Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2009/2
RWZI TERVUREN BRENGT VERADEMING VOOR DE VOER
Alle grote zuiveringsinstallaties operationeel Neptune vermindert gevaarlijke stoffen in gezuiverd water
8 12
2
s
Biogasturbine op RWZI Antwerpen-Zuid. Foto: Jan Locus
4
MILIEUBEWUST WERKEN VRAAGT ENERGIEBEPERKING
Welkom in Kruishoutem en Tervuren In de nazomer hebt u nog twee keer de kans om een bezoek te brengen aan enkele zuiveringsinstallaties, die dan een opendeurdag houden.
5
RWZI Tervuren brengt verademing voor de Voer Dat de opstart van de zuiveringsinstallatie in Tervuren zou leiden tot
Energieverbruik is één van de zwaarste werkingskosten van Aquafin. Met de steeds
een kwaliteitsverbetering van de Voer,
uitbreidende zuiveringsinfrastructuur over gans Vlaanderen is dat ook logisch.
was duidelijk. De hamvraag was
Als ‘grote verbruiker’ koos Aquafin er daarom voor om een energiemanagement-
echter ‘Hoe snel ?’ en ‘Zal de water-
systeem op poten te zetten. Het bedrijf laat zich hiervoor begeleiden door een
kwaliteitsverbetering van de Voer
externe consultant, die samen met de organisatie de krijtlijnen uitzet. Want helaas
merkbaar zijn tot in Leuven?’
bestaat dé oplossing niet, en moet een intensief traject afgelegd worden om tot een bevredigend resultaat te komen. Uit milieubezorgdheid was Aquafin al veel langer bezig met energierecuperatie en duurzaam energiegebruik. De grootste uitdaging zit nu in het meetbaar maken van de energieprestaties, want pas dan kan je spreken van een managementsysteem.
l
3
AQUAFIN, PARTNER VOOR ZUIVERE WATERLOPEN IN VLAANDEREN Aquafin heeft de voorbije jaren een stevige positie
Met ons oog voor innovatie en de uitbouw van
uitgebouwd in het waterlandschap. Het Vlaams
onze kennis rond ‘nieuw water’, kan Aquafin een
Gewest en de gemeenten hebben vertrouwen in de
waardevolle partner worden bij de uitvoering van
kennis en ervaring van Aquafin, en waarderen de wijze
een rationeel waterbeleid in Vlaanderen. Zowel de
waarop het bedrijf meedenkt met de klant. Het order-
Vlaamse overheid, de gemeenten en de industrie
boek van Aquafin is nog nooit zo goed gevuld geweest.
hebben er immers baat bij om gezuiverd afvalwater
In de toekomst wil Aquafin de relatie met zijn klanten
opnieuw te benutten. Ook via de export van
nog versterken, maar ook onbenut potentieel
watertechnologie naar het buitenland, wil Aquafin
aanboren. Daartoe ontwikkelde Aquafin een nieuw
bijdragen aan het innovatieve imago dat Vlaanderen
strategisch plan, dat Prismaplan gedoopt werd.
wil uitdragen. Uiteraard is de visie van het Vlaamse Gewest doorslaggevend, maar ik hoop dat het
Mits een goede omkadering en de nodige beleids-
Prismaplan van Aquafin evenveel in gang kan zetten
beslissingen, kan Aquafin nog veel meer voor Vlaanderen
als het Klaverplan, dat eraan voorafging. Aquafin is
gaan betekenen dan het nu al doet. Een verbreding
klaar voor nieuwe uitdagingen.
l
en verdieping van onze kernactiviteiten zal ten goede Luc Bossyns
de industrie.
Gedelegeerd bestuurder
Economie en ecologie gaan samen in het
12
Neptune vermindert gevaarlijke stoffen
dienstenpakket voor gemeenten
in gezuiverd water
Gemeenten die (een deel van) de uitbouw of het
Het Europese onderzoeksproject Neptune vergelijkt
onderhoud van hun rioolstelsel willen uitbesteden,
nieuwe (na)zuiveringstechnologieën voor behandeld
kunnen daarvoor uit verschillende opties kiezen.
afvalwater en zuiveringsslib en rangschikt ze op
Wie economie en ecologie wil verenigen, komt
basis van hun doeltreffendheid en energiezuinigheid.
vanzelf bij Aquafin uit.
8
14
Duurzame visserij in de Noordzee
Alle grote zuiveringsinstallaties operationeel
Door overbevissing zijn veel soorten serieus
Sinds het voorjaar van 2009 beschikken
uitgedund en werd ook de rijkdom aan bodem-
alle grote agglomeraties over een operationele
organismen geleidelijk ernstig aangetast,
zuiveringsinstallatie.
vooral door de sleepvisserij. Maar het kan ook anders. Natuurfotograaf Misjel Decleer bracht
10 Verdunning aanpakken vergt tijd
de pottenvisserij op sepia’s in beeld.
