MET ELKAAR, MAAR WEL GESCHEIDEN

MET ELKAAR, MAAR WEL GESCHEIDEN Reststoffenbeleidsplan gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

Gemeente Kollumerland c.a., april 2012 Afdeling Openbare Werken Henk de Bruyn

Versie 2.2

Samenvatting Onze afvalstoffen bestaan uit een mix van reststoffen, recyclebare grondstoffen en nog bruikbare producten. Om optimaal van deze stromen gebruik te kunnen maken en zo min mogelijk kosten te maken moeten ze niet door elkaar komen, of in ieder geval makkelijk te scheiden zijn. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van wetgeving, duurzaamheid, recycling, financiële omstandigheden en het ontbreken van recent beleid maakt een nieuw beleidsplan op dit gebied noodzakelijk. De gemeente Kollumerland c.a. is voor wat betreft de hoeveelheid restafval een middenmoter, met ruimte voor verbetering. Qua scheidingsgedrag voldoen we weliswaar aan de algemene norm, maar er zijn op een aantal vlakken nog goede verbeteringen mogelijk. Met name het scheidingsresultaat bij de huis aan huis inzameling laat ruimte voor verbetering. Hiermee is niet alleen het milieu gediend, maar zijn ook besparingen mogelijk die leiden tot een lagere afvalstoffenheffing. Faciliteren en stimuleren van een beter scheidingsgedrag en preventie zijn daarom de belangrijkste aandachtspunten in dit plan. De inzameling van afvalstoffen wordt door vele kaders omgeven, wat de eigen beleidsruimte beperkt en de problematiek complex maakt. Voor de aspecten waar nog wel keuzes gemaakt kunnen worden is een lange termijn visie noodzakelijk. Deze visie wordt in deze notitie als volgt omschreven: De gemeente Kollumerland c.a streeft naar een zo duurzaam mogelijke verwijdering van reststoffen met een daarbij horende acceptabele verhouding tussen de kosten en het serviceniveau voor de burgers. Hierbij spelen preventie, lokale kringlopen en burgerparticipatie een belangrijke rol. Om deze visie te realiseren worden een aantal concrete maatregelen voorgesteld. • Combineren van routes en inzamelstructuren; • Automatiseren van administratie en containerbeheer; • In eigen beheer inzamelen en vermarkten van waardevolle reststromen; • Uitbreiden van de informatie en communicatie; • Aandacht voor lokale kringlopen en lokaal ketenoverleg; • Anticiperen op ontwikkelingen en samenwerking; Een deel van de voorgestelde maatregelen kan direct ingevoerd worden. Voor een deel is een kleine investering nodig die verrekend kan worden via de afvalstoffenheffing en op den duur een verlaging van die heffing moet bewerkstelligen. Voor een aantal andere maatregelen is een grotere investering nodig, of zijn er andere randvoorwaarden die eerst vervuld moeten worden. Deze maatregelen zullen dan ook pas in een later stadium kunnen worden uitgevoerd.

Inhoud 1

2

3

4

5

6 7

Inleiding ......................................................................................................................................... 1 1.1 Aanleiding............................................................................................................................... 2 1.2 Reikwijdte ............................................................................................................................... 2 1.3 Inhoud .................................................................................................................................... 2 1.4 Hoe staan we ervoor? ............................................................................................................ 3 1.5 Wat betekent dit resultaat? .................................................................................................... 4 1.6 Hoe gaat het in z’n werk?....................................................................................................... 5 1.6.1 Systematiek ................................................................................................................... 5 1.6.2 Tractie............................................................................................................................ 6 1.6.3 Brenglocaties ................................................................................................................. 6 1.6.4 Financiën ....................................................................................................................... 6 1.6.5 Serviceniveau ................................................................................................................ 7 1.6.6 Conclusie ....................................................................................................................... 8 De Kaders ...................................................................................................................................... 9 2.1 Materialen............................................................................................................................... 9 2.2 Beleid ..................................................................................................................................... 9 2.3 Gedrag burgers ...................................................................................................................... 9 2.4 Continuïteit ............................................................................................................................. 9 2.5 MVO ..................................................................................................................................... 10 2.6 Regelgeving ......................................................................................................................... 10 2.7 Geld...................................................................................................................................... 10 2.8 Marktpartijen......................................................................................................................... 10 Visie en beleid ............................................................................................................................. 14 3.1 Flankerend beleid................................................................................................................. 14 3.2 Ontwikkelingen ..................................................................................................................... 15 3.3 Samenhang .......................................................................................................................... 15 3.4 Visie...................................................................................................................................... 18 3.5 Strategie ............................................................................................................................... 18 Maatregelen ................................................................................................................................. 19 4.1 Communicatie ...................................................................................................................... 19 4.2 Combineren van inzamelroutes ........................................................................................... 19 4.3 In eigen beheer inzamelen van alle reststromen ................................................................. 19 4.4 Ondergrondse restafval containers ...................................................................................... 20 4.5 Automatisering ..................................................................................................................... 20 4.6 Drie ledegingen per jaar facultatief ...................................................................................... 21 4.7 Milieuperrons........................................................................................................................ 21 4.8 Lokaal ketenoverleg ............................................................................................................. 22 4.9 Handhaving .......................................................................................................................... 22 4.10 Deelname aan benchmark in 2015 ...................................................................................... 22 4.11 Onderzoek naar de gescheiden inzameling van kunststoffen ............................................. 22 4.12 Stimuleren van locale verwerking van organisch materiaal................................................. 23 4.13 Vermarkten van reststoffen van de gemeentelijke dienst .................................................... 23 Tijd en geld .................................................................................................................................. 24 5.1 Tijdspad................................................................................................................................ 24 5.2 Financiën.............................................................................................................................. 24 5.3 Bestaande verplichtingen..................................................................................................... 25 5.4 Risico’s ................................................................................................................................. 25 Conclusies................................................................................................................................... 26 Bijlagen ........................................................................................................................................ 27 7.1 Bijlage 1 Juridisch kader ..................................................................................................... 27 7.2 Bijlage 2 Begripsbepalingen................................................................................................. 29 7.3 Bijlage 3 Landelijke ontwikkelingen ..................................................................................... 30 7.4 Bijlage 4 Beslisboom uitbesteden ........................................................................................ 31

Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

1 Inleiding We leven in een consumptiemaatschappij. We consumeren veel en er blijft ook veel over. De burgers willen niet eeuwig met deze goederen en stoffen opgescheept zitten, dus moeten ze weg. Hoe doen we dat in de nabije toekomst in de gemeente? Daar gaat dit beleidsplan over. Naast deze algemene vraag komen ook de volgende vragen aan de orde: Kunnen we die hoeveelheid reststoffen ook verminderen? Wat doen we met die reststoffen? Welke rol kan, of moet de gemeente hierin spelen? En de oer-Hollandse vraag: wat levert dit op? Vroeger noemden we alle stoffen en goederen waar iemand “zich van wilde of moest ontdoen” afval. In de wetgeving wordt deze term nog steeds gebruikt. Het afval werd vroeger gestort en tegenwoordig grotendeels verbrand. . Het zal niemand ondertussen ontgaan zijn dat veel goederen en stoffen opnieuw gebruikt kunnen worden. Zonde om ze te verbranden, want je moet dan weer nieuwe grondstoffen winnen en bewerken voor nieuwe producten. Die grondstoffen raken op, zijn duur, of de winning en productie zijn milieuvervuilend en kosten energie. Dat kan dus beter. Hergebruik, recycling en desnoods verbranden met energieterugwinning zijn, gelet op onze klimaatproblematiek, noodzakelijke alternatieven. Als je dat doet kun je een deel van deze afvalstoffen dus opnieuw grondstof1 noemen. Stoffen De stoffen die we kwijt willen bestaan uit een mix van afvalstoffen, recyclebare grondstoffen en nog bruikbare producten. Om optimaal van deze stromen gebruik te kunnen maken moeten ze niet door elkaar komen, of in ieder geval makkelijk te scheiden zijn. De opbrengst is dan het hoogst, zowel financieel als ten aanzien van duurzaamheid. De stoffen die uiteindelijk niet meer geschikt zijn voor hergebruik of recycling noemen we restafval. De inzameling en verwerking van dit restafval is het duurst, maar de inzameling hiervan is wel een wettelijke verplichting voor de gemeente. We moeten dit dus zo efficiënt mogelijk doen. Met elkaar Inzamelen van de combinatie van deze soorten stoffen , dus met elkaar, is de beste manier. We moeten ze dan wel zo veel mogelijk gescheiden houden. Zo veel mogelijk burgers moeten hier aan meewerken, dus ook in dat opzicht met elkaar. Hoe zorgen we dat dit goed gebeurt? Daar gaat dit plan over. Door preventie en de maximale scheiding van het restafval van de herbruikbare stoffen en de grondstoffen kan niet alleen de hoeveelheid restafval teruggebracht worden, maar kunnen ook de lagere verwerkingskosten en eventuele inkomsten van de andere stoffen gebruikt worden om de kosten van het verwerken van het restafval omlaag te brengen.

1

Vaak wordt hiervoor de term secundaire grondstof gebruikt i.t.t. de oorspronkelijke “primaire” grondstof


-1-

1.1

Aanleiding

Waarom nu een nieuw beleidsplan? Veranderende omstandigheden afvalproblematiek o Meer aandacht nodig voor preventie; o Omslag in de benadering van afvalstof naar grondstof; o De ontwikkelingen ten aanzien van bronscheiding en nascheiding; o Wijzigingen in de weten regelgeving; o Noodzakelijke vermindering van de klimaatgevolgen van de afvalverwerking; Financiën o Bezuinigingen en de gevolgen hiervan voor materieel en personeelsbestand; o Noodzakelijke efficiëntieverhoging van de inzameling; o Rechtmatige verdeling van de inkomsten uit afvalstoffen; o De verwachte afname van de financiële draagkracht van de inwoners; o Juridische eisen aan de kostendekkendheid van de inzameling en o Aanbestedingsregels; Beleid o Er is geen recent integraal plan afvalbeheer, alleen deelplannen voor de milieustraat, ondergrondse containers etc.; o De gemeente moet inspelen op de veranderende demografie (krimp en vergrijzing) en gevolgen voor het serviceniveau; o Verandering van de dienstverlening, toename van de burgerparticipatie en het in stand houden van de kwaliteit van de openbare ruimte; Zonder uitgebreid in te gaan op bovenstaande factoren kan gesteld worden dat er voldoende reden is om een nieuwe koers uit te zetten voor de inzameling van afvalstoffen.

1.2

Reikwijdte

In dit plan wordt met de volgende punten rekening gehouden: • • • • • • •

• •

1.3

De reikwijdte van dit plan voor de middellange termijn i.v.m. een eventuele bestuurlijke samenwerking; De ontwikkelingen en inzichten bij de mogelijke samenwerkingspartners; ARBO-omstandigheden van de werknemers; De wettelijke, beleids- en financiële kaders; Bestaande privaatrechtelijke contracten; Demografische veranderingen binnen de gemeente en veranderingen in de personele samenstelling van het gemeentelijke apparaat; ICT toepassingen; Een gedifferentieerde aanpak en maatwerk, tezamen met preventie en gedragsverandering vereist een controleerbare inzameling met elektronische en ICT toepassingen; Speciale aandacht is er in dit plan voor preventie en communicatie; Tot slot wordt gekeken naar de duurzaamheid van de inzameling.

Inhoud

In de resterende paragrafen van Hoofdstuk 1 wordt ingegaan op de huidige stand van zaken. In hoofdstuk 2 worden de kaders geschetst van het gemeentelijk afvalbeheer. Hoofdstuk 3 presenteert middels een visie en doelstellingen de ambitie van de gemeente. De daaruit voortvloeiende maatregelen staan in Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 behandelt het tijdspad, de financiële middelen en de risico’s. In hoofdstuk 6 wordt afgesloten met de conclusies en aanbevelingen. Als achtergrondinformatie zijn in Hoofdstuk 7 enkele bijlagen gevoegd.


-2-

1.4

Hoe staan we ervoor?

De onderstaande figuren geven een overzicht van de scores2 voor Huishoudelijk Afval (HHA) van de gemeente Kollumerland c.a. in 2011. Tabel 1 HHA per inw. / per soort in kg/jr.3 Soort

Figuur 1 Restafval per inw/per jr/ per gemeente 2011

Kollumerland

Dantumadiel

Dongeradeel

Restafval

204

220

223

GFT

179

129

121

Papier

71

93

75

Glas

16,9

17,1

20,6

Kleding

4,3

4,2

3,4

KCA

1,5

2,0

1,6

Figuur 2 Herbruikbare fracties in minicontainer 2011 MATERIAAL

2 3

kg/inw 2011

Totaal kg 2010

Totaal kg 2011

Vlakglas

1,86

27.000

24.000

Metaal

6,20

69.900

80.100

K.C.A.

