Beknopt Verslag VAN DE OPENBARE VERGADERING VAN DE COMMISSIE VOOR DE BUITENLANDSE BETREKKINGEN VAN

BV 50

COM 085

BV 50

COM 085

BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS

Beknopt Verslag VAN DE OPENBARE VERGADERING VAN DE COMMISSIE VOOR DE BUITENLANDSE BETREKKINGEN VAN

12 - 01 - 2000 namiddag

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

2000

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E

2

BV 50

AGALEV-ECOLO CVP FN PRL FDF MCC PS PSC SP VLAAMS BLOK VLD VU&ID

: : : : : : : : : :

COM 085 – 12.01.2000

Anders gaan leven / Ecologistes Confédérés pour l'organisation de luttes originales Christelijke Volkspartij Front National Parti Réformateur libéral - Front démocratique francophone-Mouvement des Citoyens pour le Changement Parti socialiste Parti social-chrétien Socialistische Partij Vlaams Blok Vlaamse Liberalen en Democraten Volksunie&ID21

Afkortingen bij de nummering van de publicaties :

Abréviations dans la numérotation des publications :

DOC 50 0000/000

DOC 50 0000/000

QRVA HA BV PLEN COM

: Parlementair document van de 50e zittingsperiode + het nummer en het volgnummer : Schriftelijke Vragen en Antwoorden : Handelingen (Integraal Verslag) : Beknopt Verslag : Plenum : Commissievergadering

QRVA HA CRA PLEN COM

Officiële publicaties, uitgegeven door de Kamer van volksvertegenwoordigers Bestellingen : Tel. : 02/549 81 60 Fax : 02/549 82 74 www.deKamer.be e-mail : [email protected]

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

: Document parlementaire de la 50e législature, suivi du n° et du n° consécutif : Questions et Réponses écrites : Annales (Compte Rendu Intégral) : Compte Rendu Analytique : Séance plénière : Réunion de commission

Publications officielles éditées par la Chambre des représentants Commandes : Tél. : 02/549 81 60 Fax : 02/549 82 74 www.laChambre.be e-mail : [email protected]

2000

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E

BV 50

COM 085 – 12.01.2000

3

INHOUD

COMMISSIE VOOR DE BUITENLANDSE BETREKKINGEN – C 085 VRAGEN – van de heer Francis Van den Eynde tot de vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over de diplomatieke vertegenwoordiging bij de begrafenis van president Franjo Tudjman (nr. 716) Sprekers : Francis Van den Eynde en Louis Michel, vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken

5

– van de heren Yvon Harmegnies en Ferdy Willems tot de minister van Buitenlandse Zaken over de situatie in Tibet (nrs 715 en 723) Sprekers : Yvon Harmegnies, Ferdy Willems en Louis Michel, vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken

6

– van de heer Servais Verherstraeten en mevrouw Leen Laenens tot de vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over de levering van nucleair materiaal aan Pakistan (nrs 738 en 741) Sprekers : Servais Verherstraeten en Leen Laenens en Louis Michel, vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

2000

7

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E

BV 50

COM 085 – 12.01.2000

5

COMMISSIE VOOR DE BUITENLANDSE BETREKKINGEN OPENBARE VERGADERING WOENSDAG 12 JANUARI 2000 NAMIDDAG

VOORZITTER :

de heer Geert VERSNICK De vergadering wordt geopend om 14.35 uur.

VRAGEN DIPLOMATIEKE VERTEGENWOORDIGING PRESIDENT TUDJMAN

ervan overtuigd dat een regeringsafgevaardigde de plechtigheid zou bijwonen. BIJ DE BEGRAFENIS VAN

Vraag van de heer Francis Van den Eynde tot de viceeerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over "de onvoldoende diplomatieke vertegenwoordiging van ons land bij de begrafenis van het Kroatisch staatshoofd Franjo Tudjman" (nr. 716) De heer Francis Van den Eynde (VL. BLOK) : De regering volgde de clan van "politiek correcten" in Europa en besliste slechts een diplomatiek vertegenwoordiger af te vaardigen naar de begrafenis van de Kroatische president Tudjman. Dat heeft wellicht te maken met de nogal autoritaire trekjes van zijn regime en met het statuut van de pers in dat land. Tudjman was echter zeer populair en bovendien democratisch verkozen in een niet zover afgelegen Europees land. De regering hanteert in deze twee maten en twee gewichten. De vorige minister bracht wel een bezoek aan Cuba. Indien Fidel Castro zou overlijden, ben ik

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

West-Europa stelt zich arrogant op ten aanzien van Oost-Europa. Ook in West-Europa zijn er voorbeelden te vinden van een pers die gebonden is aan bepaalde partijen. West-Europa maakt zich aldus niet populair in Oost-Europa. Vanwaar die arrogante opstelling naar aanleiding van de begrafenis van president Tudjman ? Minister Louis Michel (in het Nederlands) : Op Europees niveau werden geen specifieke afspraken gemaakt over de vertegenwoordiging op de begrafenis van president Tudjman. Voor zo'n vertegenwoordiging bestaan er geen internationale protocollaire regels. De heer Tudjman werd via democratische weg tot president van Kroatië gekozen. Kroatië komt echter een aantal verbintenissen niet of slechts ten dele na. De EU-landen willen dat de democratische hervormingen in Kroatië worden verdergezet.