Op heel wat zuiveringsinstallaties komt het afvalwater verdund toe. Via een speurtocht naar
16
Doe mee met de Big Jump!
de knelpunten in het stelsel, kunnen de nodige
Op precies hetzelfde tijdstip, zondag 12 juli om
projectvoorstellen gedaan worden om het schone
15 uur, springen in heel Europa duizenden mensen
water van het rioolstelsel af te koppelen.
in rivieren en meren om aandacht voor schone waterlopen te vragen.
INHOUD
6
komen aan het Vlaamse Gewest, de gemeenten en
4
WELKOM IN KRUISHOUTEM EN TERVUREN t
In een waterzuiveringsinstallatie wordt het natuurlijke zuiveringsproces dat in elke waterloop plaatsvindt, intensief en op grote schaal nagebootst. Foto's: Katty Plevoets
In het najaar bent u van harte welkom op volgende locaties: u Zondag 30 augustus 2009: RWZI Kruishoutem, 13.30 - 17.30 uur Moerasstraat, 9770 Kruishoutem u Zondag 4 oktober 2009: RWZI Tervuren, 10 - 17 uur Flosstraat, 3080 Tervuren
Elk jaar stelt Aquafin in het weekend enkele waterzuiveringsinstallaties open voor het publiek. Zowel volwassenen als kinderen genieten van een leerzaam middagje uit, dat met de medewerking van Natuurpunt telkens extra leuk wordt.
Op opendeurdagen van Aquafin komen steeds honderden gezinnen af, die wel eens met eigen ogen willen zien wat er met hun afvalwater gebeurt als het toilet doorgespoeld wordt of de stop uit het bad getrokken is. Telkens staat er een hele ploeg vrijwilligers van Aquafin klaar om rondleidingen te geven, om brochures uit te delen, informatie te geven over vacatures of toezicht te houden bij de kinderanimatie.
s
Vrijwilligers van Natuurpunt helpen kinderen om de diertjes te herkennen die ’s ochtends opgeschept werden in de beek waar het gezuiverde water van Aquafin naartoe stroomt. Ze kunnen
Aquafin werkt al jaren samen met Natuurpunt, dat op deze
er leven omdat er geen ongezuiverd rioolwater meer in terecht komt.
middagen voor drankjes en versnaperingen zorgt. Zo kunnen de regionale afdelingen van Vlaanderens grootste natuurvereniging
Scholen en verenigingen kunnen ook op weekdagen op een twintig-
hun kas wat extra spijzen, en leren de duizenden bezoekers
tal installaties terecht voor een geleid bezoek. Alle informatie
het aanbod van Natuurpunt beter kennen.
vindt u op www.aquafin.be.
l
5
Dat de opstart van de zuiveringsinstallatie in Tervuren zou leiden tot een kwaliteitsverbetering van de Voer, was duidelijk. De hamvraag was echter ‘Hoe snel ?’ en ‘Zal de waterkwaliteitsverbetering van de Voer s
merkbaar zijn tot in Leuven?
Op drie meetpunten op de Voer, stroomafvaarts van de nieuwe zuiveringsinstallatie, is het percentage zuurstof aanzienlijk gestegen en het ammoniumgehalte gedaald. Foto: Jan Locus.
RWZI TERVUREN BRENGT VERADEMING VOOR DE VOER RWZI Tervuren is gebouwd om het afvalwater van 17.000
“De eerste parameter is een goede maat voor de organische
inwoners te zuiveren. Bij de opstart van de installatie in februari
vervuiling van de beek, de tweede is een essentiële kwaliteits-
waren er al 14.500 inwoners aangesloten. Vóór de indienststelling
parameter”, duidt Alain Vandelannoote, milieucoördinator bij
van deze zuiveringsinstallatie moest de Voer al het ongezuiverde
Aquafin. “Binnen de veertien dagen was op het meest nabije
afvalwater slikken dat via Bertem uiteindelijk in de Dijle terecht
staalnamepunt het ammoniumgehalte gedaald van meer dan
kwam in Heverlee, een deelgemeente van Leuven.
12 mg/l stikstof tot slechts 0,4 mg/l. De opgeloste zuurstof was dan weer gestegen van minder dan 50 % van het verzadigingsniveau naar
Op basis van de analyseresultaten van de Vlaamse Milieu-
bijna 100 %. Zelfs op het verst gelegen meetpunt, waar de
maatschappij (VMM) – voor iedereen beschikbaar op het internet –
waterkwaliteit al wat beter was, was er zo goed als ogenblikkelijk
kan je een vergelijking maken van de vervuilingstoestand van
resultaat. Het ammoniumgehalte daalde er van meer dan 7 mg/l
de Voer vóór en na de opstart van de zuiveringsinstallatie.
naar 2 mg/l, terwijl de opgeloste zuurstof steeg van 60% naar bijna
VMM nam in 2009 nog stalen van de beek op 15 januari
100%. Zodra de werking van de zuiveringsinstallatie volledig op
en 2 februari en na de opstart op 5 maart, 2 april en 18 mei.
