AFGIFTEKANTOOR: 2099 ANTWERPEN X - ERKENNINGSNUMMER: P209940
Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2008/2
RWZI TERVUREN, EEN MIJLPAAL MAAR GEEN EINDPUNT
Water voor iedereen via hergebruik
5
Propere beken met een gescheiden rioleringsstelsel
8
2
INHOUD
EEN NIEUWE MIJLPAAL VOOR VLAANDEREN
4
RWZI Tervuren is een mijlpaal, maar geen eindpunt
In mei gaf Minister Crevits het startsein voor de bouw van
Wanneer de rioolwaterzuiverings-
de biologische zuivering van RWZI Tervuren. Opnieuw een
installatie van Aquafin in Tervuren
moment van betekenis voor Vlaanderen, aangezien RWZI
over enkele maanden het eerste
Tervuren de laatste ontbrekende installatie is die het
afvalwater zal zuiveren, beantwoordt
afvalwater van meer dan 10.000 inwoners moet behandelen.
Vlaanderen aan de doelstelling van
Als de installatie later dit jaar in werking treedt, wordt het
Europa om alle agglomeraties van
afvalwater van alle grote agglomeraties in Vlaanderen
meer dan 10.000 inwoners te saneren.
gezuiverd en voldoen we aan één van de belangrijkste doelstellingen van de richtlijn Stedelijk Afvalwater. De zaak is
5
Water voor iedereen via hergebruik
nu om zo snel mogelijk de vijf laatste prioritaire installaties
Hergebruik van gezuiverd afval-
tussen 2.000 en 10.000 IE en de resterende grote collectoren te
water kan in de derde wereld grote
kunnen aanbesteden.
agglomeraties van veilig water voorzien en voldoende irrigatiewater
Ook de gemeenten hebben nog veel werk voor de boeg, ondanks
voor de landbouw garanderen.
het feit dat het gewest een deel van de gemeentelijke
Voor het zover is, moeten er echter
saneringsverplichting overgenomen heeft. Een van de grootse
nog heel wat hinderpalen worden
uitdagingen voor de toekomst blijft de scheiding van afval-
overwonnen.
en regenwater. De voorbije jaren heeft Aquafin al heel wat ervaring opgedaan met de afkoppeling van regenwater van de
8
Propere beken met een gescheiden
riolering, ook op perceelsniveau. Deze dienst bieden we dan
rioleringsstelsel
ook aan de gemeenten aan binnen onze niet-gereguleerde
De afkoppelingsdeskundigen van
activiteiten. Meer daarover op p. 5.
Aquafin kunnen de gemeenten ondersteunen in de uitvoering
Wat er in het gemeentelijke stelsel gebeurt, heeft eveneens
van hun waterbeleid. We werken
invloed op de werking van de zuiveringsinstallaties van
o.a. voor Herent, een gemeente die
Aquafin. Daarom hebben we de voorbije maanden de banden
intensief bezig is met de scheiding
met de gemeentelijke milieuambtenaren extra aangehaald.
van regen- en rioolwater op
Een goede samenwerking tussen de gemeenten en Aquafin,
perceelsniveau.
is immers de beste manier om de kwaliteit van de lokale waterlopen snel te verbeteren.
●
10
Veilig werken in de nabijheid van kabels, nutsleidingen en vervoersleidingen
Luc Bossyns
Wie infrastructuurwerken uitvoert,
Gedelegeerd bestuurder
moet rekening houden met een ondergronds kluwen van leidingen, kabels en transportbuizen voor gevaarlijke producten. Om veilig te werken is het van groot belang om de precieze ligging van die kabels en buizen op te vragen bij de beheerders en de juiste preventiemaatregelen toe te passen.
3
▲
12
Foto: Jan Locus
Archeologische vondsten bij rioleringswerken Wie graafwerken uitvoert, heeft een behoorlijke kans om op overblijfselen van onze voorouders te stoten. Bij zo’n 25% van de werken van Aquafin is archeologisch vooronderzoek noodzakelijk.
14
RWZI Beernem
Velduilen te gast in Uitkerke Tussen Blankenberge en De Haan en de rustige polderdorpjes Zuienkerke en Nieuwmunster, ligt een eeuwenoud
NAZUIVERING IN BEERNEM POPULAIR BIJ TREKVOGELS
weidelandschap, de Uitkerkse Polder. Natuurfotograaf Misjel Decleer fotografeerde er vijf velduilen, die er vanaf januari te gast waren. In Beernem krijgt het gezuiverde afvalwater nog een extra
16
Milieuambtenaren zijn belangrijke partner voor Aquafin
nabehandeling voordat het naar de Miseriebeek gevoerd
De voorbije maanden organiseerde Aquafin infosessies
wordt. Eerst stroomt het door een geul van drie meter breed
voor gemeentelijke milieuambtenaren, waarop uitgelegd
en dertig meter lang, met aan beide kanten rietkragen en
werd hoe beide partijen elkaar kunnen ondersteunen.
in het midden drijvende rietmatten. Het riet oefent een natuurlijke, zuiverende werking uit en oogt mooi voor voorbijgangers. Maar niet alleen passanten weten het riet te waarderen. De geul is ook populair bij eenden en bij zwaluwen op jacht naar muggen. Wat het precieze extra zuiveringsrendement is, wordt via bijkomend onderzoek vastgesteld.
