Bachelorproef. Ontwikkeling Het Leeg De Rietbeemden. Marilyn Calewaert. Professionele Bachelor in het Vastgoed Landmeten. Promotor: Mr

Bachelorproef Ontwikkeling Het Leeg – De Rietbeemden

Marilyn Calewaert Professionele Bachelor in het Vastgoed Landmeten Promotor: Mr. Bens Academiejaar 2011-2012 - 1ste Zittijd

Bachelorproef Ontwikkeling Het Leeg – De Rietbeemden

Marilyn Calewaert Professionele Bachelor in het Vastgoed Landmeten Promotor: Mr. Bens Academiejaar 2011-2012 - 1ste Zittijd

Woord vooraf Als laatstejaarsstudente landmeten is het maken van een bachelorproef een onmisbaar element in mijn af te leggen opleidingstraject. Reeds in het begin van het tweede jaar wist ik al welk onderwerp ik zou nemen, namelijk de ontwikkeling van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. De reden van mijn keuze hoeft absoluut niet vergezocht te worden. Ik voel me gewoonweg erg betrokken bij dit onderwerp, aangezien ik opgroeide in deze wijk. Tot mijn 14 jaar woonde ik in deze rustige buurt en elke dag opnieuw genoot ik van de prachtige weiden als mijn dagelijks uitzicht. De rust, de lieve paarden, de ruimte, de weiden, … het was mijn speelparadijs. Ik zou het dan ook verschrikkelijk vinden als dit allemaal geruild moet worden voor bakstenen en beton. Dit lijkt me alles behalve een eerlijke ruil. Ik mag echter zeker en vast niet vergeten om eerst verschillende mensen zeer hartelijk te bedanken voor hun hulp en steun die ze mij boden. Zij hebben een enorme bijdrage en meerwaarde geleverd aan mijn bachelorproef, waarvoor hartelijk dank! Allereerst zou ik graag mijn ouders willen bedanken. Zonder hun steun en geloof in mij was ik niet eens opnieuw beginnen studeren, na mijn eerste mislukte studierichting Toegepaste Taalkunde. Lieve mama en papa, bedankt voor alles! Degene die ik ook zeer veel dank verschuldigd ben is de heer Luc Antonissen, mijn leraar aardrijkskunde tijdens mijn middelbare schoolcarrière. Had het niet aan hem gelegen, ik had nog steeds niet gehoord van het beroep landmeterexpert. Ik vertelde hem over mijn interesse in de cartografie en vroeg hem uitleg over de studierichting Geografie, aangezien ik wist dat hij hiervan het diploma op zak had. Hij heeft me toen de studierichting Vastgoed – Landmeten aangeraden aangezien dat beter bij mijn interesses en mijn kunnen zou aansluiten. Ik hoorde het echter donderen in Keulen bij het horen van die studierichting. Toch heeft hij me weten te overtuigen, waarvoor ik hem eeuwig dankbaar ben. Beste meneer Antonissen, bedankt voor mijn rooskleurige toekomst! Het gemeentebestuur van Brasschaat zou ik ook hartelijk willen bedanken. Allereerst, bedankt dat ik stage mocht lopen op jullie dienst Planologie. In het bijzonder zou ik graag Cathy Jambon, Richard Pauwels, Martine Kenis, Tamara Dierckx en Anne Meeusen voor hun bijdrage aan mijn bachelorproef. Bij hen kon ik altijd terecht voor vragen en dankzij hen heb ik veel meer informatie kunnen vergaren voor mijn bachelorproef dan ik ooit had durven hopen. Ook Simonne Michielsen en Jan Dehaes, beide leden van het buurtcomité van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden, zou ik graag willen bedanken voor hun steun. Jan stond meteen paraat toen ik vroeg om eens ideeën uit te wisselen. Jan en Simonne nodigden me meteen uit voor een wandeling doorheen de wijk en vertelden me alles wat ze zelf wisten met betrekking tot deze wijk. Simonne apprecieerde als geen ander mijn bevindingen en vroeg geregeld achter mijn visie. Er worden nog geregeld e-mails uitgewisseld, wat me enorm verheugd. Simonne en Jan, bedankt! De heer Tim Bens, mijn promotor voor mijn bachelorproef, wil ook nog bedanken. Graag ontving hij me wekelijks, om me met raad en daad bij te staan en om mijn teksten te verbeteren. Bedankt voor alle goede tips en de tijd die u in mijn bechalorproef wou steken. Ten slotte zou ik een paar van mijn goede vrienden willen bedanken die me maar al te graag kwamen helpen of vergezellen tijdens mijn opmetingen van het projectgebied. Niels Deferme, Jorinde Oderkerk, Tom Loux, Bart van Os en Richard Gebauer, bedankt om me te helpen met die steeds zo aanstekelijke lach op jullie gezichten. Extra dank gaat naar mijn vriend Niels Deferme, die me altijd weet op te vrolijken en aan te moedigen wanneer ik even het bos door de bomen niet meer zag. Veel liefs voor jullie allen!

Inhoudstafel Inleiding ................................................................................................................................ 6 1. Situering............................................................................................................................ 7 1.1 Foto’s ............................................................................................................................. 12 1.2 Laarse Beek ................................................................................................................... 18 1.3 Historiek ......................................................................................................................... 20 2. Ruimtelijke Ordening ..................................................................................................... 30 2.1 Gewestplan .................................................................................................................... 30 2.2 Bijzonder Plan van Aanleg.............................................................................................. 32 2.3 Gemeentelijke Ruimtelijke Structuurplan ........................................................................ 36 2.3.1 Het informatief gedeelte............................................................................................... 36 2.3.2 Het richtinggevend gedeelte ........................................................................................ 41 2.3.3 Het bindend gedeelte .................................................................................................. 45 2.4 Gemeentelijk Milieubeleidsplan ...................................................................................... 46 2.4.1 Water........................................................................................................................... 46 2.4.2 Mobiliteit ...................................................................................................................... 46 2.4.3 Natuur ......................................................................................................................... 47 2.5 Kort samengevat ............................................................................................................ 48 3. Ontwerp van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden door Brasschaat........................... 49 3.1 De Voorkempen ............................................................................................................. 50 3.2 Decreet Grond- en pandenbeleid.................................................................................... 50 3.3 Buur ............................................................................................................................... 52 3.4 Masterplan ..................................................................................................................... 53 3.4.1 Het ontwerp ................................................................................................................. 53 3.4.2 Fasering ...................................................................................................................... 59 3.4.3 Masterplan afgekeurd .................................................................................................. 60 4. Wateroverlast.................................................................................................................. 61 4.1 Watertest Aquafin ........................................................................................................... 63 4.2 Watertoets ...................................................................................................................... 63 4.3 Hydraulische en omgevingsstudie ARCADIS.................................................................. 71 4.4 Samenvatting waterstudies............................................................................................. 83 5. Ontsluiting van de wijk .................................................................................................. 85 5.1 Verkeersnota .................................................................................................................. 85 5.2 Eigen voorstel................................................................................................................. 89 6. Natuur.............................................................................................................................. 90 6.1 Habitatrichtlijngebied Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen ....................... 93 6.2 Korte omloopbossen....................................................................................................... 95 7. Klachten van buurtbewoners ........................................................................................ 98 7.1 Argumenten .................................................................................................................... 99 7.2 Acties ........................................................................................................................... 101 8. Mogelijke oplossingen ................................................................................................. 109 8.1 Het masterplan van BUUR ........................................................................................... 109 8.2 Ophoging terrein ........................................................................................................... 110 8.3 Geen bijkomende woningen ......................................................................................... 112 8.4 Afschaffing BPA ........................................................................................................... 112 8.5 PRUP ........................................................................................................................... 112 9. Uitwerking meest geschikte oplossing ....................................................................... 114 9.1 Eigen mening ............................................................................................................... 114 9.2 Eigen voorstel............................................................................................................... 115 9.3 Praktisch ...................................................................................................................... 118 9.3.1 Opmeting terrein ........................................................................................................ 118 9.3.2 Verkavelingsontwerp of bouwaanvraag? ................................................................... 118 9.3.3 Bouwaanvraag .......................................................................................................... 118 9.3.4 Aanvraag PRUP ........................................................................................................ 119 4|Pagina

10. Besluit ......................................................................................................................... 121 11. Literatuurlijst .............................................................................................................. 122 12. Figuurlijst .................................................................................................................... 125 13. Tabellenlijst................................................................................................................. 128 14. Bijlagenlijst ................................................................................................................. 129

5|Pagina

Inleiding Deze bachelorproef geeft een uitvoerige uiteenzetting over de ontwikkeling van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Er wordt onderzocht of een grootschalig project voor sociale woningen wel mogelijk is, ondanks de overstromings- en mobiliteitsproblemen en de kritiek van de buurtbewoners. Sinds de komst van het BPA nr. 22 Het Leeg/Rietbeemden in de jaren ’70, zijn de percelen gelegen tussen De Heuvels en het golfterrein van Brasschaat bestemd voor gegroepeerde sociale woningbouw. Kort nadien werd er een ontwerpplan gemaakt voor dit gebied waarin niet alleen woningen, maar ook winkel- en sportcentra, scholen enzovoort in voorzien werden. Dit plan werd echter nooit gerealiseerd waardoor tot op de dag van vandaag de buurtbewoners nog steeds kunnen genieten van het mooie rustgevende open landschap dat je hier vindt. Dit open landschap is echter bedreigd. Vanwege het gronden pandendecreet moet Brasschaat een 300tal extra sociale woningen voorzien tegen 2025. Voor het realiseren van die extra woningen, komt de wijk Het Leeg – De Rietbeemden in aanmerking vanwege haar bestemming “woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningbouw”. Het studiebureau BUUR maakt hiervoor het masterplan. Er zal echter rekening gehouden moeten worden met de problematiek van deze wijk. De buurtbewoners ondervinden veel wateroverlast vanwege de ligging in overstromingsgebied en een zeer hoge grondwaterstand. Daarnaast heeft deze wijk nu al ontsluitingsproblemen, laat staan wanneer het bevolkingsaantal in deze wijk zal verdubbelen. Nog een grote zorg is het verlies van de natuur. Het mooie open landschap is erg geliefd bij de buurtbewoners. Vandaar mijn onderzoeksvraag “Is een grootschalig project voor sociale woningen wel mogelijk ondanks de overstromings- en mobiliteitsproblemen en de kritiek van de buurtbewoners?”

6|Pagina

1. Situering De wijk Het Leeg – De Rietbeemden bevindt zich in het zuiden van Brasschaat, een gemeente die gelegen is in de provincie Antwerpen. Brasschaat heeft de stad Antwerpen, Kapellen, Schoten, Wuustwezel en Brecht als buurgemeentes. Het is een zeer groene gemeente met een oppervlakte van 38,5km². In 2010 telde de gemeente 37.184 inwoners.

Figuur 1: Situering Brasschaat

Het Leeg – De Rietbeemden is afgebakend door de Miksebaan in het noorden, de Brasschaat Open Golf & Country Club in het westen, de Laarse Beek in het zuiden en de Elshoutbaan in het westen. Het te ontwikkelen gedeelte van deze wijk bestaat uit twee delen. Het eerste deel betreft de uiterste groenstrook, grenzend aan de Brasschaat Open Golf & Country Club. Deze groenstrook bestaat uit een weide in het noorden die grenst aan de Valeriaan, het beboste deel in het midden van deze strook waar het speelterrein De Driehoekjes zich gevestigd heeft, het BMX-terrein ten zuiden van De Driehoekjes en naast het golfterrein en de twee naast elkaar gelegen weiden in het zuiden die begrensd worden door de Laarse Beek. Deze gehele strook is goed voor 10ha 36a 07ca. Het tweede deel van het te ontwikkelen gedeelte bestaat uit de weiden langs beide kanten van Het Leeg, reikend tot aan de Beemdenstraat in het noorden, de tuinen van De Tomermaat in het oosten, de Laarse Beek in het zuiden en de tuinen van De Heuvels in het westen. Deze gehele strook telt zo’n 17ha 33a 24ca. Hieronder volgen drie kaarten ter verduidelijking. De eerste is een satellietfoto met gebiedsaanduiding, de tweede is een topografische kaart en de derde is een wegenkaart met aanduiding van het projectgebied. Een duidelijkere satellietfoto vind je in de bijlage 1.

7|Pagina

Figuur 2: Luchtfoto + gebiedsaanduiding

Figuur 3: Topografische kaart

8|Pagina

Figuur 4: Gedetailleerd stratenplan

9|Pagina

Brasschaat Open Golf & Country Club: Brasschaat heeft een open golf dat bestaat uit 18 holes. Twee grote vijvers zorgen voor een extra uitdaging en het terrein geniet Britse kwaliteit. Tevens beschikt het over de grootste overdekte driving range, met andere woorden een oefenterrein, van België. Het golfterrein heeft zich hier gevestigd rond eind jaren ’80, wanneer de voormalige gemeentelijke stortplaats werd verwijderd. Het heuvelachtige landschap werd verkregen door nietverwijderde afvalbergen die bedekt werden met zand om geurhinder tegen te gaan. De Brasschaat Open Golf & Country Club is dagelijks open en organiseert verscheidene wedstrijden per jaar.

Figuur 5: Brasschaat Open Golf & Country Club

Figuur 6: Brasschaat Open Golf & Country Club

De Driehoekjes: Vzw De Driehoekjes is een speelpleinwerking die zich sinds 1978 heeft gevestigd in het beboste gedeelte van De Rietbeemden, gelegen naast het golfterrein. Kinderen tussen 4 en 12 jaar kunnen er elke werkdag van de paas- en zomervakantie van 7u15 tot 18u terecht. De jonge monitors laten de kinderen rustig samen spelen en organiseren per opvangdag twee groepsactiviteiten dat meestal themagericht is. De Driehoekjes hebben het volledig beboste terrein ter beschikking, evenals de mooie idyllische vijver en een groot lokaal.

Figuur 7: De Driehoekjes

Figuur 8: De Driehoekjes

Pillboxtrails: De weide, gelegen achter De Driehoekjes en naast het golfterrein, werd sinds 2008 omgebouwd tot een BMX-parcours van serieuze omvang. Het initiatief kwam vanuit de jongeren zelf. Ze hebben, dankzij de jeugddienst van Brasschaat, tijdelijk toestemming gekregen om die weide te gebruiken als hun eigen BMX-terrein. De voorwaarde was wel dat 10 | P a g i n a

ze deze zelf aanlegden en blijven onderhouden. Als hulpmiddel hebben zij twee dagen een kraan ter beschikking gekregen van de gemeente om een paar grote jumps en een afzetplatform aan te leggen. Alle andere jumps hebben de jongeren eigenhandig gebouwd en op dit moment hebben zij er 18. Dat houdt in dat er 36 heuvels zijn want elke jump bestaat uit een afzet en een landing. Daarbuiten hebben ze nog verscheidene kombochten en werken ze continu nieuwe ideeën uit of verbeteren en restaureren ze hun bestaande jumps. De BMX-ers noemen hun terrein Pillboxtrails en hebben zelfs hun eigen website gemaakt. In de weekends kunnen zij rekenen op een 20tal BMX-ers en dit aantal loopt op in de vakanties en bij mooi weer. Aangezien dit terrein tevens in het projectgebied ligt bestaat er een grote kans dat het zal moeten verdwijnen. De bouwers en bezoekers van dit terrein pleiten voor het behoudt van hun BMX-parcours aangezien dit het enige parcours in Brasschaat en omstreken is waar zij terecht kunnen. Een krantenartikel met een interview met de oprichters van Pillboxtrails is te vinden in bijlage 2.

Figuur 9: Pillboxtrails




11 | P a g i n a

1.1 Foto’s

Figuur 13: Foto 1 De Heuvels

Figuur 14: Ligging foto's

Figuur 15: Foto 2 Beemdenstraat

12 | P a g i n a

Figuur 16: Foto 3 Zicht vanuit Beemdenstraat tussen De Heuvels en Het Leeg

Figuur 17: Foto 4 Ligging nieuwe ontsluitingsweg

Figuur 18: Foto 5 Het Leeg

Figuur 19: Foto 6 Het Leeg

13 | P a g i n a

Figuur 20: Foto 7 Zicht vanuit Het Leeg op achterkant De Tomermaat

Figuur 21: Foto 8 Zicht tussen De Tomermaat en De Heuvels

Figuur 22: Foto 9 Zicht vanuit Beemdenstraat tussen Het Leeg en De Tomermaat

Figuur 23: Foto 10 Beemdenstraat

14 | P a g i n a

Figuur 24: Foto 11 De Tomermaat

Figuur 25: Foto 12 De Vis

Figuur 26: Foto 13 Melde

Figuur 27: Foto 14 Zicht tussen Melde en Pillboxtrails

15 | P a g i n a

Figuur 28: Foto 15 Skatepleintje

Figuur 29: Foto 16 BMX-parcours Pillboxtrails

Figuur 30: Foto 17 Zicht vanuit Pillboxtrails naar Melde

Figuur 31: Foto 18 Braam

16 | P a g i n a

Figuur 32: Foto 19 Braam

Figuur 33: Foto 20 Wilg

Figuur 34: Foto 21: Zicht tussen Wilg en golfterrein

17 | P a g i n a

1.2 Laarse Beek Brasschaat behoort tot het deelbekken het Beneden Schijn, dat op zich dan weer hoort bij het Benedenscheldebekken, dat deel uitmaakt van het stroomgebeid van de Schelde. Brasschaat bevat verschillende waterlopen, waaronder de Laarse Beek. De Laarse Beek is een beek die als gemeentegrens stroomt tussen Brasschaat en Schoten en tevens dienst doet als zuidelijke grens van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. De officiële grens tussen Brasschaat en Schoten ligt in het midden van de Laarse Beek. Deze beek heeft zijn bron in Brecht, een buurgemeente van Brasschaat, op zo’n 27 meter TAW-hoogte en ligt op de scheiding tussen het Scheldebekken en het Maasbekken. Via Brecht slingert ze tussen Brasschaat en Schoten en zoekt ze verder haar weg via Antwerpen naar de Schelde. Ze krijgt haar stroming via het hoogteverschil. Bij de kruising met de Elshoutbaan ligt de beek op zo’n 11 meter hoogte, bij het begin van het Peerdsbos1 op 8 meter en eens uit het Peerdsbos bevindt ze zich nog maar op 4 meter hoogte. De Laarse Beek is een onbevaarbare waterloop van categorie 2. Dat brengt met zich mee dat de provincie eigenaar is van de bedding en tevens instaat voor het onderhoud van de beek. Tevens is de beek opgenomen in de Atlas der Waterwegen van 1877 en overgenomen in de Atlas der Waterlopen van 1950. Zoals te zien op figuur 35 zijn er ter hoogte van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden drie punten van de Laarse Beek opgenomen waar men afmetingen van overgenomen heeft, namelijk punten D10, D11 en D12. Ter hoogte van punt D10, tegen het golfterrein, heeft een opgenomen kruinbreedte van 2,90m en een opgenomen vloerbreedte van 1,80m. De Laarse Beek verbreedt ter hoogte van D12, tussen de golf en Het Leeg, met een opgenomen kruinbreedte van 3,80m en vloerbreedte van 2,20m. Verder stroomafwaarts versmalt ze weer en heeft ze ter hoogte van D12, tussen Het Leeg en De Heuvels een opgenomen kruinbreedte van 3,00m en vloerbreedte van 1,40m. In bijlage 3. is een uittreksel van de Atlas der Waterlopen (1950) over de Laarse Beek.

Figuur 35: Atlas der Waterlopen (1950)

De beek heeft een goede waterkwaliteit, vooral ter hoogte van het Peerdsbos. Nochtans is de kwaliteit doorheen de jaren niet altijd zo goed geweest. Van 2003 tot 2006 werd ze geklasseerd tot matig verontreinigd. Daardoor voldeed ze niet meer aan alle normen waaraan oppervlaktewater moet voldoen. In 2007 haalde ze echter wel terug alle normen en 1

Het Peerdsbos is een bos dat gelegen is in Brasschaat en reikt tot in Schoten. Op Brasschaatse bodem vloeit ze geleidelijk aan over in het Park van Brasschaat, dat slechts door de Elshoutbaan gescheiden is van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden.

18 | P a g i n a

in 2008 werd ze gekenmerkt als een beek met matige biologische waterkwaliteit. De Laarse Beek heeft een zeer rode kleur, dit heeft echter niets te maken met de vervuiling maar wel met het hoge ijzergehalte van de bodem. Rond en in de Laarse Beek vindt men veel kenmerkende fauna en flora. Het is een trekpleister voor blauwe reigers en ijsvogels. In de beek leven ook talrijke vissoorten, waaronder de sterk bedreigde rivierdonderpad en de bedreigde kleine modderkruiper. De rivierdonderpad is een kleine bodemvis met een dikke kop en twee rugvinnen. Ze hebben geen schubben en hebben een bruine kleur met donkere vlekken. Ze hebben een brede mond en hun ogen liggen boven op hun kop. Hij is volledig beschermd door de Wet op Riviervisserij en geniet ook Europese bescherming. De kleine modderkruiper is een langwerpige zoetwatervis van ongeveer 14cm lang. Hij is bovenaan grijzig en heeft een geelachtige onderkant. Op zijn zijkanten heeft hij verschillende ronde zwarte vlekken. Ook deze vissoort geniet volledige bescherming door de Wet op Riviervisserij en Europese bescherming. In bijlage 4 vindt u een artikel uit Landschapskrant De Voorkempen over de Rivierdonderpad.

Figuur 36: Rivierdonderpad

Figuur 37: Kleine modderkruiper

Deze twee vissoorten genieten Europese bescherming aangezien in 2002 de Vlaamse Regering de Laarse Beek heeft aangeduid als Europees habitatrichtlijngebied. Dit brengt met zich mee dat er rekening moet gehouden worden met dat statuut bij elke werken of ingrepen op of rond de Laarse Beek. Dit zal verder worden toegelicht in hoofdstuk 6 Natuur. De Europese Unie heeft namelijk ook een milieubeleid en een van de hoofddoelen is om de biodiversiteit te waarborgen en de bedreigde fauna en flora in stand te houden. Daarom duidt het verschillende habitats, met andere woorden leefgebieden, aan waar zeldzame en bedreigde fauna of flora voorkomen en die bescherming nodig hebben om uitsterving te voorkomen. De Europese Habitatrichtlijn behoort, samen met de Europese Vogelrichtlijn, tot het toezicht van Natura 2000. Dat is een Europese instelling voor de bescherming van natuurgebieden en is tevens ook de grootste ecologische instelling van de wereld.

Figuur 38: Laarse Beek

19 | P a g i n a

1.3 Historiek 1000 – 1900: In de vroege middeleeuwen was de gemeente Brasschaat nog niet op de kaarten te vinden. Het grondgebied van het huidige Brasschaat behoorde toen aan de heerlijkheid1 Ekeren. Deze heerlijkheid was toen de grootste van het Hertogdom Brabant en behoorde tot het Bisdom Luik. Het deel van een middeleeuwse kaart, te zien op figuur 39, dateert van ongeveer het jaar 1000. Ekeren en Schoten zijn reeds op de kaart te vinden. De Laarse Beek heeft hier nog echter de naam Olme. In die tijd was het geen beek maar een rivier met eb en vloed, die rechtstreeks uitmondde in de Schelde. Vandaag de dag is dit niet meer zo, omwille van de vorming van de haven van Antwerpen. Zoals op de dag van vandaag de Laarse Beek een grens vormt, vormde ze in die tijd de grens tussen het bisdom Luik en het bisdom Kamerrijk. Op figuur 40 zie je een deel van een ferrariskaart, van 1775. In de blauwe cirkel zie je het begin van de huidige dorpskern van Brasschaat. De naam “Brasschaet” staat erboven geschreven, toen was het nog een gehucht. In de rode cirkel zie je het gebied waar de huidige wijk Het Leeg – De Rietbeemden zich bevindt. Dit was toen landbouwgrond. Met de zwarte pijl wordt de Laarse Beek aangeduid. De heerlijkheid verloor zijn bestaan in 1789, wanneer het feodale systeem werd afgeschaft tijdens de Franse Revolutie. Ekeren wordt dan een gemeente, waartoe Brasschaat nog steeds behoorde. Op 2 november 1823 heeft de Koning der Nederlanden Brasschaat uitgeroepen tot een aparte gemeente, dus los van Ekeren. Dit werd echter pas officieel op 1 januari 1830. Op figuur 41 zie je een kaart van Brasschaat die dateert van 1863. De dorpskern is al verder uitgegroeid en ook de verschillende gehuchten zijn aangeduid waarvan de meesten vandaag de dag nog steeds zo heten. De huidige wijk Het Leeg – De Rietbeemden is aangeduid met een blauwe cirkel. Je ziet de Beemdenstraat (1) bovenaan en de Laarse Beek (2) onderaan, die op die plaats toen Elshoutsche Beek noemde, ter hoogte van de toenmalige Schotense wijk Elshout. Rechts van de cirkel zie je “Boschbeemd” staan, op de plaats waar zich nu de Brasschaatse Open Golf & Country Club bevindt. In die naam zit ‘beemd’, wat eigenlijk een toponiem2 is. Het duidt graslandpercelen in een beekdal aan.

1

Een heerlijkheid is een bestuursvorm die dateert vanuit de feodale periode uit de middeleeuwen. Het was de tijd van de leenheren en leenmannen. De heer was namelijk eigenaar van de heerlijkheid en had daarop zijn rechten. De heren van de heerlijkheden waren dan weer leenman van hogere heren, meestal van graafschappen, die op hun beurt dan weer leenman waren van de keizer of koning. 2 Synoniem voor plaatsnaam. De naam van de plaats verwijst naar de plaatselijk kenmerken.

20 | P a g i n a

Figuur 39: Historische kaart van het jaar 1000

Figuur 40: Ferrariskaart

21 | P a g i n a

Figuur 41: Brasschaat in 1863

1900 – 1970: Sinds WOII was men in staat om luchtfoto’s te nemen. Op figuur 42 zie je een luchtfoto vanuit 1948. Op deze foto kan je zien dat het huidige kerkhof van het centrum (1) zich heeft gevestigd, in de vorm van een kruis. In Het Leeg staan nu ook de eerste huizen (2), maar van de ontwikkeling van De Tomermaat of de wijk De Rietbeemden is nog niets te bespeuren. De kleine witte vlek (3) op het latere golfterrein is het begin van de gemeentelijke stortplaats van Brasschaat, die zich hier vestigde vlak na WOII. Op een kaart van 1953 ziet Brasschaat er opnieuw anders uit zoals je kan zien op figuur 43. De wijk Het Leeg – De Rietbeemden aangeduid met een blauwe cirkel. Je ziet reeds verschillende huizen in Het Leeg en in de Beemdenstraat. Ook zie je reeds enkele woningen in De Heuvels (1). De Laarse Beek (2) heet ter hoogte van de wijk nog steeds Elshoutbeek. Het gedeelte waar het speelterrein De Driehoekjes (3) zich heeft gevestigd is ook al duidelijk op de kaart te zien, met onder andere de huidige vijver in het midden. Rechts buiten de cirkel zie je nu Rietbeemden staan, op de plaats van het huidige golfterrein. Ten tijde van deze kaart was het moerasgebied, in plaats van het voormalige bosgebied. Vandaar ook de naamswijziging van Bosbeemden naar Rietbeemden. De stortplaats, die niet is aangeduid op de kaart, was toen nog steeds zeer klein en bevond zich tegen de Miksebaan. In 1964 wordt de verkavelingsaanvraag van De Tomermaat goedgekeurd. Op figuur 44, een luchtfoto vanuit 1969, herken je De Tomermaat (1) aan de witte streep. Op die moment zijn ze dus bezig met het aanleggen van de weginfrastructuur. Vanaf 1970 is men begonnen met het verkopen en bebouwen van de kavels van deze verkaveling. De gemeentelijke stortplaats (2) heeft zich ondertussen ook serieus uitgebreid en is herkenbaar aan de grote witte vlek. Toen was er nog geen sprake van recyclage of verbranding. Al het afval werd gewoon opgestapeld en de berg werd groter en groter.

22 | P a g i n a



23 | P a g i n a


1970 – heden: Vanaf 1970 begon De Tomermaat zich te ontwikkelen. Een jaar later, in 1971, startte de aanleg van de E10 wat sinds 1985 de naam E19 kreeg. Het is een belangrijke autosnelweg die Antwerpen met Breda verbindt. Op 17 januari 1972 waren de werken al voltooid. Een half jaar later, namelijk op 7 juni 1972, werd het BPA nr. 22 goedgekeurd dat de wijk Het Leeg – De Rietbeemden afbakent als een zone voor gegroepeerde sociale woningen. Dit BPA zal uitvoerig besproken worden in hoofdstuk 2.2 Bijzonder Plan van Aanleg. Aangezien Brasschaat met een dalend bevolkingsaantal kampte begin jaren ’70 en vooral jonge gezinnen weinig kans kregen om in Brasschaat, besloot toenmalig burgemeester Leon Hendrickx om een volledig nieuwe, grotendeels sociale, wijk aan te leggen in Het Leeg – De Rietbeemden. Er moesten 3000 nieuwe woningen voorzien worden met daarnaast de nodige voorzieningen zoals sportcentra, ontspanningscentra, winkelcentra, polyvalent gebouw voor eredienst en een kleuterschool. Om dit grote woonproject te realiseren, organiseerde Brasschaat een ideeënwedstrijd waaraan alle architecten en stedenbouwkundigen aan mochten deelnemen. Er konden tot 1 maart 1974 ontwerpen binnengebracht worden voor dit grote projectgebied van 87 ha. In bijlage 5 vind je twee krantenartikels van 10 oktober 1973 met daarin de bekendmaking en uitleg van dit grote woonproject. Uit al die ontwerpen werden er drie verkozen die dan verder uitgewerkt mochten worden, waaruit daarna door middel van een jury het beste ontwerp als winnaar werd verkozen. De winnaar was architectenbureau Archo, dat vandaag de dag nog steeds projecten realiseert met het ontwerp dat te zien is op figuur 45. Op figuur 46 zie je de verschillende woonvelden die gebouwd zullen worden in verschillende fases en op figuur 47 zie je de wegenis.

