aanbieden.
De werkzaamheden zijn medio 2006 begonnen en hebben geleid tot bijna 10 % uitstroom. Kern is dat de werkzoekende een arbeidsovereenkomst krijgt aangeboden voor een (leer)werkplek met
werkplekcoaching. De uitkering kan beëindigd worden en rust niet meer op het I-deel. Er kan pas een uitspraak gedaan worden over de doelmatigheid van deze instrumenten als er onderzoek wordt gedaan naar de duurzaamheid van de uitstroom.
3.4. gesubsidieerde arbeid In navolging van het rijksbeleid heeft het college in maart 2006 besloten de oude ID-regeling af te schaffen. Dit betekent dat er na 1 januari 2007 geen nieuwe (permanent) gesubsidieerde arbeidsplekken meer bijkomen. Eind 2006 zijn zes ID-banen die via NV Werk werden
gesubsidieerd beëindigd. Er is gezocht naar een bundeling van instrumenten om voor deze groep werkzoekenden een uitvoerbare oplossing te realiseren. De meeste werkzoekenden zijn in het vangnet van de sociale zekerheid terecht gekomen.
3.5. premiebeleid In juli 2005 heeft het college ingestemd met het premiebeleid. De premie wordt verstrekt om
mensen te stimuleren regulier werk te aanvaarden. De cliënt ontvangt die premie bij aanvaarding van een niet gesubsidieerde baan.
Tot nu toe heeft er nog geen uitkeringsgerechtigde gebruik van gemaakt. Zij moeten eerst een
jaar werkzaam zijn op een werkplek alvorens voor een premie in aanmerking te komen. Het gaat immers om duurzame uitstroom.
3.6. sociale werkvoorziening De wijziging in de financieringssystematiek voor de sociale werkvoorziening zal niet ingaan per 2007 maar is verplaatst naar 2008. Voor 2006 heeft het uitstel geen financiële consequenties
omdat zowel inkomen als uitgaven gecorrigeerd worden. In de begroting zijn deze posten gelijk. Belangrijke besluitvorming over de regie en de wijze van besteding van het budget moet wel in
2007 plaatsvinden. In 2006 is € 43.820,- uitgegeven aan de sociale werkvoorziening. In 2005 was dat € 41.456,-.
De stand van zaken per 31 december 2005 is als volgt: in Amsterdam zijn in totaal 6
geïndiceerden met een geldige Wsw-indicatie die licht/matig arbeidsgehandicapt zijn; in het sw-
bedrijf Purmerend/Zaanstad zijn 18 geïndiceerden uit Oostzaan werkzaam. In totaal staan er voor Oostzaan twee personen op de wachtlijst.
7
Publiek Overzicht Resultaten Wsw laat zien dat er meer mensen (85 %) werkzaam zijn op een
beschutte arbeidsplek dan in de rest van de provincie (80%). De realisatie van begeleid werken (11 %) loopt achter vergeleken met de provincie (21 %). Het aantal personen op de wachtlijst (54 %) is meer dan in de provincie (43 %). De cijfers over de mate van arbeidshandicap ontlopen elkaar nauwelijks.
3.7 zelfstandigenloket Een van de bijzondere regelingen die (nu nog) door de gemeente moet worden uitgevoerd, is het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen. Van deze regeling wordt zeer weinig gebruik gemaakt (ongeveer twee per vijf jaar), maar een aanvraag voor bedrijfskrediet kan oplopen tot bijna
€ 164.677,-. Zelfs voor grote gemeenten als Den Helder, Alkmaar en Zaanstad is het niet lonend
een aparte afdeling Zelfstandigen te hebben. Om die reden is het Zelfstandigenloket opgericht per januari 2005. Zij bedienen 26 gemeenten in Noord Holland. Oostzaan is een van de deelnemers.