●
4
Wanneer de rioolwaterzuiveringsinstallatie van Aquafin
afvalwater uit de grote agglomeraties te zuiveren, wat eigenlijk al moest gebeuren tegen 1998. De voorlaatste, in Beveren-Leie,
in Tervuren over enkele maanden het eerste afvalwater zal zuiveren, beantwoordt Vlaanderen aan de doelstelling
werd eind maart in gebruik genomen. Minister Crevits benadrukte het belang van de voltooiing van deze installatie voor Vlaanderen, maar gaf tegelijk de volgende
van Europa om alle agglomeraties van meer dan
stappen aan die Vlaanderen nog moet nemen: “Vooreerst moet de succesvolle aanpak van de sanering van de agglomeraties
10.000 inwoners te saneren. Minister van Leefmilieu Hilde
overgedaan worden voor de saneringsprojecten in de agglomeraties tussen de 2.000 en 10.000 inwoners. Vervolgens is er de Kader-
Crevits gaf in mei de officiële start aan de bouw biologische
richtlijn Water, die vooropstelt om in 2015 een goede toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te bereiken.
zuivering, het hart van de zuiveringsinstallatie.
RWZI TERVUREN IS EEN MIJLPAAL, MAAR GEEN
EINDPUNT ▲
Minister Hilde Crevits en Louis Tobback, burgemeester van Leuven, bekeken
En hoewel dit niet enkel een zaak is van openbare waterzuiverings-
de vorderingen op de werf.
infrastructuur, zal een verdere uitbouw en optimalisatie van deze infrastructuur ontegensprekelijk een conditio sine qua non zijn
Het Vlaamse Gewest droeg de bouw van RWZI Tervuren al in 1992
om de vooropgestelde doelstelling te halen.”
op aan Aquafin. De uitvoering van het project liep echter enorme vertragingen op door verschillende gerechtelijke procedures omtrent de inplantingsplaats. Aquafin ondernam al die tijd dan
700 miljoen euro extra voor Aquafin
ook grote inspanningen om de zuiveringsinstallatie uiteindelijk aanvaardbaar te maken voor de buurtbewoners.
De grootste druk voor de verdere uitbouw en het onderhoud van de zuiveringsinfrastructuur ligt echter bij de gemeenten. Om die druk te verlichten, heeft het Vlaamse Gewest de gemeentelijke
Versnelde uitvoering
subsidies verhoogd, maar ook een deel van de gemeentelijke saneringsplicht overgenomen. Minister Crevits: “In het kader
Begin 2008 konden de werken eindelijk beginnen. Om de
van het zogenaamde lokaal pact zal het Vlaams Gewest voor
installatie nog dit jaar operationeel te kunnen maken, keurde
700 miljoen investeringen in rioleringen overnemen van de
Vlaams minister van Leefmilieu Hilde Crevits eind februari het
gemeenten. Dit zal gebeuren door vanaf het eerstvolgende
voorstel goed voor een versnelde uitvoering. Dankzij de inzet
optimalisatieprogramma het investeringsbudget van het gewest
van extra ploegen en langere werkdagen, kan de werktijd met
met 100 miljoen per jaar op te trekken en dit gedurende 7 jaar.”
ongeveer vier maanden worden ingekort. Deze ingreep betekent zo goed als een verdubbeling van de De belangrijkste motivatie voor de verkorte uitvoeringstermijn
projectenportefeuille van Aquafin en zal de uibouw van de
is de Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater. RWZI Tervuren is
zuiveringsinfrastructuur in Vlaanderen verder versnellen, met
de laatste installatie die Vlaanderen nog moest bouwen om het
het oog op de Europese kaderrichtlijn Water.
●
5
WATER VOOR IEDEREEN VIA HERGEBRUIK Hergebruik van gezuiverd afvalwater kan in de derde
In de derde wereld is vaak minder dan tien procent van de stedelijke bevolking
wereld grote agglomeraties van veilig water voorzien en
aangesloten op een rioleringssysteem, en wordt slechts één procent van het afval-
voldoende irrigatiewater voor de landbouw garanderen.
water behandeld. Minstens één tiende van
Een grootschalige invoering van hergebruikprocessen
de
wereldbevolking
consumeert
voedsel dat door irrigatie met afvalwater geproduceerd is. Twintig miljoen hectaren
vergt een realistische aanpak en aangepaste
in vijftig landen worden bevloeid met onbehandeld of slechts gedeeltelijk
technologieën. Maar bovenal moet de lokale wil er zijn
behandeld afvalwater. Door onvoldoende zuivering en gezondheidszorg brengt
om zo’n projecten te doen slagen.
deze praktijk heel wat gezondheidsrisico’s met zich mee. In Ghana, bijvoorbeeld, zijn 70% van de ziekten te wijten aan water van onvoldoende kwaliteit.
▼
© IWMI-Ghana
6
“Op de 6de IWA conferentie rond terugwinning
In de nieuwe richtlijnen worden geen normen meer
en hergebruik van gezuiverd water, die Aquafin
vooropgesteld, maar wordt rekening gehouden met alle
in 2007 samen met drinkwatermaatschappij
mogelijke milieufactoren die de risico’s op besmetting kunnen
IWVA en Europese Onderzoeksprojectgroep
verlagen. Die factoren gaan van afvalwaterzuivering over
Reclaim Water organiseerde, kwamen de
verhandeling tot transport en verkoop, zowel op het niveau
mogelijkheden voor hergebruik van gezuiverd
van de landbouwer en de verkoper als op huishoudelijk vlak.