24 | P a g i n a

Er zijn drie grote delen terug te vinden in het ontwerp. Het eerste deel bevindt zich op het huidige golfterrein, toen nog de gemeentelijke stortplaats van ongeveer 26 ha. Dit gedeelte zou vooral een recreatieve bestemming krijgen met alle voorzieningen, mooie vijvers en gestructureerde woninggroepjes. Het tweede gedeelte bevindt zich tussen de stortplaats en De Tomermaat (1) die zich toen volop aan het ontwikkelen was. Het derde deel is het deel tussen De Tomermaat en De Heuvels (2), inclusief een het gedeelte tussen de Laarse Beek (3), de E19 (4) en De Laarsebeekdreef (5) dat gelegen is op grondgebied van Schoten. Men ging er vanuit dat de gemeente Schoten ook laaiend enthousiast zou zijn over dit project en maar al te graag die strook mee wou laten ontwikkelen in dit project. Ook het kerkhof centrum dat gelegen is tussen de Miksebaan en de Beemdenstraat (6) zou plaats moeten ruimen voor het project. Hetgeen wel nog blijft behouden is het huidige speelterrein van De Driehoekjes (7) wat werd geïntegreerd als rustgevende groenstrook. Zoals te zien op het ontwerp zouden delen twee en drie volgebouwd worden met heel kleine woningen op zeer kleine percelen. Dit grote woonproject werd nooit gerealiseerd vanwege verschillende problemen. Het hele project liep hard achter op schema en de ontwerpplannen, waartoe bijvoorbeeld figuur 19 en 20 behoren, waren pas af in 1977 terwijl er in 1973 werd gehoopt om de eerste woningen van dit project te kunnen bouwen in 1975. En voor de werken pas konden aanvangen moest eerst en vooral de gemeentelijke stortplaats van 26 ha groot volledig verwijderd worden en moest ook de ondergrond gezuiverd worden. Dit is nooit volledig gelukt, de grond was te vervuild vanwege jarenlange afvalopstapeling waardoor het onverantwoord was om recreatieve vijvers aan te leggen en mensen te laten wonen op die plaats. Hier zou een zeer grondige sanering voor nodig geweest zijn waarvoor de gemeente toen te weinig financiële middelen had. Mede door het begrotingstekort van Brasschaat, werden de onteigeningen volgens het onteigeningsplan van het BPA nr. 22 nooit volledig voltooid. Enkel de gekleurde delen op figuur 21 werden onteigend, alle andere percelen die volgens het onteigeningsplan van het BPA onteigend moesten worden binnen de 10 jaar zijn nooit onteigend geweest en zijn dus nog steeds in particuliere handen. Ook de gemeente Schoten wou niet mee in het project stappen en de verplaatsing van het kerkhof centrum heeft nooit plaatsgevonden. Figuur 48 geeft een duidelijk beeld van de ontwikkeling van De Rietbeemden. Pas in 1979 werden de eerste woningen gebouwd. Dit waren 81 woningen tegelijkertijd, met Brasschaat grondeigenaar en als opdrachtgever. Ondertussen, in 1978, heeft speelpleinwerking De Driehoekjes zich gevestigd in het beboste gedeelte van De Rietbeemden net naast het golfterrein. In 1981 volgden nog eens 22 woningen, eveneens met Brasschaat als grondeigenaar en opdrachtgever. Vanwege onbekende redenen werd de bebouwing niet ingepland zoals op het plan van Archo dat de ideeënwedstrijd won. Vanaf 1983 heeft Brasschaat de onteigende grond doorverkocht aan sociale woningbouw-maatschappijen en de volgende reeks 32 woningen werd gerealiseerd door Helpt Elkander. Hierna is de ontwikkeling van De Rietbeemden lang stilgevallen. De luchtfoto van figuur 49 dateert vanuit 1986. Hierop zie je dat de wijk De Rietbeemden zich al voor ongeveer de helft heeft ontwikkeld. De gemeentelijke stortplaats is ook verdwenen. Met meeste afval werd weggehaald en het hetgeen dat bleef liggen heeft men simpelweg bedekt met zand waardoor de hinderlijke geur verdween. Kort nadien vestigde zich hier de Brasschaat Open Golf & Country Club, dankzij de herbestemming van dit gebied op het gewestplan van stortplaats naar golfterrein. Van het afval was niets meer te bespeuren aangezien de overgebleven bergen waren veranderd in mooie zandheuvels die perfect thuishoren op een open golf. Op de volgende luchtfoto, te zien op figuur 27, uit 1995 kan je zien dat het golfterrein volledig klaar is en lijkt op een idyllisch landschap. In 2001 werd er opnieuw gebouwd, deze keer 33 woningen, door sociale woningbouwmaatschappij De Voorkempen. Deze bouwmaatschappij wordt uitvoerig

25 | P a g i n a

besproken in hoofdstuk 3.1 De Voorkempen. De laatste woonuitbreiding van 52 woningen werd gerealiseerd in 2007, eveneens door De Voorkempen. In 2009 is het Grond – en pandendecreet in werking getreden waardoor elke Vlaamse gemeente zal moeten voldoen aan het sociaal objectief. Dat wil zeggen dat elke gemeente zal moeten voldoen aan een bepaald percentage sociale woningen in hun gemeente. Brasschaat zal daardoor tegen 2020 119 extra sociale koopwoningen en 255 extra sociale huurwoningen moeten voorzien. Brasschaat heeft beslist om Het Leeg – De Rietbeemden hiervoor te benutten aangezien het een woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningen is en heeft, net zoals in 1973, een ideeënwedstrijd georganiseerd om een volledig nieuw ontwerp te maken voor dit projectgebied. Het originele ontwerp vanuit 1977 werd niet gebruikt aangezien die structuur niet meer in de mode is en het geen goede verkeersdoorstroom garandeert. Ook dit ontwerp kampt meteen met verschillende problemen zoals: het onteigeningsplan is sinds 1983 vervallen, de Valeriaan als enige ontsluitingsweg zal te weinig zijn voor deze wijk, het gebied ligt in overstromingsgebied, enzovoort. De ontwikkeling van het nieuwe ontwerp zal verder stelselmatig toegelicht worden.

Figuur 45: Ideeënwedstrijd: maquette

26 | P a g i n a

Figuur 46: Ideeënwedstrijd: bouwvelden in fases

Figuur 47: Ideeënwedstrijd: wegenis

27 | P a g i n a

Figuur 48: Ontwikkeling De Rietbeemden


28 | P a g i n a


29 | P a g i n a

2. Ruimtelijke ordening Ruimtelijke ordening is het geheel van ruimtelijke aspecten van een bepaald gebied. het betreft zowel geografische als juridische aspecten en het is een creatie van de overheid. Doordat de overheid de ruimte probeert te ordenen, heeft ze vat en controle op het gebruik van het land. 2.1 Gewestplan Het gewestplan is een bestemmingsplan dat opgemaakt is voor het Vlaamse Gewest, in opdracht van de Vlaamse Overheid. Door gebieden een bepaalde bestemming te geven, worden er automatisch bepaalde voorschriften op toegepast. Het gewestplan dateert van 03/10/1979. Op de illustratie hieronder zien we Brasschaat, onderverdeeld in verschillende bestemmingsgebieden. De wijk Het Leeg – De Rietbeemden is aangeduid met een gele cirkel. Het gebied is deels woongebied (rood) en woonuitbreidingsgebied (wit met rode arcering). Het twee roodgekleurde stroken, links en in het midden, stellen De Heuvels en De Tomermaat voor, waarlangs reeds gebouwd is. De Beemdenstraat en de Valeriaan zijn ook aangegeven als woongebied. De overige ruimte in deze wijk is gemarkeerd als woonuitbreidingsgebied. Dit brengt met zich mee dat dit gebied bedoeld is voor gelijktijdige gebouwenoprichtingen. In het BPA zijn de voorwaarden voor dit woonuitbreidingsgebied nader verklaard. Het BPA wordt nader toegelicht in hoofdstuk 2.2 Bijzonder Plan van Aanleg.

Figuur 51: Gewestplan Brasschaat

30 | P a g i n a

Figuur 52: Detail Gewestplan

31 | P a g i n a

2.2 Bijzonder Plan van Aanleg Een Bijzonder Plan van Aanleg, kortweg BPA, is een document dat bestaat uit een plan met de bestemming en met bijhorende voorschriften. Het betreft een gedeelte van een gemeente en is veel gedetailleerder dan het Gewestplan. Het is kortom een verfijning van het Gewestplan en tevens even bindend. Voor de wijk Het Leeg – Rietbeemden is een apart BPA opgemaakt. Dit werd goedgekeurd door de gemeenteraad op 28/02/1973 en bij Koninklijk Besluit op 07/12/1973. Dit BPA bevat geen voorschriften, enkel een bestemmingsplan en een bijhorend onteigeningsplan. Op het bestemmingsplan (figuur 53) van het BPA zijn er verschillende percelen roze gekleurd. Hun bestemming is gewijzigd van woonuitbreidingsgebied naar een zone voor het oprichten van gegroepeerde sociale woningen. De geelgekleurde strook is de E19. Het onteigeningsplan (figuur 54) is eigenlijk hetzelfde plan als het bestemmingsplan, met het verschil dat de desbetreffende percelen nu groen zijn ingekleurd, wat betekent dat ze onteigend zullen worden voor gegroepeerde sociale woningbouw. Tevens hangt er een tabel vast aan het plan, met alle eigenaars van de percelen, inclusief oppervlakte. De percelen die reeds bebouwd waren voor de oprichting van dit BPA, mochten hun woning behouden en blijven betrekken. Indien ze hun huis willen afbreken, zullen zij terug een woning mogen bouwen indien het past in het BPA en voldoet aan de bijhorende voorschriften. Dat werd beslist tijdens de gemeenteraadszitting van 20 september 1972. Aangezien het BPA geen voorschriften bevat, kunnen de eigenaars er natuurlijk ook niet aan voldoen. Het huidig gemeentebestuur interpreteert die stelling als “passen binnen de huidige ruimtelijke ordening”. Zonder dat besluit had men kunnen concluderen dat die woningen zonevreemd zijn en ook onteigend zouden kunnen worden. Dankzij dat besluit werden voor die woningen dus geen extra verplichtingen of beperkingen opgelegd en mogen zij hun bestemming nog steeds beschouwen als woongebied, zoals voor de oprichting van het BPA. Deze beslissing van de gemeenteraadszitting is raadpleegbaar in bijlage 6. Zowel het bestemmingsplan als het onteigeningsplan werden gewijzigd bij opmaak van het gewestplan. Aangezien er een golfterrein zou komen op het oostelijke gedeelte van het gebied in het BPA, werd dat gedeelte meteen ingekleurd als golfterrein op het gewestplan. Hierdoor is het BPA gewijzigd aangezien het golfterrein werd geschrapt uit het BPA. Tevens is er nog een stuk geschrapt uit het BPA, wegens de bouw van de geluidsberm tegen de HST-lijn. De HST-lijn is niet afgebeeld op het BPA nr. 22 aangezien deze lijn pas werd aangelegd tussen 2000 en 2006. Op figuur 55 zie je de huidige grenzen van het BPA nr. 22.

32 | P a g i n a

Figuur 53: BPA nr. 22 (originele versie)

Figuur 54: Onteigeningsplan

33 | P a g i n a

Figuur 55: Huidig BPA nr. 22

Indien de geplande onteigeningen van een onteigeningsplan niet worden uitgevoerd binnen de 10 jaar na oprichting van dat plan, vervalt deze. Dit is wat gebeurde bij het onteigeningsplan dat hoort bij BPA nr. 22, aangezien dat plan dateert van 1973. In principe hadden alle geplande onteigeningen dus moeten voltooid zijn voor 1983. Wegens geldgebrek heeft Brasschaat niet tijdig alle gronden onteigend, enkel de volledige oostzijde van het BPA tegen tussen De Tomermaat en de golf en slechts een paar gronden tussen De Tomermaat en Het Leeg. Figuur 56 geeft de gronden weer die eigendom zijn van Brasschaat. Om het probleem van de onvoltooide onteigeningen op te lossen, heeft Brasschaat een aanvraag ingediend bij de provincie Antwerpen voor het opmaken van een provinciaal of een gemeentelijk RUP voor alle gronden in dit BPA. Dat RUP zou rekening moeten houden met de huidige toestand en problematiek van het terrein, zoals bijvoorbeeld de wateroverlast wat verder wordt uitgediept in hoofdstuk 4 Wateroverlast. Het zou eveneens de onteigening van het terrein terug op gang moeten zetten en voltooien. De huidige particuliere eigenaars zullen compensatie krijgen door middel van planbaten of planschade. Uiteindelijk, wanneer de onteigeningen voltooid zijn, zullen de bebouwbare gronden verkocht worden aan De Voorkempen die dit gebied verder zullen ontwikkelen. Het is echter absoluut niet gezegd dat het onteigeningsgebied dat zal voortvloeien uit het eventuele nieuwe RUP, hetzelfde zal zijn als het originele onteigeningsplan van het BPA. Er is grote waarschijnlijkheid dat bepaalde percelen niet-bebouwbaar verklaard zullen worden vanwege de wateroverlast. Het voorgestelde gebied voor het nieuwe RUP reikt dan ook verder dan het BPA nr. 22. Het omvat tevens het overstromingsgebied op grondgebied van Schoten, gelegen tussen de Laarse Beek en de HST-lijn, aangezien het een geheel vormt met Het Leeg – De Rietbeemden op vlak van overstromingsproblemen. Dit gehele gebied wordt het signaalgebied genoemd (zie figuur 57), waar de Watertoets plaats heeft gevonden. De bespreking van de Watertoets is te vinden in hoofdstuk 4.1.3 Watertoets. Deze verloop van zaken zal uitvoerig besproken worden in hoofdstuk 3 Ontwerp van de Wijk Het Leeg – De Rietbeemden door Brasschaat.

34 | P a g i n a

Figuur 56: Eigendom Brasschaat

Figuur 57: Voorstel RUP

35 | P a g i n a

2.3 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, of kortweg GRS, is een document dat de overheid, in dit geval de gemeente Brasschaat, heeft opgesteld waarin de gewenste structuur van de gemeente staat beschreven. Het is een toekomstgerichte visie, betreffende de indeling en het beheer van de beschikbare ruimte. Op die manier worden er problemen vermeden en oplossingen gezocht voor mogelijke knelpunten. Zo’n document bestaat altijd uit drie delen, namelijk uit een informatief gedeelte, een richtinggevend gedeelte en een bindend gedeelte. In het informatief gedeelte wordt de huidige ruimtelijke structuur beschreven. Het richtinggevend gedeelte handelt over alle aspecten die men in de toekomst wil realiseren, dit is met andere woorden de visie. Het bindend gedeelte bevat de acties die de gemeente wil uitvoeren tegen een zelf opgelegde datum. Tevens zijn er sancties beschreven in dit bindend gedeelte voor in het geval dat de gemeente zich niet houdt aan zijn doelstellingen. Het GRS van Brasschaat dateert van 19 september 2005 en hierin wordt de wijk Het Leeg – De Rietbeemden verschillende malen betrokken. De fragmenten uit de verschillende delen van dit GRS worden hieronder aangehaald en besproken. Zodat het verschil tussen beide duidelijk is, werden de overgenomen fragmenten vanuit het GRS in het cursief geschreven en staat de toelichting met eigen mening in standaard tekst.

2.3.1

Het informatief gedeelte

In de gemeente liggen drie woonuitbreidingsgebieden (WUG). Het WUG Het Leeg – De Rietbeemden in het zuiden van de gemeente bestaat uit twee delen. In het westelijk gedeelte komen een aantal verspreide woningen voor, maar dit gebied is niet projectmatig aangesneden. Het oostelijk gedeelte is voor een deel ontwikkeld met een sociale woonwijk. (blz. 19: Gewestplan - Woongebieden) Met het westelijk gedeelte van het WUG Het Leeg – De Rietbeemden bedoelt men Het Leeg. De woningen langs deze straat zijn inderdaad verspreid ingepland, er zijn een paar huizen vooraan in de straat en een paar huizen helemaal achteraan. In het midden is er niet gebouwd. Dit is zo historisch geëvolueerd. Met het oostelijk deel van dit WUG bedoelt men de sociale woonwijk De Rietbeemden, die zich gevormd heeft rond De Vis. Dit gedeelte is wel projectmatig ontwikkeld en er is al een gedeelte gebouwd in woonuitbreidingsgebied.

36 | P a g i n a

Figuur 58: Luchtfoto

BPA22: Het Leeg-Rietbeemden Goedgekeurd bij K.B. dd 7.12.1973. Het BPA omvat de ordening van een woonuitbreidingsgebied (l 30 ha) waarin de bouwmaatschappij 100 sociale woningen wil realiseren. Een groot gedeelte van het op het gewestplan als woonuitbreidingsgebied ingekleurde gebied wordt ingenomen door een golfterrein. (blz. 22: Bijzondere Plannen van aanleg) Het BPA nr. 22 werd eerder verklaard in hoofdstuk 2.2. De gewenste ruimtelijke structuur voor de hoofdruimte “Open ruimte” bevat een aantal elementen die een invloed kunnen hebben op de ruimtelijke structuur van Brasschaat. In de beekvallei van de Laarse Beek worden op de grens met Brasschaat twee overstromingsgebieden afgebakend: “De List” in het Peerdsbos en “Laarsebeekdreef” ter hoogte van het Leeg en de Rietbeemden. Ook langs de westzijde van de E10-plas wordt een overstromingsgebied voorzien. In verband met de lijninfrastructuur wordt langs de E19 en de HST-lijn een volledige buffering en een fietsverbinding voorzien. (blz. 29: Ruimtelijke structuurplannen van buurgemeenten – Schoten) De Laarsebeekdreef is een straat in de buurgemeente Schoten, die De Heuvels en De Elshoutbaan met elkaar verbindt. Het is een doodlopende straat die eindigt ter hoogte van het einde van Het Leeg en waar ze dan parallel ligt aan de Laarse Beek. De straat ligt aan de andere kant van de Laarse Beek dan de wijk Het Leeg – De Rietbeemden en is aangeduid als effectief overstromingsgevoelig door het AGIV. Figuur 59 geeft een overzicht van de mogelijk overstromingsgevoelige en effectieve overstromingsgevoelige gebieden in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Dit onderwerp wordt uitvoerig behandeld in hoofdstuk 4 Wateroverlast.

37 | P a g i n a

Figuur 59: Overstromingsgevoelige gebieden

Een verdere parkuitbreiding in ’t Leeg-Rietbeemden. (blz. 31: Gemeentelijk milieubeleidsplan) Dit is een van de actiepunten dat overgenomen werd uit het gemeentelijk milieubeleidsplan dat dateert van 30 mei 2000. Dit plan heeft acties opgesteld voor de periode van 2000 tot 2004. Ondertussen is dit milieuplan verouderd en is er reeds een nieuw opgesteld op 27 januari 2011. Dit milieuplan bevat acties voor de periode van 2011 tot 2015. Het gemeentelijk milieubeleidsplan 2011-2015 zal nader worden toegelicht in hoofdstuk 2.4. Er wordt echter niets meer over een verdere parkuitbreiding naar Het Leeg – De Rietbeemden vermeld.

Het Leeg is een landschappelijk open gebied in het zuiden van de gemeente met verschillende gebruiksfuncties, namelijk wonen, landbouw en recreatie. Het wordt begrensd door de Heuvels, de Beemdenstraat, de sociale verkaveling Het Leeg – Rietbeemden en de Laarse Beek.(blz. 45: Natuurlijke structuur) Met landbouw worden de activiteiten van hobbyboer Sander bedoeld, die zijn boerderij heeft gevestigd op het einde van Het Leeg. Hij gebruikt de weiden langs beide kanten van Het Leeg om er zijn Brabantse trekpaarden en zijn koeien op te laten grazen. Als recreatie is er een wandelpad aangelegd, dat vertrekt vanuit het midden van de Tomermaat tot in Het Leeg. Dit wandelpad is eigenlijk ontstaan als noodweg voor de bewoners wanneer nieuwe asfalt werd aangelegd in Het Leeg. Men heeft die tijdelijke verharding, bestaande uit steenpuin, behouden.

38 | P a g i n a

Figuur 60: Brabantse trekpaarden van hobbyboer Sander

…Het Leeg – De Rietbeemden is een projectmatig gerealiseerde wijk met gesloten bebouwing. Aan de Heuvels en de Helena Thyslei is er overwegend vrijstaande bebouwing… (blz. 53: Nederzettingsstructuur – Woonentiteiten – Driehoek) Met Het Leeg – De Rietbeemden wordt de wijk vanaf de Tomermaat tot aan de Brasschaatse Open Golf & Country Club bedoeld. Deze wijk is inderdaad in verschillende stadia projectmatig ontstaan, beginnende met de Tomermaat en des te meer richting het golfterrein. In Het Leeg en de Beemdenstraat, ook behorend tot de wijk Het Leeg – De Rietbeemden, staan er vooral vrijstaande woningen en is ze niet projectmatig gerealiseerd maar historisch gegroeid. Zie figuur 18 voor een duidelijk overzicht van de huidige toestand en inrichting.

In de gemeente Brasschaat zijn in totaal 1.097 sociale woningen gebouwd (ca. 8% van het totale woningbestand), namelijk: Huurwoningen: Leeg – Rietbeemden: 70 sociale woningen Koopwoningen: Leeg – Rietbeemden: 120 woningen Een aantal projecten zijn momenteel in uitvoering of in onderzoek. Zo worden momenteel in Het Leeg – De Rietbeemden nog 33 sociale huurwoningen gebouwd. Later zullen hier nog 53 woongelegenheden gerealiseerd worden. (blz. 62: Huisvesting – Sociale woningbouw) Dit zijn oude cijfers, daterende van de opmaak van dit ruimtelijk structuurplan, dus van 19 september 2005. De huidige situatie in de wijk is als volgt: er zijn in totaal 1224 sociale woningen in Brasschaat, waarvan 122 sociale huurwoningen en 103 sociale koopwoningen zijn gevestigd in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. …In de wijk Driehoek zijn er speelvoorzieningen aan De Driehoekjes (met vakantiespeelpleinwerking), in Het Leeg/De Rietbeemden,… (blz. 71: Dagrecreatie – Speelterreinen) Speelplein De Driehoekjes is een speelterrein voor kindjes van 4 tot 12 jaar waar ze onder toezicht van monitors kunnen komen spelen in de vakantieperiodes. Het terrein is gelegen in het beboste gedeelte van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden, tussen de twee mogelijk te ontwikkelen gedeelten, dat gelegen is tegen het golfterrein. Zie figuur 58 voor de ligging van het speelplein De Driehoekjes. 39 | P a g i n a

Mogelijkheden tot het aanleggen van hydrologische bufferzones. Om de afwateringsstructuur van de gemeente te optimaliseren kunnen op verschillende plaatsen hydrologische bufferzones aangelegd worden. Een aantal gebieden die hiervoor in aanmerking kunnen komen zijn de Neervelden, Het Leeg, het binnengebied aan de Heislagsebaan en het militair domein. (blz. 88: Kwaliteiten en potenties – Open ruimtestructuur) Een hydrologische bufferzone is een zone die langs weerszijden van een beek wordt afgebakend en waar geen water mag onttrokken worden. Er zijn in zo’n zone dus geen drainage of onttrekkingen mogelijk. Zo’n maatregel komt de natuurlijke waterafvoer in beken ten goede en het zal het droogvallen van de beek kunnen voorkomen.

Aantasting van het open landschap Het Leeg door bebouwing. De weilanden aan Het Leeg vormen een waardevol open ruimtegebied met landschappelijke kwaliteiten. Het wordt echter verstoord door diverse bebouwing. In het gebied liggen twee historisch gegroeide clusters van woningen. De noordelijke cluster, tegen de Beemdenstraat, bestaat uit kleine rijwoningen. De zuidelijke cluster bestaat voornamelijk uit oude hoeves. De bebouwing langs de Tomermaat vormt een harde grens voor dit gebied. (blz. 93: Specifieke knelpunten en bedreigingen – Zuidelijke open ruimte) Dit is een goede omschrijving van deze zone. De weilanden rond het leeg zouden inderdaad niet aangetast mogen worden. Aangezien deze weiden echter in woonuitbreidingsgebied liggen, zijn ze bedreigd.

Figuur 61: Het Leeg

Figuur 62: Zicht op De Tomermaat

Versterken van de ecologische-, landschappelijke- en gebruikswaarde van de open ruimtegebieden binnen het bebouwd gebied. Door de herinrichting van de omgeving kan de waarde van de open ruimtegebieden Het Leeg, de Rietbeemden en het golfterrein versterkt worden. Voor de open ruimte achter Het Leeg – De Rietbeemden is de natuurlijke functie prioritair, waarbij een combinatie met golfsport mogelijk is in het kader van de mogelijke uitbreiding van het golfterrein in deze richting. Het open ruimtegebied Het Leeg moet meer een natuurlijke functie krijgen, mogelijk als overstromingsgebied. (blz. 94: Specifieke kwaliteiten en potenties – Centrale woonzone) Het golfterrein van de Brasschaatse Open Golf & Country Club, dat gelegen is in golfterreingebied, zou heel graag willen uitbreiden. De eventuele uitbreiding zou reiken over de weiden die grenzen tegen het golfterrein. Het gemeentebestuur Brasschaat heeft echter de uitbreiding van het golfterrein geweigerd. De weiden rond Het Leeg zouden inderdaad beter als overstromingsgebied worden aangeduid, aangezien ze door het AGIV als ‘mogelijk overstromingsgevoelig’ staan gemarkeerd en de vele en langdurige overstromingen in deze weiden bevestigen dit. De problematiek rond wateroverlast wordt uitvoerig besproken in hoofdstuk 4 Wateroverlast. 40 | P a g i n a

Hieronder zie je een kaart van Brasschaat met haar knelpunten en potenties. De wijk Het Leeg – De Rietbeemden is duidelijk te zien, rechts onderaan op de kaart. Het is gemarkeerd in het groen, wat waardevolle open ruimte gebieden aanduidt. De Laarse Beek is ter hoogte van de wijk blauw gemarkeerd. De legende vertelt ons dat dit staat voor waardevolle beekvallei. Tenslotte zien we aan het begin en op het einde van Het Leeg paarse huizen staan, wat staat voor concentratie zonevreemde woningen. Echter de benaming ‘zonevreemde woningen’ is hier volledig foutief. De bestaande woningen in Het Leeg werden gerealiseerd voor de oprichting van het BPA nr. 22 met bijhorend onteigeningsplan dat de geselecteerde gronden aanduidt voor gegroepeerde sociale woningbouw en behoren niet tot het BPA. Dit onderwerp werd eerder uitgediept in hoofdstuk 2.2 Bijzonder Plan van Aanleg.

Figuur 63: Knelpunten en potenties in de centrale woonzone van Brasschaat

2.3.2

Het richtinggevend gedeelte

Gewenste ruimtelijke structuur: Woonuitbreidingsgebied De Neervelden en Het Leeg. Omwille van het feit dat er nog voldoende onbebouwde percelen zijn binnen het woongebied worden de woonuitbreidingsgebieden Neervelden en Het Leeg niet verder aangesneden. Beide gebieden zijn natuurlijk overstroombaar. De gemeente wenst deze gebieden echter niet te herbestemmen naar een groene bestemming, aangezien het de enige mogelijkheden zijn om in de toekomst nog sociale huisvestingsprojecten te realiseren. De woonuitbreidingsgebieden worden als reserve gevrijwaard voor sociale en/of gemengd sociale-private woningbouwinitiatieven (sociale mix) op termijn. Indien deze gebieden in de toekomst worden aangesneden zullen strikte voorwaarden met betrekking tot de waterbeheersing worden opgelegd. Het aansnijden van deze gebieden is pas mogelijk nadat de behoefte hiervoor blijkt uit een gemeentelijke woonbehoeftestudie. Zolang deze gebieden niet worden aangesneden behouden zij hun open karakter.

41 | P a g i n a

In aansluiting op de provinciale natuurverbinding langs de Laarse Beek moet in de beekvallei het open karakter behouden blijven. (blz. 21: Gewenste ruimtelijke structuur) Deze alinea is eigenlijk in strijd met verschillende alinea’s uit het informatief gedeelte van gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Brasschaat. Er werd verschillende keren aangehaald dat de open structuur rond Het Leeg van grote waarde is en beschermd moet worden. Het zou ook beter als een overstromingsgebied worden aangeduid, werd er gezegd in de laatste alinea van het richtinggevend gedeelte. Sociale huisvestiging gaat vaak gepaard met kleine huizen die zeer dicht op elkaar zijn gebouwd en met een kleine tuin. Veel verharding zorgt voor nog meer wateroverlast en dat zou het huidige probleem rond Het Leeg enkel verergeren. Dit probleem zal verder toegelicht worden in hoofdstuk 4 Wateroverlast. Tevens staat er dat het open karakter rond de Laarse Beek moet behouden blijven. Van het richtinggevend gedeelte van het GRS mag er in principe niet afgeweken worden. Men heeft het ook over strikte voorwaarden m.b.t. wateroverlast. Deze voorwaarden, die betrekking hebben op capaciteit van regenwaterputten, dorpelhoogte e.d., zijn nader bepaald in de uitvoerige waterstudie van ARCADIS, die toegelicht wordt in hoofdstuk 4 Wateroverlast.

Bestaande woningen en functies in het WUG Het Leeg. De woningen in Het Leeg zijn gelegen in WUG en in het BPA nr. 22 Het Leeg – Rietbeemden. De gronden zijn in dit BPA voorzien voor volkswoningbouw. Deze bestemming is niet realiseerbaar voor de tussenliggende percelen in de historisch aanwezige wooncluster vooraan in Het Leeg. Gelet op het feit dat de bestemming als volkswoningbouw niet realiseerbaar is en gelet op de ligging in WUG, in een bestaande woningconcentratie en langs een uitgeruste weg, is het opvullen van deze percelen ruimtelijke te verantwoorden om de wooncluster ruimtelijk af te werken. Voor deze woningconcentratie dient een RUP te worden opgemaakt, waarin de mogelijkheid wordt gegeven om de tussenliggende percelen te bebouwen. Aan beide zijden van Het Leeg vormt de huidige laatste woning de begrenzing van de woonconcentratie. Ten noorden van de Beemdenstraat worden ook het Kardinaal Cardijnplein, een aantal woningen langs de Beemdenstraat en de begraafplaats aan de Miksebaan opgenomen in het RUP, aangezien op deze percelen de bestemming voor volkswoningbouw niet realiseerbaar is. De betreffende percelen worden dus uit het BPA nr. 22 Het Leeg – Rietbeemden gehaald. (blz. 21: Gewenste ruimtelijke structuur) Tussen de bestaande woningen in Het Leeg bevinden zich nog een paar leegstaande percelen. Aangezien deze te klein zijn is hier geen volkswoningbouw mogelijk. Daarom moet er via een RUP worden verklaard dat deze leegstaande percelen niet behoren tot het BPA, dat aantoont dat heel het gebied Het Leeg – De Rietbeemden (met uitsluiting van de Tomermaat) voorzien is voor volkswoningbouw. De lege percelen kunnen bebouwd worden met gewone woningbouw, tot aan het laatste huis aan weerszijden van Het Leeg. Het geplande RUP is nog steeds niet gerealiseerd.