Het zelfstandigenloket heeft ernstige organisatorische problemen gekend in 2006. Dat heeft niet aantoonbaar geleid tot problemen voor Oostzaanse burgers. Er zijn geen aanvragen ingediend; wel hebben drie personen geïnformeerd naar de mogelijkheden.
4. Zorg 4.1. bijzondere bijstand Zorg is te verdelen in bijzondere bijstand en de lokale sociale voorzieningen. De totale uitgaven voor de bijzondere bijstand in 2006 bedroegen bijna € 27.000,-. In de
begroting is € 57.000 opgenomen. Bijzondere bijstand wordt alleen gegeven in bijzondere omstandigheden voor uitgaven zoals financiële transacties, huishoudelijke hulp,
woonkostentoeslag, verhuiskosten, maatschappelijke zorg, (sociaal/medisch) kinderopvang,
langdurigheidstoeslag, medische kosten, duurzame gebruiksgoederen, bril, maaltijdvoorziening en reiskosten.
4.2. Lokale sociale voorzieningen Oostzaan kent als sociale voorzieningen: het Hulpfonds, de Stadspas, de collectieve aanvullende verzekering en schuldhulpverlening. Ondanks het persoonlijk toezenden van een
aanvraagformulier en het ABC-boekje (met een opsomming van alle mogelijkheden) is er zeer beperkt gebruik van gemaakt terwijl alle aangeschrevenen tot de doelgroep behoren.
Een aantal regelingen wordt door Zaanstad uitgevoerd. Een beter bereik van de doelgroep is niet
denkbaar bij een persoonlijke brief. Het is niet duidelijk waarom mensen geen gebruik maken van de mogelijkheden.
De uitgaven blijven steken op € 9.723,-. De drempelvrees is erg hoog. Dit punt zal onderwerp zijn in het beleidsplan 2007.
4.3. chronische zieken en gehandicapten In de begroting is een bedrag opgenomen van € 20.000,- voor de chronisch zieken,
gehandicapten en ouderen, naar aanleiding van een motie van de raad. Ondanks de beperking van
8
de toegang tot de regeling tot de mensen met een minimuminkomen blijft het moeilijk de
doelgroep te definiëren. Zaanstad is bereid de regeling binnen de kaders van de bijzondere bijstand uit te voeren.
Middelen: tot en met 2010 is een bedrag van € 20.000,- in de begroting opgenomen. De
voorbereiding van de verstrekkingen vraagt om een concrete omschrijving van de doelgroep, een productbeschrijving, instructies voor de uitvoering, vastleggen van processen, registratie van
(financiële) gegevens enz. In 2006 heeft het aan capaciteit ontbroken om deze taak uit te voeren. Er zijn zodoende in 2006 geen uitgaven gedaan.
5. Nieuwkomers en vluchtelingen 5.1. Wet Inburgering Met ingang van 1 januari 2007 wordt de nieuwe Wet Inburgering geïmplementeerd. De raad heeft een verordening vastgesteld waarin is bepaald dat asielgerechtigde bijstandsgerechtigden een
aanbod krijgen evenals oudkomers zonder inkomsten uit arbeid of uitkering. De gemeente heeft
een spilfunctie als het gaat om informatievoorziening, handhaving en facilitering. Voor een aantal
groepen is de inburgering vrijwillig, maar eenmaal begonnen geldt de handhaving ook voor deze groep. De inburgering van alle inburgeringsplichtigen zal zich over tien jaar uitspreiden. Het cursusaanbod is aanvankelijk sober, maar kan later opgeschaald worden.
In dit project zal Oostzaan samenwerken met Zaanstad en Wormerland. Er is bestuurlijk overleg. De middelen zijn voor 2006 € 57.000,-. Omdat de eerste gesprekken met inburgeraars pas in 2007 worden gevoerd, is dit budget gereserveerd.
5.2. zorgwet VVTV In 2006 zijn de beleidsregels scherper geformuleerd en aangepast naar de landelijke normen. Het
effect is dat de uitgaven beter in overeenstemming zijn met de inkomsten die het Rijk beschikbaar stelt. Alleen mensen die nog in procedure zijn, maken gebruik van deze reeds afgeschafte regeling.