punt staat, zullen de resultaten nog beter zijn. Metingen van april
Er zijn drie meetpunten van VMM op de Voer, stroomafwaarts
geven al aan dat de zuiveringsinstallatie, die uitgerust is met een
van de lozing van gezuiverd afvalwater van RWZI Tervuren:
membraanbioreactor, zwevende stoffen en biologisch afbreekbare
twee meetpunten in Bertem, ongeveer 1 kilometer en 4 kilometer
organische componenten volledig verwijdert, terwijl ze het
stroomafwaarts en een meetpunt in Leuven, kort voor de
ammoniumgehalte van het aangevoerde afvalwater vermindert
monding in de Dijle en gelegen op ongeveer 10 km van de lozing
van gemiddeld 34 mg/l naar slechts 0,1 mg/l. De snelle
van RWZI Tervuren.
concentratiedaling van de ammoniumstikstof in de beek is dan ook niet te verwonderen.”
Sprekende resultaten
Verdere rioolaansluitingen in het stroomopwaartse gedeelte van het zuiveringsgebied van RWZI Tervuren en de aanleg van collectoren
“We evalueerden de resultaten van de concentratie ammonium-
in Bertem in het zuiveringsgebied van RWZI Leuven zullen de
stikstof en het percentage zuurstof opgelost in het beekwater.”
waterkwaliteit van de Voer binnenkort nog verbeteren.
l
6
ECONOMIE EN ECOLOGIE GAAN SAMEN IN HET DIENSTENPAKKET Gemeenten die (een deel van) de uitbouw of het onderhoud van hun rioolstelsel willen uitbesteden, kunnen daarvoor uit verschillende opties kiezen. Wie economie en ecologie wil verenigen, komt vanzelf bij Aquafin uit.
t
De aanleg van een riool kan je niet zomaar vergelijken met de aanleg van een gasof waterleiding. Foto: Jan Locus
De zuiveringsinfrastructuur voor rioolwater uitbouwen en beheren, is een zaak voor specialisten. Ook de bouw en exploitatie van een kleinschalige zuiveringsinstallatie volgens de normen, vraagt een jarenlange vakkennis. Gemeenten die een beroep doen op Aquafin, kiezen voor ervaring en een combinatie van techniek, economie en ecologie. “Ons belangrijkste uitgangspunt is dat de gemeente eigenaar blijft van haar stelsel en dus steeds het laatste woord heeft. Bovendien houdt ze ook op financieel vlak de touwtjes in handen”,
“Aquafin biedt een totaaloplossing,
vertelt relatiebeheerder Heleen Geeraert. “Een gemeente die met ons samenwerkt,
zónder verlies van autonomie.”
betaalt alleen voor de werken op haar eigen grondgebied. Dat vinden wij niet meer dan logisch.”
7
VOOR GEMEENTEN Onderbouwd rioolbeheersplan
“We garanderen een gepersonaliseerde benadering per woning, een gepaste projectcommunicatie en een degelijke nazorg.
In de meeste gemeenten die met Aquafin in zee gaan, wordt
Zowel voor onze rechtstreekse klanten, als voor gemeenten die
gestart met de opmaak van een meerjarenplan voor de uitbouw
zijn aangesloten bij Ri-ANT en RioAct, zorgde Aquafin vorig jaar
en het onderhoud van het rioolstelsel, dat rekening houdt met
voor de volledige scheiding van regen- en afvalwater in ruim
hun financiële mogelijkheden. Deze dienst wordt verleend aan alle
1.000 woningen. Met de opmaak van raamcontracten voor de
gemeenten die voor een concessie kozen, maar ook andere
aankoop van IBA’s, willen we de gemeenten kwaliteit leveren
gemeenten kunnen zo’n meerjarenplan laten opstellen. “We werken
aan de beste prijs. De basis voor deze raamcontracten werd gelegd
op basis van een gebiedsdekkende databank van het riolerings-
in 2008 met de samenstelling van de bestekken. Voor de IBA’s
stelsel en hydraulische modellen die de werking van het stelsel
gebeurde dat op basis van de ervaringen met een uitgebreid
simuleren. Daarnaast bekijken we ook welke riolen er volgens
proefproject in Brasschaat.”
de zoneringsplannen nog moeten worden bijgelegd en gaan we de toestand van de bestaande riolen na om kritieke punten op te sporen”, legt Heleen Geeraert uit. “De resultaten van al deze
Prefinanciering
studies worden verwerkt in het meerjarenplan. Tijdens de volgende maanden zullen de gebiedsdekkende uitvoeringsplannen, die de
Om aan de Europese kaderrichtlijn Water te voldoen, hebben de
VMM aan elke gemeente voorlegt, mee worden geïntegreerd in
meeste gemeenten nog zeer grote financiële inspanningen voor
de investeringsplannen. De mogelijkheid om zo’n sterk onderbouwd
de boeg. Om de draagkracht van de gemeenten te vergroten,
plan af te leveren, is één van de grote troeven van Aquafin.”