Contactpunt aan Laarse Beek. De Laarse Beek maakt deel uit van een provinciale natuurverbinding. Waar de beek grenst aan de woonwijk Het Leeg – De Rietbeemden wenst de gemeente een sociaal-recreatieve invulling aan het gebied te geven. In de omgeving van het parkje ter hoogte van het Laagland kan de Laarse Beek als drager van een te ontwikkelen contactpunt fungeren. Het basisprincipe hierbij is de verweving van de ruimte voor natuurontwikkeling, sociale contacten en recreatie. Daarnaast kan dit gebied een rol vervullen binnen het toeristisch en recreatief fietsnetwerk door de koppeling aan de langzaam verkeersverbinding langsheen het tracé van de HST-lijn. In aansluiting op het contactpunt rond de Laarse Beek moet het open ruimtegebied Het Leeg behouden en versterkt worden. (blz. 23: Gewenste ruimtelijke structuur) 42 | P a g i n a

Langs het tracé van de HST-lijn, die zich laat zien als een geluidsmuur achter de Laarse Beek, zal een fietspad worden aangelegd waarmee men ondertussen al bezig is. Zo’n fietstracé is alleen nuttig wanneer de fietsers ondertussen kunnen genieten van de natuur, in dit geval van de weiden rond Het Leeg. Er wordt ook aangehaald om dit gebied te behouden en te versterken. Men wenst het biodiversiteit te behouden en uit te breiden. Dit is volledig in strijd met het feit dat deze weiden zijn aangeduid als woonuitbreidingsgebied en in het BPA zijn aangeduid als WUG voor sociale woningbouw.

Gewenste nederzettingsstructuur: Woonuitbreidingsgebied. De niet gerealiseerde delen van de woonuitbreidingsgebieden Het Leeg en Neervelden worden niet verder aangesneden, rekening houdend met het feit dat er nog voldoende onbebouwde percelen beschikbaar zijn in het woongebied. Ze worden gereserveerd voor sociale woningbouw op lange termijn. Enkel het lopende huisvestingsproject aan de oostzijde van het woonuitbreidingsgebied Het Leeg wordt verder afgewerkt. De gemeente wenst deze gebieden (Het Leeg en Neervelden) niet te herbestemmen, aangezien het één van de enige mogelijkheden is om in de toekomst nog sociale huisvestingsprojecten te realiseren. Indien deze gebieden in de toekomst worden aangesneden zullen strikte voorwaarden met betrekking tot de waterbeheersing worden opgelegd en zal compensatie voorzien moeten worden in woongebied. Zolang deze gebieden niet worden aangesneden blijven ze een open ruimtefunctie behouden. Voor de woonconcentratie vooraan in Het Leeg wordt een RUP opgemaakt, waarin de mogelijkheid wordt gegeven om de tussenliggende percelen te bebouwen. Het betreft slechts enkele percelen. Aan beide zijden van Het Leeg vormt de huidige laatste woning de begrenzing van de woonconcentratie. De motivering is opgenomen bij de betreffende deelruimte (centrale woonzone). (blz. 47: Gewenste nederzettingsstructuur – woningprogrammatie) Deze alinea behoeft geen verdere uitleg aangezien de meeste punten hierin reeds aangehaald en becommentarieerd zijn.

Sociale huisvestingsprojecten. De gemeente heeft momenteel een aandeel van 8% sociale woningen in het totale woningbestand. Indien een gemeente in het buitengebied tussen 5% en 15% sociale woningen in haar woningvoorraad heeft, kan volgens het Ruimtelijke Structuurplan Provincie Antwerpen (RSPA) maximaal 25% van het totaal aantal bijkomende woningen uit sociale woningen bestaan voor zover het aandeel sociale woningen in haar woningvoorraad daarmee beneden 15% blijft. De gemeente wenst in de periode tot 2007 een aantal sociale huisvestingsprojecten te realiseren. Met uitzondering van de afronding van het project Het Leeg – De Rietbeemden zijn deze projecten gesitueerd in woongebied. In het toekomstig sociale huisvestingsbeleid krijgt inbreiding en renovatie door middel van kleine projecten de voorkeur op grotere concentraties van sociale woningen. Het gaat hierbij om volgende projecten: Het Leeg (woonuitbreidingsgebied, BPA 22 Het Leeg – Rietbeemden): realisatie van 53 woongelegenheden, zowel ééngezins- als meergezinswoningen. Dit project is in 2004 aangevat en zal voltooid zijn in 2005. Het overige gedeelte van het woonuitbreidingsgebied wordt gereserveerd op lange termijn. (blz. 47: Gewenste nederzettingsstructuur – Woningprogrammatie) Aangezien dit GRS dateert van 19 september 2005 zijn dit verouderde cijfergegevens. Figuur 64 geeft een overzicht van het huidige aantal sociale woningen in Brasschaat, met 43 | P a g i n a

tevens een verdeling per wijk. Het Leeg – De Rietbeemden is aangeduid met een witte cirkel. Ondertussen zijn er al nieuwe voorwaarden ontstaan omtrent het minimale percentage aan sociale woningen ten opzichte van het totale woningbestand van een gemeente. De Vlaamse Overheid heeft bij decreet een Grond- en Pandenbeleid opgesteld, daterende van juni 2011. Dit beleid handelt vooral over het aandeel aan sociale woningen waaraan elke gemeente zal moeten voldoen binnen een bepaalde tijd. In een bijlagenlijst vind je per gemeente het aantal op te richten sociale huur- en koopwoningen die zullen gebouwd moeten worden tegen 2020 (en in sommige gevallen tegen 2025). Ook Brasschaat zal aan dit decreet moeten voldoen en moet 255 nieuwe sociale huurwoningen, 119 sociale koopwoningen en 10 sociale kavels voorzien tegen 2020. Het decreet gronden pandenbeleid zal nader toegelicht worden in hoofdstuk 3.2.

Figuur 64: Overzicht van het aantal sociale woningen te Brasschaat

Gewenste toeristisch-recreatieve structuur: Voorzien van een verbinding naar de woonkern ter hoogte van de woonwijk Het Leeg – De Rietbeemden. (blz. 54: Gewenste toeristisch-recreatieve structuur – Elementen van de gewenste toeristisch-recreatieve structuur van lokaal belang – Toeristisch-recreatieve route – Ontwikkelingsperspectieven) Dit agendapunt is zeer vaag omschreven. Het is onduidelijk of men een verbinding bedoelt voor wandelaars, fietsers en/of voor autoverkeer. Er zijn reeds verschillende toegangswegen tot de wijk Het Leeg – De Rietbeemden, namelijk voor autoverkeer via de Beemdenstraat en de Valeriaan en voor de zwakke weggebruikers ook via de Helena Thyslei en De Vis.

44 | P a g i n a

Hieronder zie je een fragment uit het ruimtelijk structuurplan van Brasschaat. Het geeft de gewenste structuur van de centrale woonzone weer. Helemaal onderaan zie je de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Het reeds bebouwde gedeelte is grijs gearceerd. Het golfterrein is aangeduid als groen met oranje arcering. De weiden rond Het Leeg zijn geel met rode arcering ingekleurd en wil zeggen dat het woonuitbreidingsgebied is dat gereserveerd wordt op lange termijn. Laagland en het einde van de Tomermaat is gekleurd in een oranje ovaal. Dit staat voor realisatie van sociaal-recreatief contactpunt. Hiervan is nog niets gerealiseerd.

Figuur 65: Gewenste structuur voor de centrale woonzone van Brasschaat

2.3.3

Het bindend gedeelte

In het bindend gedeelte van het GRS van Brasschaat staat niets vermeld met betrekking tot de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Dit brengt met zich mee dat Brasschaat zich niet moet houden aan de zelf opgelegde acties van het richtinggevend gedeelte van de GRS.

45 | P a g i n a

2.4 Gemeentelijk Milieubeleidsplan Een gemeentelijk milieubeleidsplan van Brasschaat is een document met visies en acties die betrekking hebben op het milieu. Zo’n plan strekt zich altijd over een bepaalde periode. Op heden geldt het milieubeleidsplan van 2011-2015, dat werd goedgekeurd door het College van Burgemeester en Schepenen op 27 januari 2011. Het plan handelt over verschillende thema’s zoals water, mobiliteit, afval, energie, natuur, duurzame ontwikkeling enzovoort. De thema’s van dit milieubeleidsplan die van belang zijn voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden en de eventuele ontwikkeling ervan zijn water, mobiliteit, natuur en bodem. Deze thema’s zullen samengevat worden. Fragmenten die expliciet handelen over de wijk of de Laarse Beek zullen worden aangehaald in cursieve tekst en toegelicht in standaard tekst.

2.4.1

Water

Opvolgen van de ontwikkelingen in het Leeg – Rietbeemden. Deze zone is overstromingsgevoelig. In het kader van de verkaveling van deze zone zal er zeer veel aandacht besteed worden aan wateropvang en waterretentie. (blz. 79: Water – Acties – Voeren van een integraal waterbeleid) Waterretentie is het tijdelijk ophouden en nadien vertraagd afvoeren van regenwater. Het is zeker belangrijk dat er bij deze verkaveling rekening wordt gehouden met het water. Hiervoor gelden twee grote redenen: het gebied is overstromingsgevoelig vanwege de Laarse Beek en de bodem bestaat uit nat zand waardoor het water niet kan infiltreren in de bodem. Daar bovenop staat het grondwater ook zeer hoog en ondervindt men grondwaterstromingen. Deze problemen zullen verder gedetailleerd aangehaald worden in hoofdstuk 4 Wateroverlast.

Opvolging locatiestudie van de provincie met betrekking tot de realisatie van een retentiebekken. Bedoeling is om eerst verder onderzoek te verrichten naar geschikte locaties. Momenteel is onder meer een perceel op Schotens grondgebied ter hoogte van de Laarsebeekdreef aangeduid als overstromingsgebied. (blz. 79: Water – Acties – Voeren van een integraal waterbeleid) Het zou een goede zaak zijn om daar een retentiebekken aan te kunnen leggen. Dat deel van het overstromingsgebied ligt ingesloten tussen de Laarse Beek en de HST-verbinding.

2.4.2

Mobiliteit

Door toename van het woonvolume in de wijk Het Leeg – Rietbeemden zal er verdere toename van het verkeer zijn, ook op de Miksebaan. Er zal een oplossing gezocht worden om het verkeer vanuit de wijk alleszins vlotter te laten doorstromen naar de Miksebaan dan thans het geval is. (blz. 112: Mobiliteit – Acties – Aandacht voor goede verkeersontsluiting van de wijk Het Leeg – Rietbeemden) De gemeente heeft het plan om een extra verbindingsweg naar de wijk aan te leggen. Deze zou de Miksebaan met de Beemdenstraat verbinden en worden aangelegd naast het kerkhof. In hoofdstuk 5 Ontsluiting zal ik andere mogelijke oplossingen bespreken. Een oplossing zou inderdaad wel wenselijk zijn, aangezien tijdens de spitsuren reeds lange files staan in de Valeriaan, om verder aan te sluiten in de file op de Miksebaan richting centrum Brasschaat.

46 | P a g i n a

2.4.3

Natuur

Nagaan of het habitatrichtlijngebied langsheen de Laarse Beek op bepaalde locaties niet kan uitgebreid worden, zoals bijvoorbeeld tussen het golfterrein en de Laarsebeekdreef. (blz. 131: Natuur – Acties – Stimuleren en beschermen van de biodiversiteit in onze gemeente) Zo’n aanduiding als habitatrichtlijngebied is echter een bevoegdheid van de Vlaamse Regering. Brasschaat kan hier dus zelf niets in beslissen, maar zal wel een aanvraag doen. Op dit moment is de Laarse Beek niet volledig opgenomen in het habitatrichtijngebied. Het betreft het deel vanaf waar de Laarse Beek de Bredabaan kruist tot aan de Elshoutbaan en dan vanaf de wei die grenst tegen het golfterrein tot aan de E10-plas. Het zou een goede zaak zijn om tevens de Laarse Beek te beschermen ter hoogte van Het Leeg, aangezien ook daar de rivierdonderpad en de kleine modderkruiper leven. De gemeente Brasschaat heeft nog geen antwoord gekregen op de aanvraag. In hoofdstuk 6.2 wordt uitgelegd hoe er rekening moet gehouden worden met zo’n habitatrichtlijngebied. Onderstaande kaart geeft een overzicht van de Habitatrichtlijngebieden en Vogelrichtlijngebieden in Brasschaat. De wijk Het Leeg – De Rietbeemden is aangeduid met de blauwe cirkel. De rode pijl duidt de Laarse Beek aan. Je kan zien dat ter hoogte van de wijk de Laarse Beek geen aanduiding van Habitatrichtlijngebied heeft gekregen.

Figuur 66: Habitat- en Vogelrichtlijngebieden

47 | P a g i n a

2.5 Kort samengevat Het Leeg – De Rietbeemden is in verschillende regelgevingen met betrekking tot ruimtelijke ordeningen terug te vinden. Kort samengevat geldt in deze wijk het volgende: Het projectgebied is volgens het Gewestplan en het BPA nr. 22 gelegen in woonuitbreidingsgebied, dat slechts mag aangesneden worden voor gegroepeerde sociale woningen. Bij het BPA hoort ook een onteigeningsplan, waardoor de gemeente de gronden in het woonuitbreidingsgebied zal onteigenen ten gunste van gegroepeerde sociale woningbouw. Dit onteigeningsplan is echter reeds vervallen aangezien men niet binnen 10 jaar na oprichting van het plan alle onteigeningen heeft voltooid. Er zullen dus geen gronden meer onteigend worden die in dit BPA liggen. Volgens het richtinggevend gedeelte van de GRS zou er een contactpunt moeten gerealiseerd worden tegen de Laarse Beek voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Tevens zullen er strikte voorwaarden worden gesteld in verband met waterbeheersing wanneer de gronden in dit woonuitbreidingsgebied bebouwd zullen worden. Zolang de gronden niet worden aangesneden, zou de openruimte gevrijwaard moeten blijven. Dit zijn echter slechts richtlijnen die voor Brasschaat niet bindend zijn aangezien er geen enkele deadlines of concrete acties worden omschreven in het bindend gedeelte van de GRS. Het gemeentelijk milieubeleidsplan 2011-2015 haalt aan dat de ontwikkeling van Het Leeg – De Rietbeemden nauwgezet zal opgevolgd worden in verband met wateroverlast en een goede verkeersontsluiting van de wijk. Tevens zou er onderzocht moeten worden of het habitatrichtlijngebied rond de Laarse Beek niet kan uitgebreid worden tot tegen de desbetreffende wijk ter bescherming van de bedreigde rivierdonderpad en de kleine modderkruiper. Het milieubeleidsplan is echter slechts een visie en geen bindende wetgeving.

Overzicht Gewestplan BPA GRS

Gemeentelijk milieubeleidsplan ’11-‘15

Woonuitbreidingsgebied Zone voor gegroepeerde sociale woningen Contactpunt realiseren Voorwaarden i.v.m. waterbeheersing Open ruimte vrijwaren Wateroverlast? Ontsluiting? Habitatrichtlijngebied uitbreiden?

Tabel 1: Overzicht Ruimtelijke Ordening

48 | P a g i n a

3. Ontwerp van de Wijk Het Leeg – De Rietbeemden door Brasschaat Brasschaat heeft ongeveer 12 hectare grond dat zich bevindt binnen het BPA nr. 22 in eigen bezit. Deze gronden zullen verkocht worden aan de sociale huisvestingsmaatschappij De Voorkempen, aangezien deze volgens het BPA bestemd zijn voor sociale woningbouw. Aangezien Brasschaat ook aan het bindend Sociaal Objectief moet voldoen van het decreet gronden pandenbeleid, zal het tegen 2020 255 sociale huurwoningen, 119 sociale koopwoningen en 10 sociale kavels extra moeten voorzien. Brasschaat heeft hiervoor de sociale huisvestingsmaatschappij De Voorkempen aangesproken en het woonuitbreidingsgebied van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden voorgesteld om een deel van die verplichte extra woningen te realiseren. Ook hebben ze een wedstrijd tussen verschillende studiebureaus georganiseerd om het beste masterplan op te maken. De winnaar was het studiebureau BUUR. Bij zo’n ontwerpproject komt heel wat kijken en moet er met verschillende regelgevingen en instanties rekening worden gehouden. Brasschaat zal dus samenwerken met De Voorkempen, het studiebureau BUUR, ARCADIS en Aquafin en er zal ook rekening moeten gehouden worden met de Watertoets. Op de kaart hieronder kan je zien over welke gronden het gaat. Het volledige oostelijke gedeelte van de mogelijke projectontwikkeling werd er verkocht en een gedeelte van de wei die gelegen is tussen Het Leeg en De Tomermaat plus een verbindingsstrook naar beide straten. De roodgekleurde gebieden zijn woonuitbreidingsgrond en het gele gekleurde gebied is voorzien als bufferzone voor de HST-lijn die als een rode lijn achter de Laarse Beek is weergegeven.

Figuur 67: Grond bestemt voor De Voorkempen

49 | P a g i n a

3.1 De Voorkempen Sociale Huisvestingsmaatschappij (SHM) De Voorkempen, of officieel c.v. De VoorkempenH.E., is een bouwmaatschappij die sociale huur- en koopwoningen ter beschikking stelt. De Voorkempen werkt mee onder de koepel van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW), waarvoor het panden en gronden verwerft door middel van erfpacht, opstal, huur of aankoop. De Voorkempen is geen dienst van de overheid, maar een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (c.v.b.a.). Dit wil zeggen dat het een samenwerkingsverband is tussen verschillende vennoten die enkel aansprakelijk zijn voor het bedrag van hun inbreng waardoor ze gemakkelijker kunnen in- en uittreden. De Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen is een zelfstandig agentschap, dat toch tegelijkertijd binnen het beleidsdomein ligt van Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed (RWO). De VMSW van vandaag was de voormalige Vlaamse Huisvestingsmaatschappij (VHM), wat veranderde in 2006. Niet iedereen mag een sociale woning huren of kopen bij De Voorkempen. Men moet voldoen aan verschillende criteria. Kort samengevat komen enkel diegenen in aanmerking die meerderjarig zijn, niet boven een bepaald netto-belastbaar inkomen komen per jaar, geen woning of perceel in volle eigendom of vol vruchtgebruik bezitten, ingeburgerd zijn en Nederlands spreken en tenslotte ingeschreven zijn in het bevolkingsregister. De Voorkempen heeft de koop van de gronden afgewacht tot de resultaten van de waterstudies geformuleerd waren. Aangezien die studies nu zijn afgerond, die besproken worden in hoofdstuk 4 Wateroverlast, is de verkoop nu op gang gekomen en zijn de onderhandelingen over de prijs bezig. Dit slechts enkel voor de gronden die in het bezit zijn van de gemeente Brasschaat, die te zien zijn op figuur 67. De andere gronden die behoren tot het projectgebied zijn nog steeds in particuliere handen. De Voorkempen zal het resultaat van het nieuwe RUP moeten afwachten, als er een gemaakt wordt, en de onteigeningen die daaruit zullen volgen. 3.2 Decreet Grond- en Pandenbeleid Het decreet Grond- en Pandenbeleid is in werking getreden om 1 september 2009. Het handelt onder andere over het aanbod van sociale woningen in Vlaanderen. Men heeft besloten dat er een groot tekort is aan het aanbod en dat er ook te weinig verspreiding is over de verschillende gemeenten. Daarom heeft het decreet gekeken hoeveel procent elke gemeente heeft aan sociale huur- en koopwoningen. Op basis van dat percentage wordt berekend hoeveel elke gemeente er tekort komt en hoeveel er dus zullen moeten bijkomen. Het gaat dan over sociale koopwoningen, sociale huurwoningen en kavels. Hieronder volgen de gegevens voor Brasschaat, die gefilterd zijn uit de overzichtslijst van het sociaal objectief, één van de bijlagen van het decreet gronden pandenbeleid.

50 | P a g i n a

Overzichtslijst van het Sociaal Objectief voor Brasschaat Huishoudens – 01/01/2008

Bijkomend sociaal huuraanbod

Sociaal huuraanbod volgens de nulmeting Aandeel sociaal huuraanbod volgens de nulmeting STAP 1: verdeling op provinciaal niveau STAP 2: beperken tot 9% van het aantal huishoudens in de gemeente (tot 2020) Bijkomende inhaalbeweging behoudens afwijkingen (tot 2025)

Sociale koopwoningen Sociale kavels

15.359 282 1,84% 255 255 51 119 10

Tabel 2: Overzichtslijst Sociaal Objectief Brasschaat

Uit deze tabel kunnen we afleiden dat Brasschaat op 1 januari 2008 (nulmeting) 15.359 woningen telde, waarvan 282 oftewel 1,84% sociale huurwoningen zijn. Dat blijkt te weinig te zijn voor deze gemeente en er zullen nog 255 sociale huurwoningen moeten bijkomen, evenals 119 sociale koopwoningen en 10 sociale kavels. De berekening van het tekort aan sociale woningen volgt uit volgende formule: aantal huurwoningen provincie x (aantal huurwoningen gemeente op nulmeting / aantal huurwoningen provincie op nulmeting). De bijkomende inhaalbeweging is de sanctie die de Vlaamse Regering aan een gemeente oplegt die tegen 2020 niet het opgelegde aantal sociale huurwoningen heeft gerealiseerd. Het gemeentebestuur van Brasschaat wenst aan dit bindend Sociaal Objectief te voldoen binnen de vooropgestelde tijdslimiet. Met andere woorden zal Brasschaat tegen 2020-2025 255 nieuwe sociale huurwoningen, 119 sociale koopwoningen en 10 sociale kavels willen voorzien. Één van de mogelijke gebieden om een deel van deze woningen te realiseren is het woonuitbreidingsgebied in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden dat volgens het BPA nr. 22 voorzien is voor sociale woningbouw. Indien de gemeenten zich niet houden aan het bindende sociaal objectief van het gronden pandendecreet, met andere woorden indien een gemeente eigenaar is van onbebouwde bouwgronden of kavels en geen actie neemt om aan het bindend sociaal objectief te voldoen, zal de Vlaamse Regering ingrijpen door middel van activeringstoezicht. De Vlaamse Regering zal dan controleren of de onbebouwde bouwgronden met een gegronde reden niet bezet konden worden met sociale woningen en of ze dus geschrapt kunnen worden uit het register van onbebouwde percelen. Indien de reden ongegrond was, zal de Vlaamse Regering een activeringsplicht opleggen, wat maatregelen met zich meebrengt voor de onbebouwde bouwgronden die binnen een bepaalde termijn van maximum vijf jaar genomen moeten worden.

51 | P a g i n a

3.3 BUUR BUUR is de afkorting voor Bureau voor Urbanisme. Het is een studiebureau dat gespecialiseerd is in stedenbouw en in opdracht werkt van de overheden of projectontwikkelaars. Ze doen aan stadsontwerp, aanleg van publieke ruimten en ruimtelijke planning. Met andere woorden zij maken masterplannen op, inclusief met infrastructuur en oog voor natuur. Tevens geven zij advies in verband met ruimtelijke planning. Het kantoor van BUUR is gevestigd in Leuven. Het is BUUR dat het masterplan voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden heeft opgemaakt, op datum van 10 december 2010. Aangezien het de Sociale Huisvestingsmaatschappij De Voorkempen, onder leiding van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen, is die de projectontwikkeling grotendeels op zich zal nemen, en de gronden bestemd zijn voor sociale woningbouw, zijn zij degenen die de opdracht hebben gegeven aan BUUR voor het opmaken van een masterplan.

Figuur 68: BUUR

52 | P a g i n a

3.4 Masterplan Het masterplan voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden werd opgemaakt door het studiebureau BUUR op 10 december 2010, in opdracht van VMSW en SHM De Voorkempen en onder het toeziend oog van de gemeente Brasschaat. Hieronder volgt een korte samenvatting van het masterplan. Het volledige masterplan vindt u in bijlage 7.

3.4.1

Het ontwerp

Het masterplan voorziet eerst 11 concepten: 1. Groene vingers: Het gebied wordt gekenmerkt door het weidse landschap. Dit zal gedeeltelijk behouden blijven door een paar doorzichten te behouden van aan de Beemdenstraat tot aan de Laarse Beek. Men zal werken met ‘groene vingers’. 2. Kleine landschapselementen: De kleine landschapselementen zoals bomenrijen en beken worden behouden. 3. Blauw netwerk: Er zal een blauw netwerk van grachten, wadi’s, bufferbekken en infiltratiezones worden voorzien in het masterplan. 4. Mobiliteitskam: De Beemdenstraat wordt de verbindingsstraat voor de verschillende te realiseren doodlopende woonerven. Bezoekersverkeer kan parkeren op de parkings die voorzien worden aan het begin van de woonerven. 5. Bouwvelden: De bestaande bebouwing wordt afgebouwd, m.a.w. met tuin tegen tuin en nieuwe bouwstroken worden gebouwd aan de randen, zodat het landschap het minst wordt verstoord. 6. Morfologie: In de bestaande toestand heeft elk gedeelte zijn eigen typologie. In de Heuvels staan villa’s, in Het Leeg staan verschillende types door elkaar, in de Tomermaat staan gegroepeerde rijwoningen en in de Vis geschakelde woningen. Deze morfologie zal behouden en doorgetrokken worden naar de nieuwe bouwvelden, waar wordt gestreefd naar verschillende typologieën. Het Leeg wordt afgewerkt, de Tomermaat wordt gespiegeld, de Vis wordt afgebouwd richting de Laarse Beek en tussen de Vis en de golf komt een nieuw bouwveld met nieuwe typologie. De dichtheid neemt geleidelijk toe van de Heuvels naar het golfterrein. 7. Dwarse verbindingen: Het te ontwikkelen gebied bestaat uit twee delen die fysiek van elkaar gescheiden zijn, namelijk links en rechts van de Tomermaat. Daarom worden er dwarsverbindingen versterkt en nieuwe aangelegd. De Beemdenstraat wordt versterkt en de Braam en Laagland worden verlengd. Tevens wordt het bestaande fietspad dat langs de geluidsmuur ligt in het Park van Brasschaat verlegd naar de wijk toe.

53 | P a g i n a

8. Lange verbindingen voor zacht verkeer: De langse verbindingen zullen bestemd zijn voor zacht verkeer en op deze manier, samen met de dwarse verbindingen, een raster vormen voor zacht verkeer. 9. Plekken: Er zijn weinig pleintjes waar de buurtbewoners elkaar kunnen treffen. Wat er wel al is, is het speelplein De Driehoekjes en de kruising van de Braam met de Tomermaat. Er zal een nieuw buurtpleintje bijkomen in het midden van Het Leeg, wat De Leegte genoemd zal worden. Tevens komt er een uitzichtpunt op de talud van de berm van de E19. 10. Bouwaccenten: Bebouwing die gelegen is naast open ruimtes kan hoger dan drie verdiepingen worden gebouwd, aangezien de schaduw dan niet storend is voor buren en omdat het uitzicht over de open structuur mooi zal zijn. 11. Koop – huur: De koop- en huurwoningen zullen niet geconcentreerd worden maar vermengd door elkaar, aangezien er een grotere drang is om het gebouw en aanliggende ruimte te onderhouden als eigenaar dan als huurder.

Figuur 69: Groene vingers

Figuur 70: Bouwvelden

Figuur 71 toont het volledige ontwerpplan van BUUR. Hetgeen vervaagd is weergegeven op de figuur is de bestaande toestand en de feller gekleurde gedeelten zijn de nieuwigheden en de versterkingen.