1,56

19.300

20.200

Afged. apparaten

5,25

64.680

67.780

Grofvuil

22,91

294.000

296.000

B-Hout

45,91

549.900

593.100

C-Hout

7,40

71.300

95.600

Dakleer

1,56

19.800

20.200

Puin

56,29

652.900

727.200

Gips

4,39

65.100

56.700

Keramiek

2,59

31.500

33.500

Accu's

0,08

2.300

1.000

Autobanden

0,88

14.840

11.380

Vloerbedekking

3,55

33.400

45.900

Harde kunststoffen

4,03

35.200

52.100

Asbest

3,48

40.500

45.000

Vetten

0,03

743

400

Tabel 2 Totalen Milieustraat 2011

Vanwege de kosten is niet deelgenomen aan de landelijke benchmark. Wel is dezelfde systematiek gevolgd. Kleine afwijkingen ten opzichte van de andere gemeenten kunnen te wijten zijn aan iets andere toerekening.


-3-

1.5

Wat betekent dit resultaat?

Zoals uit Figuur 1 en Tabel 1 blijkt zijn we een goede middenmoter met mogelijkheden tot verbetering. Figuur 2 laat zien dat er in de grijze container gemiddeld nog 68% aan herbruikbare stoffen zitten! Omdat niet al deze stoffen in hun totaliteit door de Scheidings en Bewerkings Installatie (SBI) van Omrin nagesorteerd kunnen worden, verdwijnen er dus nog veel te veel van de herbruikbare stoffen uit Kollumerland c.a. in de verbrandingsoven. Daarnaast betalen we voor de stoffen in de grijze container op dit moment een bedrag van ongeveer € 107 per ton. Voor GFT en hard plastic hoeven we maar ongeveer € 55 te betalen. Glas kost na aftrek van transportkosten vrijwel niets, textiel schenken we aan goede doelen en voor papier en metaal krijgen we geld. We laten door niet genoeg te scheiden als gemeente per jaar grof geschat ongeveer € 50.000 liggen. Tabel 2 geeft de totalen en de hoeveelheid per inwoner weer van de fracties die op de Milieustraat gescheiden worden ingezameld. De trends die de beide kolommen met totalen van 2010 en 2011 weergeven zullen naar verwachting de komende jaren worden voortgezet. Stijgers zullen verder stijgen en dalers zullen verder dalen. Hoe goed is dit? Om te kunnen vaststellen of er nog meer gescheiden kan worden, gebruiken we het scheidingspercentage van de afzonderlijke soorten afval. Het scheidingspercentage geeft het percentage van het afval van deze afvalsoort aan dat gescheiden wordt aangeboden en dus niet in het restafval belandt. Het scheidingspercentage wordt berekend door het deel dat gescheiden wordt aangeleverd, uit te drukken in procenten ten opzichte van het totaal dat vrijkomt van deze afvalstroom, dus inclusief dat deel van de fractie dat nog in het restafval zit. Hiervoor gebruiken we de totaalcijfers en de uitkomst van de sorteeranalyse. Dus: (Gescheiden) / (Gescheiden+in Kliko) x 100% Tabel 3 Scheidingspercentage gemeente Kollumerland c.a. Afvalsoort

Scheidingspercentage

Landelijke doelstelling4

Kollumerland c.a. 2011

Totaal Algemeen 5 (bronscheidingspercentage) GFT Papier Glas Textiel KCA

72%

60%

77%

55%

83%

85%

74%

90%

20%

50%

37%

90%

Het hoge bronscheidingspercentage wordt voornamelijk veroorzaakt door de gescheiden inzameling van GFT en de goede resultaten op de Milieustraat. Opmerkingen: De sorteeranalyse is een gemiddelde van twee momentopnames in het jaar. Zit er in het mengmonster toevallig een groter element KCA, of meer kleding in het restafval dan beïnvloedt dit het resultaat. Toch onderstrepen deze cijfers het algemene beeld, dat er nog behoorlijk wat ruimte is voor verbetering voor een aantal fracties. 4

Er is geen landelijke doelstelling meer voor de afzonderlijke afvalstromen. De berekening geeft echter een goed beeld van het scheidingsgedrag van de burger. De doelstelling voor het algemene bronscheidingspercentage is voor alle gemeenten gelijkgetrokken naar 60%. 5 Alle gescheiden opgehaalde en gebrachte fracties (incl. de Milieustraat) gedeeld door het totaal aan HHA.


-4-

1.6

Hoe gaat het in z’n werk?

Hieronder wordt weergegeven hoe de inzameling op dit moment in de gemeente is geregeld.

1.6.1 Systematiek Tabel 4 Inzamelsystematiek Afvalstroom

Wijze van inzamelen

Restafval

•

Twee wekelijks gehaald middels circa 5.300 grijze minicontainers

•

3 ondergrondse verzamelcontainers (hoogbouw)

•

Twee wekelijks gehaald middels circa 5.300 groene minicontainers

GFT

Oud papier en karton • Glas

Textiel

6

maandelijks gehaald via 5.300 blauwe minicontainers

•

Of brengen naar milieustraat

•

16 ondergrondse glasbakken, op kleur gescheiden

•


•

3 bovengrondse textielcontainers

•

4 x per jaar huis-aan-huis gehaald door charitatieve instellingen

•

Of brengen naar kringloopbedrijf

•


Kunststof verpakking •

nascheiding uit restafval (via Omrin)

Klein chemisch afval (KCA)

•

4 x per jaar huis aan huis gehaald in blauwe box via chemokar

•


Grof huishoudelijk en • grof tuinafval •

grofvuil maandelijks op afspraak aan huis en route gehaald tegen betaling 3

van 3 knippen van knipkaart (tot max. 2 m ) grof tuinafval wordt sinds 1 jan. 2011 alleen nog tegen betaling van de werkelijke kosten op afroep opgehaald.