water in de ontwikkelingslanden uitgebreid
Chris Thoeye: “Om de veiligheid van voedsel te garanderen, kan je
aan bod”, vertelt Chris Thoeye, coördinator
bijvoorbeeld kiezen voor een ver doorgedreven reductie van
Onderzoek & Productontwikkeling: “Dankzij de
ziektekiemen tijdens de zuivering van het afvalwater. Je kan ook
financiële
een
kiezen voor een wat minder doorgedreven zuivering, en
representatieve groep van onderzoekers uit
bijvoorbeeld de irrigatiepraktijken beter controleren, of strenger
deze landen deelnemen aan de conferentie.
toezien op de hygiënische omstandigheden in de distributiesector,
Bovendien leverden internationale organisaties
of toezien op een zorgvuldige bereiding van voedsel in keukens.
als WHO, FAO en UNICEF een actieve bijdrage
De nieuwe WHO normen bekijken het totale plaatje.”
steun
van
DGOS
kon
aan het programma.” Uit de gepresenteerde studies bleek dat er
Goedkope zuivering
nog veel uitdagingen moeten overwonnen worden om tot een duurzaam water-
De meest geschikte technologie voor goedkope zuivering in
hergebruik in de ontwikkelingslanden te
de ontwikkelingslanden is het gebruik van vijversystemen, onder
komen. Chris Thoeye: “In de eerste plaats
meer omwille van hun eenvoud en lage kosten. Andere opties
hebben deze landen nood aan een realistische
zijn bijvoorbeeld behandeling van afvalwater door infiltratie in
wetgeving rond waterhergebruik. Ten tweede
de bodem of zuivering via rietvelden. “Het rendement van deze
hebben ze behoefte aan goedkope water-
technologieën ligt niet zo hoog als bij de geavanceerde technische
zuiveringstechnologieën. Ten derde moeten er
systemen die we bijvoorbeeld in Europa, Amerika of Australië
goedkope manieren ontwikkeld worden om de
gewoon zijn”, weet Chris Thoeye. “Sinds de herziening van de
gezondheidsrisico’s te controleren voor andere
WHO gezondheidsnormen, kunnen ze toch hun nut bewijzen in
stadia van de voedselketen. En ten slotte
de ontwikkelingslanden. Er wordt nu immers extra aandacht
– het allerbelangrijkste – moet een duurzaam
geschonken aan bijkomende reductie van de gezondheidsrisico’s in
hergebruik van water aanvaard worden op
de andere stappen van de voedselproductie en -verwerking. Er bestaan
politiek niveau, maar ook door de landbouwers
verschillende mogelijkheden om gerichte gezondheidscontroles in
en de consumenten.”
te voeren op niveau van de landbouwer, de verkoper en de bereiding thuis of in eetkraampjes. Op de conferentie werden studies besproken uit onder meer Ghana, Jordanië en Senegal.”
Realistische politiek Geen enkele regelgeving of ondersteunende maatregel zal In het verleden vertrouwde de World Health
echter werken zonder algemeen draagvlak bij de landbouwers,
Organisation
risicobeheersing
de consumenten en de gemeenschap. Geen enkele duurzame
op strenge afvalwaterzuiveringsnormen.
verandering kan bereikt worden zonder een duidelijk besef van
Ze hadden als nadeel dat ze voor veel
directe en indirecte risico’s en kosten die bij waterontginning en
ontwikkelingslanden niet haalbaar waren.
hergebruik horen. “Manieren om die betrokkenheid te verhogen,
De WHO heeft jaren werk geleverd om het
liepen als een rode draad door alle conferentiepresentaties”,
probleem van illegaal, ongecontroleerd
besluit Chris Thoeye.
voor
de
waterhergebruik op een realistische manier aan te pakken. In 2006 heeft de organisatie daarom nieuwe richtlijnen uitgebracht voor het veilige gebruik van afvalwater, excreta en grijs water in de landbouw.
●
7
Bestaande muren doorbreken De International Water Association is een wereldwijd netwerk van waterspecialisten. Voorzitter Bill Garman was op de conferentie in Antwerpen aanwezig: “De IWA leden komen samen op informele en formele gelegenheden, waarbij we de gebruikelijke grenzen tussen disciplines overschrijden. Dat is onze sterkte, zo groeien er nieuwe ideeën en samenwerkingsverbanden. De eerste membranen bijvoorbeeld, werden ontwikkeld door plastiekproducenten. De volgende nieuwe technologie, zal waarschijnlijk weer van een heel andere sector komen. Via hergebruik van gezuiverd water, kunnen we veel sneller terug over water beschikken dan de normale watercyclus zou toelaten. In grote verstedelijkte gebieden zullen we meer en meer van hergebruik van water gaan afhangen, maar ook voor de industrie biedt hergebruik belangrijke voordelen. In Vlaanderen is al veel kennis rond hergebruik aanwezig, omdat het zo’n druk bevolkte regio is met veel industrie. Op het moment heb ik vooral contact met de universiteit van Gent. Natuurlijk is het de bedoeling om na de conferentie ons netwerk hier uit te breiden en nauwere contacten te zoeken met Aquafin en de hier aanwezige bedrijven.”