2000

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E

6

BV 50

België werd op de begrafenis vertegenwoordigd door onze ambassadeur in Zagreb, die de officiële vertegenwoordiger van ons land in Kroatië. Ik ken geen "scenario" voor de vertegenwoordiging op andere begrafenissen. Elke beslissing over de Belgische vertegenwoordiging op een begrafenis van een buitenlands staatshoofd wordt afzonderlijk genomen, rekening houdend met alle nuttige elementen. De heer Francis Van den Eynde (VL. BLOK) : Er zijn natuurlijk geen protocollaire regels, maar er zijn wel een aantal tradities. Kroatië is een Europees land en toch geen dictatuur. Bij het overlijden van Fidel Castro zal wellicht wel een ministeriële vertegenwoordiging de begrafenis bijwonen. Dat is hypocriet. Wij hebben er alle belang bij om tegenover Oost-Europese landen niet al te arrogant op te treden. De voorzitter : Het incident is gesloten.

SITUATIE IN TIBET – Vraag van de heer Yvon Harmegnies tot de vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over "Tibet" (nr. 715) – Vraag van de heer Ferdy Willems tot de vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over "Tibet" (nr. 723) De heer Yvon Harmegnies (PS) : De overgang naar het jaar 2000 was geen vreugdevol gebeuren voor het Tibetaanse volk : het betekende voor de Tibetanen ook vijftig jaar Chinese overheersing over hun grondgebied. De Chinezen trachten de Tibetaanse bevolking te assimileren en de meest elementaire rechten worden met voeten getreden. Schendingen van de mensenrechten en vrijheid van godsdienst zijn schering en inslag, en China controleert naar eigen goeddunken de keuze van de grote lama's. Naar schatting 1.200.000 Tibetanen zijn sinds 1950 omgebracht onder de Chinese bezetting. Het Chinees werd tot officiële taal van Tibet gebombardeerd ; betrekkingen in overheidsdienst zijn voorbehouden aan Chinezen. Sinds 1979 mag de Tibetaanse godsdienst niet meer worden beleden. Er werden zo'n 6.000 tempels verwoest. Vrijheid van godsdienst staat nochtans ingeschreven in de Chinese grondwet. De Chinese autoriteiten proberen de Tibetaanse lama's in diskrediet te brengen. De door de Chinezen opgedrongen elfde Panchen Lama wordt door de Tibetanen niet erkend. De recente vlucht van de zeventiende Karmapa Lama, is een smadelijke nederlaag voor Peking.

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

COM 085 – 12.01.2000

Intussen gaat de Chinese immigratie maar door, en ook het Chinese leger is massaal aanwezig in Tibet, zo een 300.000 militairen volgens bepaalde bronnen. Volgens een recent rapport zouden er in Tibet op drie plaatsen kernraketten opgesteld staan en zouden de Chinezen over een oppervlakte van 20 km≈ van de Tibetaanse hoogvlakte kernafval storten. Het Westen reageert met onverschilligheid en protesteert niet. De rentabiliteit van het handelsverkeer met China staat blijkbaar voorop. Kan België de publieke opinie niet sensibiliseren en de Europese autoriteiten ertoe aanzetten een dialoog aan te knopen met de Chinezen opdat de rechten van de minderheden zouden worden gerespecteerd ? De heer Ferdy Willems (VU-ID) : China is een eigenaardig land : het kent 30 provincies en 56 nationaliteiten, waarvan één, de Han, dominant is. China treedt imperialistisch op ten aanzien van het Noord-Westen, Xinian, en van Tibet. Daarbij spelen elementen als strategisch belang, bodemrijkdommen, nucleaire belangen, religieuze en culturele motieven. Het verzet komt voornamelijk uit het buitenland, India en Kazakstan, daarnaast ook uit het land zelf. Tibet werd in 1965 opgesplitst, zodat nog een derde van het grondgebied en de bevolking rest, dit ten voordele van de Han. Het boeddhistisch verzet van de Dalai Lama is in deze belangrijk. Hij pleitte recentelijk voor het stelsel "één land, twee systemen". Het binnenlands verzet wordt gekenmerkt door de grote opstanden van 1959 en 1989. Daarnaast kwamen tussen 1950 en 1990 één miljoen mensen om ingevolge de "Chinese Vrede", en er was sprake van verkrachtingen, van schendingen van de mensenrechten op grote schaal en van culturele repressie. De Kamer keurde onder de vorige regering een resolutie goed voor Tibet. China reageerde daarop. Als autonome regio zou Tibet genieten van respect voor mensenrechten en culturele rechten. Die belofte is hemeltergend als men dit naast de concrete getuigenissen legt. Wij kunnen niet apathisch toekijken. Wat is de visie van de vice-premier ? Wil hij initiatieven nemen ? Hoe schat hij de economische en diplomatische relaties met China in ? Minister Louis Michel (in het Frans) : Zoals de vorige regering maakt deze regering zich zorgen over de schending van de mensenrechten in de Volksrepubliek China en betreurt ze met name dat de Chinese regering haar taak inzake de bescherming van de etnische, culturele, religieuze en linguïstische identiteit van de Tibetanen niet naar behoren vervult. (Verder in het Nederlands)