biedt Aquafin een oplossing. “Gemeenten die een concessie met Aquafin afsluiten, kunnen hun rioleringsprojecten door ons laten
Veel gemeenten moeten nu focussen op een snelle verdere
prefinancieren”, verklaart Heleen Geeraert. “Zo genieten ze mee
uitbouw van hun rioleringsinfrastructuur, zonder daarbij het
van Aquafin’s hoge kredietwaardigheid en de daaraan verbonden
beheer van de bestaande infrastructuur uit het oog te verliezen.
gunstige tarieven. De vijf gemeenten die nu al gebruik maken van
“Een professioneel onderhoud van pompstations, belangrijke
deze nieuwe mogelijkheid, kunnen op korte tijd veel meer werken
rioolstrengen, overstorten of terugslagkleppen, verlengt de
uitvoeren dan zonder onze prefinanciering het geval zou zijn.
levensduur van deze constructies, maar zorgt er ook voor dat er zo
Dat hogere investeringsniveau komt natuurlijk ten goede aan
weinig mogelijk afvalwater in de beken terecht komt”, verklaart
de burger, die sneller weer kan genieten van propere grachten en
Heleen Geeraert. “Met onze alarmbewaking, zijn we indien nodig
beken vol leven in zijn gemeente.”
zeer snel ter plaatse om een probleem te verhelpen.” De diensten die Aquafin aanbiedt zijn niet allemaal uniek, maar hebben volgens Heleen Geeraert wel een duidelijk competitief
Kwaliteit aan de beste prijs
voordeel: “Een gemeente vindt veel van deze diensten ook wel apart bij andere partners, maar Aquafin is het enige bedrijf
Het Vlaamse Gewest heeft haar voorwaarden voor subsidiëring
dat de kennis en ervaring in huis heeft om een totaaloplossing
van de gemeentelijke rioleringen zodanig aangepast, dat de
op maat van de klant aan te bieden, zonder dat een gemeente
tegemoetkoming afhankelijk is van de inspanning die de gemeente
zijn autonomie verliest.”
doet om het afvalwater apart in te zamelen, en de afvoerweg die ze voor het regenwater voorziet. Hetzelfde geldt voor kleinschalige zuiveringsinstallaties.
l
8
ALLE GROTE ZUIVERINGSINSTALLATIES OPERATIONEEL Dankzij de inspanningen van het Vlaamse Gewest
In agglomeraties groter dan 10.000 inwonersequivalent zijn alle
en Aquafin, is de inhaalbeweging om te voldoen
Beveren-Leie en Bambrugge werden vorig jaar in gebruik genomen.
rioolwaterzuiveringsinstallaties operationeel. RWZI Beveren, RWZI Tessenderlo, Zwalm en Kalmthout werden toen gerenoveerd
aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater ver gevorderd.
om aan de normen te kunnen voldoen. RWZI Tervuren, de laatste ontbrekende grote installatie, werd in gebruik genomen in het
Sinds het voorjaar van 2009 beschikken alle grote agglomeraties over een operationele
voorjaar van 2009. In deze grote agglomeraties zijn er nog maar drie collectoren die belangrijk zijn om aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater te voldoen,
zuiveringsinstallatie.
die niet in de aanbestedingsfase zitten: Collector Vlezenbeek fase 1 in Sint-Pieters-Leeuw en in Beersel collector Dworp fase 3, waarvoor er twee delen ontbreken. In agglomeraties tussen 2.000 en 10.000 inwonersequivalent werd in 2008 de prioritaire RWZI Merchtem opgeleverd, net zoals de zuiveringsinstallaties in Kruishoutem, Baliebrugge, Oosterzele en Voeren-Veurs. In het voorjaar van 2009 werd ook RWZI Vlamertinge operationeel. In deze kleinere agglomeraties ontbreken er nog 12 prioritaire zuiveringsinstallaties. De installaties in Koekelare, Berendrecht, Asse-Bollebeek, Moorslede, Pittem, Ledegem en Melle zijn in uitvoering, en de installatie in Roosbeek is al gegund aan de aannemer. RWZI Bavegem en RWZI Hoepertingen zijn ondertussen aanbesteed. De installatie in Melsbroek is in ontwerp en de bouwvergunning is al verkregen. De zuiveringsinstallatie in Oplinter is nog in voorontwerp. Op het moment zijn er in deze kleinere agglomeraties 33 prioritaire collectoren aanbesteed of in uitvoering. Twee collectoren zijn nog in voorontwerp, maar de resterende 12 zijn al in de ontwerpfase.
Foto's: Jan Locus
Het einde van de inspanningen om aan de richtlijn Stedelijk Afvalwater te voldoen, is dus in zicht.
Meer afvalwater gezuiverd Ondersteuning voor de gemeentelijke infrastructuur Eind april 2009 had Aquafin 1971 projecten opgeleverd, voor een waarde van 2,549 miljard euro. 246 projecten waren
Tegelijkertijd voert Aquafin ook de projecten uit die het Vlaamse
gegund en aanbesteed voor 362,52 miljoen euro. 789 projecten
Gewest opdraagt om de bestaande zuiveringsinfrastructuur te
waren in ontwerp, voor een waarde van 877,58 miljoen euro.
optimaliseren. De Europese kaderrichtlijn Water vraagt namelijk in alle lidstaten een goede kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater tegen 2015.