Bill Garman
Hergebruikwater vraagt promotiecampagne Wade Miller is Executive Director van de WateReuse Association, een Amerikaanse non-profit organisatie die goed en efficiënt gebruik van de watervoorraden wil promoten. Wade Miller: “Eerst was de WateReuse Association een louter Californische organisatie, maar in 2001 werden we nationaal actief. We hebben drie strategische doelstellingen: onderzoek, lobbying en voorlichting naar het grote publiek. Het aantrekken van financiering voor hergebruikprojecten is net zoals in Europa ook in Amerika een groot probleem. De meeste fondsen komen via beurzen, via de staat en via bedrijven. De nationale overheid levert maar een klein percentage van de benodigde budgetten. Daar zouden we natuurlijk graag verandering in zien komen. Publieksvoorlichting is echter even belangrijk als fondsenwerving. Daarom staan we onze leden bij in hun communicatie als ze dat vragen. We proberen telkens zeer goed alle stakeholders voor de uitvoering van een project te informeren. Hoe meer tijd we daarin steken, hoe groter de slaagkans van een project. Een paar activisten die zichzelf zien als de lokale Erin Brockovich kunnen genoeg zijn om een heel nuttig project in de war te schoppen.”
▲
Wade Miller
8
PROPERE BEKEN MET EEN GESCHEIDEN RIOLERINGSSTELSEL De noodzaak om regenwater af te koppelen van
Ann Lauwers: “Ik zoek voor elk
de riolering, heeft de afgelopen jaren al veel gemeente-
perceel uit hoe de scheiding van regen-
besturen met de handen in het haar doen zitten.
en afvalwater correct kan gebeuren.
Door de terreinervaring die Aquafin de voorbije jaren
Voor iedere situatie is er wel een oplossing”.
heeft opgedaan bij grootschalige afkoppelingsprojecten, is het bedrijf een zeer geschikte partner om
Gesloten bebouwingen vormen een uitzondering. Hier moeten alleen de daken aan de straatzijde een aparte afvoer hebben.
de technische diensten met raad en daad bij te staan. Regenwater is relatief schoon water. Het kan het best ter plaatse opgevangen worden, zodat het kan worden hergebruikt voor allerlei Regen- en afvalwater scheiden verbetert de waterhuishouding in een
huishoudelijke toepassingen. Een alternatief is het in de grond laten
stad of gemeente. In de riolen en op de zuiveringsinstallaties neemt
infiltreren, om uitdroging van onze waterreserves te voorkomen.
regenwater plaats in die bedoeld is voor huishoudelijk afvalwater.
Als dat niet mogelijk is, kan het regenwater via een buis naar een
Bij hevige regenbuien kan door te volle riolen waterlast ontstaan via
gracht worden geleid.
de rioolputjes, of stort het mengsel van riool- en regenwater over in een waterloop. Omdat het rioolwater op dat moment nog steeds
De theorie is eenvoudig, maar in praktijk gaat het voor een straat of
ongezuiverd is, kan het een impact hebben op de gracht of beek.
wijk om een hele klus. Geen twee percelen zijn immers hetzelfde.
Daarnaast doet de verdunning van het afvalwater met regenwater
Aquafin heeft de voorbij jaren al heel wat afkoppelingsdossiers
het rendement van het zuiveringsproces dalen. Als we aan de
behandeld en de nodige ervaring opgedaan in de afstemming van
kaderrichtlijn Water willen voldoen, die voorschrijft dat alle grond- en
het gemeentelijk en gewestelijk aandeel van de werken. Sinds kort
oppervlaktewater tegen 2015 van goede kwaliteit moet zijn, moeten
houden twee medewerkers zich fulltime met afkopplingswerken op
zowel de gemeenten als het gewest zorgen voor een gescheiden
perceelsniveau bezig. “Op vraag van de gemeente ga ik bij de mensen
opvang van regen- en afvalwater.
thuis de bestaande afwatering in kaart brengen en bekijken”, vertelt afkoppelingsdeskundige Ann Lauwers. “Samen bekijken we vervolgens welke verbeteringen we kunnen aanbrengen. Daarna maak
Deskundig advies
ik een plan op van de bestaande toestand en de gewenste toestand en een kostenraming voor de leidingwerken en het herstel van
De rioleringswerken van Aquafin en van de gemeenten beperken
het perceel. Afhankelijk van het beleid van de gemeente, maak ik
zich tot het openbaar domein. Om afval- en regenwater grondig te
het subsidieaanvraagformulier voor de bewoners op, of gaat het
scheiden, moeten er echter ook werken op perceelsniveau gebeuren.
hele dossier voor uitvoering naar de gemeente. Dit jaar heb ik
Alle eigenaars van bestaande woningen moeten het hemelwater
afkoppelingsprojecten lopen in Beveren, Bierbeek, Brecht, Hamont-
afkomstig van hun dakoppervlak en andere verharde oppervlakten
Achel, Herent, Hove, Kalmthout, Kontich, Kuurne, Schoten, Tessenderlo
afkoppelen en gescheiden aanbieden aan de grens van hun perceel.
en Vilvoorde. In totaal gaat het om een kleine 1.000 huizen.”
●
9
AFKOPPELEN IS PRIORITAIR IN HERENT ▲
Schepen van milieu Jos Bex: “Als ik uitleg hoe je via hergebruik van regenwater serieus op je
Dat een goede waterafvoer belangrijk is, hoef je het
drinkwaterfactuur kan besparen, zijn de meeste mensen snel overtuigd.”