Milieustraat

Het brengen van afval naar de milieustraat. Alleen voor inwoners van de gemeente en geen bedrijfsafval. Gratis gescheiden aanleveren van: Takken/tuinafval, Papier en karton, Elektrische apparaten, Metalen, Autobanden zonder velg, Plantaardige olie en vet, Spaarlampen en Asbest 3

Tegen betaling van 2 knippen van de knipkaart per m : bouw- en sloopafval, gescheiden in de volgende fracties: puin, dakleer, hout, geïmpregneerd hout, gipsplaten, keramiek, hardplastic en restfractie. Autobanden met velg en vrachtautobanden: 1 knip per band

6

wekelijks wordt om en om het restafval, dan wel het gft-afval ingezameld


-5-

1.6.2 Tractie Voor de leging van de minicontainers beschikt de gemeente over een eigen zijbelader. Door het gebruik van wisselcontainers hoeft de zijbelader de lading niet buiten de gemeentegrenzen te brengen. De containers worden in de gemeente gewisseld en worden dan door Omrin, per paar, naar de SBI in Oudehaske vervoerd. Voor de grofvuilroute wordt de eigen vrachtwagen van de gemeente met container en grijparm gebruikt. Het KCA wordt met een kleinere vrachtwagen van de gemeente en een eigen, voor deze dienst uitgeruste, aanhanger opgehaald. De ondergrondse containers aan de Anjen, de Molenhoek en de Kievitstraat in Kollum wordt geleegd door een ingehuurde partij. Deze leegt de ondergrondse containers in combinatie met andere containers in de buurgemeenten. 1.6.3 Brenglocaties De Milieustraat aan de Trekweg in Kollum wordt geëxploiteerd door de gemeente zelf. De Milieustraat is op werkdagen geopend van 13.00 u. tot 14.30 u. en op zaterdag van 9.00 u. tot 11.00 u. Op deze tijden zijn hier minimaal twee medewerkers van de gemeente actief. Verder kan glas gebracht worden naar 16 ondergrondse glasbakken verdeeld over alle dorpen, voor glaswerk op kleur gescheiden. Textiel kan naar 4 bovengrondse textielcontainers in Kollum en Kollumerzwaag en naar de Milieustraat gebracht worden. 1.6.4 Financiën Jurisprudentie geeft aan dat de burger voor een heffing niet meer in rekening mag worden gebracht dan de uitgevoerde dienst daadwerkelijk kost7. Dit betekent dat de afvalstoffenheffing niet meer kan bedragen dan de optelsom van de uitgaven van de verwerking van de door de burger aangeboden stoffen. Zie ook Figuur 3 op bladzijde 16. De gemeente heeft de beleidsvrijheid om bepaalde kosten of baten niet toe te rekenen aan deze heffing, maar ze in plaats daarvan te verrekenen met de algemene middelen. De gemeente hanteert tot op heden het beleid dat de afvalverwerking kostendekkend moet zijn en dat de (extra) vervuiler betaalt. De volgende aspecten van de inzameling en verwijdering van de stoffen dragen op dit moment bij aan de hoogte van de afvalstoffenheffing. Tabel 5 Samenstelling Afvalstoffenheffing

Aspect

Instelling

Opmerking

Tarief voor verwerken restafval (REC) Afschrijving en onderhoud inzamelvoertuigen Transport inzameling (km’s en uren) Transport naar verwerkers (km’s en uren) Afschrijving en onderhoud inzamelmiddelen Verwerkingskosten gescheiden deelstromen Exploitatie Milieustraat Overhead (coördinatie en beleid) Inhuur van derden voor hulp bij de inzameling Handhavingkosten en opruimen en verwerken van clandestiene stort

Omrin Gemeente Gemeente Diverse Gemeente diversen Gemeente Gemeente Verenigingen Gemeente

Looptijd tot 2025 Verschillende looptijden

Kliko’s, chemoboxen etc. Verschillende looptijden

Oud papier

7

Alleen als de vraag : “Worden de activiteiten verricht ter nakoming van de zorgplicht voor huishoudelijke afvalstoffen?” positief wordt beantwoord, wordt de post toegerekend. Zie: Modelkostenonderbouwing VNG


-6-

Ter dekking van deze kosten kent de gemeente de volgende tarieven: Tabel 6 Tarieven

Heffingen 2012 Afvalstoffenheffing

Extra container

8

Tarief per jaar meerpersoonshuishouden Eenpersoonshuishouden Grijs (rest afval) Groen (GFT) Blauw (papier)

€ 277,88 € 193,90 € 65,95 € 46,80 € 7,50

De afvalstoffenheffing was in 2011 in Kollumerland van de gemeenten met een eigen dienst met een gemiddelde van € 261, de één na hoogste in Friesland9. Het gemiddelde van alle Friese gemeenten lag op € 222. Het landelijk gemiddelde voor gemeenten met een twee tarievenstelsel (éénpersoon-meerpersoons) was in 2011 € 249. 1.6.5 Serviceniveau Naast de kosten en de zorg voor het milieu speelt ook de service naar de burger een belangrijke rol. Het serviceniveau wordt grotendeels bepaald door de wijze waarop burgers hun afval kwijt kunnen. Hierbij gaat het dan om de frequentie van de inzameling, het aantal brenglocaties per inwoner, openingstijden van de brenglocaties en de bijbehorende klantgerichtheid (communicatie en afhandeling klachten). Voor de eerste onderdelen zijn landelijke normen. Ten aanzien van de klantgerichtheid zou een specifiek onderzoek uitsluitsel moeten geven over het niveau. Het ontbreekt de gemeente op dit moment aan geld en personeel om een dergelijk onderzoek te kunnen uitvoeren. Brenglocaties De landelijke richtlijn gaat uit van één textielbak op 2.750 inwoners en voor glas één glasbak per 650 inwoners. Op basis van het huidige aantal inwoners (12.900) zou dit betekenen: 20 glasbakken (nu 16) en 5 textielcontainers (nu 3). Eén brengstation voor grofvuil en andere fracties is voldoende voor onze gemeente. Frequentie Het wekelijks om en om halen van restafval en GFT is ruim voldoende. Het ophalen van KCA per kwartaal is de gangbare minimum standaard. De Grofvuilroute wordt maandelijks uitgevoerd. Klachten Klachten van burgers over de inzameling, of de inzamelmiddelen kunnen dagelijks tijdens kantooruren worden doorgegeven. Waar mogelijk wordt diezelfde dag nog actie ondernomen, of voor één van de volgende dagen een oplossing aangereikt. Vanwege het ontbreken van een adequate ICT-toepassing wordt er geen logboek bijgehouden van het aantal, of de soort klachten. Communicatie Over de wijze van inzamelen wordt gecommuniceerd via de afvalkalender, de gemeentelijke website en incidenteel via de Hûs oan Hûs. Om budgettaire redenen is per 2012 de afvalgids 8