9
Nu de bovengemeentelijke infrastructuur
Bouw van RWZI Heldergem kan eindelijk beginnen
grotendeels uitgebouwd is, heeft het Vlaamse Gewest beslist om via Aquafin,
In het Denderbekken ontvangt de Molenbeek nog steeds integraal het ongezuiverde
gespreid over zeven jaar, 700 miljoen euro
afvalwater van de inwoners van Heldergem en Aaigem. Terwijl het afwaartse deel
extra in de uitbouw van het rioolnetwerk
van deze beek al bijna volledig gesaneerd is door de hoge zuiveringsgraad van Aalst
van de gemeenten te investeren. De eerste
en Erpe-Mere, blijft het opwaartse deel zwaar verontreinigd.
schijf van 100 miljoen euro werd door de regering mee opgedragen met het
Daar komt nu verandering in, want na een administratieve lijdensweg van bijna
optimalisatieprogramma 2010 dat (een
15 jaar is eindelijk de bouwvergunning voor een rioolwaterzuiveringsinstallatie
deel van de) de projecten oplijst die nog
afgeleverd. Het gebied waar de installatie moet komen is een waardevol natuur- en
moeten worden uitgevoerd om de
VENgebied, wat het vinden van een geschikte inplantingsplaats niet eenvoudig
waterkwaliteit in Vlaanderen te verbeteren.
maakte. Die werd uiteindelijk gevonden op een perceel waar momenteel nog bouwafval
De waarde van het totale programma
ligt, afkomstig van grote infrastructuurwerken in het Brusselse. Dat bouwafval zal
bedraagt door deze extra investering
afgegraven en vermalen worden en vervolgens maximaal gerecupereerd worden voor
250 miljoen euro. Aquafin zette het
de fundering van de installatie.
voorbije jaar intern en extern al de nodige stappen om deze grote opdracht zo
RWZI Heldergem mag dan wel de geschiedenis in gaan als één van de moeilijkste
efficiënt mogelijk te kunnen uitvoeren. l
administratieve dossiers van Aquafin, het resultaat van de bouwwerken zal in het ganse gebied merkbaar zijn. Niet alleen zal tegen midden 2011 het afvalwater van Heldergem en Aaigem gezuiverd worden vooraleer het in de Molenbeek terecht komt. De omgeving zal tegen die tijd ook een mooi staaltje van integraal waterbeleid laten zien. De Vlaamse Milieumaatschappij heeft immers vlakbij de nieuwe zuiveringsinstallatie een gecontroleerd overstromingsgebied aangelegd, waarvan de dijk tegelijk dienst zal doen als groenbuffer voor de zuiveringsinstallatie.
10
Op heel wat zuiveringsinstallaties komt het afvalwater verdund toe, waardoor enerzijds het proces niet optimaal verloopt en anderzijds de opgelegde verwijderingspercentages voor de vuilvracht moeilijker gehaald worden. Dat verdund afvalwater zorgt bovendien al op zijn weg door het transportstelsel voor problemen. Het neemt de plaats in van echt vervuild water en zorgt op die manier bij hevige regen voor overstortwerking.
11
VERDUNNING AANPAKKEN VERGT TIJD Nog al te veel grachten, akkers en verharde oppervlakten wateren
Op de zuiveringsinstallaties wordt het influent gemeten,
af naar een gemengd rioleringsstelsel. De situatie is het
net als de troebelheid van het effluent. Dat laatste geeft
schrijnendst in het Denderbekken, dat ook nog eens zijn
soms een indicatie van aangesloten akkers waar bij veel
geografisch karakter tegen heeft. De ondergrond bestaat er vooral
regen erosie optreedt,” legt Krista Decat uit. “Een alarm
uit leem, die weinig water doorlaat, met daaronder nog eens
voor langdurig hoogwaterpeil in een pompstation is
ondoordringbare kleilagen. Verder zijn er in de regio veel hellingen
ook een teken aan de wand. Het geeft aan dat er veel
en er is vrij veel riolering voor de in hoofdzaak lintbebouwing.
grondwater in het stelsel zit, of water afkomstig van aangesloten grachten.”
Veldwerk Zichtbaar effect Bekkenverantwoordelijken Krista Decat en Joost De Cock gingen actief op zoek naar knelpunten die voor verdunning zorgen
Hoewel het opsporen van bronnen van verdunning vaak
in de meest hellende delen van alle zuiveringsgebieden in het
intensief veldwerk vereist, zijn de afkoppelingsprojecten
Denderbekken. Krista Decat: “Omdat het probleem zo omvangrijk
op zich niet altijd complex. Soms volstaat het om enkel
was, hebben we eerst een manier van aanpak
een stuk gracht te verleggen, soms moeten leidingen voor regenwater
ontwikkeld. Op stafkaarten bakenden we gebieden af waarin mogelijk grachten of grote
“Pijnpunten opsporen
onverharde oppervlakten aangesloten waren op de riolering. Dat is ondertussen zo’n vijf jaar
afvalwaterrioleringen vervangen
is veel werk,
geleden. Op dat moment waren zeker nog niet alle stelsels in een databank ondergebracht.
worden. In het laatste geval is de medewerking van de gemeente
maar de oplossingen
Na een plaatsbezoek bleek dat ons vermoeden meestal klopte. En hoewel het dikwijls inlaten
in de straat gelegd worden of lekke
noodzakelijk.