Herentse bestuur niet meer te vertellen. Riolerings- en afkoppelingswerken vormen er een belangrijk aandeel van de gemeentelijke begroting. Eerste schepen Jos Bex
De gemeente betaalt De gemeente Herent betaalt die afkoppelingen op privé-domein volledig, en geeft de inwoners uit de
is er vast van overtuigd dat de doelstellingen
betrokken straten ook een gratis regenwaterput, als ze tenminste binnen het jaar zelf voor een pomp en
van de kaderrichtlijn Water haalbaar zijn.
een aftappunt zorgen. “Persoonlijk ben ik een groot voorstander van hergebruik van regenwater”, vertelt Jos Bex enthousiast. “Niet alleen voor het besproeien
Het bestuur van Herent is zich sterk bewust van de inspanningen
van de tuin, maar voor alle toepassingen in huis die
die nog moeten geleverd worden om aan de Europese richtlijnen te
geen drinkwater vereisen, zoals water voor de
voldoen. “De volgende 20 jaren besteedt de gemeente 1,8 miljoen
wasmachine of om het toilet door te spoelen. Het is
euro per jaar aan afkoppelingen van schoon water van de riolering”,
toch absurd om daar drinkwater voor te gebruiken?
benadrukt schepen Jos Bex, die onder andere milieu, duurzame
Ook in straten waar er nu nog geen werken gepland
ontwikkeling en ruimtelijke ordening tot zijn bevoegdheden mag
zijn, moedigen we hergebruik van regenwater aan.
rekenen. “In Herent wachten we niet alleen op subsidies van het
De gemeente betaalt daar 90% van de plaatsing van
Vlaamse Gewest voor de aanleg van een gescheiden stelsel.
een regenwaterput én ook de bijbehorende pomp.”
We kiezen ervoor om regenwater zelf al zo veel mogelijk op perceelsniveau af te koppelen. Als dat regenwater hergebruikt wordt
“Als gemeente kan je ervoor kiezen om een kleine
of kan infiltreren in de tuinen, komt er vanzelf al veel minder schoon
subsidie te voorzien voor afkoppelingswerken, ofwel
water in de riolering terecht.”
beslis je om het volledige project te betalen, zoals wij in Herent doen. Zo krijg je natuurlijk het meeste
Om de noodzakelijke werken uit te voeren, kwam Herent bij
medewerking van de buurtbewoners, en zijn we zeker
Aquafin uit. “Afkoppelen is geen eenvoudige opdracht”, verzucht Jos
dat de afkoppelingswerken vooruitgaan in onze
Bex. “De maatregelen die moeten worden genomen, verschillen van
gemeente. Om ons waterbeleid te kunnen betalen,
huis tot huis. Herent kon dus externe hulp gebruiken. Na een
hebben we in 2008 de belastingen verhoogd.
marktbevraging bleek dat Aquafin de beste knowhow en de meeste
Daarbij gaan we uit van het solidariteitsprincipe.
ervaring kon bieden. Bij nieuwe verkavelingen neemt Aquafin de
Iedere burger betaalt mee tegen de modder en de
hydronautstudies voor zijn rekening, die de waterhuishouding in
overstromingen die we vroeger in Herent kenden,
kaart brengen. En verder zijn jullie onze partner bij enkele grote
maar krijgt er dus ook iets voor terug. Op info-
afkoppelingswerken die we hebben lopen.”
vergaderingen merk ik trouwens dat de bevolking achter onze aanpak staat, als ik maar goed uitleg wat er op het spel staat en hoe elk gezin erbij wint.”
●
10
VEILIG WERKEN IN DE NABIJHEID VAN KABELS, NUTSLEIDINGEN EN VERVOERSLEIDINGEN Wie infrastructuurwerken uitvoert, moet rekening
Werken nabij leidingen in de ondergrond is dagelijkse kost voor Aquafin, maar mag gezien de potentiële risico's nooit zomaar
houden met een ondergronds kluwen van leidingen,
routine worden. “Een overgetrokken telefoonkabel is natuurlijk hinderlijk voor de omwonenden, maar levert geen gevaar op.
kabels en transportbuizen voor gevaarlijke producten.
Werken in de nabijheid van transportleidingen voor gas of andere gevaarlijke producten, is een andere zaak. Een beschadiging van
Om veilig te werken is het van groot belang om
zulke buizen kan zware gevolgen hebben. Gelukkig is het aantal ernstige incidenten op werven van Aquafin tot nu toe beperkt
de precieze ligging van die kabels en buizen op
gebleven, maar we kunnen niet voorzichtig genoeg zijn”, verklaart Jan Swankaert, hoofd Preventie en Bescherming bij Aquafin.
te vragen bij de beheerders en de juiste
“De ramp in Ghislenghien zit iedereen nog vers in het geheugen. In mei hebben we daarom onze interne mensen, de aannemers-
preventiemaatregelen toe te passen.
federaties, de veiligheidscoördinatoren en studiebureaus waar we mee werken, uitgenodigd voor een toelichting rond de te nemen veiligheidsmaatregelen door enkele leden van Fetrapi, de Federatie van transporteurs door middel van pijpleidingen.
11
“Werken in de buurt van
licht Guy De Schrijver toe, gedelegeerd bestuurder bij de Nationale Maatschappij voor Pijpleidingen. “Ze is opgezet door Fetrapi en Elia
pijpleidingen voor het
– de beheerder van het hoogspanningsnet. Bekende beheerders zijn bijvoorbeeld Fluxys, Air Liquide en Solvay.Wie ondergrondse werken wil
transport van gevaarlijke
uitvoeren, kan op deze site de geografische ligging en de aard van de werken melden. De KLIM-installatiebeheerders die betrokken zijn door
stoffen vergt speciale
de geografische ligging van de geplande werken, worden automatisch per mail verwittigd. De werfaankondiger ontvangt een mail terug met
voorzorgsmaatregelen”
de lijst van alle betrokken beheerders, als bewijs dat hij heeft voldaan aan zijn meldingsplicht. De liggingsplannen zelf geven de beheerders niet, maar als de aangekondigde werken plaatsvinden in een straal van 15 meter rond een transportleiding, zorgt de beheerder op het terrein voor een afpaling van de exacte ligging van de buis en geeft hij de nodige veiligheidsinstructies. Zonder deze informatie mag er nooit in die zone gewerkt worden. Mogelijke incidenten kunnen immers zware gevolgen hebben.”