54 | P a g i n a

Figuur 71: Ontwerpplan BUUR

Het ontwerpplan wordt hieronder toegelicht aan de hand van verschillende zones die aangeduid zijn op figuur 71. 1. Het eerste wat moet gebeuren is een extra toegangsweg tot de wijk om een betere ontsluiting te voorzien. Deze weg zal de Beemdenstraat verbinden met de Miksebaan, langsheen het kerkhof. Op de Miksebaan wordt een nieuwe ontdubbelde rotonde aangelegd, om de doorstroom te verzekeren van de Miksebaan. Eens deze nieuwe verbindingsweg de Beemdenstraat kruist, verandert deze in een weg voor de zwakke weggebruikers. Ze zal aansluiten op de huidige voetweg die nu slingert doorheen de weiden tussen het Leeg en de Tomermaat, om dan over te gaan in de Braam tot tegen het golfterrein. De Braam zal dus verlengd worden langs beide richtingen. Langs de westzijde stopt ze op heden in de open ruimte in de Tomermaat. Deze open ruimte zal worden doorgetrokken tot in het nieuwe woonveld dat men zal oprichten achter de Tomermaat. Daar zal het overgaan in het huidige slingerpad tot aan Het Leeg, om daar weer over te gaan in een kleine open ruimte, om ten slotte aan te sluiten op het nieuw te creëren slingerpad tot aan de nieuw aan te leggen weg naar de Miksebaan. Richting oostzijde zal ze splitsen, om te eindigen in het huidige basket- en skateplein wat buurtplein ‘bij De Vis’ zal worden en in het speelplein De Driehoekjes. 2. Dit is het eerste en tevens het hoogst gelegen bouwveld waar men geen wateroverlast vindt. Het terrein is 1,31ha groot en vindt ontsluiting via de Valeriaan. Op heden is er een zandweg aangelegd vanaf de Valeriaan langsheen de huidige weide tot aan het einde van het speelterrein De Driehoekjes. Deze zandweg zal 55 | P a g i n a

versterkt worden zodat er auto’s overheen kunnen rijden. Op deze weide zullen 4 studio’s, 31 appartementen en 54 rijwoningen worden gebouwd. De typologieën variëren sterk, het gaat van kleine rijwoningen van twee bouwlagen tot een appartementenblok van vier bouwlagen. Er worden 100 interne parkeerplaatsen en 57 parkeerplaatsen in publieke ruimte voorzien. 0,52ha wordt voorzien voor openbare ruimte. 3. Het bosje met vijver, waar de speelpleinwerking De Driehoekjes gevestigd is, blijft behouden. Het huidige gebouw van het speelplein is bouwvallig en zal door de gemeente worden vervangen door een degelijke nieuwbouw. Deze nieuwbouw zal dan ook dienst doen voor buitenschoolse kinderopvang in plaats van enkel speelpleinwerking tijdens de vakanties. De gemeente zoekt ook een plaats voor een nieuwe gemeenschapszaal, een zaal waar mensen elkaar kunnen treffen en waar bijvoorbeeld trouwfeesten gegeven kunnen worden. Het masterplan voorziet hiervoor een plaats in het speelbosje van De Driehoekjes. 4. Op het huidige terrein, 1,56ha groot, is nu een door jonge bmx-ers gebouwd bmxterrein. De jeugddienst van Brasschaat vroeg om een gelijkaardig terrein te behouden in het masterplan, toch vinden we hiervan niets terug. Naast dit terrein ligt een verwilderde weide met verschillende bunkers, een restant van de bunkerlinie. Op dit terrein zal een woonveld komen dat sterkt lijkt op het woonveld beschreven in nummer 2. De huidige zandweg tot aan dit terrein zal doorgetrokken en versterkt worden voor zacht autoverkeer. Op dit terrein worden 3 studio’s, 49 appartementen en 31 woningen voorzien. 83 parkeerplaatsen worden intern voorzien en nog eens 40 worden ingepland in de publieke ruimte. 5. Het huidige grote grasveld met basketterrein en skateplateau zal voor een gedeelte behouden blijven. Het zal worden ingericht als een buurtplein dat de naam ‘bij De Vis’ zal dragen. Dit plein zal beplant worden met bomen, waartussen een pad zal kronkelen. Voorzieningen voor (kleine) kinderen en plaatselijke jeugd zullen er ook geplaatst worden. Het skateplateau en andere voorzieningen die lawaai met zich kunnen meebrengen kunnen eventueel verder richting de Laarse Beek worden geplaatst. 6. Langs beide zijden van het nieuwe buurtplein ‘bij De Vis’, dus op het huidige grote grasveld met het basketplein en skateplateau, zullen woningen ingepland worden. Dit terrein is 1,81ha groot. Hierop worden 29 appartementen en 36 woningen ingepland. Tevens worden er 65 interne parkeerplaatsen voorzien en 35 parkeerplaatsen in de publieke ruimte. De woningen zullen gegroepeerd worden langsheen het buurtplein. Het zullen lage rijwoningen en gegroepeerde duplexwoningen worden. Er zal van dit terrein 1,49ha behouden blijven als openbare ruimte. 7. Dit woonveld heeft een terreingrootte van 1,57ha en sluit aan op de tuinen van de Tomermaat. De typologie van de Tomermaat zal overgenomen worden, doch met meer expressie in de voorgevels en verschillende hoogtes om variatie in het straatbeeld te brengen. Er zullen in totaal 25 appartementen en 28 woningen worden ingepland. Daarbij worden er 55 interne parkeerplaatsen en 31 parkeerplaatsen in de publieke ruimte voorzien. Tevens zal er ook een nieuwe weg moeten aangelegd worden, anders is dit woonveld niet toegankelijk. Er zal nog 0,78ha open ruimte overblijven. 8. Het volgende woonveld wordt gecreëerd in het begin van Het Leeg, tot aan het nieuwe buurtplein De Leegte. Tussen Het Leeg en de nieuw aan te leggen bouwstrook die hierboven werd beschreven, zal een nieuwe bouwstrook volgen. De 56 | P a g i n a

woningen van deze nieuwe strook zullen met de tuinen aansluiten aan de bestaande tuinen van Het Leeg. Voor deze strook zal er eveneens een nieuwe weg worden aangelegd. Daarbij wordt Het Leeg ook verder aangevuld, tot aan het nieuwe buurtpleintje. Dit terrein telt 1,38ha. Er zullen 6 studio’s, 12 appartementen en 48 woningen voorzien worden. Daarbovenop komen er nog eens 66 interne parkeerplaatsen en 34 parkeerplaatsen in de publieke ruimte. Er zal nog 0,47ha openbare ruimte resteren. 9. In het midden van Het Leeg zal een nieuw buurtplein gecreëerd worden, ‘De Leegte’. Hier zal speelruimte voor kinderen en jeugd voorzien worden en eventueel ook een sportterrein zoals bijvoorbeeld een basketplein. Ook zal er een bomengrind aangeplant worden. Beide zijden van het plein zullen grenzen aan een groene strook, ‘groene vingers’ genaamd. 10. Dit woonterrein, vanaf het nieuwe buurtplein De Leegte tot aan het einde van Het Leeg, inclusief het grote volume achterin de bestaande bebouwing op het einde van Het Leeg, telt 1,92ha. Het nieuw aan te leggen wandelpad, vertrekkende vanaf het einde van de Tomermaat tot in het Park van Brasschaat, zal onder het grote nieuwe volume achteraan Het Leeg doorlopen. Op dit terrein worden 24 rijwoningen en 67 appartementen voorzien. Daarbij komen nog eens 92 interne parkeerplaatsen en 52 parkeerplaatsen in de publieke ruimte. Er zal 1,07ha openbare ruimte vrij blijven. 11. Langsheen de geluidsberm naast de HST-lijn en autosnelweg E19 zal een fietspad aangelegd worden. Bovenop de geluidsberm zal er een uitzichtpunt komen van waarop men een mooi uitzicht zal hebben over de wijk De Rietbeemden. Langs de Laarse Beek zal een voetpad gecreëerd worden. Deze zal langs de oostzijde aansluiten op het fietspad langs de geluidsberm en langs de westzijde een uitweg naar het Park van Brasschaat vinden. Het enige knelpunt is de oversteek over de Elshoutbaan. Er zal ook een voetpad worden aangelegd vanaf het einde van de Tomermaat tot aan De Heuvels. In totaal kan men volgens de regel van 25 woningen/ha 440 huizen ontwikkelen op de voorziene bouwvelden. Volgens het masterplan zullen er echter 444 huizen ontwikkeld worden, waarvan 210 in het westelijk deel en 234 in het oostelijk deel.

57 | P a g i n a

Figuur 72: Bouwvelden en type woningen

Figuur 73: Sfeerbeeld bouwvolumes

58 | P a g i n a

3.4.2

Fasering

Het masterplan van BUUR zal niet in één keer tegelijk worden gerealiseerd, maar in verschillende fasen. De geplande fasering is echter geen vast model, maar kan aangepast worden aan nieuwe inzichten. Fase 1: Nieuwe ontsluiting Als eerste zal de nieuwe weg worden aangelegd naast het kerkhof, die de Beemdenstraat met de Miksebaan verbindt. Hierdoor is men al verzekerd van een betere ontsluiting voor de vernieuwde wijk. Fase 2: Strook tussen de golf en De Vis De eerste gebieden die ontwikkeld zullen worden zijn deze tussen de golf en De Vis. Daarbij horen drie woonvelden en tevens de verbetering en verlenging van De Braam. De drie woonvelden zullen ook niet tegelijkertijd worden ontwikkeld. Eerst zal men woonveld 2 creëren, dan woonveld 4 en tenslotte woonveld 6 (zie figuur 71 blz. 54). Hiervoor zal er een nieuwe weg worden aangelegd, namelijk op de huidige zandweg. Fase 3: Gebied tussen De Tomermaat en Het Leeg Als fase 2 is gerealiseerd, zal men beginnen van de ontwikkeling van de gebieden tussen De Tomermaat en Het Leeg. Het betreft woonvelden 7 en 8 (zie figuur 71 blz. 54). Hiervoor zullen twee nieuwe wegen gecreëerd worden en zal De Braam worden doorgetrokken tot aan de nieuwe ontsluiting naar de Miksebaan. Fase 4: Het Leeg Als laatste fase zal Het Leeg volledig worden opgevuld en wordt het buurtpleintje De Leegte aangelegd. Het betreft woonveld 10 (zie figuur 71 blz. 54).

Figuur 74: Fase 1

Figuur 75: Fase 2

Figuur 76: Fase 3

Figuur 77: Fase 4

59 | P a g i n a

3.4.3

Masterplan afgekeurd

Het masterplan werd echter afgekeurd door het gemeentebestuur. Er werd te weinig rekening gehouden met de problematiek van het terrein, zoals bijvoorbeeld de hoge grondwaterstand, de overstromingen tijdens hevige regenval, de klachten van de buurtbewoners en grondeigenaars, de ontsluiting van de wijk, natuurverlies, enzovoort. Deze problematiek zal verder uitvoerig besproken worden in hoofdstuk 4 - 7. Als alle mogelijke problemen zijn opgelost, zal het ontworpen masterplan door BUUR worden aangepast, in samenspraak met het gemeentebestuur, ARCADIS, De Voorkempen en het buurtcomité.

60 | P a g i n a

4. Wateroverlast Het bebouwen van de resterende open ruimten in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden zal niet verlopen van een leien dakje. Er zijn verschillende aspecten waarmee men rekening zal moeten houden, die BUUR in zijn ontwerpmasterplan over het hoofd heeft gezien. Het grootste probleem waarmee de wijk te kampen heeft, is de wateroverlast. In de winter staat het grondwater ongeveer gelijk met het maaiveld in bepaalde delen van het projectgebied. Wanneer het hevig regent, treden zo goed als alle grachten en de Laarse Beek uit hun oevers en staan er dagenlang grote plassen in de weien. Andere problemen zijn de ontsluiting van de wijk, het natuurverlies en de klachten van buurtbewoners en grondeigenaars. De problematiek zal stelselmatig worden toegelicht in komende hoofdstukken. De wateroverlast in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden is geen recent probleem. De naam ‘De Rietbeemden’ verwijst niet voor niets naar al het riet dat groeit in deze drassige gebieden. Beemden is dan ook een ander woord voor drassige weilanden. Vooral in de winter ondervinden de buurtbewoners wateroverlast, evenals bij langdurige of hevige neerslag. Enkele foto’s ter verduidelijking:

Figuur 78: Wateroverlast op 19 december 2011

61 | P a g i n a


Figuur 80: Wateroverlast op 19 januari 2011

Figuur 81: Wateroverlast op 14 november 2010

Figuur 82: Wateroverlast op 3 februari 2010


Figuur 84: Wateroverlast op 24 augustus 2002

Figuur 85: Wateroverlast op 24 augustus 2002

Figuur 86: Wateroverlast op onbekende datum

62 | P a g i n a



Om de werkelijke oorzaken van de veelvoorkomende wateroverlast in kaart te brengen en te kunnen motiveren, heeft de gemeente Brasschaat verschillende testen laten uitvoeren met betrekking tot het water. De eerste test gebeurde door Aquafin voor de oostzijde van de projectgebied, met andere woorden voor de strook tussen de golf en De Tomermaat. Een tweede test was de Watertoets die werd uitgevoerd door de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid. Deze studie was wel volledig gebiedsdekkend maar niet diepgaand. Als laatste heeft ARCADIS een zeer uitvoerige volledig gebiedsdekkende test gedaan.

4.1 Watertest Aquafin In opdracht van gemeente Brasschaat heeft Aquafin, binnen RI-ANT, advies uitgebracht betreffende het nieuwe projectgebied. Dit echter voor alleen de oostzijde, met andere woorden enkel voor woonvelden 2, 4 en 6 (zie figuur 71 blz. 54) gelegen tussen de golf en De Vis. Dit advies dateert van januari 2011. Aquafin is een organisatie die in 1990 werd opgericht door het Vlaamse Gewest om de rioolwaterzuiveringsinfrastructuur te optimaliseren en te financieren. Het zorgt ervoor dat het huishoudelijk afvalwater van gemeenteriolen wordt opgevangen in verzamelriolen en wordt gevoerd en behandeld in waterzuiveringsinstallaties. RI-ANT, wat staat voor rioleringen van Antwerpen, zorgt voor het beheer, het onderhoud en de vernieuwing van het rioleringsstelsel van steden en gemeenten. RI-ANT is eigenlijk de tussenschakel tussen de waterleverancier, de verbruiker en de waterzuivering. Het staat in voor het rioleringsstelsel tussen de verbruikers en Aquafin. In het advies van Aquafin worden eigenlijk enkel besluiten genomen over de bestaande toestand in plaats van advies over de toekomstige toestand. Men kwam tot het besluit dat het gebied tussen de golf en De Vis kan aansluiten op een centraal gebied volgens het zoneringsplan. Dit wil zeggen dat er direct kan aangesloten worden op een rioleringsstelsel dat reeds in verbinding staat met een zuiveringsstation. Het afvalwater kan dus aangesloten worden op de bestaande riolering van De Rietbeemden, maar er zal eerst rekening gehouden moeten worden met de staat van deze rioleringen. Het regenwater daarentegen mag niet aangesloten worden op de riolering, maar moet afwateren naar de Laarse Beek. Het projectgebied is tevens gelegen in een niet-infiltratiegevoelig, grondwaterstromingsgevoelig en mogelijk overstromingsgevoelig gebied. Verder neemt Aquafin hier geen besluiten uit maar deze factoren wijzen er dus op dat het nutteloos zou zijn om infiltratie van water te voorzien in dit gebied, aangezien het water zeer moeilijk zal kunnen infiltreren in de grond. 63 | P a g i n a

Uitgebreider advies kon volgens Aquafin niet, aangezien ze over te weinig gegevens beschikten. Ze misten een volledig grondplan met het rioleringsnet en de gewenste aansluitpunten en een beschrijving van het afwateringssysteem. De volledige watertest van Aquafin is raadpleegbaar in bijlage 8. Brasschaat doet vervolgens beroep op de Watertoets van CIW en ARCADIS voor een grondigere en totale waterstudie van het projectgebied met een gegrond advies. 4.2 Watertoets De Watertoets is een instrument van de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) voor overheden die beslissen over vergunningsaanvragen of plannen. In de Watertoets wordt de volledige situatie van het terrein geschetst en een overzicht gemaakt van de impact die de geplande bebouwing zal hebben op het watersysteem. Tevens zal er advies worden gegeven. Het CIW is een overlegplatform waarin verschillende beleidsdomeinen, bestuursniveaus en waterbedrijven zetelen die betrokken zijn bij waterbeleid. De Watertoets dat werd opgemaakt over de wijk Het Leeg – De Rietbeemden op datum van 5 april 2011 vertrekt vanuit een beschrijving van de huidige toestand. Zo wordt eerst het gebied gesitueerd, de bestemming en het bodemgebruik toegelicht en een beknopte hydrografische situering gegeven. Vervolgens gaat men over op de effectieve toets. Hier volgt een beknopte samenvatting van de Watertoets. De volledige versie kan geraadpleegd worden in bijlage 9.

Juridische toets: Zoals te zien is op figuur 89 is de wijk Het Leeg – De Rietbeemden bijna volledig gelegen in “mogelijk overstromingsgebied”. Een zone tussen de Laarse Beek en de HST-lijn is gemarkeerd als “effectief overstromingsgebied”. Deze behoort echter niet tot het projectgebied, maar werd wel mede onderzocht door de Watertoets aangezien deze gronden ook eigendom zijn van Brasschaat ondanks dat ze in de gemeente Schoten gelegen is en er onderzocht moet worden of men daar eventueel een bufferzone zou kunnen inplanten. In “mogelijk overstromingsgebied” worden nieuwe verkavelingen afgeraden. Voor nieuwe constructies in zo’n zone wordt aangeraden om advies te vragen waarbij voorwaarden worden vastgesteld. Met andere woorden zullen individuele constructies gerealiseerd kunnen worden onder strikte voorwaarden, maar zullen verkavelingen daarentegen zeer kritisch bekeken worden. In bijlage 9 vind je een duidelijkere afbeelding van de overstromingsgevoelige gebieden, waarbij de blauw gearceerde stukken recent overstroomd gebied (2011) zijn, de rood gearceerde gebieden overstroombaar gebied zijn, de rood gestippelde gebieden nietoverstroombaar gebied zijn en lichtblauwe lijnen officiële waterlopen zijn. Op figuur 90 is te zien dat slechts een heel klein gedeelte infiltratiegevoelig is. Slechts in dat gedeelte kan regenwater gemakkelijk indringen in de grond en zijn infiltratievoorzieningen nuttig. Aangezien het overgrote gedeelte van het projectgebied niet infiltratiegevoelig is, heeft het dus ook geen zin om infiltratievoorzieningen in te planten. De reden hiervoor is onder andere een zeer hoge grondwaterstand en grondwaterstromingen. De grondwaterstromingen zijn dan weer te wijten aan de zeer lage en vlakke ligging van het terrein. Op figuur 91 is duidelijk te zien dat heel het projectgebied zeer gevoelig is aan 64 | P a g i n a

grondwaterstromingen. Dit brengt met zich mee dat ondergrondse constructies zoals funderingen en kelders een effect zullen hebben op het grondwater.

Figuur 89: Overstromingsgevoelige gebieden

Figuur 90: Infiltratiegevoelige gebieden

65 | P a g i n a

Figuur 91: Grondwaterstromingsgevoelige gebieden

Beleidsmatige toets: Het Deelbekkenbeheerplan van het deelbekken Beneden Schijn dat behoort tot het Benedenscheldebekken is een initiatief van de Vlaamse Overheid met als doel om een goed waterbeleid voor ogen te houden. Dit Deelbekkenbeheerplan bevat onder andere verscheidene actiefiches die een probleemstelling of een aandachtspunt bevatten waaraan gewerkt kan worden. Zo bestaat er ook een fiche “Inrichten overstromingsgebied omgeving Laarsebeekdreef”, waarin wordt aangehaald dat de gronden zowel links als rechts van de Laarse Beek, tussen de HST-lijn en de golf, zeer gevoelig zijn voor wateroverlast. Bijgevolg zal het woonuitbreidingsgebied op grondgebied van Schoten niet worden aangesneden. Er wordt besloten dat bebouwing in het overstromingsgebied vermeden moet worden en dat er ruimte moet gecreëerd worden voor water in de vorm van waterberging. Vervolgens wordt het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan en het BPA nr. 22 aangehaald, wat eerder werd toegelicht in hoofdstuk 4 Ruimtelijke Ordening.

Toetsing aan het watersysteem: Op figuur 92 is te zien dat het projectgebied volledig gelegen is in “van nature overstroombaar gebied” (NOG) vanuit de Laarse Beek. Net buiten het projectgebied liggen drie “recent overstroomde gebieden” (ROG), namelijk tussen de Laarse Beek en de HST-lijn, rond De Heuvels en rond de Helena Thyslei. Het projectgebied ligt niet in een ROG, nochtans bewijzen figuur 78 tot 88 het tegendeel.

66 | P a g i n a

Figuur 92: NOG en ROG

Figuur 93 toont de oppervlaktewaterkwantiteitsmoddelering (OWKM) die werd opgemaakt door de dienst waterbeleid van de provincie Antwerpen. Het is een kaart die ze konden opmaken na hydrologische1 en hydraulische2 studies in het stroomgebied van de Laarse Beek. Op deze kaart is te zien dat de wei tussen Het Leeg en De Heuvels overstroombaar is bij een 50-jaarlijkse en een 100-jarige bui. Wat opvalt is dat het gebied tussen de Laarse Beek en de HST-lijn niet is gemarkeerd als overstroombaar, terwijl het bij de NOG en ROGkaart (figuur 92) aangeduid is als “recent overstroomd gebied”. De kaarten spreken elkaar sterk tegen en er kan vermoed worden dat de NOG en ROG-kaart niet correct is. Nochtans lijkt de OWKM-kaart ook niet nauwkeurig genoeg, aangezien de weiden tegen de Beemdenstraat ook zeer vaak overstromen (zie figuren 88-98).

1 2

Hydrologie = de leer van de eigenschappen van water, zowel op als beneden de aardoppervlakte Hydraulica = de leer van de kracht van water en van water in beweging

67 | P a g i n a

Figuur 93: Overstromingskaart volgens OWKM

Eén van de redenen waarom het projectgebied te kampen heeft met overstromingsproblemen, is het geringe hoogteverschil over het terrein. Het terrein heeft een veel te gering verval naar de Laarse Beek toe, waardoor het water er te traag of zelfs niet naartoe stroomt. Op figuur 56 zie je een digitaal hoogtemodel, waarop duidelijk zichtbaar is dat het tweede deelgebied overal even laag ligt en dus niet afhelt naar de Laarse Beek toe. Nog een oorzaak van wateroverlast in het projectgebied is het type bodem. Het volledige projectgebied heeft een bodem die bestaat uit nat zand. Dit is duidelijk te zien op figuur 94. Daarbovenop heeft men er te kampen met een zeer hoge grondwaterstand. Het water zit op 25cm tot 0cm onder de bodem. Dit wil zeggen dat de grondwaterstand soms zelfs gelijk staat met het maaiveld. Het terrein is dus niet alleen overstroombaar vanuit de waterloop Laarse Beek, maar ook door het grondwater en door het feit dat de bodem verzadigd is.

68 | P a g i n a

Figuur 94: Bodemkaart

Opmerkingen: Biologische waardering: Qua waardevolle biologie op het terrein krijgt het projectgebied volgens de biologische waarderingskaart verschillende waardes toegekend. Figuur 95 geeft hiervan een mooi overzicht, maar over het algemeen wordt het terrein gemarkeerd als “minder waardevol tot waardevol”.

Figuur 95: Biologische waarderingskaart

69 | P a g i n a

Laarse Beek: De Laarse Beek heeft een zeer goede waterkwaliteit waarin talrijke vissoorten te vinden zijn zoals onder andere de Europees beschermde rivierdonderpad en de kleine modderkruiper zoals eerder werd aangehaald in hoofdstuk 1.2 De Laarse Beek. Ook de blauwe reiger en de ijsvogel worden er waargenomen. De provincie Antwerpen probeert de natuurwaarde van de beek te bewaren, wat onder andere met zich mee brengt dat de Laarse Beek buiten haar oevers mag treden mag meanderen. In de zomer komt het voor dat de beek te kampen heeft met een zeer lage waterstand. Dit probleem is vaak gekoppeld aan overstromingen. Momenteel voert de provincie Antwerpen hierover een studie. In afwachting van die studie wordt bebouwing in de directe omgeving van de Laarse Beek afgeraden.

Conclusie: Om een goede conclusie te vormen heeft de Watertoets het projectgebied opgedeeld in drie deelgebieden die in figuur 96 zijn weergegeven. Het eerste deelgebied is De Rietbeemden, het tweede is Het Leeg en het derde is tussen de Laarsebeekdreef, de Laarse Beek en de HST-lijn, gelegen op Schotens grondgebied.

Figuur 96: Digitaal hoogtemodel

Deelgebied 1: Dit gebied is hoger gelegen dan de andere deelgebieden en helt ook nog lichtelijk af naar de Laarse Beek. De rode vlek is het BMX-terrein, dat verscheidene heuvels en schansen bevat. Hier is de wateroverlast minder dan in deelgebied 2. Deelgebied 2: Hier zijn meer waterproblemen, vooral te wijten aan de lage ligging zonder afhelling naar de Laarse Beek en zelfs met lokale lagere gedeelten. Daarnaast is er een zeer hoge grondwaterstand, vooral in de winter. Hier is regelmatig wateroverlast.

70 | P a g i n a

Deelgebied 3: De gronden liggen hier iets hoger en zijn ook droger. Een beperkte woonuitbreiding zou nog ingepland kunnen worden, maar richting het overstromingsgebied is het eerder onverantwoord. Het Masterplan heeft te weinig rekening gehouden met de waterproblematiek in haar inrichtingsplan.

Suggestie naar ontwikkelingsperspectief: Er wordt voorgesteld om de bestemming van woonuitbreidingsgebied te veranderen naar een bestemming waar waterconservering1 en waterberging in past. Het masterplan is zeer ongeschikt voor de huidige toestand. Enkel deelgebied 1 zou wel beperkt ontwikkeld kunnen worden. 4.3 Hydraulische en omgevingsstudie ARCADIS Aangezien ook het advies vanuit de Watertoets vaag is en er geen concrete voorwaarden omtrent bebouwing worden opgesteld, schakelden het gemeentebestuur Brasschaat en Aquafin ARCADIS in om een zeer grondige hydraulische en omgevingsstudie te maken van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden, met niet alleen conclusies maar ook met specifieke voorwaarden omtrent de ontwikkeling van de wijk. ARCADIS is een internationaal bedrijf dat gespecialiseerd is in water, milieu, infrastructuur en gebouwen. Het biedt advies-, ontwerp-, management- en ingenieursdiensten aan. De hoofdzetel bevindt zich in Amsterdam en sinds 1981 heeft ARCADIS zich ook in België gevestigd. De naam ARCADIS is afgeleid van “Arcadia” wat een term uit de Griekse mythologie is en “de prettigste plaats op aarde om te leven” betekent. Het doel van ARCADIS is om zo’n plaatsen op aarde te creëren. De studie van ARCADIS werd opgemaakt in twee delen. Het eerste deel was afgerond op 7 november 2011 en is een diepgaande omschrijving van het terrein met als eindconclusie de watergevoeligheid van de verschillende bouwvelden vanuit het afgekeurde masterplan van BUUR. Dit gedeelte werd gepresenteerd door ARCADIS op diezelfde dag aan het gemeentebestuur van Brasschaat, Aquafin en het buurtcomité van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Het tweede deel handelt niet alleen over de bouwvelden vanuit het masterplan, maar over de gehele vrije oppervlakte tussen het golfterrein en De Heuvels en het formuleert strikte voorwaarden waaraan nieuwe bebouwing zal moeten voldoen in de bebouwbaar verklaarde zones. Van dit deel werd een tussentijdse presentatie gegeven op 13 december 2011 aan eveneens het gemeentebestuur Brasschaat, Aquafin en het buurtcomité. Na deze presentatie volgde er een vragenronde waarbij iedereen zijn vragen en opmerkingen kwijt kon. Het buurtcomité was ontevreden met de aanduiding van bebouwbare en nietbebouwbare zones en wou meer zones vrijwaren van bebouwing vanwege de wateroverlast waarmee zij te kampen hebben. Ik ben het gemeentebestuur zeer dankbaar dat ik deze presentatie heb mogen bijwonen. Een verslag van deze vragenronde is raadpleegbaar in bijlage 11. De studie werd geoptimaliseerd en afgerond op 1 februari 2012. Ook dit werd gepresenteerd, maar deze keer enkel aan het gemeentebestuur en Aquafin. Beide delen zullen als één geheel hieronder worden samengevat. De originele delen van de studie door ARCADIS zijn raadpleegbaar in bijlage 10. 1

Waterconservering = opslag van water in de bodem

71 | P a g i n a

Inventarisatie: Zoals reeds bekend was, is het projectgebied gelegen in het Benedenscheldebekken en is de Laarse Beek een onbevaarbare waterloop van de tweede categorie. In de bestaande woonwijk word het regenwater afgevoerd via de riolering. De bodem bestaat uit lemig zand en is steeds zeer nat. Dankzij de opbouw van een regionaal grondwatermodel door de dienst Waterbeleid van de provincie Antwerpen, kregen we ook een beeld van de grondwaterstand in het projectgebied van Het Leeg – De Rietbeemden. De dienst Waterbeleid heeft er namelijk twee peilbuizen geplaatst. Op figuur 97 zie je de ligging van beide buizen, namelijk een helemaal in het noorden van het projectgebied (A) en een tussen De Tomermaat en Het Leeg (B). Na een jaar grondwaterstandmetingen uit te voeren kon men concluderen dat de gemiddelde grondwaterstand in peilbuis A -1,17m was en in peilbuis B -0.56m. In de winter was de waterstand telkens het hoogst en in de zomer het laagst. Een gevolg van een hoge grondwaterstand is dat regenwater zeer slecht infiltreert in de bodem. Een andere oorzaak van een moeilijke infiltratie is de bodemsoort. Het gevolg van een slechte infiltratie is dat het water dus niet snel genoeg in de grond dringt en er langdurige plasvorming optreedt. Om de infiltratiecapaciteit van het projectgebied in kaart te brengen werden er 8 infiltratieproeven uitgevoerd door middel van dubbele ringinfiltrometers. De locaties van de 8 proeven zijn afgebeeld op figuur 97 en de resultaten zijn raadpleegbaar in tabel 3. Een dubbele ringinfiltrometer is een handige en eenvoudige constructie om de infiltratiecapaciteit (in mm/u) te meten van een bepaalde plaats. Zoals te zien op figuur 98 en 99 bestaat de dubbele ringinfiltrometer uit twee ringen van verschillende diameter. De smalste ring wordt in de grond geplaatst, met de bredere ring er rond. In de binnenste wordt water gegoten. De buitenste ring dient louter om het gegoten water tegen te houden in zijwaartse richting want het is de bedoeling om de verticale waterindringing te meten. Over de binnenste ring wordt een kunststof meetbrug gelegd waaraan een meetstang met onderaan een vlotter wordt gehangen. Navenhand hoe hoog het water in de ring staat, zal dankzij de drijvende vlotter de hoogte van de waterstand afgelezen kunnen worden.

72 | P a g i n a

Figuur 97: Ligging peilbuizen en infiltrometers

Figuur 98: Dubbele ringinfiltrometer

Figuur 99: Dubbele ringinfiltrometer

Resultaten infiltratieproeven Locatie 1 2 3 4 5 6 7 8

Infiltratiecapaciteit (mm/u) 70,71 10,36 18,86 2,63 394,84 127,33 0 0

Tabel 3: Resultaten infiltratieproeven

Uit de meetresultaten van de infiltratieproeven kunnen we afleiden dat infiltratie op locatie 7 en 8 absoluut niet mogelijk is, de grond is daar volledig verzadigd. Locatie 5 en 6 geven het 73 | P a g i n a

beste resultaat. Aangezien infiltratie moeilijk wordt bij een capaciteit van minder dan 36mm/u kan er geconcludeerd worden dat locaties 2, 3, 4, 7 en 8 ongeschikt zijn voor infiltratie. Dit te wijten aan een hoge grondwaterstand en de bodemsoort. Daarbovenop is het gebied ook overstromingsgevoelig, wat de watertest van Aquafin en de Watertoets ook al aantoonden. Oorzaken hiervan zijn de Laarse Beek, de lage ligging van het gebied, de vlakheid van het gebied. Daardoor stroomt het water amper af naar de Laarse Beek en ontstaat er een natuurlijke buffering door middel van langdurige plasvorming. Tevens is het een conserveringsgebied waar dus groot belang gehecht moet worden aan het beperken van overstromingen en verdroging. Een project van korte omloopbossen op de weiden zou een oplossing kunnen bieden voor de hoge grondwaterstand, aangezien veel bomen veel water uit de grond zullen halen. Maar dit zal alleen een effect hebben op de grondwaterstand in het groeiseizoen van de bomen en niet in de winter wanneer er juist nood is aan een lagere grondwaterstand. Het project van korte omloopbossen zal nader toegelicht worden in hoofdstuk 6.2.