De bovenvermelde tarieven hebben betrekking op één grijze, één groene en één blauwe container met een inhoud van 240 liter én een KCA-box. Tevens is van gemeentewege één knipkaart beschikbaar gesteld aan ieder huishouden. 9 Zie http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Afvalstoffenheffing%202011.pdf


-7-

komen te vervallen. De informatie op de afvalkalender is daarentegen uitgebreid en de informatie op de website zal nog verder worden uitgebreid. In 2008 is er in het kader van deelname aan een benchmark een aantal aanbevelingen gedaan. Het merendeel van deze aanbevelingen is uitgevoerd. Er is echter nog geen voorlichtingsprogramma voor burgers om de afvalproductie te verminderen uitgevoerd, zoals werd aanbevolen. Zwerfafval Het zwerfaval in de gemeente neemt, afgaand op de binnenkomende meldingen, toe. Hoewel het zwerfafval direct verbonden is aan de manier waarop de burger met zijn reststoffen omgaat, wordt het in deze notitie niet behandeld, omdat het is ondergebracht in de aanpak van het beheer van de openbare ruimte10. 1.6.6 Conclusie Samenvattend kan worden geconcludeerd dat: • De hoeveelheid restafval nog omlaag kan; • Het afval in de grijze minicontainers nog te veel herbruikbare stoffen bevat; • De hoogte van de afvalstoffenheffing hoger is dan het gemiddelde; • Het bronscheidingspercentage ruim boven de landelijke doelstelling ligt; • Het totale scheidingspercentage positief wordt beïnvloed door de huidige werkwijze op de Milieustraat en de gescheiden inzameling van GFT; • Het scheidingspercentage voor een aantal fracties nog omhoog kan; • Het serviceniveau o.a. ten aanzien van de brenglocaties nog ruimte laat voor verbetering.

10

Zie hiervoor de notitie “Op weg naar IBOR” uit 2010


-8-

2 De Kaders De inzameling van afval wordt door een aantal kaders omgeven. Er zijn veel kaders en deze hangen her en der met elkaar samen, wat de problematiek complex maakt.

2.1

Materialen

Het aantal stoffen en producten dat gescheiden moet, of kan worden afgegeven is bepalend voor de inspanningen die we moeten leveren. De technische mogelijkheden van verwerking en recycling zijn hierbij medebepalend. Het aantal te scheiden stoffen neemt hand over hand toe. Dit is van grote invloed op de wijze van inzameling, ook in de toekomst.

2.2

Beleid

Het grootste deel van het beleidskader ten aanzien van afvalstoffen wordt gevormd door de Europese kaderrichtlijn afvalstoffen. Deze richtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Wet Milieubeheer. Uit deze wet volgt de verplichting om een nationaal beleid te formuleren. In Nederland is dat het Landelijk Afval Beleidsplan (LAP). Omdat het huidige plan de tweede versie is wordt het plan ook aangeduid als LAP211. Naast dit landelijke plan heeft de Provincie Fryslan een Afval Actie Programma (A.A.P)12 dat zich met name richt op afvalpreventie.

2.3

Gedrag burgers

Van cruciaal belang voor de inzameling is de bereidheid van de burger om het afval zo veel mogelijk te scheiden. Uit recente pilots13 die in Nederland in het afgelopen jaar zijn gehouden en nog steeds gehouden worden, blijkt dat de bereidheid tot scheiden over het algemeen zeer groot is. Voorwaarden zijn een duidelijke inzamelstructuur, continuïteit in de wijze van inzameling, deugdelijke inzamelmiddelen, een acceptabele frequentie van inzamelen en een brenglocatie met ruime openingstijden. Een directe financiële prikkel is daarbij een welkome aanvulling. Te denken valt hierbij aan statiegeld, of reductie van heffingen. Onderbelicht blijft tot op heden de mogelijkheid door preventie de hoeveelheid afval te verkleinen. Niet alleen door minder (onnodige) producten, of verpakkingen te gebruiken, ook door reparatie, hergebruik en recycling kan de hoeveelheid afvalstoffen worden verminderd. Voorlichting en communicatie zijn hierbij onontbeerlijk. Door demografische veranderingen in de bevolking moet rekening gehouden worden met vergrijzing en krimp. Ook de leeftijdsopbouw van het gemeentelijk personeel verandert. Op den duur vloeien hieruit een noodzakelijke serviceverhoging van de inzameling en mechanisering en automatisering van het afvalbeheer voort. In hoofdstuk 4 wordt hierop nader ingegaan.

2.4

Continuïteit

Vanwege het rendement van investeringen in apparatuur en logistiek is continuïteit in de wijze van inzameling en verwerking noodzakelijk. Ook is de continuïteit van de inzamelwijze van invloed op het gedrag van de burgers. Gewoontes moeten inslijten en de geloofwaardigheid van het nagestreefde milieudoel neemt toe naarmate scheiding en recycling van afvalstromen langere tijd worden volgehouden.

11

http://www.lap2.nl/ http://www.fryslan.nl/sjablonen/1/infotype/news/page/view.asp?objectID=36306 13 http://www.nvrd.nl/publicaties Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016 12

-9-

2.5

MVO

De verwerking van afval is sinds jaar en dag een terrein waarop ook malafide partijen werkzaam zijn. Van een aantal afvalstromen is bekend dat de verwerking ervan wordt afgewenteld op derde wereld landen, of dumping in zee of op land. Het voorkomen van en controle op dergelijke praktijken is mogelijk door toepassing van certificeringsystemen zoals de ISO-certificering. In het kader van een Maatschappelijk Verantwoorde Overheid is het wenselijk dat de gemeente bij voorkeur in zee gaat met op dit punt gecertificeerde bedrijven.