Informatieplicht voor kabels en nutsleidingen Tegenhanger KLIP is het Vlaamse Kabel en Leiding Informatie Portaal. Deze planaanvraagmodule moet informatie over kabels en leidingen in Vlaanderen beter ontsluiten voor iedereen die ▲
Aquafin beheert ruim 4.000 km leidingen
graafwerken plant. Jan Swankaert: “KLIP maakt het mogelijk om via
in heel Vlaanderen. Foto: Jan Locus
één enkele elektronische aanvraag de effectieve plannen te verkrijgen van alle aangesloten nutsbedrijven die op de plaats van de werken
Dit initiatief moet de communicatie met
kabels of leidingen hebben liggen. Aquafin heeft hier twee rollen.
de beheerders van vervoersleidingen nog
Als bouwheer zijn we planaanvrager, maar anderzijds is Aquafin zelf ook
verder te verbeteren. Onze samenwerking
als leidingbeheerder mee in KLIP opgenomen. Om onze gegevens
kan er alleen maar professioneler van
actueel te houden, worden ze elke twee maanden aangepast. Per jaar
worden.” Wie graafwerken wil uitvoeren,
krijgt Aquafin zo'n 10.000 planaanvragen via KLIP. Die worden
kan nog steeds bij de gemeente waarin de
behandeld door onze dienst Grondbeheer. Hoofddoel is natuurlijk
werken zullen uitgevoerd worden de lijst
iedereen die werken plant nauwgezet te informeren, maar een bijkomend
van beheerders van alle ondergrondse
voordeel is, dat we nu alleen nog maar planaanvragen krijgen voor
infrastructuur opvragen. Sinds kort kan
werken die zich wel degelijk in de buurt van onze infrastructuur
een melding van werken echter ook online.
bevinden. De aanvragers kunnen dat zelf via de kaart controleren.”
Daarvoor hebben de federale en Vlaamse overheid elk een portaalsite ontwikkeld.
De leidingen die in KLIM zitten, zitten niet in KLIP en omgekeerd. Er wordt wel werk gemaakt van een link tussen KLIP en KLIM, zodat werfplanners een volledig beeld krijgt van wat er in de Vlaamse
Meldingsplicht voor pijpleidingen
ondergrond zit. In 2008 wil Aquafin verder werk maken van een groter veiligheids-
KLIM is het federale Kabel- en Leiding
bewustzijn bij onze eigen medewerkers, maar ook onze partners.
Informatie Meldpunt. “De website van de
“Een opfrissing van de voorwaarden om veilig te werken in de buurt
vzw KLIM fungeert als centraal meldpunt
van vervoersleidingen, was dus meer dan terecht een onderdeel
voor werken in de nabijheid van boven- of
van ons Veiligheidsactieplan van 2008”, verklaart Jan Swankaert.
ondergrondse hoogspanningsverbindingen
“We zullen ook nog een leidraad voor voorbeeldgedrag op de werf
of van installaties voor pijpleidingvervoer van
uitwerken. Preventie blijft immers de beste manier om incidenten
gevaarlijke producten op openbaar domein”,
te voorkomen.”
●
12
ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN BIJ RIOLERINGSWERKEN
13
Voor een bouwaanvraag die onderhavig is aan de adviesplicht, kunnen archeologische voorwaarden worden opgenomen in de bouwvergunning. Steven Mortier: “Hierin wordt onder meer gesteld dat de bouwheer voldoende tijd en middelen moet voorzien voor archeologisch (voor)onderzoek. Er zijn plaatsen waar je met hoge waarschijnlijkheid kan verwachten iets aan te treffen. Ik denk dan vooral aan oude stadscentra en kleinere historische kernen. Meestal zullen de aard en de omvang van de werken bepalen welke archeologische voorwaarden moeten worden gesteld. Zowel de bouwheer als de onderzoekers hebben er alle belang bij dat het ▲
Jaarlijks gebeuren er op de werven van Aquafin heel uiteenlopende
archeologisch onderzoek zo vroeg mogelijk, liefst
vondsten. Soms gaat het om oude waterputten, zoals hier in Knesselare.
zelfs vóór de aanvang van de werken, plaatsvindt. Het is wel zo dat dit voor leidingwerken, zoals bijvoorbeeld door Fluxis en Aquafin, niet evident is
Wie graafwerken uitvoert, heeft een behoorlijke kans
omwille van de lengte van het traject.”
om op overblijfselen van onze voorouders te stoten.