Gevoeligheidsanalyse: Een gevoeligheidsanalyse geeft als resultaat de aanduiding “zee watergevoelig” of “weinig watergevoelig” aan een bepaald gebied. Eerst worden er vijf verschillende factoren gemeten waar een waarde aan gegeven wordt. Deze factoren zijn de gemiddelde hoogteligging van het perceel in TAW-hoogte, de infiltratiecapaciteit in mm/u, de gemiddelde grondwaterstand in de winter in m onder het maaiveld, de nabijheid tot overstromingsgevoelig gebied bij T50 en als laatste de nabijheid tot overstromingsgevoelig gebied bij T100. De waarden zullen daarna worden omgezet in een waarde van 1 tot 0, waarbij de hoogste meting per factor het getal 1 toegekend krijgt en het laagste een 0. Ten slotte wordt er aan elke factor een gewicht toegekend met de voorwaarde dat de soms van de gewichten van de factoren gelijk is aan 1. Deze gewichten worden vermenigvuldigd met de waarde van elke factor van elk bepaald gebied waarna de uitkomsten bij elkaar worden opgeteld. Hierdoor wordt er per gebied een bepaalde waarde tussen 1 en 0 gekregen. Dit is de waarde van de watergevoeligheid, waarbij 1 weinig watergevoelig is en 0 zeer watergevoelig. T50 en T100 zijn afkortingen die staan voor “terugkeerperiode bij een regenbui van 50 jaar” en “terugkeerperiode bij een regenbui van 100 jaar”. Hiermee wordt de omvang van een gebied aangeduid dat zal overstromen bij een regenbui die zo intens is dat ze slechts één maal om de 50 of 100 jaar voorkomt. Hoe lager het jaartal hoe kleiner het overstromingsgebied zal zijn. Het volledige projectgebied werd opgedeeld in 24 zones en allen werden ze geanalyseerd op watergevoeligheid. Figuur 100 geeft de ligging weer van deze zones met eveneens de waarde van watergevoeligheid. Als voorbeeld zal de berekening van de watergevoeligheid van zone 4b, gelegen in het midden van het projectgebied tussen Het Leeg en De Tomermaat, worden aangehaald in tabel 4 zodat de methode van analyse wordt verduidelijkt. De berekeningen van de andere zones zijn raadpleegbaar in de volledige studie in bijlage 10. Uit figuur 100 kunnen we concluderen dat de watergevoeligheid stelselmatig toeneemt van het noordoosten naar het zuidwesten. Met andere woorden de deelzone 1 is het minst watergevoelig waardoor dit gebied met meest geschikt is voor bebouwing. Het verbaast me echter dat deelgebied 2a, waar Pillboxtrails gelegen is, als tweede beste scoort op vlak van weinig watergevoelig, aangezien er 0mm/u water in de grond kon infiltreren en de grond daar dus volledig verzadigd is. Eveneens over de aanduiding van percelen 4a, 103a en 5a, gelegen tegen de Beemdenstraat sta ik sceptisch. Jarenlang heb ik gewoond in de 74 | P a g i n a

Beemdenstraat, rechter over weide 4a en telkens als het hevig regende, was het die wei dat als eerste helemaal onder water stond en dit voor wel enkele dagen. Elke winter ging ik samen met de andere kindjes van mijn straat schaatsen op die wei. Aangezien die wei in de winter altijd onder water stond werd het een mooie ijspiste wanneer het een paar dagen vroor. Naar mijn mening zouden die deelzones aangeduid moeten worden als “zeer watergevoelig”.

Voorbeeld gevoeligheidsanalyse: deelzone 4b Gemeten factoren Gemiddelde hoogte perceel (m in TAW) Infiltratiecapaciteit (mm/u) Gemiddelde grondwaterstand winter (m onder maaiveld) Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T50 (0 = ligt erin, 0,5 = ligt ernaast, 1 = ligt verder) Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T100 (0 = ligt erin, 0,5 = ligt ernaast, 1 = ligt verder) Omzetting factor: 0 - 1 Gemiddelde hoogte perceel (m in TAW) Infiltratiecapaciteit (mm/u) Gemiddelde grondwaterstand winter (m onder maaiveld) Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T50 (0 = ligt erin, 0,5 = ligt ernaast, 1 = ligt verder) Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T100 (0 = ligt erin, 0,5 = ligt ernaast, 1 = ligt verder)

11,10 10,36 0,56 1,00 0,50

0,08 0,03 0,20 1,00 0,50

Gewichten van de factoren Gemiddelde hoogte perceel Infiltratiecapaciteit Gemiddelde grondwaterstand winter Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T50 Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T100 Som van de gewichten

0,250 0,250 0,250 0,125 0,125 1,000

Vermenigvuldiging factoren met gewichten Gemiddelde hoogte perceel Infiltratiecapaciteit Gemiddelde grondwaterstand winter Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T50 Nabijheid overstromingsgevoelig gebied bij T100 Som

0,0200 0,0075 0,0500 0,1250 0,0625 0,2650

Watergevoeligheid deelzone 4b

0,27

Tabel 4: Voorbeeld gevoeligheidsanalyse

75 | P a g i n a

Figuur 100: Watergevoeligheid per deelzone

76 | P a g i n a

Vereisten inrichting woongebied: Riolering: De nieuwe riolering zal uitgaan van een doorgedreven afkoppeling via een 2DWA-systeen, waarbij het afvaldebiet dubbel zo groot is dan bij een normaal DWA-systeem. De reden hiervoor is dat het afvalwater zich niet evenredig over 24u verdeelt. De nieuwe rioleringen zullen het afvalwater via de bestaande riolering van de Distel, Braam, De Vis, Valeriaan of Het Leeg kunnen afvoeren. De bestaande rioleringen zullen niet vergroot moeten worden. Er werd een camera-inspectie uitgevoerd in de rioleringen van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Hieruit is gebleken dat er op verschillende plaatsen doorzweten optreedt en er is sprake van beginnende biochemische aantasting. Er werd ook infiltratie opgemerkt, met andere woorden er druppelt afvalwater uit de rioleringen waardoor het in de grond dringt en dit vooral bij voegen en overgangen naar rioolputten. Ten slotte zijn er ook nog scheuren opgemerkt waardoor eveneens afvalwater infiltreert in de grond. ARCADIS stelt voor om de rioleringen eerst te herstellen, vooraleer er nieuwe rioleringen worden aangesloten. Een mogelijkheid is om de rioleringen te renoveren door middel van lining. Het is een techniek die plaatselijk, tussen twee toegankelijke putten weliswaar, kan worden toegepast waarbij eerst de buis volledig wordt gereinigd onder hoge druk. Daarna wordt de liner, een buis bestaande uit naaldvilt, glasvezel of hars, in de riolering geplaatst en met lucht onder druk gezet waardoor deze uitzet en zich volledig tegen de wanden van de rioolbuis hecht. Na een bepaalde uithardingstijd kan de riolering gewoon terug in gebruik worden genomen. Het grootste knelpunt zijn de huisaansluitingen. Een andere optie is om het gehele rioleringsstelsel in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden volledig te vernieuwen en ineens een gescheiden stelsel aanleggen. De kosten liggen hiervoor uiteraard veel hoger dan bij renovatie door middel van lining aangezien de straten dan opengebroken zullen moeten worden.

Hemelwater: Het hemelwater zou zoveel mogelijk hergebruikt moeten worden. Daarnaast moet buffering en infiltratie voorzien worden in het ontwerp indien mogelijk. De minimumnormen zijn afhankelijk van de hoeveelheid verharde oppervlakte. Het is van belang voor de natuur dat het regenwater niet afgevoerd wordt via de riolering, maar zoveel mogelijk kan behouden blijven op de plaats waar het valt.

Figuur 101: Invloed verharding op waterbalans

De Provincie Antwerpen dienst waterbeleid adviseert om de nieuwe dorpels te plaatsen op een minimumhoogte van 11,24m TAW. Per hectare moet er 330m³ water per hectare verharding gebufferd worden. Dit is veel strenger dan in een gewoon gebied zonder wateroverlast omwille van het overstromingsgebied van de Laarse Beek en de hoge 77 | P a g i n a

grondwaterstand. Normaal gezien is het minimum van buffering slechts 200m³/ha verharding. Het lozingsdebiet in de rioleringen moet 10l/s/ha zijn. Per deelzone werd berekend hoeveel water er moet gebufferd, geïnfiltreerd of opgevangen worden via de daken voor hergebruik. Eerst werd de totale verharde oppervlakte per deelzone berekend, dit op basis van het plan van BUUR en op basis van 25 woningen/ha voor de deelzones die niet werden opgenomen in het plan van BUUR. De verschillende deelzones zijn aangeduid op figuur 100. Als verharding wordt meegeteld: daken, wegenis, fietspaden, parkeerplaatsen, opritten en trassen. De waarden hiervan zijn raadpleegpaar in slide 24 in bijlage 10. Voor wegenis wordt niet-doorlatende verharding voorzien. Fietspaden, parkeerplaatsen en opritten kunnen in klassieke klinkers, doorlatende of semi-doorlatende materialen worden vervaardigd. Indien ze doorlatend of semi-doorlatend zijn, hoeft de oppervlakte ervan niet worden meegerekend in het bepalen van het volume te bergen water. Bestaan ze uit klassieke klinkers dan wordt de oppervlakte ervan voor de helft meegerekend. ARCADIS besloot om de oppervlakte van de fietspaden, parkeerplaatsen en opritten voor de helft te laten meetellen zodat zeker niet te weinig oppervlakte voor waterberging wordt voorzien. Hierdoor wordt de totale oppervlakte van de verharding verrekend. Wat nog meetelt is dus de oppervlakte van de daken, de wegenis en de helft van de oppervlakte van de fietspaden, de parkeerplaatsen en de opritten en dit per deelzone. Die totale oppervlakte wordt dan vermenigvuldigd met het minimum te voorziene volume voor buffering en infiltratie van 330m³/ha. Daarnaast wordt voor deelzone 1, 2a, 4a, 5a, 103a en 104a nog een bepaalde minimale infiltratieoppervlakte voorzien, afhankelijk van hun infiltratiecapaciteit. Die infiltratieoppervlakte werd enkel voor deze selectie van deelzones gemaakt aangezien die deelzones een infiltratiecapaciteit van >36mm/u hebben. De waarden van verrekende totale oppervlakte van verharding, volume voor buffering en infiltratie en infiltratieoppervlakte voor alle deelzones zijn raadpleegbaar in slide 25 in bijlage 10. ARCADIS voorziet drie maatregelen met betrekking tot het hemelwater. Een groot deel van het hemelwater zal worden opgevangen via de daken naar een hemelwaterput voor hergebruik. Dan zal er nog infiltratie worden voorzien op het eigen terrein en ten slotte buffering met vertraagde afvoer naar oppervlaktewater. Om het volume van hemelwaterberging voor hergebruik te kunnen berekenen per deelzone, moet eerst het aantal liters dat een persoon per dag zou verbruiken. Hiervoor worden de aantal liters per persoon voor bad/douche, WC, afwas, drinken en koken, tuin en schoonmaal samen opgeteld wat neerkomt op een totaal van 110 liter/dag/persoon. Per woonzone wordt er berekend hoeveel mensen er maximaal zouden wonen en hoeveel water er dus zal verbruikt worden per dag. Dit wordt in verhouding met de totale dakoppervlakte van elke woonzone omgerekend waarbij men een totaal aantal liters per dag per hectare wordt verkregen per woonzone. Dit geeft een gemiddeld hergebruik van water van 200 liter/dag/ha, wat meer is dan dat de daken zullen kunnen opbrengen aan hemelwater. Er zal 12m³/ha dakoppervlakte aan hemelwater voor hergebruik voorzien kunnen worden wat wordt opgevangen in een hemelwaterput. Tabel 5 geeft een overzicht van het volume hemelwaterberging voor hergebruik per deelzone.

78 | P a g i n a

Tabel 5: volume voor hergebruik hemelwater per deelzone

Om aan de minimumnorm van Provincie Antwerpen (ProvAnt) dienst Waterbeleid te kunnen voldoen, moet de resterende totale oppervlakte van verharding, dus zonder de dakoppervlakte, nog vermenigvuldigd worden met 330m³/ha. Om een buffervoorziening te realiseren moet er rekening gehouden worden met de stand van het grondwater. De bodem van de buffer zal minstens 30cm hoger moeten liggen dan de gemiddelde grondwaterstand in de winter, aangezien dan de grondwaterstand het hoogste is. Per deelzone wordt dan de maximum diepte voor een buffervoorziening berekend. Vervolgens wordt dan, berekend uit de minimumnorm en de diepte, de horizontale oppervlakte voor de buffers per deelzone bepaald. Ten slotte wordt die oppervlakte vermenigvuldigd met twee om zeker voldoende opvang voor hemelwater te voorzien en om overstromingen te vermijden. Die oppervlakte wordt dan afgerond tot op een tiental. Tabel 6 geeft een overzicht van alle waarden per deelzone. De laagst gelegen deelzones, namelijk deelzone 5b, 5c, 6a, 6b, 6c, 104b, 104c en 104d, hebben een zeer hoge grondwaterstand. Daardoor zal de buffervoorziening uit een constructie moeten bestaan waarbij het hemelwater gescheiden blijft van het grondwater. Dit kan bijvoorbeeld door de bodem te bedekken met een waterdichte folie of een ondergronds bufferbekken te voorzien. Ook open grachten voor aanvoer naar en afvoer van de buffer zal zich boven de grondwaterstand moeten bevinden. Wat opmerkelijk is, is dat deelzone 1, 2a, 4a, 5a, 103a en 104a niet in de tabel staan van tabel 6. Aangezien deze deelzones over een goede infiltratiecapaciteit beschikken, werd er gekozen om hier het water niet te bufferen maar te laten infiltreren. Ook hier wordt, zoals bij buffering, de infiltratieoppervlakte vermenigvuldigd met twee en afgerond op een tiental om zeker voldoende ruimte voor het opvangen van water te voorzien. De diepte voor de infiltratiebekkens is tevens afhankelijk van de grondwaterstand. De bodem van het bekken moet minstens 30cm boven de gemiddelde grondwaterstand van in de winter blijven en zo’n bekken mag maximum 0,75cm diep zijn. De voorziene verdubbelde oppervlakte vermenigvuldigd met de maximum diepte geeft dan het volume van het te infiltreren 79 | P a g i n a

hemelwater. Tabel 7 geeft een overzicht van de maximum dieptes en oppervlaktes per deelzone.

Tabel 6: Oppervlakte voor buffering

Woonzone

1 2a 4a 5a 103a 104a

Oppervlakte verharding (zonder dakopp.) m² 3.192,72 604,34 2.075,11 1.236,06 955,83 1.061,32

Infiltratiecapaciteit

Infiltratieopp.

mm/u 394,84 127,33 70,71 70,71 70,71 70,71

m² 90,00 25,00 220,00 130,00 100,00 110,00

Gemiddelde Diepte Opp. grondwater- infiltratieInfiltratiestand winter voorziening voorziening (afgerond) 1,17 0,75 m² 1,17 0,75 200 0,56 0,25 50 0,56 0,25 430 0,56 0,25 260 0,56 0,25 200 0,56 0,25 220

Tabel 7: Oppervlakte infiltratievoorzieningen

Overstroming: Om waterschade of indringing van water in de woningen te vermijden, moeten de dorpels van de nieuwe woningen op een minimumhoogte liggen van 11, 24 m in TAW-hoogte. Deze norm werd vastgelegd door ProvAnt dienst Waterbeleid. Mogelijkheden zijn om het terrein op te hogen, de nieuwe woningen te bouwen op kolommen of te bouwen met een overstroombare (kruip)kelder. Ook de wegen zullen opgehoogd worden tot minstens 11,24 m TAW-hoogte, evenals opritten en parkeerplaatsen, zodat alle percelen steeds door hulpdiensten bereikbaar zijn in het geval van een overstroming. Fietspaden, tuinen en terrassen daarentegen worden niet opgehoogd. Zij zullen tijdens een overstroming dan tijdelijk onbereikbaar zijn. Figuur 102 geeft een overzicht van de hoogteligging van de 80 | P a g i n a

verschillende deelzones. De laagst gelegen deelzones, namelijk 5b, 5c, 6a, 6b, 6c, 104b, 104c en 104d, liggen in overstromingsgebied waarbij het waterpeil kan oplopen tot 10,93 m TAW-hoogte. Indien deze zones dus bewoonbaar worden verklaard, zullen zij minstens tot een hoogte van 10,93 m moeten opgehoogd worden. Maar ophoging van terrein zal met zich meebrengen dat die ruimte voor water verloren gaat, daarom moet die verloren ruimte gecompenseerd worden in hoger gelegen gebieden. Die ruimte wordt berekend, maar aangezien later in deze studie deze deelzones niet-bebouwbaar worden verklaard, wordt hierop niet verder ingegaan.

Figuur 102: Hoogte van de deelzones

Ondergrondse constructies: Ondergrondse constructies hebben een niet te verwaarlozen effect op de grondwaterstroming. Er kan namelijk lokale uitdroging over vernatting ontstaan, wat dus zeer ongewenst is in dit gebied. Daardoor wordt er besloten om geen ondergrondse constructies zoals kelders of sleuffunderingen toe te laten. Paalfunderingen worden wel toegelaten.

Stabiliteit: Reeds werden er boringen en sonderingen uitgevoerd. Hieruit bleek dat er slechts op 7m diep draagkrachtige grond vindbaar is. De laag erboven bestaat uit leemhoudend fijn zand, wat niet draagkrachtig genoeg is voor woningen. Bij het ontwerp zal er, voor elke nieuwbouw, een afzonderlijk grondonderzoek moeten gebeuren om zeker te zijn dat funderingen op draagkrachtige grond wordt geplaatst. Voor de aanleg van nieuwe rioleringen zal eveneens telkens lokaal een grondonderzoek moeten gebeuren alvorens de start van aanleg. Vanwege hoge grondwaterstand en grondwaterstromingen, bestaat er hoge kans op opdrijving van de rioolbuizen. Hierdoor moeten zij voorzien worden van voldoende ballast en omhuld worden met zandcement. Rioolbuizen zullen ook bepaalde zettingen moeten aankunnen zonder dat haar waterdichtheid in het gedrang komt.

81 | P a g i n a

Afbakening bebouwbare zones: Bebouwbaar: Zones 1, 2a, 2b, 3a, 3b, 4a, 4b, 5a, 103a, 104a zijn bebouwbaar, mits maatregelen die zowel financieel als landschappelijk haalbaar zijn. Bebouwbaar onder voorwaarden: zones 103b en 102a zijn bebouwbaar, op voorwaarde dat de rand tegen het overstromingsgebied, dus tegen zone 103c en 102b, niet gebouwd wordt. Dit omdat de randen lager gelegen zijn dan de gemiddelde hoogte van deze deelzones. Zones 102b, 101a en 101b zijn bebouwbaar, op voorwaarde dat er een bouwvrije strook van 20m wordt voorzien tegen de Laarse Beek. Niet bebouwbaar: Zones 5b, 5c, 6a, 6b, 6c, 104a, 104b en 104c zijn niet bebouwbaar aangezien ze gelegen zijn in overstromingsgevoelig gebied. Bebouwing, wat enkel kan indien ophoging van het terrein, moet gecompenseerd worden met afgraving elders. Dit is een dure maatregel die eveneens landschappelijk ongewenst is. Figuur 78 geeft een duidelijk overzicht van de afbakening van de zones waarbij de groengekleurde zones de bebouwbare zijn en de oranjegekleurde de niet-bebouwbare.

Figuur 103: Afbakening bebouwbare zones

82 | P a g i n a

4.4 Samenvatting waterstudies

Kort samengevat Watertoets Overstromingsgevoelige gebieden Infiltratiegevoelige gebieden Grondwaterstromingen NOG & ROG Overstromingskaart OWKM Bodemkaart Biologische waardering Suggestie

Mogelijk overstromingsgevoelig Infiltratiegevoelig Zeer gevoelig voor grondwaterstromingen NOG (van nature overstroombaar gebied) vanuit waterloop Laarse Beek T50 en T100 Nat zand Minder waardevol tot waardevol Bestemming “woonuitbreidingsgebied” wijzigen naar gebied dat geschikter is voor waterberging en – conservering

ARCADIS Rioleringen

2DWA Renoveren door middel van lining Ballast tegen opdrijving Waterhergebruik (dakoppervlakte  hemelwaterput

Hemelwater

Overstroming Ondergrondse constructies

Buffering met vertraagde afvoer (330m³/ha verharding) Infiltratievoorzieningen in zones met >36mm/u infiltratiecapaciteit Dorpels en wegen op 11,24m TAW-hoogte Verboden, met uitzondering van paalfunderingen Grondboringen en sonderingen bij elk ontwerp

Stabiliteit Afbakening bebouwbare zones

Ballast rond rioleringen tegen opdrijving Rioolbuizen omhullen met zandcement Zie figuur 103 20m bouwvrije strook langs Laarse Beek

Tabel 8: Samenvatting waterstudies

Aan de suggestie van de Watertoets werd meteen gehoor gegeven door het gemeentebestuur van Brasschaat. Zoals reeds werd aangehaald in hoofdstuk 2.2 Bijzonder Plan van Aanleg heeft Brasschaat gevraagd aan de provincie Antwerpen om een gemeentelijk of provinciaal RUP op te maken voor het signaalgebied wat te zien is op figuur 35. Dat signaalgebied omvat het volledige projectgebied Het Leeg – De Rietbeemden en nog een stukje Schoten dat ingesloten is tussen de Laarse Beek, de Laarsebeekdreef en de E19. De bedoeling van dat RUP is om de onteigeningen terug op gang te kunnen zetten. De bebouwbare percelen zullen dan verkocht worden aan sociale woonmaatschappij De Voorkempen en de niet-bebouwbare percelen zouden een nieuwe bestemming moeten krijgen waarin wateroverlast geen problematiek meer is en waar dus ook niet meer gebouwd mag worden. De voorwaarden die ARCADIS heeft opgesteld per deelzone, werden vastgesteld in samenspraak met ProvAnt dienst Waterbeleid en zijn bindend. Bij elk ontwerp dienen eerst nog grondboringen en sonderingen te gebeuren, maar de voorwaarden kunnen enkel strenger worden en niet versoepelen. 83 | P a g i n a

Grondboringen zijn nodig om te ontdekken uit welke verschillende aardlagen de bodem op die plaats bestaat. Een grondboring wordt mechanisch uitgevoerd, waarbij een holle buis uit staal of PVC in de grond wordt geduw tot op de gewenste diepte. Daarna wordt de buis weer bovengehaald en zit er een ongeroerde staal grond in de buis die dan onderzocht kan worden in een labo. Een sondering geeft informatie over de draagkracht van de grond, de dikte van de verschillende aardlagen en de grondwaterstand. Voor een sondering wordt er op een mechanische manier een stalen holle buis met een conische punt in de grond geduwd. In de punt wordt de weerstand gemeten die ondervonden wordt en de resultaten hiervan worden via een kabel die zich in de holle buis bevindt naar een computer gestuurd.

Figuur 104: Grondboring

Figuur 105: Conische buis voor sondering

84 | P a g i n a

5. Ontsluiting Met de ontsluiting wordt bedoeld langs welke en langs hoeveel wegen de wijk Het Leeg – De Rietbeemden toegankelijk is voor autoverkeer. Op heden heeft de wijk twee toegangswegen, namelijk de Beemdenstraat en de Valeriaan. De Vis is een doodlopende straat en de Beemdenstraat is afgesloten voor voertuigen tussen Het Leeg en De Heuvels waardoor er geen ontsluiting is via de Elshoutbaan. Er is slechts een weg om de wijk te verlaten en dat is via de Valeriaan aangezien de Beemdenstraat tussen de Miksebaan en De Tomermaat enkelrichting is. De huidige ontsluiting is op figuur 106 aangeduid met een rode cirkel. Aangezien de wijk Het Leeg – De Rietbeemden uitgebreid wordt, zal er nood zijn aan een extra ontsluitingsweg. Een voorstel hiervan door de gemeente Brasschaat is aangeduid met de groene lijnen en cirkel. De ontsluiting van de wijk zal worden toegelicht aan de hand van de nota die werd opgemaakt door de heer Stijn Derkinderen van het gemeentebestuur Brasschaat. De volledige nota is raadpleegbaar in bijlage 12.

Figuur 106: Ontsluiting

5.1 Verkeersnota Huidige verkeersontwikkeling: In de wijk Het Leeg – De Rietbeemden wonen in totaal 440 gezinnen, oftewel 1251 personen, die dagelijks voor ongeveer 1500 autoverplaatsingen per dag zorgen. Uit een verkeerstelling is gebleken dat er tijdens de ochtendspits, dus tussen 8u en 9u, gemiddeld 144 voertuigen in of uit de wijk rijden. Tussen dezelfde uren rijden er op de Miksebaan 276 voertuigen richting Elshoutbaan en 106 richting golfterrein.

85 | P a g i n a

Toekomstige verkeersontwikkeling: Zich baserend op het masterplan van BUUR, zullen er ongeveer 275 extra woningen worden gebouwd in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Om een schatting van de toekomstige verkeersontwikkeling tijdens de ochtendspits te maken heeft de heer Stijn Derkinderen zich gebaseerd op het onderzoek Verplaatsingsgedrag Vlaanderen. De verkeersstroom tijdens de ochtendspits werd geschat op 234 voertuigen, waarvan er 12 de wijk inrijden en 222 de wijk uitrijden.

Huidige verkeersafwikkeling: De verkeersafwikkeling wordt berekend aan de hand van de wachttijd voor de voertuigen aan de kruispunten. De wachttijd wordt verdeeld onder verschillende kwaliteitsniveaus, zoals te zien in tabel 9. De huidige verkeersintensiteiten met verkeersafwikkelingen worden weergegeven in figuur 107 – 109. Afwikkelingskwaliteit A B C D E

Gemiddelde wachttijd (in sec) 0-10 >10 – 20 >20 – 30 >30 – 45 >45

Waardering Zeer goed Goed Matig maar aanvaardbaar Slecht Zeer slecht

Tabel 9: Kwaliteitsniveaus van wachttijden aan ontsluitingswegen Miksebaan

A

A

Beemdenstraat

Figuur 107: Verkeersafwikkeling Beemdenstraat - Miksebaan Miksebaan

Miksebaan

377 267

A

268

1 106

106

A

0

133

1

110

27 C

137 Valeriaan

Valeriaan

Figuur 108: Verkeersintensiteiten Valeriaan – Miksebaan Figuur 109: Verkeersafwikkeling Valeriaan - Miksebaan

86 | P a g i n a

Toekomstige verkeersafwikkeling: Slechts twee ingangen en één uitgang naar de wijk Het Leeg – De Rietbeemden zal in de toekomst te weinig zijn. Daarom wordt er een nieuwe ontsluitingsweg gerealiseerd van de Beemdenstraat tot de Miksebaan, net naast het kerkhof zoals werd aangeduid op figuur 106. Dit houdt wel in dat de Beemdenstraat tussen Het Leeg en De Heuvels toegankelijk moet worden gemaakt voor verkeer. Het stukje Beemdenstraat tussen de Miksebaan en de Tomermaat is echter te smal om open te stellen voor verkeer langs beide richtingen, anders had dit een betere oplossing geweest. Ook De Vis, die doodloopt tussen de Miksebaan en de Valeriaan, is te smal tegen de Valeriaan om open te stellen voor verkeer langs beide richtingen. Om de toekomstige verkeersafwikkeling te berekenen wordt er vanuit gegaan dat het verkeer vanuit de wijk richting het centrum van Brasschaat (westelijke richting) of vanuit Brasschaat centrum naar de wijk de nieuwe ontsluitingsweg zal nemen. Het verkeer vanuit de wijk richting buurgemeente Wuustwezel (noordoostelijke richting) of andersom zal waarschijnlijk de Valeriaan nemen. De toekomstige verkeersintensiteiten en verkeersafwikkelingen per ontsluitingsweg zijn weergegeven in figuur 110 – 115. Op het kruispunt van de nieuwe ontsluitingsweg met de Miksebaan zal er op de Miksebaan een middenberm worden aangelegd zodat degenen die van op de Miksebaan de wijk willen inrijden, het doorstromend verkeer niet zullen hinderen en zodat degenen die de wijk willen uitrijden vlotter kunnen invoegen. Miksebaan

Miksebaan

445 272

272

A

0 119

110

A

9

112

9

173

2 175

B

Nieuwe ontsluitingsweg

Nieuwe ontsluitingsweg

Figuur 110: Intensiteiten Nieuwe weg – Miksebaan

Figuur 111: Afwikkeling Nieuwe weg - Miksebaan

Miksebaan 272 272

A

272

0 112

A

110 2

110

2

Beemdenstraat

Figuur 112: Intensiteiten Beemdenstraat - Miksebaan Miksebaan

Beemdenstraat

Figuur 113: Afwikkeling Beemdenstraat -

87 | P a g i n a

Miksebaan

Miksebaan 272 267

268

A

1 110

110

A

0

152

1

5

42 47

A

Valeriaan

Figuur 114: Intensiteiten Valeriaan - Miksebaan

Valeriaan

Figuur 115: Afwikkeling Valeriaan - Miksebaan

Conclusies verkeersafwikkeling: De nieuwe ontsluitingsweg zal een grote druk van de Valeriaan wegnemen waardoor de ontsluiting van de wijk vlotter zal gebeuren dan in de huidige situatie. Om doorstroming te bevorderen wordt er voorgesteld om het fietspad van de Miksebaan, dat gelegen is langs de kant van de wijk, te ontdubbelen en dus langs beide kanten van de Miksebaan aan te leggen. Tevens wordt er voorgesteld om de Miksebaan om te zetten naar een voorrangsbaan, zoals tussen de Elshoutbaan en het centrum van Brasschaat. De nieuwe ontsluitingsweg werd reeds ontworpen en ingepland in het afgekeurde masterplan van BUUR en zou er kunnen uitzien zoals weergegeven op figuur 116. Op woensdag 28 maart 2012 verscheen er een krantenartikel betreffende de beslissing tot de aanleg van de nieuwe ontsluitingsweg. Dit artikel is raadpleegbaar in bijlage 13.