2.6

Regelgeving

De belangrijkste voorwaarden voor inzameling van afvalstoffen worden gegeven door de Wet Milieubeheer. Deze wet regelt rechtstreeks en via Algemene Maatregelen van Bestuur, de verplichting van de gemeente om de afvalstoffen op te halen en hoe vervolgens met die afvalstoffen moet worden omgegaan. De Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen is in deze wetgeving verwerkt. Naast de juridische regelgeving over de afvalstoffen is ook de Gemeentewet van toepassing, die mede de gang van zaken rond de afvalstoffenheffing regelt. Voor het laten uitvoeren van diensten zoals inzameling, vervoer, verwijdering etc. zijn de Dienstenrichtlijn en de Europese en nationale aanbestedingsregels van toepassing. Tot slot moet bij de inzameling aan de voorschriften uit de ARBO-wetgeving worden voldaan. Voor nadere toelichting op enkele van bovengenoemde regelgevingen wordt verwezen naar Bijlage 1.

2.7

Geld

De inzameling moet doelmatig plaats vinden (wettelijke verplichting). Dat betekent dat niet alleen gekeken moet worden naar de effecten op het milieu en de volksgezondheid, maar ook naar de efficiëntie van de inzameling. De kosten van de inzameling worden gevormd door de lasten voor uiteindelijke verwijdering en het transport. Door het transport zo efficiënt mogelijk te laten verlopen kunnen kosten worden bespaard. De kosten van verwijdering zijn afhankelijk van de manier van verwijderen van de reststoffen (hergebruik, recycling, verbranding, storten etc.) In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat zo veel mogelijk scheiden en de gescheiden stromen zo schoon mogelijk te houden altijd loont. Scheiden is niet alleen goed voor het milieu, het levert ook steeds meer inkomsten of besparingen op. Door de wijze van het transport af te stemmen op de verwijderingwijze van de afvalstroom wordt een maximaal rendement gehaald. De Wet Milieubeheer, de Gemeentewet en voorbeelden uit de jurisprudentie laten zien dat voor de toekenning van kosten aan de afvalstoffenheffing strikte voorwaarden gelden.

2.8

Marktpartijen

De markt is op twee manieren betrokken bij de verwerking van afvalstoffen: 1. als onderdeel van de zogenaamde producenten verantwoordelijkheid, of 2. als verwerker van de materialen. Dit laatste kan dan als koper, of recycler van de (grond)stof, dan wel als verwijderaar (verbanden of storten) van de afvalstof zijn. Bij het systeem van producenten verantwoordelijkheid is de branche middels convenanten met de overheid verantwoordelijk gesteld voor de verwijdering van een bepaalde categorie van materialen of stoffen. Het gaat hierbij dan bijvoorbeeld om papier en karton, elektrische en elektronische apparaten, plastic verpakkingsmateriaal, auto’s, accu’s en batterijen. Meestal is hier dan sprake van een verwijderingsbijdrage of een statiegeldsysteem. Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 10 -

Een belangrijke relatie voor de gemeente is Omrin. Dit samenwerkingsverband van een aantal Friese gemeenten verwerkt het afval van de gemeente Kollumerland c.a. door nascheiding in de Scheidings en Bewerkings Installatie (SBI) en sinds kort door verbranding van het overgebleven restafval uit de SBI in de REC te Harlingen. Doordat de gemeente zelf aandeelhouder is kunnen deze activiteiten aangemerkt worden als uitvoering door de eigen dienst en hoeven ze niet aanbesteed te worden. De leveringsrelatie met Omrin betreft de verwerking van huishoudelijk afval in het algemeen. Voor huishoudelijk restafval, grof restafval en gft-afval gelden uniforme tarieven. In de praktijk worden de overige (gescheiden) deelstromen zowel door de gemeente als door Omrin vermarkt. Het zal duidelijk zijn dat een verminderd aanbod van het restafval, door verregaande scheiding en preventie, van invloed is op de exploitatie van de Reststoffen Energie Centrale. Desalniettemin is ook Omrin groot voorstander van recycling en preventie.14

Overzicht De hierboven geschetste kaders zijn samen verwerkt in Figuur 3. De iconen verwijzen naar de hierboven omschreven kaders. De gele vlakken geven aan waar de gemeente beleidskeuzes kan maken. Met name bij hoge grondstofprijzen zullen marktpartijen geïnteresseerd zijn in het afnemen van een dienst, al dan niet gekoppeld aan een eventuele opbrengst van het materiaal. Ook zullen derden mee willen liften door middel van het verlenen van hulp bij de inzameling. De gemeente kan uiteindelijk blijven zitten met de inzameling van alleen de minder courante materialen. Inzameling wordt dan minder efficiënt en relatief duurder.

14

Zie de strategische koers Omrin 2013-2016 Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 11 -

Figuur 3 Kaders Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 12 -

Toelichting bij de diverse elementen in Figuur 3: (de cijfers verwijzen naar de nummers in het schema). De wet Milieubeheer schrijft een inzamelplicht door de gemeente voor (1). Dezelfde wet geeft aan dat, door de burger afgegeven, afval na inname door de inzameldienst, beschouwd moet worden als bedrijfsafval (2). Voorts moet de inzameling doelmatig worden uitgevoerd, zowel ten aanzien van het milieu, als ten aanzien van de inspanningen en kosten (2). De gemeente is bij het formuleren van beleid verplicht rekening te houden met het LAP2. Het beleid van de provincie voorziet in een inspanningverplichting van de provincie in samenwerking met de gemeenten (3). De gemeente kan dit mede als uitgangspunt nemen voor haar eigen beleid. Verder bepaalt het scheidingsgedrag van de burger (milieustraat en minicontainer), welke aanvullende maatregelen nodig zijn, om tot het gewenste resultaat te komen. Zie hoofdstuk 4. Hoewel er in het schema een scheiding is aangebracht tussen de “dienst” (4) en het “materiaal” (5) beïnvloeden deze twee aspecten elkaar daar waar het de wijze van inzameling en de opbrengsten (c.q. kosten van de verwerking) van het materiaal betreft. Ten behoeve van een transparante afweging worden deze twee stromen hier apart bekeken. Omdat het afval na inzameling als bedrijfsafval moet worden beschouwd, moet de inzamelaar aan een groot aantal eisen voldoen. Dit vereist onder andere examens en borgstelling. De belangrijkste reden hiervoor is het zo veel mogelijk voorkomen van milieuschade door malafide praktijken, of door bedrijfsmatige risico’s (6). De gemeente is na inzameling privaatrechtelijk eigenaar van de grond-, of reststoffen en kan daar vrijelijk over beschikken. Afhankelijk van de economische marktwaarde wordt bepaald of de stof kan worden vermarkt, of moet worden verwijderd (7). De opbrengst van de grondstoffen kan in mindering worden gebracht op de afvalstoffenheffing (8). De hoogte van de marktprijs van een stof is van invloed op de wens van derden de dienst van de gemeente over te nemen, of daarbij betrokken te zijn (9) en zodoende een graantje mee te pikken (gestippelde lijn). Omdat de inzameling van een afvalstof vanwege de continuïteit voor meerdere jaren wordt vergund of uitbesteed, overschrijdt de aanbestedingsom al gauw de Europese aanbestedingsnorm. Ook de nieuwe nationale regels op dit gebied voorzien in een striktere aanbestedingsprocedure, waarbij enkelvoudige onderhandse gunning vrijwel uitgesloten wordt(10). Zowel de wet Milieubeheer als de Gemeentewet en uitgebreide jurisprudentie op dit gebied wijzen uit dat slechts kosten die rechtsreeks voortkomen uit de zorgplicht via de Afvalstoffenheffing bij de burger in rekening mogen worden gebracht (11).