Om
budgettaire
redenen lopen deze projecten wel
zijn vaak simpel.”
eens vertraging op.
op gemeentelijke riolen betrof, hebben we de afkoppeling van de grootste knelpunten aan
Toch is het effect op de zuiverings-
de VMM jaar na jaar voorgesteld als bovengemeentelijke projecten.
installaties in het Denderbekken al zichtbaar, vindt
Ze hadden immers een duidelijke impact op de gewestelijke
Krista Decat. “De situatie op de installatie van
infrastructuur.”
Geraardsbergen is al niet meer zo dramatisch en
De VMM droeg via het Optimalisatieprogramma stelselmatig
Daarnaast sparen we ook werkingskosten uit. Het water
enkele van de voorgestelde afkoppelingsprojecten op aan Aquafin.
dat we afkoppelen hoeven we niet meer te verpompen en
De projecten die een inlaat van schoon water rechtstreeks van
moet ook niet meer langs een zuiveringsinstallatie
een collector haalden, zijn ondertussen allemaal al uitgevoerd.
passeren. Maar we hebben nog een lange weg af te
Heel wat andere projecten zullen binnenkort van start gaan.
leggen, bijvoorbeeld in Liedekerke, een bijzonder groot
ook op andere installaties boeken we vooruitgang.
zuiveringsgebied. Komt daarbij dat een case-study in Ook de dagelijkse werking van de zuiveringsinfrastructuur
Stekene aantoont dat maar liefst 67 van de knelpunten
verraadt de aanwezigheid van knelpunten in het stelsel.
aan de oppervlakte onzichtbaar zijn. Er staat ons dus
Technisch medewerkers leveren met hun uitgebreide gebieds-
nog heel wat speurwerk te wachten!”
kennis vaak een belangrijke bijdrage tot de opsporing van zulke punten. “Continue metingen brengen ook veel aan het licht.”
l
12
NEPTUNE VERMINDERT GEVAARLIJKE STOFFEN IN GEZUIVERD WATER Door de klimaatverandering, de toenemende industrialisering en verstedelijking, wordt de druk op de zoetwatervoorraden alsmaar groter. De bewaking van de waterkwaliteit en meer algemeen de bescherming van ons leefmilieu is terecht een topprioriteit in grote delen van de wereld. In Europa moet de kaderrichtlijn Water ervoor zorgen dat de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater zowel chemisch als ecologisch in orde is tegen 2015. De Europese Commissie heeft daartoe onder meer een lijst van stoffen opgesteld die niet meer of minder mogen vrijkomen, omdat ze een groot risico vormen voor het watermilieu. Voor andere veel besproken stoffen bestaat er nog geen wetgeving. Iedereen heeft s
Voor een nog verdergaande zuivering van behandeld afvalwater ontwikkelde Aquafin
wel al krantenberichten gelezen over vissen
het BioMac-systeem, dat membraanfiltratie en zuivering d.m.v. actieve kool combineert
die vervrouwelijken door hormonen van
en op een nieuwe manier toepast. Foto's: Jan Locus
‘de pil’ die via urine in het water terecht komen. Ook betablockers, antibiotica, kalmeermiddelen en antidepressiva worden
Het Europese onderzoeksproject Neptune
steeds vaker in het water aangetroffen, weliswaar
in
kleine
hoeveelheden.
vergelijkt nieuwe (na)zuiveringstechnologieën voor
Waterzuiveringsinstallaties kunnen veel van
behandeld afvalwater en zuiveringsslib en rangschikt
maar meestal niet volledig. En sommige
die medicijnen vrij goed tot goed afbreken, stoffen staan er om bekend om ook al bij
ze op basis van hun doeltreffendheid en energiezuinigheid.
hele lage concentraties sterke effecten te hebben op de groei en de voortplanting
Als deze technologieën ingeburgerd geraken,
van waterorganismen. Voor een volledige verwijdering zullen er dus bijkomende
dragen ze bij aan een duurzame groei in Europa.
inspanningen nodig zijn.
13
Kosten en baten Het Europese onderzoeksproject Neptune testte en vergeleek verschillende bestaande en innovatieve milieuvriendelijke oplossingen om micropolluenten en pathogenen uit het gezuiverde water en het resterende zuiveringsslib te verwijderen. Daarbij werden telkens de kosten tegen de baten afgewogen. “Achttien internationale partners, zowel onderzoeksinstellingen als bedrijven, onderzochten samen de mogelijkheden van membranen, zandfilters, rietvelden en toepassingen met ozon of actieve kool om gezuiverd afvalwater na te behandelen”, vertelt Marjolein Weemaes, die bij Aquafin verantwoordelijk is voor de opvolging van Neptune.