Meldingsplicht Bij de uitvoering van onze projecten is dan ook Ook wanneer archeologisch erfgoed bij toeval
regelmatig het agentschap Ruimtelijke Ordening en
aan het licht komt, meestal bij werken die niet onder de adviesplicht vallen of waarbij geen
Onroerend Erfgoed betrokken, dat archeologische
archeologische voorwaarden werden gesteld in de bouwvergunning, blijft de meldingsplicht
opgravingen coördineert en de gevonden voorwerpen
van kracht. Steven Mortier: “Wie een goed vindt waarvan hij weet of vermoedt dat het een
verder onderzoekt en conserveert.
archeologisch monument betreft, is verplicht hiervan binnen drie dagen aangifte te doen bij het agentschap. De gevonden voorwerpen blijven
Werken die moeten worden uitgevoerd in archeologisch
eigendom van de eigenaar van het terrein. Het valt
beschermde ondergrond, worden opgevolgd door het Agentschap
echter zelden voor dat archeologische vondsten ook
Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed, dat daarvoor acht
een financiële waarde hebben. Dat archeologie
erfgoedconsulenten in dienst heeft. Steven Mortier is één van
gericht is op het opsporen en blootleggen van
hen: “Het agentschap ziet erop toe dat er zorgvuldig wordt
‘schatten’, is een misvatting. Als er een overeenkomst
omgesprongen met het archeologisch erfgoed in Vlaanderen.
wordt bereikt met de eigenaar, worden de objecten
Zo brengen onze consulenten onder meer bindend advies uit bij
na studie en conservering opgeslagen in het
bouwvergunningsaanvragen, behandelen zij vergunningsaanvragen
opgravingsarchief. De best bewaarde en/of meest
voor het uitvoeren van archeologische prospecties met ingreep in
informatieve of gewoon opvallendste vondsten
de bodem en opgravingen, stellen zij beschermingsdossiers op en
worden gebruikt in tentoonstellingen en musea.”
nemen ze deel aan beheerscommissies.” Bij zo’n 25% van de projecten van Aquafin, wordt er archeologisch vooronderzoek gevraagd. Daardoor
Vooronderzoek
schuift de startdatum van de werken zo’n drie maanden op, tenminste als er geen waardevolle
Bij de advisering van dossiers gaat het agentschap na of er zich
voorwerpen gevonden worden. Als dat wel het
binnen het gebied waar werken zullen plaatsvinden gekende
geval is, worden de werken langer uitgesteld.
of potentiële archeologische sites bevinden.
●
14
VELDUILEN TE GAST IN UITKERKE
Tussen Blankenberge en De Haan en de rustige
De Uitkerkse Polder is een 1.400 ha grote authentieke kustpolder. Zo’n 1500 jaar geleden lag er een uitgestrekt slikke- en
polderdorpjes Zuienkerke en Nieuwmunster, ligt
schorregebied. De geulen slibden vanaf de zesde eeuw dicht, waardoor de schorre evolueerde naar zoute weiden, waarop onze
een eeuwenoud weidelandschap, de Uitkerkse Polder.
voorouders schapen kon laten grazen en boerderijen bouwden. In het gevecht van de mensen tegen het water werd een wirwar
Sinds januari zijn de bezoekers er getuige van een prachtig
van sloten, grachten en greppels aangelegd. Het resultaat van deze wisselwerking tussen mens en natuur is een gevarieerd
schouwspel: een vijftal velduilen jagen er actief in
microreliëf, waarin water een hoofdrol speelt. Een landschap met laaggelegen zilte graslanden – waar brak water aan de
de Kievitsweiden langs de Koeistraat. Een uniek evenement
oppervlakte opborrelt – tot hoger gelegen vette graslanden. De ingrediënten voor een uniek ecosysteem met bijzondere fauna
dat zelfs internationale belangstelling genoot.
en flora.
15
Engel
Hoewel velduilen overwegend op het zicht jagen, speelt ook het gehoor een belangrijke rol. De gehoorgangen, bedekt door de
John, de conservator van deze polder, had me al enkele maanden
sluierveertjes van de kop, liggen vlak onder de buitenste oogrand.
geleden verteld over de velduilen die hier verbleven. Dat het
Door het geringe tijdsverschil waarmee de oren achtereenvolgens
tafereel dat ik die zondagmiddag te zien zou krijgen zo geweldig
een geluid opvangen, kunnen ze de prooi bijna perfect localiseren.
zou zijn, had ik niet verwacht. De dieren trokken zich nauwelijks
Zo weten velduilen met hun lange poten zelfs muizen te vangen
iets aan van alle fotografen die langs de weg stonden opgesteld.
in tunnels onder de sneeuw. Uilen kunnen niet zoals veel andere
Ze hielden een veiligheidsmarge aan van zo’n 15 meter, maar
roofvogels voeselvoorraden in de krop bewaren. Daarom leggen
verder kon je ze jagend, baltsend, zeilend, biddend of gewoon
ze soms echte voorraden aan, vooral tijdens de voorplanting,
rustend op de grond observeren.
waarbij de nestrand gesierd wordt met geslagen muizen en kleine zangvogels. Waar uilensoorten elkaars territorium overlappen,
Soms ging er eentje even op een oude knoestige weidepaal
zou je verwachten dat ze op verschillende voedseldieren gaan
postvatten, wat terstond een verhuis van fotografen opleverde in
prederen. Toch is dit in het noorden, waar de meeste soorten
die richting. De uil keek je dan recht aan met zijn dikke rolronde
voorkomen, niet het geval. Woelmuizen vormen zo’n 85% van het
kop, geaccentueerd door de lichte veertjes van een gezichtssluier,
voedselaanbod van alle daar aanwezige uilen.