Figuur 116: Ontwerp nieuwe ontsluitingsweg

88 | P a g i n a

5.2 Eigen voorstel Naar mijn mening is het aanleggen van een nieuwe ontsluitingsweg geen goede oplossing, en dat om verschillende redenen. Tot mijn 14 jaar, met andere woorden tot en met 2004, heb ik gewoond in de Beemdenstraat. Toen was het stuk van de Beemdenstraat tussen Het Leeg en De Heuvels nog niet onderbroken en was het nog een gewone baan voor verkeer uit beide richtingen. Rond de spitsuren, zowel ’s morgens als ’s avonds, ontstaan er lange files van de Elshoutbaan richting Miksebaan en van de Miksebaan richting Elshoutbaan. De Beemdenstraat werd toen heel vaak gebruikt als sluipweg. Daarbovenop reden de auto’s vaak veel sneller dan toegelaten, omdat het uitnodigt om sneller te rijden vanwege de zeer weinige huizen en de rechtheid van de baan. Rond 2007 heeft het gemeentebestuur van Brasschaat beslist om de Beemdenstraat te onderbreken tussen Het Leeg en De Heuvels zodat de kinderen weer veilig op straat konden spelen en zodat ze niet werd gebruikt als sluipweg. De onderbreking bestaat uit gele kiezelstenen. Alle bewoners tot en met Het Leeg moeten de wijk in- of uitrijden langs de Valeriaan en alle bewoners op het einde van de Beemdenstraat vinden hun uitweg via De Heuvels naar de Laarsebeekdreef en vervolgens naar de Elshoutbaan. In het geval van de nieuwe ontsluitingsweg, zal de Beemdenstraat dus weer worden opengesteld voor verkeer vanuit twee richtingen. Dit lijkt me zeer onlogisch, aangezien slechts vijf jaar geleden werd beslist om deze weg te onderbreken en de wegverharding te verwijderen en te vervangen door gele kiezelstenen. Tevens zal de Beemdenstraat opnieuw als sluipweg worden gebruikt tijdens files op de Miksebaan. Velen zullen van op de Miksebaan de Valeriaan inrijden om dan via de Beemdenstraat en de nieuwe ontsluitingsweg weer in te voegen in de Miksebaan of omgekeerd om zo een stuk van de file te omzeilen. Dit zal hoogstwaarschijnlijk weer gepaard gaan met snelheidsovertredingen. Kinderen kunnen dan weer niet veilig spelen op straat. De Beemdenstraat is ook niet veilig genoeg voor de zwakke weggebruikers, er is namelijk geen fiets- of voetpad voorzien. Mijn voorstel is om het stukje Beemdenstraat tussen de Miksebaan en De Tomermaat, dat nu enkel richting is, te veranderen van rijrichting. Met andere woorden, dat ze een uitrit wordt voor de wijk in plaats van een inrit. Dit zou probleemloos moeten verlopen, aangezien de Beemdenstraat nu reeds amper gebruikt wordt wat blijkt uit de verkeerstellingen uit de nota van het gemeentebestuur Brasschaat. Daaruit is gebleken dat er slechts zes voertuigen de wijk inrijden tijdens de ochtendspits. 137 voertuigen rijden op die moment de wijk uit via de Valeriaan en er rijdt maar één voertuig de wijk in. Dit is duidelijk te zien op figuur 107-109. Door de komst van de nieuwe ontsluitingsweg, zal de Beemdenstraat als inrit nog minder gebruikt worden. Uit de nota is gebleken dat er slechts twee voertuigen de Beemdenstraat nog zullen gebruiken als inrit voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Dit is te zien op figuur 112. Technisch is dit ook mogelijk, aangezien vroeger jaren de Beemdenstraat dienst deed als uitrit in plaats van als inrit. Vanwege onbekende redenen werd de rijrichting van deze enkelrichtingsstraat gewijzigd. Mijn oplossing, om de Beemdenstraat te veranderen van een inrit naar een uitrit voor de wijk, zou de meest economische en praktische oplossing betekenen voor de gemeente Brasschaat, de veiligste voor de kinderen en de meest rustgevende voor alle bewoners aangezien een nieuwe sluipweg met snelheidsproblematiek wordt vermeden.

89 | P a g i n a

6. Natuur De weiden in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden zijn nog één van de laatste mooie open landschappen in de gemeente Brasschaat. Het zorgt voor een zeer rustgevend gevoel. De weiden bestaan uit gras, dat mooi kort wordt gehouden door de grazende Brabantse trekpaarden en koeien van hobbyboer Sander. Doorheen de weiden loopt een net van grachten, waarlangs rijen knotwilgen groeien. Figuur 117 geeft hier een mooi beeld van. Aangezien deze weiden zeer drassig zijn vanwege de hoge grondwaterstand en slechte infiltratiecapaciteit, heeft er al jaren een hele groep eenden deze weiden gekozen als broedplaats. Elke winter trekken ze naar warmere oorden, maar elke lente komen ze weer terug. Ook andere vogels zoals blauwe reigers, ooievaars, Canadese ganzen, nijlganzen, steenuilen, valken, spechten, fazanten, Vlaamse gaaien enzovoort en ook de hazen verkiezen de weiden rond Het Leeg als hun favoriete stek. Zelfs de schichtige ijsvogel werd reeds gespot langsheen de Laarse Beek.

Figuur 117: Natuur

90 | P a g i n a

Figuur 118: Haas

Figuur 119: Fazant

Figuur 120: Canadese gans

Figuur 121: Blauwe reiger

Figuur 122: Nijlgans

Figuur 123: Vos

91 | P a g i n a

Figuur 124: Ooievaars

Op de biologische waarderingskaart, te zien op figuur 125, worden de weiden langsheen Het Leeg voor het merendeel aangeduid als “complex van biologisch minder waardevol en waardevolle elementen”. De Laarse Beek, evenals vier andere stroken in het projectgebied, worden aangeduid als “biologisch waardevol”.

Figuur 125: Biologische waarderingskaart

92 | P a g i n a

6.1 Habitatrichtlijngebied Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen Zoals reeds werd aangehaald in hoofdstuk 1.2 Laarse Beek en in hoofdstuk 2.4 Gemeentelijk Milieubeleidsplan, is de Laarse Beek sinds 2002 opgenomen in een Europees Habitatrichtlijngebied en dit omwille van de sterk bedreigde rivierdonderpad en kleine modderkruiper die hierin leven. De Laarse Beek is echter geen habitatrichtlijngebied op zich, maar werd mee opgenomen in een groter habitatrichtlijngebied, namelijk in het “Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen”. Het doel van het aanduiden van zo’n habitatrichtlijngebied is om de biodiversiteit kansen te blijven geven met behulp van instandhoudingsmaatregels. Instandhoudingsmaatregels voor een habitatrichtlijngebied zijn niet op voorhand vastgelegd. Het aangeduide gebied wordt eerst uitvoerig onderzocht, waarna er een rapport wordt opgesteld door de provincie met de uitvoerige beschrijving van het gebied, de natuurtypes die beschermd moeten worden en de maatregelen die daarbij gepaard gaan. Dat rapport wordt dan gepresenteerd aan de betrokken gemeentes, die daarna tevens opmerkingen kunnen geven. Ten slotte wordt er een RUP opgesteld met de afbakening van het habitatrichtlijngebied en de bijhorende instandhoudingsmaatregels. Op 5 oktober 2011 werd de presentatie betreffende de twee aangeduide habitatrichtlijngebieden die betrekking hebben op Brasschaats grondgebied, door provincie Antwerpen gegeven aan het college van burgemeester en schepenen van Brasschaat. Ondertussen is het andere habitatrichtlijngebied, namelijk het “Klein en Groot Schietveld” volledig afgerond, inclusief RUP. Het habitatrichtlijngebied “Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen” wordt momenteel aangepakt maar is nog niet klaar. Beide habitatrichtlijngebieden zijn aangeduid op figuur 126. De blauwe cirkel duidt de wijk Het Leeg – De Rietbeemden aan en de rode pijl wijst naar de Laarse Beek. Het desbetreffende habitatrichtlijngebied wordt uitgelegd aan de hand van die presentatie. De volledige presentatie is raadpleegbaar in bijlage 14. Een habitatrichtlijngebied heeft niet enkel gevolgen voor de natuur, maar ook voor nieuwe vergunningspichtige activiteiten of projecten. Elk nieuw project, gelegen binnen of buiten het habitatrichtlijngebied, dat schade zou kunnen berokkenen aan de beschermde natuursoorten zal een passende beoordeling moeten ondergaan. Er zijn geen afstandsregels bepaald, aangezien het gaat over of de beschermde natuursoort schade zou ondervinden of niet. Elke activiteit of elk project zal afzonderlijk bestudeerd worden. Een passende beoordeling houdt in dat er een uitgebreid verslag zal worden opgemaakt met een nauwkeurige beschrijving van het geplande project of activiteit, met bijhorende argumenten waarom deze de beschermde natuur zouden beschadigen. Dit zowel voor de effecten op korte, middellange en lange termijn. Op basis van dit verslag zal een beslissing worden genomen over het geplande project of activiteit. Het gevolg hiervan is dat een vergunningsaanvraag geweigerd kan worden. Bestaande vergunningen komen echter niet in het gedrang.

93 | P a g i n a

Figuur 126: Habitat- en Vogelrichtlijngebieden

Het “Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen”-habitatrichtlijngebied omvat 19 habitattypes en 21 Europese soorten. Ze worden gegroepeerd in drie natuurclusters, namelijk boslandschap, heidelandschap en beekdallandschap. De wijk Het Leeg – De Rietbeemden is gevestigd ter hoogte van het beekdallandschap van de Laarse Beek. Vervolgens stroomt de Laarse Beek verder doorheen het Peerdsbos richting Antwerpen, waar het een boslandschap wordt genoemd en waaruit het grootste deel van dit habitatrichtlijngebied bestaat. In dit habitatrichtlijngebied zijn er verschillende waardevolle populaties van vogels, vlinders en vleermuizen te vinden. De knelpunten van de categorie beekdallandschap in dit habitatrichtlijngebied zijn de volgende: verschillende woningen lozen ongezuiverd huishoudelijk afvalwater in beken, de overstorten moeten te frequent in werking treden waardoor te vaak water naar de beken wordt geloosd, beken worden vaak ondoordacht geruimd waardoor broedplaatsen van vissoorten teniet gaan en ten slotte migratieknelpunten. Het doel is om in de beekdallandschappen de kwaliteit van de stilstaande wateren en beekvalleien te verbeteren op vlak van structuur en waterkwaliteit en om verlaten visvijvers herin te richten tot van nature verlaten visvijvers. De nodige inspanningen die moeten geleverd worden in dit gehele habitatrichtlijngebied zijn de volgende: habitatwaardige bossen moeten natuurgericht beheert worden, niethabitatwaardig bos moet omgevormd worden tot boshabitats, bos moet uitgebreid worden, heidekernen moeten versterkt worden, natuurlijke hydrologie moet hersteld worden, gronden oppervlaktewaterkwaliteit moet verbeterd worden, waterlopen die door de speciale beschermingszones stromen moeten een aangepast beheer genieten.

94 | P a g i n a

Gevolg voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden: Vanaf wanneer het RUP betreffende het habitatrichtlijngebied Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen klaar is, zal er rekening moeten gehouden worden met dit habitatrichtlijngebied. De gevolgen van nieuwe bebouwing op het beschermde natuurgebied zullen onderzocht worden. Een gevolg hiervan kan zijn dat nieuwe vergunningen worden afgekeurd.

6.2 Korte omloopbossen Het gemeentebestuur van Brasschaat heeft besloten om drie stroken grond, die in eigendom zijn van de gemeente, ter beschikking te stellen voor tijdelijk korte omloopbossen. Het doel hiervan is om actueel niet bestemde terreinen zinvol te bezetten. Eén van die drie stroken grond, is gelegen tussen Het Leeg en De Tomermaat, zoals te zien op figuur 130. Een kort omloopbos is een aangeplant bos dat bestaat uit snelgroeiende bomen en die elke 3 à 5 jaar gerooid kunnen worden. Het hout levert biomassa in de vorm van houtpellets wat energie zal opleveren of het kan ook gebruikt worden als vezels voor plaat- of papierindustrie. In de strook tussen Het Leeg en De Tomermaat zullen wilgen, populieren en miscanthussen gepland worden, zoals te lezen in het krantenartikel dat verscheen op 5 maart 2012. Dit artikel is te lezen in figuur 131 en de boomsoorten zijn afgebeeld in figuur 127-129. De gemeente helpt mee in de aanplanting van de bomen, maar het is een extern bedrijf dat de korte omloopbossen zal onderhouden en rooien en tevens het opgeleverde hout zal verkopen. Verschillende bewoners hebben zich reeds sceptisch opgesteld tegen zo’n kort omloopbos, aangezien in vijf jaar tijd verschillende vogels hun nesten zullen gemaakt hebben in die bomen. Maar korte omloopbossen mogen niet gezien worden als natuur, maar als een landbouwactiviteit.

Figuur 127: Wilg

Figuur 128: Populier

Figuur 129: Miscanthus

95 | P a g i n a

Figuur 130: Kort omloopbos

Figuur 131: Krantenartikel 5/03/’12

Het planten van een kort omloopbos in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden conflicteert sterk met het volgend fragment uit het richtinggevend gedeelte van het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan van Brasschaat, wat eerder werd aangehaald in hoofdstuk 2.3. Woonuitbreidingsgebied De Neervelden en Het Leeg. Omwille van het feit dat er nog voldoende onbebouwde percelen zijn binnen het woongebied worden de woonuitbreidingsgebieden Neervelden en Het Leeg niet verder aangesneden. Beide gebieden zijn natuurlijk overstroombaar. De gemeente wenst deze gebieden echter niet te herbestemmen naar een groene bestemming, aangezien het de enige mogelijkheden zijn om in de toekomst nog sociale huisvestingsprojecten te realiseren. De woonuitbreidingsgebieden worden als reserve gevrijwaard voor sociale en/of gemengd sociale-private woningbouwinitiatieven (sociale mix) op termijn. Indien deze gebieden in de toekomst worden aangesneden zullen strikte voorwaarden met betrekking tot de waterbeheersing worden opgelegd. Het aansnijden van deze gebieden is pas mogelijk nadat de behoefte hiervoor blijkt uit een gemeentelijke woonbehoeftestudie. Zolang deze gebieden niet worden aangesneden behouden zij hun open karakter. In aansluiting op de provinciale natuurverbinding langs de Laarse Beek moet in de beekvallei het open karakter behouden blijven. (blz. 21 GRS: Gewenste ruimtelijke structuur) Er wordt dus in het GRS specifiek vermeld dat, zolang er niet wordt gebouwd in het woonuitbreidingsgebied, het open karakter van dit gebied moet behouden blijven. Dit is bovendien de grote troef van dit gebied en trekt op heden reeds verschillende wandelaars aan. Een bos aanplanten in het midden van de wei tussen Het Leeg en De Tomermaat zal dus het open karakter volledig verstoren, aangezien de weiden rond Het Leeg juist zorgen voor het mooie open landschap aangezien niets het zicht belemmerd tussen de Laarse Beek 96 | P a g i n a

en de Beemdenstraat. Het gemeentebestuur hecht dus geen belang aan haar eigen GRS. In principe mag er zelfs niet worden afgeweken van het richtinggevend gedeelte van een GRS, maar het gemeentebestuur Brasschaat verantwoord zichzelf door te beweren dat de GRS slechts een visie is. In het geval dat een kort omloopbos in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden een oplossing zou bieden tegen de wateroverlast, aangezien bomen veel water wegwerken, zou de aanplanting ervan nog volledig terecht zijn. Maar aangezien de wateroverlast vooral in de winter optreed vanwege de verhoogde grondwaterstand en bomen slechts water uit de grond onttrekken vanaf de lente, biedt een kort omloopbos absoluut geen oplossing tegen de waterproblematiek. Een kort omloopbos tussen Het Leeg en De Tomermaat vind ik hier niet thuishoren. Het open landschap is kenmerkend voor dit gebied en zoals de GRS ook aanhaalt, zou dit kenmerk behouden moeten blijven zolang er niet gebouwd wordt. Zeker aangezien er nog zo weinig open landschappen over zijn in Brasschaat.

97 | P a g i n a

7. Klachten van buurtbewoners De buurtbewoners van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden zijn niet optimistisch over de verdere wijkuitbreiding, in tegendeel. Sinds de aankondiging van de grote projectmatige wijkuitbreiding in februari 2010, heeft het buurtcomité zich ingezet om dit te verhinderen. Zij kaarten hiervoor verschillende argumenten aan. Figuur 132 geeft de verkleinde versie weer van de affiche die aan verscheidene ramen en voordeuren hangt van de huizen in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden.

Figuur 132: Affiche buurtcomité

98 | P a g i n a

7.1 Argumenten Het buurtcomité heeft haar argumenten tegen de wijkuitbreiding opgedeeld in vier verschillende pijlers, namelijk overstromingsgevoelig, mobiliteitsprobleem, sociale ontwikkeling en waardevolle natuur. Al die argumenten worden uitgediept op hun eigen website www.leeg-rietbeemden.be, waarvan de voorpagina eruit ziet zoals weergegeven op figuur 133.

Figuur 133: Website buurtcomité

Overstromingsgevoelig: De buurtbewoners hun grootste angst is om nog meer hinder te ondervinden van de waterproblematiek van deze wijk. Zij vrezen bovendien niet enkel hinder voor de nieuwe woningen, maar ook voor de bestaande woningen aangezien er ruimte voor water zal verdwijnen ingeval van bebouwing. Het is voor verschillende buurtbewoners jaarlijkse kost dat kelders onder water komen te staan, dagenlang hun tuin één grote plas is, dat wegen onder water staan enzovoort. De overstromingsgevoeligheid van dit gebied werd eerder uitgediept in hoofdstuk 4 Wateroverlast.

99 | P a g i n a

Mobiliteitsprobleem: Al jaren wordt er in deze wijk geklaagd over mobiliteitsproblemen. Op heden, zoals de mobiliteitsnota reeds aantoonde die werd aangehaald in hoofdstuk 5 Ontsluiting, verloopt verkeersstroom uit de wijk tijdens de spitsuren alles behalve vlot. Er ontstaan dagelijks lange wachtrijen om uit de wijk te geraken, om vervolgens verder aan te schuiven op de Miksebaan. Tot 2007 was er een tweede ontsluitingsweg, namelijk via de Beemdenstraat en De Heuvels naar de Elshoutbaan. Hierdoor veranderde de Beemdenstraat van een rustige buurtweg naar een drukke sluipweg, waardoor het gemeentebestuur heeft besloten om deze weg af te sluiten. Het buurtcomité vroeg aan het gemeentebestuur of het mogelijk was om een extra ontsluitingsweg aan te leggen vertrekkende vanuit Laagland tot aan de Elshoutbaan. Aangezien de Elshoutbaan een gewestweg is en dus niet de gemeente maar het Vlaamse Gewest hiervoor bevoegd is, acht het gemeentebestuur Brasschaat dit niet als een optie. Tevens wordt er gevraagd om meer openbaar vervoer te voorzien in geval van extra bebouwing. Op heden rijdt er geen openbaar vervoer doorheen de wijk. Op de Miksebaan rijdt busnummer 642 op weekdagen, maar echter beperkt. Je kan hier enkel ’s morgens de bus nemen richting Antwerpen en ’s namiddags richting Maria-Ter-Heide, de noordelijkste wijk van Brasschaat die grenst aan buurgemeente Wuustwezel. Voor dagelijks openbaar vervoer met de bus op regelmatige tijdstippen moeten de buurtbewoners zich naar de Bredabaan begeven.

Sociale ontwikkeling: De buurtbewoners zijn niet tevreden met zo’n hoge concentratie van sociale woningen in één wijk. Ze zouden liever de sociale woningen verspreid over de volledige gemeente zien. Er wordt gevreesd dat kleine criminaliteit en overlast zal verergeren, aangezien De Rietbeemden hier reeds mee te kampen heeft. Buurtpleintjes worden reeds ingepalmd door hangjongeren en drugsgebruikers, boompjes en paaltjes worden omvergeduwd, het BMXterrein van Pillboxtrails ondervindt vandalisme, rondzwervend afval wordt overal gevonden, inbraken in auto’s is geen uitzondering meer enzovoort. Naar eigen zeggen van de buurtbewoners krijgt de wijkagent geen gehoor bij het gemeentebestuur betreffende deze problematiek. De wijk De Rietbeemden bestaat uit verscheidene zeer smalle kronkelweggetjes, doodlopende straatjes, binnenpleintjes met verscheidene garageboxen en buurtpleintjes. De wijk bevat geen winkels, scholen, sportcentra of dergelijke zoals beloofd werd in het ontwerpplan daterende uit de jaren ’70. Hierdoor wordt de straat de ontmoetingsplaats voor hangjongeren. Bijgevolg vrezen de buurtbewoners het ontstaan van een zogenaamde getto. Los van de kans op verhoogde criminaliteit, vinden de buurtbewoners het onverantwoord om mensen met niet al te veel financiële middelen, en die dus een sociale woning moeten zoeken, te laten wonen in een overstromingsgevoelig gebied. Want wonen in een gebied met wateroverlast brengt ondergelopen kelders, schimmels, langdurige grote plassen in tuinen en dergelijke met zich mee. Renovatie of verhindering van vochtproblemen kost handenvol geld en dit is nu net hetgeen de mensen die in een sociale woonwijk komen wonen niet op overschot hebben. Daarbovenop kunnen verzekeraars, waarbij woning- of brandverzekeringen worden gesloten, het dekken van schade door wateroverlast weigeren indien de woning is gebouwd in overstromingsgebied.

100 | P a g i n a

Waardevolle natuur: Verschillende buurtbewoners, vooral degenen die reeds in het projectgebied woonden alvorens de invoering van het BPA nr. 22, zijn in deze wijk komen wonen vanwege de mooie natuur, de rust en het open landschap. Er wordt veel belang gehecht aan het mooie uitzicht dat de bewoners genieten, zeker aangezien het een zeldzaam feit is geworden in de gemeente Brasschaat. Het belang van het natuurbehoud in dit projectgebied werd reeds aangekaart in hoofdstuk 6 Natuur. Waar de buurtbewoners ook niet al tevreden mee zijn, is dat er geen ruimte is voor variatie in architectuur bij dit soort projectontwikkeling. Het projectgebied wordt steeds voor een gedeelte aangesneden waarbij tientallen huizen tegelijkertijd worden gebouwd, die er allemaal hetzelfde uitzien en die allemaal zeer dicht op elkaar worden gebouwd. Hiervoor willen ze niet graag hun mooie weiden niet ruilen. 7.2 Acties Bekendmaking op wijkvergadering 23 februari 2010: Op de wijkvergadering voor de wijk Driehoek die plaatsvond op 23 februari 2010, vernamen de buurtbewoners voor het eerst dat het woonuitbreidingsgebied in Het Leeg – De Rietbeemden projectmatig zal aangesneden worden voor sociale woningen. De eerste zorgen van de buurtbewoners waren de mobiliteitsproblemen, de mogelijke verdwijning van speelplein De Driehoekjes en BMX-parcours Pillboxtrails en de ligging van de nieuwe woningen. Hieronder wordt aangehaald wat er werd verteld of gevraagd betreffende het projectgebied. Het volledige verslag van de wijkvergadering is raadpleegbaar in bijlage 15. Het Leeg - Rietbeemden Alle gronden werden hier overgedragen aan de Sociale Huisvestingsmaatschappij De Voorkempen. Zij zullen hier een 100-tal huurwoningen en een 100-tal koopwoningen bouwen. En een 75-tal kavels vrijgeven om te bouwen. De woningen zullen ingeplant worden op het gedeelte grond dat gelegen is achter de Pinksterbloem, Morgenster tot aan Laagland. Het gedeelte vlak tegen de grens met Schoten. 1) Waar komen precies de 275 woningen aan Het Leeg-Rietbeemden? De woningen zullen ingeplant worden op het gedeelte grond dat gelegen is achter de Pinksterbloem, Morgenster tot aan Laagland. Het gedeelte vlak tegen de grens met Schoten. 2) Wat met de mobiliteit van de wijk Het Leeg-Rietbeemden als er 275 woningen bijkomen? Dat zal voor de nodige verkeersdrukte zorgen. Er zijn absoluut nog geen concrete plannen. Er is slechts een eerste stap gezet door met de Vlaamse Bouwmeester ter plaatse te gaan en te kijken naar de verschillende mogelijkheden. Uiteraard zal er rekening gehouden worden met de mobiliteit in de wijk. De nodige wegeniswerken zullen hieraan gekoppeld worden. Ontsluiting is belangrijk. 4) Blijft het speelplein Driehoekjes bestaan of moet dit weg voor de sociale woningen? Het gemeentebestuur heeft zeker en vast de intentie om dit te behouden. 6) Blijft het crossparcours voor de jeugd eveneens behouden? Het gemeentebestuur heeft nooit beloofd dat dit crossparcours behouden zal blijven. Men heeft er steeds bij gezegd dat dit tijdelijk zou zijn. Zolang er voor deze gronden geen andere bestemming is, blijft het parcours behouden. Komt er wel een andere bestemming voor, dan verdwijnt het parcours.

101 | P a g i n a

8) Breidt het golfterrein nog uit? Nee, het golfterrein kan niet meer uitbreiden.

Nieuwsbrief BUUR 1 juni 2010: Op 1 juni 2010 werd er door BUUR bekendgemaakt op hun website dat ze de winnaar zijn en dus een ontwerpplan mogen maken voor de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Er wordt tevens aangekondigd dat er op 24 juni 2010 een infowandeling zal plaatsvinden voor de buurtbewoners.

Figuur 134: Nieuwsbrief BUUR 1/06/'10

Op 19 juni verscheen er in De Standaard een krantenartikel waarin twee buurtbewoners hun onrust uitten omtrent de vele extra sociale woningen. Tevens voegt schepen van Ruimtelijke Ordening van Brasschaat hieraan toe dat de buurtbewoners nog voldoende inspraak zullen krijgen in dit project en dat een eerste informatievergadering volgt op 24 juni 2010. Het krantenartikel is raadpleegbaar in bijlage 16.

Informatievergadering 24 juni 2010: Op 24 juni 2010 werd er door het gemeentebestuur Brasschaat en BUUR een infowandeling met bijhorende infovergadering georganiseerd in het desbetreffende projectgebied voor de buurtbewoners en de Gecoro van Brasschaat. De Gecoro, afkorting voor gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening, is een commissie van verschillende leden met vakkennis die verkozen worden. Zij staan het college van burgemeester en schepenen bij op gebied van ruimtelijke vraagstukken en geven tevens advies. Gecoro heeft van deze infovergadering een verslag opgemaakt, wat raadpleegbaar is in bijlage 17. Er wordt een duidelijk beeld geschetst voor de inwoners over het hoe en waarom van de plotse grootschalige bebouwing van dit gebied. Er wordt dus beschreven dat het gronden pandenbeleid elke gemeente een inhaalbeweging op vlak van sociale woningen oplegt en dat ook Brasschaat hieraan moet voldoen. De wijk Het Leeg – De Rietbeemden komt hiervoor in aanmerking vanwege het BPA nr. 22 dat nog steeds geldig is en dat het 102 | P a g i n a

projectgebied aanduidt als een zone voor gegroepeerde sociale woningbouw. Om een masterplan voor dit gebied te maken werd studiebureau BUUR verkozen. Zij hebben reeds een visie gemaakt wat werd aangekaart tijdens deze informatiewandeling en –vergadering. Na de vergadering volgde er een vragenronde, waarbij opnieuw dezelfde zorgen van de buurtbewoners bovenkwamen, namelijk: ontsluiting van het gebied, waterbeheersing, openheid en het groene karakter, aantal bijkomende woningen en verhouding huur- en koopwoningen. De buurtbewoners vrezen het ontstaan van een getto en een teloorgang van de natuur.

Oprichting buurtcomité: Door het initiatief van enkele buurtbewoners, werd er 12 september 2010 een bijeenkomst gehouden betreffende het oprichten van een wijkcomité. Het doel hiervan was om samen sterk te staan en gehoord te worden bij het gemeentebestuur betreffende de verdere ontwikkeling van deze wijk. Op deze oprichtingsvergaderingen werden drie grote doelstellingen voor ogen gehouden, namelijk: - Mobiliteit verbeteren: een goede ontsluiting van de wijk - Waterproblemen voorkomen: overstromingsgevoeligheid reduceren - Sociale ontwikkeling van de wijk: minimaal aantal nieuwe woningen Die dag werden de aanwezigen onderverdeeld in drie verschillende werkgroepen, namelijk juridische aspecten, sensibiliseren en communicatie met instanties. Tevens werd er een voorzitter verkozen en moest er een website gemaakt worden. Een week later, namelijk op 19 september 2010, wordt er opnieuw afgesproken en worden er concretere plannen uitgewerkt. Het verslag van deze bijeenkomst is vindbaar in bijlage 19. Er wordt een campagne op poten gesteld waarbij grote borden aan de invalswegen moeten geplaatst worden. Een week later moet er een flyer gemaakt zijn die in alle brievenbussen wordt gestoken van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden en een week daarna moet de affiche klaar zijn die ook in alle brievenbussen zal gedeponeerd worden, met de hoop dat ze aan elke raam of voordeur zal verschijnen. De flyer en affiche met bijhorende uitleg waren echter niet zo snel klaar als gepland. De flyer verscheen 22 oktober 2010 en de affiche werd rondgedragen op 7 november 2010. Beide zijn raadpleegbaar in bijlage 19. Deze campagne was een groot succes en op heden hangt de affiche nog steeds aan zeer veel ramen en voordeuren. Ondertussen is het buurtcomité opnieuw in de krant verschenen, namelijk op 18 oktober 2010 in Het Nieuwsblad. Hun protestcampagne werd opnieuw aangehaald en ze uitten hun zorgen. Dit artikel is te raadplegen in bijlage 20.

Informatievergadering 19 januari 2011: Op 19 januari 2011 werd er weer een informatievergadering georganiseerd door het gemeentebestuur Brasschaat, met als genodigden BUUR, De Voorkempen en ook het buurtcomité van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Op deze vergadering gaf zowel het buurtcomité, BUUR als het gemeentebestuur een toelichting, in deze volgorde. Het verslag van de vergadering is raadpleegbaar in bijlage 21.