Een behandeling aan de bron is meestal niet
“Zo bleek onder andere dat je pharmaceutische producten het best
afdoende, zo blijkt. “Eén van onze partners heeft
uit het water kan verwijderen via een nabehandeling met ozon of
bijvoorbeeld onderzocht of het efficiënt zou
actieve kool. Daarnaast werd ook nog een gamma aan nieuwe
zijn om het afvalwater van ziekenhuizen apart
technieken onderzocht die weliswaar nog verder ontwikkeld
te behandelen, maar dat bleek niet het geval.
moeten worden, maar die veelbelovend zijn voor de toekomst.”
Veel medicijnen worden immers ook thuis gebruikt en uitgescheiden. Alleen een gescheiden opvang van röntgencontraststoffen zou een kleine meerwaarde bieden”, weet Marjolein Weemaes.
Neptune en Innowatech conferentie voor eindgebruikers presenteert nieuwe technologieën voor een duurzame zuivering van huishoudelijk en industrieel afvalwater
Energie Bij elke geteste technologie werd niet alleen het resultaat op de waterloop, maar ook het
De Europees gesubsidieerde projecten Neptune en Innowatech
energie- en grondstoffenverbruik onder de loep
evalueerden nieuwe technologieën en concepten in huis-
genomen. “Daarvoor gebeurde er telkens een
houdelijke en industriele afvalwaterzuivering voor:
levenscyclusanalyse, waarin we nagingen of de energie die je nodig hebt om een stof te
u
Verdergaande zuivering, verwijdering van micropolluenten,
verwijderen, wel opweegt tegen de geboekte
pathogenen, ecotoxiciteit
resultaten”, benadrukt Marjolein Weemaes.
u
Besparing van energie en operationele kosten
“Duurzaamheid is immers één van de belangrijkste
u
Duurzame slibverwerking
pijlers van Neptune. Naast technieken om micropolluenten en pathogenen te verwijderen wordt
In 18 presentaties zullen de concrete resultaten van de
er ook nog een gamma aan nieuwe concepten
verschillende deelonderzoeken worden toegelicht.
geëvalueerd om de ‘klassieke’ waterzuivering en slibverwerking te optimaliseren met het oog op
Deze afsluitende conferentie richt zich tot eindgebruikers van
energie- en kostenbesparing.”
waterzuiveringstechnologie uit de waterschappen, de industrie en de medische sector, maar ook tot onderzoekers en
De resultaten van Neptune en zijn industriële
beleidsmakers.
tegenhanger Innowatech moeten nieuwe,
Praktisch
maken, zodat ze op grotere schaal ingang vinden
Datum: woensdag 27 januari 2010
in Europa en de rest van de wereld.
interessante zuiveringstechnologieën beter bekend
Locatie: ’t Pand, Onderbergen 1, 9000 Gent Meer info: www.eu-neptune.org en www.innowatech.org
l
14
DUURZAME VISSERIJ IN DE NOORDZEE Tekst en fotografie: Misjel Decleer
De globale visvangst op zee zit
Zeekatten in potten
stilaan toch wel aan een maximum.
Recent bekwaamde hij zich ook in de pottenvisserij op zeekatten of sepia’s. Deze inktvissen
Door overbevissing zijn veel soorten
hun bek te laten scherpen, en tien poten. Acht korte poten zitten rond hun bek, en twee
hebben een mantel waarin een grote ovale schelp zit, die wordt gebruikt om kanaries lange poten dienen om hun prooi te vangen. Bij de pottenvisserij wordt gevist zonder
serieus uitgedund, maar ook
motorkracht. De potten worden uitgezet op de zeebodem, aan lange touwen. Als aas worden vrouwelijke zeekatten gebruikt.
de rijkdom aan bodemorganismen werd geleidelijk ernstig aangetast, vooral door de sleepvisserij. Maar het kan ook anders.
Verschillende passieve visserijmethodes kunnen rendabel zijn in België. Het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek heeft verschillende methodes uitgetest, zoals hengelvisserij, longlinevisserij, wantvisserij en pottenvisserij op zeekat. Een aantal bevlogen vissers hebben de haalbaarheid van deze technieken al duidelijk aangetoond, zoals bijvoorbeeld Luc Loeagie, die ik ontmoette tijdens een symposium rond duurzame visserij van het Vlaams Instituut voor de Zee. Het voltallige publiek hing er aan zijn lippen toen hij vertelde over ruim twintig jaar selectieve visserij met een
De dieren worden opgevist in het paaiseizoen. Na de voortplanting sterven de zeekatten
catamaran uit kunststof. Luc ging toen
sowieso, zoals de wilde zalmen. Zeekatten vangen kort na het eieren leggen, heeft dus
beroepshalve met de hengel op kabeljauw
geen invloed op de populatie.
vissen. Toen de vangsten terugliepen en er quota voor kabeljauw werden ingevoerd,
We spreken twee dagen later af, zodat ik het uitzetten van de potten kan zien. Als ik aan
schakelde hij over op zeetong en in de zomer
boord ga, staat er stevige bries en is de lucht verborgen door een loodgrijs wolkendek.
op zeebaars, een zuiderse soort die door
Aalscholvers staren ons na in de havengeul vanaf zware houten balken, terwijl visdiefjes
de opwarming onze kust tijdens de zomer
de zeespiegel doorbreken in felle plonsduiken. Eenmaal buiten de geul gaat de boot
steeds meer gaat frequenteren.
rollen en stampen en pletsen de golven tegen de stuurhut.