- 13 -

3 Visie en beleid In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het beleid, de ontwikkelingen in de nabije toekomst en de richting die de gemeente kan volgen.

3.1

Flankerend beleid

Een samenhangend beleid is een voorwaarde voor een succesvolle uitvoering. Hierna wordt kort beschouwd welk beleid de gemeente kortgeleden heeft vastgesteld op aanverwante beleidsterreinen. Eigen beleid De gemeente Kollumerland c.a. beschouwt duurzaamheid als norm15 . Daarnaast heeft de raad in december 2011 vastgesteld dat: Het gemeentelijk beleid erop is gericht om de huidige milieukwaliteiten actief te behouden16. Voorts heeft de gemeente in het koersdocument de volgende uitgangspunten geformuleerd: • •

• •

De burgers zullen gestimuleerd worden tot zelfredzaamheid waarbij de gemeente faciliteert. Speerpunt zal zijn om de komende jaren digitale producten te ontwikkelen waarmee enerzijds als gevolg van de geautomatiseerde verwerking van gegevens een efficiencyslag kan worden gemaakt en anderzijds de dienstverlening richting de burger wordt verbeterd. Preventie is in al zijn facetten belangrijk. Voor de afvalstoffenheffing geldt het uitgangspunt van kostendekkendheid.

Samenwerkingpartners Uit het onlangs door de raden van Dantumadiel en Dongeradeel aangenomen Afvalbeleidsplan17 blijkt dat deze beoogde samenwerkingspartners onder andere de volgende beleidskeuzes maken. -

kiezen voor bronscheiding van kunststoffen; het niet invoeren van diftar, een systeem waarbij afval per aangeboden gewicht wordt afgerekend; voor de verwerking van het groenafval en GFT afval te kiezen voor duurzame verwerking in de eigen regio; preventief te handhaven op de wijze van aanbieden van de afvalcontainers en hiervan de inhoud te controleren. bij het in de markt zetten van afvalstromen niet alleen de prijs, maar ook duurzaamheid een belangrijke wegingsfactor te laten zijn.

Heffingssystematiek De afvalstoffenheffing is een vorm van belasting. Een laag vast bedrag is wenselijk, want de afvalstoffenheffing is voor de kosten van de mogelijkheid tot aanbieden. Ook als er niets daadwerkelijk wordt aangeboden is men belastingplichtig. Indirecte kosten mogen niet worden verhaald. Deze worden aangeduid als ‘ kosten die in een verder verwijderd verband staan tot de verrichte dienstverlening’. Gezien de door de wetgever gekozen systematiek is de kostentoerekening in de begroting leidend. De kosten die via de kostenverdeelstaat in de begroting worden toegerekend aan een begrotingspost bevatten dus de redelijke kosten die aan een dienst kunnen worden toegerekend.

15

Zie koersdocument 2010-2014 Milieuvisie gemeente Kollumerland c.a. 2011 17 Afvalstoffenbeleidsplan 2012-2017 voor de gemeenten Dantumadiel en Dongeradeel Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016 16

- 14 -

3.2

Ontwikkelingen

Landelijk wordt er gezocht naar manieren om de toenemende recycle mogelijkheden en duurzame afvalstoffenverwijdering zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Dit heeft geleid tot pilots18 waarbij 1. de burger financieel beloond werd voor het gescheiden aanleveren, 2. het verwijderen van gescheiden stromen maximaal gefaciliteerd werd en 3. door preventie en communicatie gewerkt is aan het terugdringen van de hoeveelheid restafval. De ideale aanpak moet gezocht worden in een combinatie van deze elementen. In dit kader komt de term “omgekeerd inzamelen” om de hoek: de te recyclen stoffen worden opgehaald door de gemeente en het restafval brengt de burger zelf naar een ondergrondse verzamelcontainer. (Zie de stippellijn in figuur 6 hierna) Verder komt er een toename van het aantal te scheiden stoffen. Matrassen, drankenkartons, blik en piepschuim zullen in de toekomst gescheiden moeten worden aangeleverd. In het kader van de ketenregie zal gemeenten ook gevraagd worden om vanaf 2015 de kunststoffen te sorteren (PVC, PPE, PP etc.). Een belangrijk aspect van de inzameling is het vervoer. Gelet op de stijgende brandstofkosten en de uitstoot van klimaatbedreigende stoffen, is het noodzakelijk het vervoer van reststoffen zo veel mogelijk te beperken en zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Dit geldt ook voor de inzamelvoertuigen. Locale kringlopen hebben wat dat betreft dus de voorkeur, omdat hierbij vervoerskosten en uitstoot van broeikasgassen worden vermeden. Bij de scheiding van afvalstromen kunnen mogelijkheden ontstaan voor de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit zijn dan nieuwe ontwikkelingen die afhankelijk zijn van de wettelijke kaders, de specifieke werkzaamheden en de beschikbaarheid van mensen. Binnen het huidige takenpakket bestaat die mogelijkheid nauwelijks vanwege de aard van de werkzaamheden. . Tot slot is er steeds meer mogelijk op het gebied van 1) inzet en terugwinning van energie uit (organische) reststromen, 2) het voorkomen van het gebruik van kunststoffen voor verpakkingen en 3) alternatieven voor het gebruik van kunstmest voor bemesting van het land in de vorm van, al dan niet geraffineerde, organische reststoffen.