103 | P a g i n a

Het buurtcomité had ter voorbereiding een PowerPointpresentatie gemaakt waarin hun standpunten duidelijk werden gemaakt. De volledige presentatie is raadpleegbaar in bijlage 22. Er werd aangekaart dat in de jaren ’70, een bloeiende wijk werd beloofd met verschillende winkel- en sportcentra enzovoort, waar niets van gerealiseerd is geweest. De vraag blijft waarom. Ondertussen is er een nieuwe tijdsgeest waarin rekening wordt gehouden met water en waarbij sociale spreiding gewenster is. Het buurtcomité vindt het BPA nr. 22 niet meer verenigbaar is met de feitelijke situatie. Het bouwen in overstromingsgebied wordt tegenwoordig sterk afgeraden en mensen die in sociale woningen komen wonen hebben ook niet de middelen om waterschade te verhinderen of te herstellen. Het buurtcomité heeft ook een eigen eenvoudige test gedaan in het projectgebied. Zij maakten namelijk een landschapsprofiel, vertrekkende van de Beemdenstraat, over de Laarse Beek tot tegen de geluidsberm van de E19. Hieruit hebben ze opgemerkt dat het gebied tussen de Laarse Beek en de geluidsberm, wat gelegen is op Schotens grondgebied en wat gemarkeerd is als effectief overstromingsgebied, hoger gelegen is dan de weiden langsheen Het Leeg. Het profiel is te zien op figuur 135 en op slide 5 van de presentatie in bijlage 22.

Figuur 135: Landschapsprofiel buurtcomité

Vervolgens hebben zij de grondwaterstromingen, waarvan de gevoeligheid ervan reeds werd aangetoond in de Watertoets, bewezen doormiddel van een eenvoudige proef volgens het principe van communicerende vaten. Op figuur 136 zie je op de luchtfoto een gele ster, wat de plaats van de permanente plas aantoont die linksonder is afgebeeld in figuur 135 en waarvan de waterstand werd gemeten. Vervolgens werd de waterstand gemeten in de gracht die gelegen is naast de losweg die bestaat uit samengedrukte aarde. Volgens de meting is, over een afstand van 20m, een hoogteverschil waarneembaar van 0,25m in waterstand.

104 | P a g i n a

Figuur 136: Grondwaterstromingstest buurtcomité

De watergevoeligheid van dit terrein wordt verder verduidelijkt aan de hand van foto’s en kaarten uit de Watertoets. Daarna wordt de leefbaarheid van deze wijk aangekaart. De sociale woningen zouden meer verspreid moeten worden zodat de gemeente leefbaar blijft en niet geconcentreerd wat zo kenmerkend is aan randsteden. Er wordt gevraagd waarom er bijvoorbeeld geen enkele sociale woning wordt gebouwd in de wijk Vriesdonk van Brasschaat, de villawijk bij uitstek van deze gemeente. Ook de moeilijke ontsluiting wordt aangehaald, die enkel mogelijk is naar de Miksebaan via de Valeriaan en wat nu al voor problemen zorgt tijdens de spitsuren. De presentatie van het buurtcomité sluit af met een voorstel. Ze wensen een RUP met als gevolg een nieuwe bestemming voor het projectgebied waarin groen en water thuishoren. Ten slotte wensen ze een duidelijke rechtssituatie en inzicht in de komende studies. Vervolgens was het de beurt aan studiebureau BUUR, die hun masterplan kwamen voorstellen. Het masterplan werd reeds volledig uitgediept in hoofdstuk 3.4 Masterplan. Daarna kwam het gemeentebestuur aan het woord. Eerst werd er een toelichting gegeven over de spreiding van sociale woningen in Brasschaat. Figuur 64 uit hoofdstuk 2.3 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan gaf reeds een duidelijk overzicht van de spreiding van sociale woningen over de verschillende wijken van Brasschaat. Vervolgens wordt de Watertoets samengevat en de nieuwe ontsluitingsweg toegelicht. De Watertoets werd reeds uitvoerig behandeld in hoofdstuk 4.2, alsook de ontsluiting in hoofdstuk 5. Ten slotte was er nog tijd voor een vragenronde. Er werden vooral vragen met betrekking tot mobiliteitsproblematiek, wateroverlast en ruimtelijke vulling gesteld. Alle gestelde vragen met bijhorende antwoorden zijn te raadplegen in bijlage 21. Op de vergadering van het buurtcomité op 6 februari 2011 werd er beslist om van het buurtcomité een feitelijke vereniging te maken met bijhorende statuten. De doelstelling van het comité wordt geformuleerd als “Het bevorderen van het welzijn van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden”. Tevens wordt er opnieuw een flyer gemaakt om aan de buurtbewoners te geven. De flyer focust op de mobiliteitsproblemen en op de concentratie van de sociale woningen.

Informatievergadering 7 november 2011: Op de vergadering van het buurtcomité op 23 oktober 2011 werd er meegedeeld dat het buurtcomité uitgenodigd werd door het gemeentebestuur voor een volgende informatievergadering betreffende de projectontwikkeling van de wijk. Die informatievergadering vond plaats op 7 november 2011, waarbij vooral ARCADIS aan het woord was die ondertussen bezig geweest is met een grondig onderzoek betreffende de waterproblematiek. Het buurtcomité bereidde zich voor en had opnieuw een presentatie gemaakt. Het verslag van de 105 | P a g i n a

vergadering van het buurtcomité van 23 oktober is raadpleegbaar in bijlage 23. De presentatie van ARCADIS betreffende de analyse van de waterproblematiek werd eerder volledig besproken in hoofdstuk 4.3. De volledige presentatie die werd gegeven door het buurtcomité op de informatievergadering van 7 november is raadpleegbaar in bijlage 24. Ze kaarten vooral de waterproblematiek aan. De buurtbewoners hebben, met behulp van een eenvoudige handmatige boring in het terrein, een onderzoek gedaan naar de vochtigheid van de bodem. Ook zij concludeerden dat de bodem zeer nat is en dat er op sommige plaatsen zelfs drijfzand te vinden is waardoor de grond te onstabiel is voor bebouwing. Een ander argument voor een onstabiele ondergrond is het steeds opnieuw verzakken van straten in De Rietbeemden. Op een bepaalde plaats in De Vis is de straat zelfs gewoon ingezakt, inclusief riolering. Op de foto in figuur 137 is goed te zien dat de ondergrond volledig weggespoeld wat waarschijnlijk te wijten is aan de grondwaterstromingen.

Figuur 137: Wegverzakking in De Vis

Het buurtcomité stelde voor om het projectgebied van bestemming te veranderen naar recreatiegebied. Hierdoor zou het BMX-parcours van Pillboxtrails behouden kunnen blijven en kunnen er andere recreatieve projecten ontstaan zoals bijvoorbeeld het aanleggen van wandelpaden. Een andere mogelijkheid is het aanleggen van plukweiden of volkstuintjes.

Informatievergadering 13 december 2011: Op 13 december vond er opnieuw een informatievergadering plaats, voor het gemeentebestuur, ARCADIS, Aquafin en het buurtcomité. ARCADIS gaf een presentatie 106 | P a g i n a

over hun hydraulische en omgevingsstudie die afgerond was en waarbij de bebouwbare en niet-bebouwbare zones werden aangeduid. Het buurtcomité reageerde opnieuw sceptisch, maar gaf deze keer niet zelf een presentatie. De grootste zorg was vooral dat de bestaande woningen waterschade zouden ondervinden vanwege de nieuwe woningen. Deze vergadering heb ik mogen bijwonen en het verslag hiervan is te vinden in bijlage 11.

Informatievergadering 1 februari 2012: Op deze informatievergadering was het buurtcomité echter niet uitgenodigd, wegens onbekende redenen. Hier werd de definitieve hydraulische en omgevingsstudie van ARCADIS voorgelegd aan het gemeentebestuur van Brasschaat, Aquafin, BUUR en aan sociale huisvestingsmaatschappij De Voorkempen. Deze definitieve studie van ARCADIS werd reeds uitvoerig toegelicht in hoofdstuk 4.3.

Conclusie betrokkenheid buurtcomité bij project sociale woningen: Vanaf de bekendmaking van de grootschalige inplanting van sociale woningen in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden, werden de buurtbewoners erbij betrokken. Ze kregen uitleg over en inzicht in de visie van BUUR omtrent hun ontwerpplan, werden uitgenodigd op informatievergaderingen en konden altijd vragen stellen. De buurtbewoners kregen het gevoel dat ze zeggenschap hadden in dit project. Dit gevoel veranderede echter met de tijd. Het buurtcomité werd wel uitgenodigd op de vergaderingen en opmerkingen werden gehoord, maar ze kregen de indruk dat die opmerkingen niet gebruikt werden en dat ze dus eigenlijk helemaal geen zeggenschap hadden in de verdere ontwikkeling van deze wijk. Bijvoorbeeld, de vraag om het BMX-parcours Pillboxtrails te behouden, werd negatief beantwoord ondanks de hoge nood aan zo’n terrein. Nog een voorbeeld is dat de bestaande bewoners nog altijd geen zekerheid krijgen in verband met wateroverlast, aangezien enkel voor de nieuwe woningen voorzorgen worden genomen zoals bijvoorbeeld bepaalde dorpelhoogte, regenwaterput installeren, enzovoort. Het buurtcomité probeerde de ernst van de waterproblematiek aan te kaarten met behulp van verschillende foto’s van overstromingen, ingestorte straat met weggespoelde ondergrond, grondwaterstand enzovoort. Het gemeentebestuur, ARCADIS en BUUR hechten weinig belang aan deze foto’s die de realiteit aantonen en op de ingestorte straat werd bijvoorbeeld niet gereageerd.

Scheldehelden: Het buurtcomité engageert zich ook in het nieuwe project Scheldehelden, een initiatief van de Vlaamse Landmaatschappij. Het doel van Scheldehelden is om de kwaliteit van de open ruimten in het Scheldegebied te verbeteren op een duurzame manier. De deelnemende gemeenten zijn Brasschaat, Bornem, Puurs, Sint-Amands, Hemiksem, Schelle, Niel en Zwijndrecht. Scheldehelden richt zich hiervoor tot iedereen die zich hierin interesseert. Elke burger, organisatie, vereniging, klas, enzovoort mag ideeën indienen. Het buurtcomité van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden richt zich tot de 20m bouwvrije strook langsheen de Laarse Beek. Door zich mee te engageren in Scheldehelden proberen ze om alvast deze strook op een natuurlijke wijze te benutten. Op 24 maart werden de buurtbewoners ter plaatse uitgenodigd door Scheldehelden en de Vlaamse Landmaatschappij om met z’n allen te brainstormen over deze bouwvrije strook langsheen de Laarse Beek. Er waren 25 buurtbewoners aanwezig op deze bijeenkomst. 107 | P a g i n a

Verschillende ideeën kwamen uit de bus. Er werd gesproken over een wandelpad langsheen de Laarse Beek met langs het pad streekeigen planten die specifiek voor bijen van dienst kunnen zijn en fruitbomen. Extra knotwilgen zijn ook gewenst aangezien ze geliefd zijn bij steenuilen. Het meanderen van de Laarse Beek mag in geen geval gehinderd worden en bijkomende schuil- en broedplaatsen voor vissen kunnen aangelegd worden. Een ander voorstel is het aanleggen van volkstuintjes. De grond is hier, dankzij de Laarse Beek, zeer vruchtbaar en dus uitermate geschikt voor moestuintjes. Enkele buurtbewoners waren geïnteresseerd om hier gezonde groenten te kweken zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Het idee wat de meeste voorkeur genoot was eerder een natuurlijke aanleg van deze zone, met ruimte voor water.

Figuur 138: Bijeenkomst Scheldehelden

108 | P a g i n a

8. Mogelijke oplossingen Voor een probleemprojectgebied zoals de wijk Het Leeg – De Rietbeemden bestaat er geen één juiste oplossing. Vanwege de complexheid van dit gebied en de verschillende factoren zoals het gronden pandenbeleid waaraan voldoen moet worden, de moeilijke ontsluiting van de wijk, de waterproblematiek, het zeer geliefde open landschap enzovoort is het moeilijk om een oplossing te formuleren waarmee iedereen tevreden is. Voor dit projectgebied zal ik vijf verschillende mogelijke oplossingen formuleren, waarna er één, die naar mijn mening de beste is, volledig wordt uitgewerkt in volgend hoofdstuk. Er zullen echter nog verscheidene andere mogelijke oplossingen zijn voor dit projectgebied.

8.1 Het masterplan van BUUR Zoals eerder werd aangehaald in hoofdstuk 3.4, ziet het origineel ontwerpplan van BUUR eruit zoals weergegeven op figuur 139. Als gevolg van de hydraulische en omgevingsstudie van ARCADIS in dit projectgebied, mogen bouwvelden 8, 9 en 10 niet gerealiseerd worden vanwege hun ligging in niet-bebouwbaar gebied. BUUR is ondertussen bezig met het vernieuwen van hun ontwerpplan, waarbij bouwvelden 8-10 geschrapt zullen worden en de opgelegde infiltratie- en bufferbekkens zullen ingepland worden. Het originele masterplan met inplantingsplan, zoals weergegeven in figuur 139, is dus geen mogelijke oplossing meer.

Figuur 139: Ontwerp BUUR

109 | P a g i n a

8.2 Ophoging terrein De hydraulische en omgevingsstudie van ARCADIS heeft de nieuwe woningen en wegen een dorpelhoogte van minimaal 11,24m TAW-hoogte opgelegd. De tuinen, opritten, parkeerplaatsen en fietspaden hoeven niet opgehoogd worden. Een mogelijke oplossing zou zijn om het volledige terrein op te hogen tot een hoogte van 11,24m, zodat het gehele gebied overal en altijd hoog genoeg is om geen invloed van hoge grondwaterstand of overstromingen vanuit de Laarse Beek te ondervinden. Figuur 140 geeft een overzicht van de gemiddelde terreinhoogte van de verschillende deelzones. Zoals te zien op deze figuur, liggen alle deelzones in De Rietbeemden op een hoogte die hoger is dan 11,24m en kregen een kleur gaande van oranje naar rood. Alle deelzones rond Het Leeg liggen echter lager dan 11,24m en kregen een kleur gaande van geel naar groen tot blauw.

Figuur 140: Gemiddelde terreinhoogte per deelzone

Om te achterhalen hoeveel grond er nodig is om het gehele projectgebied op te hogen tot een hoogte van 11,24m, moeten we het gemiddelde hoogteverschil van de deelzones vermenigvuldigen met hun oppervlakte. De volledige berekening van het nodige volume grond wordt weergegeven in tabel 10. De deelzones zijn deze die ARCADIS heeft aangehaald in hun hydraulische en omgevingsstudie. Een overzicht van de verschillende deelzones werd eerder al weergegeven in figuur 141.

110 | P a g i n a

Berekening volume grond voor ophoging terrein tot 11,24m Zone 4a 4b 5a 5b 5c 6a 6b 6c 102a 102b 103a 103b 103c 104a 104b 104c 104d TOTALE Opp.

Opp. 5.900m² 6.400m² 2.800m² 8.300m² 3.000m² 6.400m² 6.900m² 4.200m² 3.800m² 5.700m² 5.800m² 7.400m² 4.100m² 9.900m² 18.400m² 25.300m² 10.200m² 134.500m²

Hoogte 11,20m 11,10m 11,20m 11,00m 10,90m 10,90m 10,80m 11,00m 10,98m 11,00m 11,10m 10,88m 10,90m 11,10 10,87m 10,59m 10,72m

Tekort 0,04m 0,14m 0,04m 0,24m 0,34m 0,34m 0,44m 0,24m 0,26m 0,24m 0,14m 0,36m 0,34m 0,14m 0,37m 0,65m 0,52m TOTAAL volume

Volume 236m³ 896m³ 112m³ 1.992m³ 1.020m³ 2.176m³ 3.036m³ 1.008m³ 988m³ 1.368m³ 812m³ 2.664m³ 1.394m³ 1.386m³ 6.808m³ 10.445m³ 5.304m³ 36.844m³

Tabel 10: Berekening volume grond voor ophoging

Figuur 141: Container 2,5m x 5,5m x 2,3m

Met 36.844m³ zand kunnen er maar liefst 1.229 containers gevuld worden met afmetingen van 2,5m x 5,5m x 2,3m. Dit zijn zeer grote containers, zoals te zien op figuur 118, met een laadvolume van 30m³. Dit om een idee te geven van de immense hoeveelheid zand dit is. Deze oplossing is economisch en praktisch niet haalbaar. Los van het economische en het praktische, is dit ook geen gewenste oplossing vanwege de waterproblematiek van dit gebied. Indien de deelzones effectief zouden opgehoogd worden tot een hoogte van 11,24m, dan ontstaat er een vlak terrein. Dit is echter niet wenselijk aangezien het regenwater dan nog steeds niet zou afhellen naar de Laarse Beek en er dus nog steeds permanente plassen kunnen ontstaan in natte periodes. Dus de deelzones gelegen tegen de Beemdenstraat zouden nog meer opgehoogd moeten worden om een helling richting de Laarse Beek te creëren, waardoor nog extra volume ophogingsmateriaal nodig zal zijn. 111 | P a g i n a

Een bijkomend gevolg zou zijn dat de bestaande woningen extra veel last zullen ondervinden van de waterproblematiek. De reeds bebouwde percelen kunnen echter niet mee opgehoogd worden, waardoor deze lager liggen met als gevolg dat het regenwater naar deze lager gelegen percelen zal afhellen in plaats van naar de Laarse Beek. Het volledig ophogen van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden is dus ook geen wenselijke oplossing.

8.3 Geen bijkomende woningen Een andere mogelijke oplossing is dat er geen nieuwe bebouwing zal komen in dit projectgebied. Deze oplossing is om twee redenen niet gewenst. Als eerste is het projectgebied bestemd voor woningbouw, meer bepaald voor gegroepeerde sociale woningbouw. De eigenaars van de percelen in dit projectgebied zouden dus absoluut niet blij zijn wanneer hun percelen zijn aangeduid als bouwgrond waarop niet gebouwd mag worden. Ze kunnen dus met andere woorden dan niets doen met hun perceel en zouden het ook nooit verkocht krijgen. En tweede reden waarom dit ongewenst is, is dat Brasschaat tegen 2025 een driehonderdtal extra sociale woningen moet voorzien. Hiervoor is echter weinig plaats. De enigste ruimten waar plaats is voor voldoende bijkomende sociale woningen is de wijk Het Leeg – De Rietbeemden en de wijk De Neervelden. Brasschaat moet voldoen aan het gronden pandenbeleid, net zoals elke Vlaamse gemeente en kan hier dus niet onderuit.

8.4 Afschaffing BPA Het BPA, wat als bestemming “woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningbouw” geeft aan het projectgebied, zou ook afgeschaft kunnen worden. De afschaffing van een BPA komt wel vaker voor, in het geval dat ze niet meer voldoet aan de hedendaagse visies, ontwikkelingen, enzovoort. De afschaffing van dit BPA zou, op het eerste gedacht, de buurtbewoners tevreden kunnen stellen aangezien er dan geen uitbreiding van de concentratie van de sociale woningen meer zal kunnen ontstaan. Het ontstaan van een getto zal dan niet meer gevreesd worden. Het gevolg zal echter zijn, dat de bestemming dan wijzigt van “woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningen” zal wijzigen naar de basisbestemming “woonuitbreidingsgebied” wat wordt opgelegd door het Gewestplan. Hierdoor kan er in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden nog steeds bebouwd worden op een grootschalige projectmatige wijze, weliswaar niet per se sociale woningbouw. De afschaffing van het BPA zou een oplossing zijn tegen de vrees voor het ontstaan van een getto, maar natuur zal nog steeds verloren gaan en ontsluiting blijft een probleem. Tevens kunnen er nog steeds gegroepeerde sociale woningen gebouwd worden.

8.5 PRUP Nog een mogelijkheid is het opstellen van een Provinciaal Ruimtelijke Uitvoeringsplan (PRUP) voor dit gebied. De gemeente Brasschaat heeft reeds een aanvraag gedaan bij de provincie Antwerpen voor het opstellen van een provinciaal RUP voor dit zogenaamde signaalgebied, zoals aangeduid op figuur 142. In dit geval zou een provinciaal RUP geschikter zijn dan een gemeentelijk RUP, aangezien het ingesloten stukje Schoten tussen de Laarse Beek en de E19 één geheel vormt met het 112 | P a g i n a

overstromingsgebied en watergevoelig gebied van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Tevens is de Laarse Beek een onbevaarbare waterloop van de tweede categorie, wat met zich meebrengt dat ze onder de bevoegdheid van de provincie Antwerpen. Een Ruimtelijk Uitvoeringsplan is de praktische uitvoering, vastgelegd op een plan en versterkt met voorschriften, van een Ruimtelijke Structuurplan. In tegenstelling tot een Ruimtelijk Structuurplan is een Ruimtelijk Uitvoeringsplan wel bindend en juridisch afdwingbaar. Het kan een nieuwe bestemming geven aan een bepaald gebied. De provincie Antwerpen verdeelt haar RUP’s in verschillende categorieën, namelijk bedrijventerrein, open ruimte, recreatie, verkeer&vervoer en weekendverblijven. De categorie die het beste bij dit projectgebied zou aansluiten is “open ruimte”. In RUP’s voor open ruimten wordt er vooral gefocust op een goed waterbeleid en cultuurlandschappen. Zo wordt er geprobeerd om wateroverlast te bestrijden met behulp van het inplanten van wachtbekkens en retentiezones en het aanduiden van overstromingsgebieden. Indien een PRUP de bestemming van dit gebied zou wijzigen van “woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningbouw” naar “zone voor waterberging” of een soortgelijke bestemming met aandacht voor water. De particuliere grondeigenaars zitten dan echter weer vast. Hun gronden zullen dan onteigend worden en de eigenaars krijgen hiervoor planbaten of planschade. De buurtbewoners zullen zeer tevreden zijn met deze oplossing. De natuur wordt beschermd, niemand hoeft in overstromingsgebied te bouwen, geen verdere uitbreiding van de nu reeds zeer geconcentreerde sociale woonwijk, open landschap blijft behouden en geen mobiliteitsprobleem meer. Echter het gemeentebestuur Brasschaat zal hier dan weer niet zeer tevreden mee zijn, aangezien zij wel moeten voldoen aan het gronden pandenbeleid.

Figuur 142: Voorstel PRUP

113 | P a g i n a

9. Uitwerking meest geschikte oplossing 9.1 Eigen mening Naar mijn mening is geen enkele van voorgestelde mogelijke oplossingen een goede oplossing die iedereen kan bekoren. De meest geschikte oplossing zal een combinatie zijn van de verschillende voorstellen.

Figuur 143: Overzichtskaart watergevoeligheidsanalyse ARCADIS

Als basis voor mijn voorstel gebruik ik de overzichtskaart van de watergevoeligheidsanalyse vanuit de hydraulische en omgevingsstudie van ARCADIS. Alle deelzones met een paarse tint zijn zeer watergevoelig, degene met een oranje tot gele tint zijn watergevoelig en die met een groene tint zijn weinig watergevoelig. Naar mijn mening is deze gevoeligheidsanalyse niet correct. Aangezien ik ben opgegroeid in deze wijk, kan ik uit eigen ervaring zeggen dat elk jaar opnieuw alle weiden rond Het Leeg overstroomden bij hevige regenval. Vanwege de verzadigde grond bleven de weiden dagen lang volledig onder water staan. Elke winter ging ik met mijn speelkameraadjes schaatsen op de weiden over mijn huis, wat aangeduid is op de kaart met een rood kruis op figuur 143. Deze weiden liepen altijd als eerste volledig en langdurig onder water, zoals te zien op figuur 144. Het verbaast me dan ook sterk dat deze deelzones slechts een zeer gelige tint krijgen, wat wil zeggen dat ze op de rand zitten van “watergevoelig” naar weinig “watergevoelig”. Naar mijn mening verdienen deze deelzones een donkerpaarse kleur. Het is dan ook volledig onverantwoord dat ARCADIS bebouwing toelaat op deelzone 4a, 103a en 5a.

114 | P a g i n a

Figuur 144: Overstroming

Eveneens stel ik me zeer sceptisch op tegen de groene inkleuring van perceel 2b en 101a, de plaats waar Pillboxtrails zich gevestigd heeft. Een test naar de infiltratiecapaciteit van deze deelzones wees op een capaciteit van 0mm/u. Dit wil zeggen dat er helemaal geen water infiltreert in de grond vanwege de verzadigdheid ervan. Hoe kan deze zone dan worden aangeduid als weinig watergevoelig? Hoe kunnen hier stevige huizen op worden gebouwd? Dat begrijp ik niet. Bovendien zou ik het zonde vinden als het BMX-terrein van Pillboxtrails moet verdwijnen. De lokale jongeren werken zo hard aan hun terrein, ze bouwen en verbouwen het constant en ze onderhouden het ook. Er werden, sinds hun oprichting in 2009, nog geen klachten geuit over het parcours. De jongeren houden het rustig en komen zich ontspannen. Het terrein creëert geen criminaliteit, drugsgebruik geluidsoverlast of andere overlast. Het parcours is zeer geliefd en trekt elk weekend zo’n 20tal BMX-ers aan. Nergens in de buurt hebben zij een alternatief terrein. Ik opteer om het BMX-parcours te behouden.

9.2 Eigen voorstel Het opmaken van een provinciaal Ruimtelijke Uitvoeringsplan in functie van de open ruimte en de waterberging lijkt me in dit projectgebied het meest geschikt. Hierdoor komt er aandacht voor water, wat het grootste probleem is in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Ik ben het echter niet eens met de aanduiding van bebouwbare en niet-bebouwbare percelen door ARCADIS, zoals te zien op figuur 145 waarop de bebouwbare deelzones groen gekleurd zijn en de niet-bebouwbare zones oranje. Mijn voorstel is om enkel deelzone 1 te bebouwen, die groene contouren kreeg in figuur 146, en om alle andere deelzones plus het ingesloten stuk grondgebied van Schoten tussen de Laarse Beek en de E19 een bestemming in functie van waterberging te geven door middel van een provinciaal RUP zoals reeds aangevraagd door de gemeente Brasschaat.

115 | P a g i n a

Deelzone 1 acht ik bebouwbaar vanwege het beste resultaat in de watergevoeligheidsanalyse van ARCADIS. Dit was te wijten aan verschillende factoren. Het heeft een gemiddelde hoogte van 12,10m, wat 86cm ligt dan de minimum dorpelhoogte dat werd opgelegd door de provincie Antwerpen dienst Waterbeleid. Het heeft een zeer goede infiltratiecapaciteit van 394,84mm/u, wetende dat een infiltratiecapaciteit van 36mm/u reeds voldoende is om infiltratiebekkens te voorzien. De gemiddelde grondwaterstand in deze deelzone is 1,17m onder het maaiveld, wat de laagste grondwaterstand is in het projectgebied en dus het meest gewenste. Tevens ligt het het verst van alle deelzones bij het overstromingsgebied vanuit de Laarse Beek. Bebouwing is hier ook geen storend element, aangezien de weide reeds op de dag van vandaag niet echt opvalt. Je kan ze alleen zien als je de zandweg neemt die gelegen is achter de huizen van de Wilg en die uitkomt op de Valeriaan. Hier heerst dus geen open karakter of een doorkijkzicht waardoor bebouwing geen hindernis zou zijn. De weide wordt trouwens ook door niemand gebruikt, er staan hier geen dieren en doordat de hele weide volledig is overwoekerd door onkruid kan hier ook niet gespeeld of gewandeld worden. Als oplossing voor de moeilijke ontsluiting zou ik de Beemdenstraat die op heden enkel een inrit is voor de wijk, van richting willen laten veranderen zodat het een extra uitrit vormt. Dit heb ik reeds uitvoerig geargumenteerd in hoofdstuk 5.2. Alle andere door ARCADIS bebouwbaar verklaarde deelzones verklaar ik niet-bebouwbaar vanwege volgende redenen: Deelzone 2a: Deze zone is gelegen in het terrein van speelpleinwerking De Driehoekjes. Voor de kinderen van het speelplein is dit de enige open ruimte in hun beboste terrein waar ze naar hartenlust kunnen spelen. Hier hoort geen bebouwing thuis. Deelzone 2b en 101a: Het door de jongeren eigenhandig gemaakte BMX-parcours Pillboxtrails is hier gevestigd. Dit parcours is zeer geliefd en kan elk weekend op zo’n 20tal bezoekers rekenen. Dit is het enige parcours in omstreken. Het parcours moet behouden blijven en beschermd worden. Tevens is de infiltratiecapaciteit in deze zones 0mm/u, wat betekent dat de grond volledig verzadigd is en bebouwing hier niet thuishoort. Deelzone 3a, 3b en 101b: Ook hier is de infiltratiecapaciteit slechts 0mm/u, wat eveneens betekent dat de bodem verzadigd is en bebouwing hier niet thuishoort. Daarbuiten kunnen ook de bewoners van De Rietbeemden blijven genieten van een open landschap. Op deelzones 3a en 3b is een skateplein, een petanqueveld en een voetbalveld gevestigd, maar alle drie zijn ze in zeer slechte staat. Dit moet verbeterd worden. 101b is een weide waarop paarden grazen, wat zorgt voor het rustgevende landelijke effect in deze dichtbevolkte wijk. Deelzone 4a, 4b, 102a, 103a, 103b en 5a: Deelzones 4a, 103a en 5a, dewelke gelegen zijn tegen de Beemdenstraat, staan bij hevige regenval als eerste onder water. Indien hier wordt gebouwd, zullen de mensen hun tuinen hier dus ook steeds volledig onder water staan bij de minste hevige regenbui, met vochtproblemen in de huizen als gevolg. Tevens verdwijnt het volledige doorkijkzicht van op de Beemdenstraat tot aan de E19 volledig indien hier wordt gebouwd en dit is nu net hetgeen deze wijk zo mooi maakt en wat verscheidene wandelaars aantrekt. Deelzone 104a: In deze zone hoort ook geen bebouwing thuis. Wederom zou het het open karakter van deze wijk volledig verstoren. Dichte bebouwing hoort hier ook niet thuis in de uithoek van deze wijk, net tegen De Heuvels welke kenmerkend is voor kleine villawoningen.