2000

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E

BV 50

COM 085 – 12.01.2000

7

De regering zal het Belgisch beleid voortzetten en de nodige inspanningen doen om druk uit te oefenen op de Chinese regering. (Verder in het Frans)

september 1999 heeft knopen doorgehakt. Ze heeft ook de uitvoervergunning afgeleverd onder twee opschortende voorwaarden.

De Belgische actie wordt gevoerd op Europees niveau, in het kader van de dialoog over de mensenrechten tussen de Europese Unie en China, en op bilateraal niveau, telkens wanneer Belgische ministers een bezoek brengen aan China en Chinese ministers voor een bezoek aan België worden uitgenodigd. Sedert mijn indiensttreding hebben er nog geen dergelijke ontmoetingen op ministerieel niveau plaatsgevonden. (Verder in het Nederlands)

Nu blijkt dat al op 18 november het Internationaal Agentschap voor atoomenergie (IAAE) een schrijven heeft gericht aan de regering waarin het aanvoert dat de opgelegde voorwaarden meteen de uitvoering ervan verhinderen. Het materiaal van Alstom zou noodzakelijk zijn om de kerncentrale veilig terug op te starten.

Op de top van 21 december 1999 tussen de EU en China werd het gebrek aan respect voor mensenrechten in China en vooral in Tibet aangekaart. (Verder in het Frans) Ik zie er aandachtig op toe dat die kwestie op Europees niveau niet wordt vergeten, maar het is nu eenmaal een complex dossier. De heer Yvon Harmegnies (PS) : Volgehouden vastberadenheid is hier noodzakelijk. Ik maak me grote zorgen over het beleid van China ten aanzien van Tibet. Wij moeten voor het herstel van de Tibetaanse onafhankelijkheid blijven ijveren. Maar we mogen ons ook geen illusies maken : China is een belangrijke handelspartner en wil zelfs lid worden van de WTO. Het is een delicate situatie, en ik vrees dat Tibet in de eenentwintigste eeuw helemaal in vergetelheid raakt. De heer Ferdy Willems (VU-ID) : Men zoekt nu openingen in verband met Hongkong, Macao en Taiwan. Misschien bestaat de mogelijkheid om iets te doen via de contacten tussen de Taiwanese opposanten en de Tibetanen. De voorzitter : Het incident is gesloten.

LEVERING VAN NUCLEAIR MATERIAAL AAN PAKISTAN – Vraag van de heer Servais Verherstraeten tot de viceeerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over "de levering van nucleair materiaal aan Pakistan" (nr. 738) – Vraag van mevrouw Leen Laenens tot de vice-eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken over "een brief van IAAE inzake levering aan Pakistan van nucleair materiaal door de firma Alstom" (nr. 741) De heer Servais Verherstraeten (CVP) : De eventuele levering van nucleair materiaal door Alstom aan Pakistan heeft veel stof doen opwaaien. De kabinetsraad van 10