15
Een uur ploegen we door de golven en dan zijn we op onze bestemming, een terrein afgebakend door boeien en wimpels. Op het afgebakende terrein mag verder niet gevist worden. Vanwege het slechte weer worden er vandaag slechts een dertigtal potten gelost, die verbonden zijn met een kabel en een dertigtal meter uiteen staan. Deze potten zijn een soort manden met twee openingen, waarlangs de dieren binnenkruipen uit nieuwsgierigheid. Om ze extra te lokken, wordt een plastieken melkfles in het fuikensysteem gezet. Redelijk onwaarschijnlijk, maar echt. Op enkele dagen tijd wordt gemiddeld zo’n 4 kg per pot gevangen. Met een vierhonderdtal potten, wordt deze visvangst rendabel. De inktvissen die zo gevangen worden, zijn veel gaver en bevatten geen zand zoals bij visvangst met sleepnetten het geval is.
Duurzame visserij heeft zijn prijs, net zoals biologische landbouw. Ze is slechts haalbaar wanneer er een draagvlak voor is
Mannetjes lokken
en het is de consument die uiteindelijk beschikt. Voor mij horen deze kameleons
Per pot wordt een wijfje geplaatst om de mannelijke soortgenoten aan te trekken.
der zee – ze kunnen in een fractie van een
De mannetjes bevruchten er de wijfjes en de eitjes worden afgezet aan de binnenkant
seconde volledig van kleur veranderen –
van de pot, waarna beide dieren sterven. Wanneer het water 18°C bedraagt, worden
op de zeebodem thuis, waar ze ongestoord
de jongen geboren. In Normandië, waar Luc deze wijze van visvangst eerder ging
hun gekleurde en gepassioneerd liefdes-
observeren, worden de eitjes op het eind van het seizoen met hogedrukreinigers van de
leven kunnen voltrekken. Maar ik heb
korven afgespoten. Luc kiest ervoor om de potten weer uit te zetten tot de jongen geboren
wel afgesproken met Luc om eens een
worden en ze vrijuit wegzwemmen, ook al verloor hij daarbij vorig jaar zo’n zestig manden.
pakketje eitjes in mijn zeewateraquarium te deponeren, om dan mee te kunnen
Oorspronkelijk werd met de potten op zandbanken gevist. Het probleem was echter
gluren naar de wonderlijke ontwikkeling van
‘droog water’, een term die wordt gebruikt voor een ondiepe waterkolom. Als de zee fel is,
deze creaties van de Noordzee. Ooit maak
worden de potten er dooreen geschud, met soms breuken tot gevolg. Bovendien gaan de
ik jullie deelgenoot.
potten er ook vlug verzanden. Tegenwoordig wordt er met potten meer op leem gevist, een hardere ondergrond.
l
16
Op precies hetzelfde tijdstip, zondag 12 juli om 15 uur, springen in heel Europa duizenden mensen in rivieren en meren om aandacht voor schone waterlopen te vragen. Deze ludieke actie draagt de naam ‘Big Jump’.
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Ombudsman: 0472 450 450,
[email protected] Noodnummer buiten de werkuren:
Aquafin NV tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
[email protected], www.aquafin.be
Foto: BBL.
0800 16 603
DOE MEE MET DE BIG JUMP!
Gratis abonnement op Aqua op schriftelijke aanvraag.
Internationaal wordt de Big Jump georganiseerd door het European Rivers Network. In Vlaanderen zijn de organisatoren de Bond Beter Leefmilieu, Green en Natuurpunt.
Met een klik op de werf
Aquafin sponsort deze ludieke actie met veel plezier.
U kan de uitvoering van de rioleringsprojecten van Aquafin opvolgen via
De Big Jump wil de Europese kaderrichtlijn Water onder de aandacht brengen, die tegen
www.aquafin.be, onder 'werken
2015 een goede ecologische toestand wil in alle Europese waterlopen. Deze ambitieuze
per gemeente'.
doelstelling kan zeker ook de steun van het grote publiek kan gebruiken.
Bibliotheek Aquafin: tel. 03 450 44 43
In elk rivierbekken wordt er minstens één jumpplaats voorzien. De lokale acties worden getrokken door natuur- en milieuverenigingen, met de steun van jeugdbewegingen,
Aqua wordt gedrukt op
watersporters, vissers en ‘bekende gezichten’. Wie graag mee het water wil induiken,
milieuvriendelijk papier.
kan voor informatie terecht op www.bigjump.be.
l