116 | P a g i n a

Figuur 145: Bebouwbaar en niet-bebouwbaar door ARCADIS

Figuur 146: Eigen voorstel

Mijn onderzoeksvraag “Is een grote verkaveling voor sociale woningen wel mogelijk ondanks de overstromings- en mobiliteitsproblemen en de kritiek van de buurtbewoners?” van deze bachelorproef kan dan ook beantwoord worden. Mijn antwoord hierop is neen, dat is niet mogelijk, met als grootste reden de waterproblematiek.

117 | P a g i n a

9.3 Praktisch 9.3.1

Opmeting terrein

Vooraleer een terrein ingericht kan worden, moet het eerst worden opgemeten. Het terrein heb ik opgemeten met behulp van een GPS-toestel, meerbepaald met een RTK GPS Topcon Hyper+ roover-ontvanger met FC-100 controller. Het is een GPS-ontvanger waarin basis en rover tezamen verwerkt zijn. Het gebruikte softwareprogramma is Topsurv. RTK staat voor Real Time Kinematic, waarmee wordt bedoeld dat er tijdens het meten meteen de juiste coördinaten op het scherm van de controller verschijnen, zelfs als je in beweging bent. Het inbellen naar Flepos, waardoor de coördinaten meteen in het gewenste Lambert ’72 coördinatenstelsel worden berekend, gebeurd met behulp van een gsm-link door middel van een SIM-kaart. Het liggingsplan, opgemaakt vanuit de opgemeten coördinaten met het GPS-toestel, is raadpleegbaar in bijlage 25. De kadastrale percelen die tevens op het liggingsplan staan, heb ik kunnen halen uit het GRB 2011 – plan van Brasschaat.

9.3.2

Verkavelingsontwerp of bouwaanvraag?

Om een vergunning te kunnen krijgen voor het bouwen van gegroepeerde sociale woningen door een sociale huisvestingsmaatschappij, moet er oftewel een verkavelingsaanvraagdossier, oftewel een bouwaanvraagdossier worden opgemaakt. Een verkavelingsaanvraagdossier is nodig wanneer een terrein wordt opgedeeld in verschillende kavels die daarna verkocht zullen worden. De koper van de kavel mag naar eigen wensen een woning laten ontwerpen, zolang er niet wordt afgeweken van de bijhorende bindende voorschriften. De geldigheid van een verkaveling is niet standaard vastgelegd maar wordt bepaald in de voorschriften. Een bouwaanvraagdossier wordt opgemaakt in het geval dat de sociale huisvestingsmaatschappij en niet de koper of huurder de woningen zal bouwen. Met andere woorden de sociale huisvestingsmaatschappij bouwt een project van verschillende woningen tegelijkertijd waarna ze worden verkocht of verhuurd. Ook de nodige infrastructuur wordt door de sociale huisvestingsmaatschappij voorzien. Een bouwaanvraag is slechts twee jaar geldig. In het geval deelzone 1 van de wijk Het Leeg – De Rietbeemden zal er een bouwaanvraagdossier moeten opgesteld worden door de sociale huisvestingsmaatschappij De Voorkempen, inclusief de nodige infrastructuur en infiltratievoorzieningen. De reden hiervoor is dat er vooral een tekort is aan huurwoningen, welke in deelzone 1 zouden voorzien kunnen worden. Hierdoor blijven de percelen en dus ook de woningen in het bezit van de sociale huisvestingsmaatschappij.

9.3.3

Bouwaanvraag

Niet één, maar twee verschillende bouwaanvragen zullen er opgemaakt moeten worden. Namelijk één voor de woningen en één voor de infrastructuur. Beide bouwaanvragen zullen verschillende verplichte documenten moeten bevatten en worden ingediend op de Bouwdienst van de gemeente Brasschaat, aangezien het desbetreffende terrein gelegen is in Brasschaat.

118 | P a g i n a

De minimum vereiste documenten voor de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning voor terreinaanlegwerken en voor een stedenbouwkundige vergunning waarvoor een uitgebreide dossiersamenstelling vereist is zijn de volgende: - Vergunningsaanvraagformulier - Beschrijvende nota - Tekeningen van de geplande werken o Liggingsplan o Omgevingsplan o Inplantingsplan o Minstens één terreinprofiel - Minstens 6 kleurenfoto’s De verplicht in te vullen standaardvergunningsaanvraagformulieren voor wegenis en woningen zijn raadpleegbaar in bijlage 26. Een beschrijvende nota omvat een korte omschrijving van de geplande werken met de nodige argumenten en verduidelijkingen erbij. Vervolgens hoort er bij de bouwaanvraag voor de woningen ook een aanstiplijst voor de controle van de gewestelijke stedenbouwkundige verordening hemelwater. Wanneer de bouwaanvragen ingediend zijn op de bouwdienst, zullen er eerst verschillende adviezen moeten vergaard worden om een vergunning te kunnen afleveren. Allereerst zal de brandweer een advies uitbrengen met het oog op een vlotte bereikbaarheid voor hulpdiensten. Daarna zal het college van burgemeester en schepenen en ook de gemeenteraad advies geven. Het bouwaanvraagdossier, inclusief de adviezen, wordt dan verzonden naar de gewestelijke stedenbouwkundige ambtenaar van de Vlaamse Overheid Agentschap RO Vlaanderen. Hij is degene die de vergunning zal toekennen af afwijzen. Vanaf de goedkeuring van de bouwaanvraag, is deze twee jaar geldig. Werd het project niet gestart binnen de twee jaar, dan vervalt de bouwaanvraag en mogen de werken niet gestart worden. De bouwaanvraag zal rekening moeten houden met de voorwaarden omtrent water die werden opgelegd door de provincie Antwerpen dienst Waterbeleid en door ARCADIS. Uit de hydraulische en omgevingsstudie die reeds werd besproken kunnen we volgende zaken halen voor deelzone 1, zoals weergegeven in tabel 11.

Voorwaarden voor deelzone 1 Riolering Hergebruik regenwater Infiltratievoorziening Buffervoorziening Dorpel- en straathoogte

2DWA, met afvoer via bestaande riolering in Valeriaan 13³ regenwater bufferen in hemelwaterput per 100m² dakoppervlakte 100m² met maximale diepte van 0,75m Niet van toepassing vanwege infiltratievoorziening 11,24m (TAW)

Tabel 11: Voorwaarden deelzone 1

9.3.4

Aanvraag PRUP

De aanvraag voor het opstellen van een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan voor open ruimte wordt ingediend door de gemeente Brasschaat bij de provincie Antwerpen. Waarbij Brasschaat de nodige documenten bijvoegt. In dit geval zal het signaalgebied, zoals aangeduid op figuur 146, een vereist document zijn zodat de provincie weet binnen welke grenzen het PRUP zal moeten vallen. Eveneens de vereiste voorwaarden voor de deelzone, zoals besproken werd in de hydraulische en omgevingsstudie van ARCADIS, zijn nodig voor 119 | P a g i n a

de aanvraag van een PRUP, waarop de provincie de stedenbouwkundige voorschriften kan baseren. Ook een lijst van alle eigenaars in het desbetreffende gebied moet mee ingediend worden, zodat de provincie deze kan contacteren met betrekking tot het openbaar onderzoek dat volgt uit een aanvraag van een PRUP. Na de aanvraag tot opmaak van een provinciaal ruimtelijke uitvoeringsplan door Brasschaat aan de provincie Antwerpen, zal de provincieraad de andere betrokken gemeenten, in dit geval Schoten, op de hoogte brengen en de aanvraag op het college van burgemeester en schepenen en op de gemeenteraad laten bespreken. Ook de Gecoro (Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening) en de Procoro (Provinciale Commissie voor Ruimtelijke Ordening). Tevens wordt deze aanvraag ook nog besproken op de gemeenteraadcomissies groen en natuur van de betrokken gemeenten. Ten slotte, als alle instanties werden geraadpleegd, zal de provincieraad besluiten of de aanvraag wordt goedgekeurd of geweigerd. Dit besluit omvat de argumenten van de provincieraad tot het nemen van de beslissing, maar is echter informatief. Er wordt pas een bindend besluit genomen na een positief openbaar onderzoek. Het document met de beslissing van de provincieraad met nodige motivatie wordt een toelichtingsnota of memorie van toelichting genoemd. Bij een toelichtingsnota worden ook nog toelichtende kaarten bijgevoegd, zodat voor iedereen duidelijk wordt waar het PRUP zal gesitueerd zijn, welke infrastructuur er aanwezig is en wat de huidige bestemming is. In dit geval is de situering van het PRUP aangeduid op figuur 146 en is de huidige bestemming woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningbouw. De bedoeling is om deze bestemming te wijzigen naar een combinatie van overstromingsgebied, zone voor waterberging en zone voor Indien de beslissing omtrent de aanvraag positief is, zal de provincie een verordenend grafisch plan met bijhorende stedenbouwkundige voorschriften opstellen, in dit geval naar de mening van de gemeente. Zowel het plan als de voorschriften bepalen het PRUP en zijn bindend voor iedereen. Op deze manier kunnen er bestemmingen gewijzigd worden en voorwaarden worden opgelegd waaraan eender welke constructies binnen het desbetreffende gebied zullen moeten voldoen. Tevens zal in dit geval een onteigeningsplan bij het provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan horen, waarbij de grondeigenaars worden onteigend door de overheid. De reden hiervoor is dat de gronden van bestemming zullen wijzigen en een voor de grondeigenaars onbruikbare functie zullen krijgen zoals bijvoorbeeld “waterbergingsgebied”. De eigenaars worden vergoed door middel van planbaten of planschade. Vervolgens wordt er een openbaar onderzoek gestart waarbij alle belanghebbenden 60 dagen lang hun opmerkingen of bezwaren kunnen komen formuleren. Bij zo’n openbaar onderzoek dienen net genoemde documenten bijgevoegd te worden. Indien er geen bezwaren zijn die sterk genoeg zijn om het provinciaal ruimtelijke uitvoeringsplan te schrappen, zal de aanvraag worden goedgekeurd en het PRUP bindend worden. Op dit moment werd de aanvraag door gemeente Brasschaat reeds ingediend bij provincie Antwerpen, werd betrokken gemeente Schoten ingelicht en hebben de gemeenteraadscommissies groen en natuur van Brasschaat en Schoten hun adviezen gegeven. Hun beslissing is mij echter nog onbekend. Het is dus ook nog niet zeker of de provincie het goedkeurt om een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan op te stellen voor het aangeduide signaalgebied. Het is mogelijk dat de aanvraag wordt afwezen, waarna Brasschaat nog de mogelijkheid heeft om een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan op te maken. Dit dan wel zonder inbegrip van enig grondgebied van andere gemeenten.

120 | P a g i n a

10. Besluit Deze bachelorproef gaf een uitvoerige uiteenzetting over de ontwikkelingen in de wijk Het Leeg – De Rietbeemden. Er werd onderzocht of een grootschalig project voor sociale woningen wel mogelijk is, ondanks de overstromings- en mobiliteitsproblemen en de kritiek van de buurtbewoners. Deze onderzoeksvraag kan ik nu beantwoorden met een welgemotiveerde nee. De waterproblematiek in deze wijk was het meest doorslaggevende argument. Zoals de hydraulische en omgevingsstudie van ARCADIS aantoonde, zijn verschillende deelzones in dit gebied niet-bebouwbaar vanwege het overstromingsgebied, de hoge grondwaterstand, de slechte infiltratiecapaciteit en de lage ligging van dit terrein zonder afwatering naar de Laarse Beek. De aanduiding van bebouwbare en niet-bebouwbare deelzones door ARCADIS acht ik echter niet correct. Naar mijn mening is deze studie niet streng genoeg. Ik zou enkel bebouwing toelaten in deelzone 1, de meest noordelijk gelegen deelzone die ingesloten ligt tussen het golfterrein, speelplein De Driehoekjes en sociale woonwijk De Rietbeemden. Dit gebied scoorde als enige deelzone goed in de watergevoeligheidsanalyse vanwege de lage grondwaterstand, de hogere ligging van het terrein, de grote afstand tot het overstromingsgebied en de zeer goede infiltratiecapaciteit. Alle andere deelzones verklaar ik niet-bebouwbaar. Een Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan voor open ruimte zou opgemaakt moeten worden om de bestemming van die niet-bebouwbare gebieden te kunnen veranderen van woonuitbreidingsgebied voor gegroepeerde sociale woningen naar overstromingsgebied of waterbergingsgebied. De grondeigenaars krijgen hiervoor een tegemoetkomen door middel van planschade of planbaten. Het voordeel van zo’n PRUP is dat de natuur ook behouden blijft en dus ook het typische open landschap van deze wijk. Ook het BMX-terrein Pillboxtrails waar de lokale jongeren zo trots op zijn, kan dan probleemloos behouden blijven. Het verdwijnen van de natuur behoorde tot één van de grootste zorgen van de buurtbewoners, naast de mobiliteitsen waterproblemen en de vrees voor het ontstaan van een getto. Hierdoor zal een getto ook niet meer gevreesd moeten worden aangezien ik geen grootschalige uitbreiding van de sociale woonwijk toelaat. Los van de waterproblematiek zou ik ook omwille van deze vrees geen grootschalig project voor sociale woningen toelaten in deze wijk. Sociale woningen moeten beter verspreid worden over de gehele gemeente, en niet worden geconcentreerd in grote wijken zonder voorzieningen zoals winkel- of sportcentra. Anders wordt er inderdaad een getto gecreëerd waarbij jongeren hun ontspanning op straat moeten zoeken en niet gestimuleerd worden, in tegendeel. Voor het mobiliteitsprobleem heb ik ook een oplossing gevonden. Het creëren van een nieuwe ontsluitingsweg naar de Miksebaan is naar mijn mening geen goed idee. Hierdoor veranderd de Beemdenstraat opnieuw in een sluipweg om de file op de Miksebaan tijdens de spitsuren te ontlopen, wat de wijk druk en gevaarlijk maakt. Een veel eenvoudigere oplossing is om de Beemdenstraat te veranderen van een inrit voor de wijk naar een uitrit. Tussen de Miksebaan en De Tomermaat is de Beemdenstraat een enkelrichtingsstraat. Deze kan echter niet veranderen in een straat voor dubbele rijrichting, aangezien ze hiervoor te smal is. Maar het veranderen van rijrichting zou het mobiliteitsprobleem kunnen oplossen. Uit de verkeersnota van Brasschaat bleek was trouwens gebleken op heden de Beemdenstraat als inrit veel minder wordt gebruikt als de Valeriaan en het gebruik zou zelfs nog minderen in het geval van een nieuwe ontsluitingsweg zoals Brasschaat ze wil inplannen.

121 | P a g i n a

11. Literatuurlijst Aquafin, sd Over Aquafin. [Online] Available at: http://www.aquafin.be/nl/indexb.php?n=7&e=17 [Geopend februari 2012]. ARCADIS Belgium mv, 2012. Over ons. [Online] Available at: http://www.arcadisbelgium.be/Over_Ons.aspx [Geopend februari 2012]. Belgische Federale Overheidsdiensten, 2010. Natura 2000. [Online] Available at: http://www.belgium.be/nl/leefmilieu/biodiversiteit_en_natuur/natuurbeleid/gebiedsgericht/natu ra_2000/ [Geopend november 2011]. Bleeker, M. & Verdonschot, P., 2007. Een expertsysteem voor de keuze van hydrologische maatregelen. [Online] Available at: http://edepot.wur.nl/32289 [Geopend november 2011]. Brasschaat, 2006. Informatieve kaart. [Online] Available at: http://www.brasschaat.be/index.aspx?SGREF=2917&CREF=10000 [Geopend oktober 2011]. Brasschaat, 2006. Ruimtelijk Structuurplan Brasschaat. [Online] Available at: http://www.brasschaat.be/index.aspx?SGREF=2896&CREF=10101 [Geopend november 2011]. Brasschaat, 2006. Wapen, vlag en logo. [Online] Available at: http://www.brasschaat.be/index.aspx?SGREF=14057&CREF=3376 [Geopend oktober 2011]. Brasschaat, 2011. Milieubeleidsplan gemeente Brasschaat. [Online] Available at: http://www.brasschaat.be/index.aspx?SGREF=14057&CREF=48352 [Geopend november 2011]. BUUR, sd Bureau Urbanisme. [Online] Available at: www.buur.be [Geopend februari 2012]. Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid, 2012. Watertoets en wateradvies. [Online] Available at: http://www.integraalwaterbeleid.be/nl/beleidsinstrumenten/watertoets/dewatertoets-voorkomt-problemen [Geopend februari 2012]. De Voorkempen h.e., sd De Voorkempen h.e.. [Online] Available at: http://www.devoorkempen-he.be/nl/default/1000000/Home.aspx [Geopend februari 2011].

122 | P a g i n a

Dehaes, J., 2009. leeg-rietbeemden. [Online] Available at: www.leeg-rietbeemden.be [Geopend oktober 2011]. Eijkelkamp, 2012. Dubbele ringinfiltrometer gebruiksaanwijzing. [Online] Available at: http://www.eijkelkamp.com/files/media/Gebruiksaanwijzingen/NL/m10904nringinfiltrometer.pdf [Geopend april 2012]. EU-instellingen, sd Natuurlijke habitats (Natura 2000). [Online] Available at: http://europa.eu/legislation_summaries/environment/nature_and_biodiversity/l28076_nl.htm [Geopend november 2011]. Gielis, L., 2012. Over kwakbollen en rivierdonderhanen. 2e editie red. hengelo: adventure works uitgeverij. GMA mv, sd Diepsonderingen. [Online] Available at: http://www.gma-nv.com/www.gma-nv.com/NL/indexcd6d.html?page=68 [Geopend april 2012]. Provincie Antwerpen, 2012. Openbare onderzoeken: inspraak voor de belanghebbenden!. [Online] Available at: http://www.provant.be/leefomgeving/ruimtelijke_ordening/openbare_onderzoeken/index.jsp [Geopend april 2012]. Provincie Antwerpen, 2012. Ruimtelijke Uitvoeringsplannen. [Online] Available at: http://www.provant.be/leefomgeving/ruimtelijke_ordening/ruimtelijke_uitvoeri/ [Geopend april 2012]. Provincie Antwerpen & CIW, 2009. Benedenscheldebekken, Deelbekken Beneden Schijn, Deelbekkenbeheerplan 2008-2013. [Online] Available at: http://www.provant.be/binaries/Beneden%20Schijn%20DBBP%20DEF%200109_tcm7-31649.pdf [Geopend februari 2012]. Provincie Antwerpen, sd De geschiedenis van Ekeren. [Online] Available at: http://www.antwerpen.be/eCache/ABE/15/953.Y29udGV4dD04MDM0MTg1.html [Geopend oktober 2011]. RI-ANT, sd Wat is RI-ANT?. [Online] Available at: http://www.ri-ant.be/inhoud/_wat_is_riant/_watisriant.htm [Geopend februari 2012]. Scheldehelden, 2012. Scheldehelden. [Online] Available at: http://scheldehelden.be/het-project/ [Geopend april 2012].

123 | P a g i n a

van der Velden rioleringsbeheer, sd Rioolrenovatie. [Online] Available at: http://www.vandervelden.com/index.php?url=http://www.vandervelden.com/main_rioolrenova tie.php [Geopend april 2012]. Verheyen, E., 2010. Pillboxtrails. [Online] Available at: http://pillboxtrails.blogspot.com/ [Geopend maart 2012]. Vlaamse Overheid, 2009. Decreet van 27 maart 2009 betreffende het grond en pandenbeleid. [Online] Available at: http://www.rwo.be/Portals/100/PDF/GPB/regelgeving/GC%20Grond%20en%20pandendecre et_v_2010_07_19.pdf [Geopend februari 2012]. Vlaamse Overheid, 2009. Overzichtslijst van het sociaal objectief. [Online] Available at: http://www.rwo.be/Portals/100/PDF/GPB/Overzichtslijst%20van%20het%20sociaal%20object ief.pdf [Geopend februari 2012].

124 | P a g i n a

12. Figuurlijst Figuur 1: Situering Brasschaat Figuur 2: Luchtfoto + gebiedsaanduiding Figuur 3: Topografische kaart Figuur 4: Gedetailleerd stratenplan Figuur 5: Brasschaat Open Golf & Country Club Figuur 6: Brasschaat Open Golf & Country Club Figuur 7: De Driehoekjes Figuur 8: De Driehoekjes Figuur 9: Pillboxtrails Figuur 10: Pillboxtrails Figuur 11: Pillboxtrails Figuur 12: Pillboxtrails Figuur 13: Foto 1 De Heuvels Figuur 14: Ligging foto's Figuur 15: Foto 2 Beemdenstraat Figuur 16: Foto 3 Zicht vanuit Beemdenstraat tussen De Heuvels en Het Leeg Figuur 17: Foto 4 Ligging nieuwe ontsluitingsweg Figuur 18: Foto 5 Het Leeg Figuur 19: Foto 6 Het Leeg Figuur 20: Foto 7 Zicht vanuit Het Leeg op achterkant De Tomermaat Figuur 21: Foto 8 Zicht tussen De Tomermaat en De Heuvels Figuur 22: Foto 9 Zicht vanuit Beemdenstraat tussen Het Leeg en De Tomermaat Figuur 23: Foto 10 Beemdenstraat Figuur 24: Foto 11 De Tomermaat Figuur 25: Foto 12 De Vis Figuur 26: Foto 13 Melde Figuur 27: Foto 14 Zicht tussen Melde en Pillboxtrails Figuur 28: Foto 15 Skatepleintje Figuur 29: Foto 16 BMX-parcours Pillboxtrails Figuur 30: Foto 17 Zicht vanuit Pillboxtrails naar Melde Figuur 31: Foto 18 Braam Figuur 32: Foto 19 Braam Figuur 33: Foto 20 Wilg Figuur 34: Foto 21: Zicht tussen Wilg en golfterrein Figuur 35: Atlas der Waterlopen (1950) Figuur 36: Rivierdonderpad Figuur 37: Kleine modderkruiper Figuur 38: Laarse Beek Figuur 39: Historische kaart van het jaar 1000 Figuur 40: Ferrariskaart Figuur 41: Brasschaat in 1863 Figuur 42: Brasschaat in 1948 Figuur 43: Brasschaat in 1953 Figuur 44: Brasschaat in 1969 Figuur 45: Ideeënwedstrijd: maquette Figuur 46: Ideeënwedstrijd: bouwvelden in fases Figuur 47: Ideeënwedstrijd: wegenis Figuur 48: Ontwikkeling De Rietbeemden Figuur 49: Brasschaat in 1986

7 8 8 9

9 10

9 10 10 11 10 11 12 11 12

12 13

12 13

13 14 13 14

14 15

14 15

15 16

15 16

16 17 17 18

18 19 19 21 21 22 23 23 24 26 27 27 28 28

125 | P a g i n a

Figuur 50: Brasschaat in 1995 Figuur 51: Gewestplan Brasschaat Figuur 52: Detail Gewestplan Figuur 53: BPA nr. 22 (originele versie) Figuur 54: Onteigeningsplan Figuur 55: Huidig BPA nr. 22 Figuur 56: Eigendom Brasschaat Figuur 57: Voorstel RUP Figuur 58: Luchtfoto Figuur 59: Overstromingsgevoelige gebieden Figuur 60: Brabantse trekpaarden van hobbyboer Sander Figuur 61: Het Leeg Figuur 62: Zicht op De Tomermaat Figuur 63: Knelpunten en potenties in de centrale woonzone van Brasschaat Figuur 64: Overzicht van het aantal sociale woningen te Brasschaat Figuur 65: Gewenste structuur voor de centrale woonzone van Brasschaat Figuur 66: Habitat- en Vogelrichtlijngebieden Figuur 67: Grond bestemt voor De Voorkempen Figuur 68: BUUR Figuur 69: Groene vingers Figuur 70: Bouwvelden Figuur 71: Ontwerpplan BUUR Figuur 72: Bouwvelden en type woningen Figuur 73: Sfeerbeeld bouwvolumes Figuur 74: Fase 1 Figuur 75: Fase 2 Figuur 76: Fase 3 Figuur 77: Fase 4 Figuur 78: Wateroverlast op 19 december 2011 Figuur 79: Wateroverlast op 19 december 2011 Figuur 80: Wateroverlast op 19 januari 2011 Figuur 81: Wateroverlast op 14 november 2010 Figuur 82: Wateroverlast op 3 februari 2010 Figuur 83: Wateroverlast op 31 december 2002 Figuur 84: Wateroverlast op 24 augustus 2002 Figuur 85: Wateroverlast op 24 augustus 2002 Figuur 86: Wateroverlast op onbekende datum Figuur 87: Wateroverlast op onbekende datum Figuur 88: Wateroverlast op onbekende datum Figuur 89: Overstromingsgevoelige gebieden Figuur 90: Infiltratiegevoelige gebieden Figuur 91: Grondwaterstromingsgevoelige gebieden Figuur 92: NOG en ROG Figuur 93: Overstromingskaart volgens OWKM Figuur 94: Bodemkaart Figuur 95: Biologische waarderingskaart Figuur 96: Digitaal hoogtemodel Figuur 97: Ligging peilbuizen en infiltrometers Figuur 98: Dubbele ringinfiltrometer Figuur 99: Dubbele ringinfiltrometer Figuur 100: Watergevoeligheid per deelzone Figuur 101: Invloed verharding op waterbalans

29 30 31 33 33 34 35 35 37 38 39

39 40 41 44 45 47 49 52

53 54 55 58 58

58 59

58 59 61

61 62

61 62

61 62

61 62

62 63 65 65 66 67 68 69 69 70 73

72 73 76 77

126 | P a g i n a

Figuur 102: Hoogte van de deelzones Figuur 103: Afbakening bebouwbare zones Figuur 104: Grondboring Figuur 105: Conische buis voor sondering Figuur 106: Ontsluiting Figuur 107: Verkeersafwikkeling Beemdenstraat - Miksebaan Figuur 108: Verkeersintensiteiten Valeriaan – Miksebaan Figuur 109: Verkeersafwikkeling Valeriaan - Miksebaan Figuur 110: Intensiteiten Nieuwe weg – Miksebaan Figuur 111: Afwikkeling Nieuwe weg - Miksebaan Figuur 112: Intensiteiten Beemdenstraat - Miksebaan Figuur 113: Afwikkeling Beemdenstraat - Miksebaan Figuur 114: Intensiteiten Valeriaan - Miksebaan Figuur 115: Afwikkeling Valeriaan - Miksebaan Figuur 116: Ontwerp nieuwe ontsluitingsweg Figuur 117: Natuur Figuur 118: Haas Figuur 119: Fazant Figuur 120: Canadese gans Figuur 121: Blauwe reiger Figuur 122: Nijlgans Figuur 123: Vos Figuur 124: Ooievaars Figuur 125: Biologische waarderingskaart Figuur 126: Habitat- en Vogelrichtlijngebieden Figuur 127: Wilg Figuur 128: Populier Figuur 129: Miscanthus Figuur 130: Kort omloopbos Figuur 131: Krantenartikel 5/03/’12 Figuur 132: Affiche buurtcomité Figuur 133: Website buurtcomité Figuur 134: Nieuwsbrief BUUR 1/06/'10 Figuur 135: Landschapsprofiel buurtcomité Figuur 136: Grondwaterstromingstest buurtcomité Figuur 137: Wegverzakking in De Vis Figuur 138: Bijeenkomst Scheldehelden Figuur 139: Ontwerp BUUR Figuur 140: Gemiddelde terreinhoogte per deelzone Figuur 141: Container 2,5m x 5,5m x 2,3m Figuur 142: Voorstel PRUP Figuur 143: Overzichtskaart watergevoeligheidsanalyse ARCADIS Figuur 144: Overstroming Figuur 145: Bebouwbaar en niet-bebouwbaar door ARCADIS Figuur 146: Eigen voorstel

81 82

83 84 85 86 85 86

86 87

86 87

87 88 88 90

90 91

90 91

90 91 92 92 94

94 94 95

94 96 98 99 102 104 105 106 108 109 110 111 113 114 115 117 117

127 | P a g i n a

13. Tabellenlijst Tabel 1: Overzicht Ruimtelijke Ordening Tabel 2: Overzichtslijst Sociaal Objectief Brasschaat Tabel 3: Resultaten infiltratieproeven Tabel 4: Voorbeeld gevoeligheidsanalyse Tabel 5: volume voor hergebruik hemelwater per deelzone Tabel 6: Oppervlakte voor buffering Tabel 7: Oppervlakte infiltratievoorzieningen Tabel 8: Samenvatting waterstudies Tabel 9: Kwaliteitsniveaus van wachttijden aan ontsluitingswegen Tabel 10: Berekening volume grond voor ophoging Tabel 11: Voorwaarden deelzone 1

48 51 73 75 79 80 80 83 86 111 119

128 | P a g i n a

14. Bijlagenlijst Bijlage 1: Satellietfoto Bijlage 2: Krantenartikel Pillboxtrails Bijlage 3: Atlas der Waterlopen Bijlage 4: Artikel rivierdonderpad Bijlage 5: Krantenartikelen ideeënwedstrijd 10/10/’73 Bijlage 6: Gemeenteraadsbeslissing BPA nr. 22 Bijlage 7: Masterplan BUUR Bijlage 8: Watertest Aquafin Bijlage 9: Watertoets Bijlage 10: Hydraulische en omgevingsstudie ARCADIS Bijlage 11: Verslag informatievergadering 13/12/’11 Bijlage 12: Verkeersnota Bijlage 13: Krantenartikel nieuwe ontsluitingsweg 28/03/’11 Bijlage 14: Opmaak RUP habitatrichtlijngebied Bijlage 15: Wijkvergadering 23/02/’10 Bijlage 16: Krantenartikel ongeruste buurtbewoners 19/06/’10 Bijlage 17: Verslag informatiewandeling BUUR Bijlage 18: Verslag buurtcomité 19/09/’10 Bijlage 19: Affiche en Flyer van buurtcomité Bijlage 20: Krantenartikel protestcampagne buurtbewoners 18/10/’10 Bijlage 21: Verslag informatievergadering 19/01/’11 Bijlage 22: Presentatie buurtcomité op informatievergadering 19/01/’11 Bijlage 23: Verslag buurtcomité 23/10/’11 Bijlage 24: Presentatie buurtcomité op informatievergadering 07/11/’11 Bijlage 25: Opmetingsplan Bijlage 26: Bouwaanvraagformulieren

129 | P a g i n a

Bachelorproef. Ontwikkeling Het Leeg De Rietbeemden. Marilyn Calewaert. Professionele Bachelor in het Vastgoed Landmeten. Promotor: Mr

Recommend Documents