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

Wat is de huidige stand van zaken in de operationaliteit van de kerncentrale van Kanupp ? Wat is de inhoud van de brief die het IAAE verstuurde ? Naar wie werd ze verzonden ? Bestaan er aanwijzingen dat Pakistan de toepassing van de full scope safeguards zal aanvaarden ? Hoe is het mogelijk dat een staatssecretaris die niet bevoegd is voor de exportlicenties voor nucleair materiaal, vroeger op de hoogte was van de brief dan de eerste minister aan wie de brief gericht was ? Is zo'n interventie van het IAAE gebruikelijk ? Is deze brief een nieuw element ? Gaat ze de houding van de regering wijzigen ? Wat zal ze antwoorden ? Is de centrale van Kanupp nu in werking ? Is de tweede voorwaarde vervuld ? Is Pakistan bereid haar nucleaire installaties te laten controleren door het IAAE ? Waaruit bestaan die controles ? Geldt die controle alleen voor de betrokken centrale ? Mevrouw Leen Laenens (Agalev-Ecolo) : De brief van het IAAE zou bekend zijn geweest bij het betrokken bedrijf Alstom, nog voor de premier deze ontving. Welk tracé volgde deze brief ? Waren uw diensten ervan op de hoogte dat deze brief werd verzonden ? Wat is de houding van uw administratie hier in België en die van de delegatie van België inzake dit dossier ? Welke initiatieven hebben ze in dit dossier genomen ? Hoe komt het dat het IAAE deze brief opgesteld heeft op vraag van Pakistan ? Heeft ons land tegen deze aanpak geprotesteerd ? Zo ja, wat was de reactie van het IAAE ? Minister Louis Michel (in het Nederlands) : De Belgische ambassade in Wenen heeft mijn departement op 23 november op de hoogte gebracht van de brief van het IAAE aan de premier. De bevoegde dienst van mijn administratie ontving die brief op 14 december. De laattijdige verzending had te maken met de noodzakelijke toevoeging van een technische nota, die uiteindelijk werd vervangen door een onderhoud van onze ambassadeur met de veiligheidsdirectie van het IAAE op 10 december.

2000

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E

8

BV 50

Kanupp beschikt inderdaad over een verouderde controle-uitrusting. Zij menen dat zulks ernstige gevolgen zou kunnen hebben. De bestelde uitrusting is volgens het IAAE noodzakelijk voor het vrijwaren van de veiligheid. Ondanks de afwezigheid van een akkoord voor algemene garanties, is het IAAE-garantiestelsel toch van toepassing op Kanupp, volgens een garantieakkoord van 1969. Op grond daarvan bevestigt het IAAE dat in de centrale op geen enkel moment kan worden vastgesteld dat nucleair materieel werd aangewend voor militair of ander onwettig gebruik. De atoomcentrale van Kanupp zou sinds begin december 1999 in werking zijn. Het IAAE-stelsel is volledig van toepassing op de Kanupp-centrale. Het land lijkt bereid een ad hoc-stelsel te aanvaarden voor de uitrusting die door Alstom zou worden geleverd. Ik zal de regeringsbeslissing van december eerbiedigen en ben ook blij met de positieve samenwerking tussen de administratie en mijn kabinet. Ik ben echter niet op de hoogte van het feit hoe de brief van het IAAE is uitgelekt. Ik bevestig de beslissing van de regering van 10 december jongstleden. Het KB van 19 oktober 1999 heeft de bevoegdheid voor de exportvergunning van nucleair materiaal toegekend aan de respectieve ministers van Buitenlandse Zaken en Economie. In de brief van IAAE zitten geen nieuwe elementen. Pakistan is niet bereid het systeem van safeguard aan te nemen, zodat de regeringsbeslissing ongewijzigd gehandhaafd blijft.

COM 085 – 12.01.2000

De heer Servais Verherstraeten (CVP) : De uitleg over de ontvangst van de brief overtuigt mij niet. Men had sneller open kaart moeten spelen. De eerste voorwaarde zou vervuld zijn, maar zeker is het niet. Het moet ja of neen zijn. De algemene controle blijft blijkbaar vereist voor de regering. Mag ik ervan uitgaan dat de regering in die zin zal antwoorden ? Minister Louis Michel (in het Nederlands) : De brief bevat eigenlijk geen nieuw element op basis waarvan het dossier zou moeten worden heropend. Alles draait rond de toepassing van de zogenaamde full scope safeguards. Wat het Internationaal Atoomagentschap voorstelt laat alleen de controle op de centrale van Kanupp draaien. (Verder in het Frans) Pakistan voldoet niet aan de tweede voorwaarde. Het heeft de full scope safeguards, een regeling waarbij het zich aan de controle door het IAAE voor al zijn centrales moet onderwerpen, nog altijd niet onderschreven. Dat komt er in feite op neer dat Pakistan de inhoud van het non-proliferatieverdrag zou moeten aanvaarden, wat het weigert. Er is dus niets veranderd, en men kan België toch niet verwijten dat Pakistan weigert de full scope safeguards te onderschrijven ! De voorzitter : Het incident is gesloten. – De openbare commissievergadering wordt gesloten om 15.25 uur.

Drukkerij St-Luc • Nazareth • Tel 09/385 44 03

K A M E R • 2 e Z I T T I N G VA N D E 5 0 e Z I T T I N G S P E R I O D E

1999

2000

C H A M B R E • 2 e S E S S I O N D E L A 5 0 e L É G I S L AT U R E