waarbinnen zwavelgele ogen met donkere omranding je gadesloegen. Een lichte borst met donkere lengtestrepen en een grof rugpatroon van brede donkerbruine vlekken vervolledigden
Natuurontwikkeling
het beeld. Even wiegde de uil zachtjes heen en weer, draaide de kop zo’n 180 graden, staarde naar het gras en dook letterlijk de
De velduil, die hier in de volksmond moerasuil werd genoemd,
grond in om vervolgens plaats te nemen op een nog dichtere
bewoonde oorspronkelijk ook de moerasgebieden en rivierdalen
weidepaal. Consternatie onder de fotografen die ze eventjes recht
van Midden-Europa en was een vaste wintergast in onze
aankeek, waarna ze de vleugels hoog op liet veren en de lucht
contreien. Door drainage en ontginning van natuurgebieden,
koos… geruisloos! Ze leek wel een engel met haar lange slanke
zijn heel wat biotopen vernield in Midden-Europa. Ook hier,
V-vormige vleugels en haar lichte onderdelen. Telkens gleed ze
in de overwinteringsgebieden, werden heel wat oude veen-
over de tegenoverliggende wei, maakte ze een scherpe loop en
en kleiafgravingen genivelleerd en historische weiden gescheurd
dook weer neer met vooruitgestrekte poten. Een kleine buiteling,
tot grootschalig akkerland. Gelukkig proberen hier in Uitkerke
een strakke neerwaartse blik en dan merkten we een veldmuis op
natuurliefhebbers de polder in zijn oorspronkelijke staat te
in haar klauwen.
herstellen. Hier werden oude veenafgravingen en grachten heraangelegd, veedrinkpoelen gemaakt en genivelleerde percelen weer tot op het veen afgegraven. Daardoor trekken de kreken, poelen, grachten en wateringen heel wat vogels aan. De zachte,
Tekst en fotografie: Misjel Decleer
zompige oevers bieden een rijkgedekte tafel, terwijl de ontstane ruigtes dekking bieden aan diverse vogels en zoogdieren. Sinds jaren gaat het hier weer de goede kant uit met de vogelpopulatie. Sterk bedreigde broedvogels zoals kluten, veldleeuweriken, graspiepers, zomer- en wintertalingen, grutto’s… nemen weer sterk in aantal toe. Tijdens de trek en ’s winters verbljven er duizenden wintergasten. Ook de uilen hebben nu de weg terug gevonden. Misschien kan een goed muizenjaar ooit één of meerdere koppels verleiden om hier een grasbedje aan te maken en hun kroost groot te brengen. John beloofde champagne voor de eerste kemphaan die ooit de weg terugvindt. Ik zet er nog wat sprankelend nat bij voor de eerste velduil die hier zijn nest koestert.
www.uitkerkse-polder.be
●
16
Milieucoördinator Alain Vandelannoote en bekkenverantwoordelijke Griet Cumps ontvingen de milieuambtenaren in Houthalen. Foto: Jan Locus
VIJFTIGSTE STAD/ GEMEENTE KIEST VOOR AQUAFIN Begin mei hadden al vijftig Vlaamse steden en gemeenten ervoor gekozen om een beroep te doen op de diensten
MILIEUAMBTENAREN ZIJN BELANGRIJKE PARTNER VOOR AQUAFIN
van Aquafin voor de uitbouw en het beheer van hun rioleringsstelsel. Elf gemeenten ondertekenden een concessieovereenkomst met Aquafin,
Een goede samenwerking hangt af van de mate waarin je elkaar kent.
de andere gemeenten gingen in zee met Aquafin, in combinatie met drinkwatermaatschappij AWW of VMW.
De voorbije maanden organiseerde Aquafin enkele infosessies voor
●
gemeentelijke milieuambtenaren, waarop uitgelegd werd welke acties beide partijen van elkaar mogen verwachten.
Colofon V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar
De resultaten van de zuiveringsinfrastructuur van Aquafin, hangen sterk af van de samenstelling van het afvalwater dat op de zuiveringsinstallatie toekomt. Een illegale
Ombudsman: 0472 450 450,
lozing van bijvoorbeeld mazout in de gemeentelijke riolering, kan het biologische
[email protected]
zuiveringsproces op de rioolwaterzuiveringsinstallatie zo goed als lam leggen.
Noodnummer buiten de werkuren:
Grote debieten bemalings- of drainagewater die via de riolering in een collector van
0800 16 603
Aquafin toekomen, kunnen het afvalwater dan weer zodanig verdunnen dat het zuiveringsproces moeilijker verloopt.
Aquafin NV tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
“Meestal hebben de gemeentelijke milieuambtenaren pas contact met de medewerkers
[email protected], www.aquafin.be
van Aquafin als er problemen zijn op een werf of in het rioolstelsel. Het is dan voor hun niet altijd duidelijk met wie ze contact moeten opnemen, of wat de volgende stappen
Gratis abonnement op Aqua op
zijn die de gemeente kan zetten”, legt milieucoördinator Alain Vandelannoote uit.
schriftelijke aanvraag.
“Nochtans kan een milieuambtenaar heel wat actie ondernemen om mee te werken aan de verbetering van de waterkwaliteit in zijn gemeente. Hij of zij kan helpen om bij
Met een klik op de werf
calamiteiten veroorzaakt door derden of bij illegale lozingen opsporingen te verrichten,
U kan de uitvoering van de riolerings-
naar oplossingen te zoeken, en bij tegenwerking een PV op te stellen.”
projecten van Aquafin opvolgen via www.aquafin.be, onder 'werken
Tijdens de infosessies legden we uit hoe Aquafin gestructureerd is, wie er
per gemeente'.
contactpersoon voor welk geval is, hoe het zuiveringsproces verloopt en welke rol de gemeente kan spelen. “Het is immers belangrijk dat we elkaar niet leren kennen in kwade
Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier.
dagen, maar ook in goede dagen contact hebben”, besluit Alain Vandelannoote.
●