5.3. taakstelling statushouders Er zijn woningen beschikbaar gesteld die het mogelijk maken dat Oostzaan zijn achterstand in het opvangen van statushouders kan inlopen. In 2006 zijn zeven personen geplaatst. Er is een minder groot aanbod van asielzoekers. COA-centra worden gesloten.
Het inlopen van de achterstand wordt bemoeilijkt door de krapte op de woningmarkt. Er is een
voorstel in voorbereiding om samenwerking te zoeken met de Dienst Wonen in Amsterdam. De verwachting is dat de plaatsing sneller verwerkt kan worden dan door het COA.
6. Kwaliteit De afdeling Interne Controle van de gemeente Zaanstad voert steekproefsgewijs controles uit. Omdat de aantallen in sommige regelingen voor Oostzaan zo laag zijn, vindt vaak een integrale
controle plaats. De accountant van Zaanstad ziet toe op de rechtmatigheid van de wetsuitvoering aan de hand van de beoordeling van de werkprocessen en de correcte toepassing daarvan. De
9
accountant van Oostzaan voert een steekproef uit op de steekproef van Zaanstad en beoordeelt de getrouwheid en rechtmatigheid van de financiële verantwoordingsinformatie in de bijlage bij de jaarrekening. Tekortkomingen worden beoordeeld op de mate waarin zij een financieel risico
vormen. Tot nu toe zijn door verbeteringen in de uitvoering de financiële fouten beperkt gebleven tot minder dan het kritische grenspercentage van 1 %.
6.1. verantwoording aan Ministerie SZW Het Rijk heeft met de besluitvorming rondom de wet Single Information / Single Audit voor
specifieke uitkeringen (SISA) gezorgd voor het terugbrengen van de administratieve lasten. Het budget voor de uitvoering van de WWB valt onder de specifieke uitkeringen. De financiële
verantwoording aan het Ministerie SZW moet binnen een vastgestelde termijn geschieden. Oostzaan heeft ruimschoots voldaan aan die norm voor de WWB.
6.2. samenwerking met Zaanstad en Wormerland Bijna 80 % van alle werkzaamheden op het terrein van sociale zaken komt voort uit landelijke regelgeving. Binnen de regelgeving is vaak ruimte is voor locale invulling. Steeds meer
onderwerpen worden in gezamenlijkheid tussen Wormerland, Zaanstad en Oostzaan ontwikkeld. De schaalvoordelen zijn dan het grootst. Wanneer Oostzaan specifiek eigen beleid wil laten
uitvoeren, is dat mogelijk tegen meerkosten. De uitvoering van rijksregelgeving kan goed in samenwerkingsverband plaatsvinden.
6.3. kwaliteitsimpuls In contacten met de accountant over de interne controle van sociale zaken worden opmerkingen gemaakt die wellicht verwerkt zijn de managementletter. Dit instrument geeft mogelijk
aanbevelingen voor de verbetering van processen en sturing om het risico te beperken. De
rechtmatigheid is een vast onderdeel van de controle. Wanneer de foutmarge onder de 1 % van alle inkomsten en uitgaven ligt, hetgeen het geval is, worden er geen consequenties aan verbonden. Gebruikte afkortingen COA
Centrum Opvang Asielzoekers
DKD
digitaal klantdossier
CWI
Centrum Werk en Inkomen
I-deel
inkomensdeel van het WWB-budget
RDW
rijksdienst wegverkeer
LRD
landelijke registratie
SISA
Single Information / Single Audit
UWV
Uitvoeringsorgaan Werknemersverzekeringen
W-deel
werkdeel van het WWB-budget
Sw-bedrijf VVTV
sociale werkvoorzieningsbedrijf
voorlopige vergunning tot verblijf
10