3.3

Samenhang

De Afvaldriehoek geeft de verhouding weer tussen het serviceniveau, de kosten en de milieudoelen. Deze drie elementen hangen nauw met elkaar samen. De wijze van inzameling wordt voorgesteld door het sterretje. Figuur 4 geeft de verhoudingen van dit moment weer: de milieudoelen worden gehaald, maar tegen relatief hoge kosten. Figuur 5 weerspiegelt de gewenste situatie: een goede balans tussen kosten, milieudoelen en serviceniveau. .

Figuur 4 Situatie 2011

Figuur 5 Gewenste situatie

18

http://www.nvrd.nl/publicaties Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 15 -

In figuur 6 (hierna) wordt de kringloop van de grond- en reststoffen weergegeven. Hierbij is de consument (burger) centraal gesteld. De gemeentelijke inspanningen richten zich met name op de beïnvloeding van de lijnen na het gebruik of de consumptie.

De burger kan vijf manieren bewandelen om zijn reststoffen kwijt te raken. •

Weer opnieuw in het commerciële circuit terugbrengen door verkoop van het product, bijvoorbeeld via marktplaats;

•

Waardevolle stoffen op persoonlijke titel schenken aan goede doelen of verenigingen; Het wordt daarmee bedrijfsafval voor deze instellingen. Verenigingen en instellingen mogen, zonder vermelding op de VIHB-lijst, niet huis aan huis inzamelen (zie fig.3);

•

Dumpen; Waarmee een deel als zwerfafval mogelijk weer terechtkomt bij de gemeentelijke dienst;

•

Afgeven via de minicontainers als Huishoudelijk Afval aan de gemeentelijke dienst;

•

In de locale kringloop brengen door herbruikbare goederen naar de kringloopwinkel te brengen, of materialen aan lokale verwerkers af te geven. Dit laatste mag echter weer niet huis aan huis zonder vermelding op de VIHB lijst.

Officieel is de gemeente ook verantwoordelijk voor de duurzame verwerking, of recycling van de reststoffen na afgifte aan de eindverwerkers. Het spreekt voor zich dat dit alleen kan met behulp van de handhavingpartners van de andere overheden. Voorts kan de gemeente langs administratieve weg verifiëren of de verwerking zo duurzaam mogelijk verloopt. Het in paragraaf 2.5 aangegeven certificeringsysteem kan hierbij behulpzaam zijn. Een aantal brongescheiden ingezamelde reststoffen kunnen direct naar de recyclingbedrijven getransporteerd worden. De rest moet worden nagesorteerd, onder andere in de SBI van Omrin. Hierna gaan deze stoffen als gescheiden reststroom naar de recyclingbedrijven, dan wel als restafval naar de REC. Bronscheiding en lokale kringlopen kunnen, mits logistiek goed uitgevoerd, dus leiden tot minder transportbewegingen. Na verwerking door de recyclingbedrijven kunnen de teruggewonnen stoffen weer gebruikt worden als (secundaire)grondstof voor nieuwe producten. Het voordeel hiervan is dat er minder primaire grondstoffen hoeven te worden gedolven, geraffineerd en getransporteerd. In figuur 6 wordt bedrijfsafval apart aangegeven. Deze afvalstroom wordt gereguleerd door landelijke en Europese wetgeving. De gemeente heeft hierin alleen een toezichthoudende taak.


- 16 -

Figuur 6 Kringlopen van reststoffen


- 17 -

3.4

Visie

Gelet op het flankerende beleid, de te verwachten ontwikkelingen en de gewenste situatie, kan de visie aangaande de reststoffen in de gemeente Kollumerland c.a. als volgt worden geformuleerd. De gemeente Kollumerland c.a streeft naar een zo duurzaam mogelijke verwijdering van reststoffen met een daarbij horende acceptabele verhouding tussen de kosten en het serviceniveau voor de burgers. Hierbij spelen preventie, locale kringlopen en burgerparticipatie een belangrijke rol.

3.5

Strategie Deze visie kan worden gerealiseerd door het nastreven van de volgende strategische doelen. De toevoegingen tussen haakjes verwijzen naar de termen uit de visie. • • • • • • • • • •

• •

Voorkomen van het ontstaan van reststoffen (preventie); Stimuleren en faciliteren van scheiding van reststoffen (duurzaamheid)19; Verder verhogen van het bronscheidingspercentage (duurzaamheid en kosten verlaging); Stimuleren van locale kringlopen en hergebruik (maximale duurzaamheid, preventie en burgerparticipatie); Rendementsverhoging van de inzamelstructuur (acceptabele verhouding kosten); Ontkoppelen van inzamelstructuren en vermarktingmechanismen (idem); Verlaging van de inzamelkosten (idem); In eigen beheer vermarkten van reststoffen afkomstig uit de gemeentelijke dienst; Verhogen van de burgerparticipatie; Toepassen van ICT oplossingen voor verhoging van het serviceniveau, het stimuleren van afvalpreventie en voor de handhaving van het gewenste scheidingsgedrag (duurzaamheid, acceptabele verhouding serviceniveau en kosten); Bevorderen van het gebruik van biologisch afbreekbare verpakkingsmaterialen (preventie en duurzaamheid); Ondersteuning en preventieve handhaving van het scheidingsgedrag.

In het volgende hoofdstuk worden concrete voorstellen gedaan voor het realiseren van deze doelen.

19

Als Nederland alle recyclingmogelijkheden zou benutten, dan zou er 2250 kton minder CO2 worden uitgestoten. Dat is een mogelijke verbetering van ruim 45% ten opzichte van de huidige situatie waarin ook bruikbaar afval wordt verbrand. Zie “Saving Materials” Copernicus Instituut Universiteit Utrecht sept. 2010


- 18 -

4 Maatregelen Om de strategische doelen te halen kunnen een aantal maatregelen worden genomen. Deze maatregelen worden hierna besproken. Na een korte uitleg wordt per maatregel aangegeven welke invloed verwacht wordt op de drie aspecten van de inzameling: duurzaamheid, serviceniveau en kosten. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op de verwachte kosten.

4.1

Communicatie

Door gerichte communicatie kan de burger geattendeerd worden op de gevolgen van zijn scheidingsgedrag. De bestaande communicatiemiddelen moeten zo effectief mogelijk worden ingezet. De gemeentelijke website zal verder moeten worden aangepast voor dit doel. De jaarlijkse Afvalgids kan blijvend vervallen als de Afvalkalender en de Website worden uitgebreid. Ten behoeve van de handhaving zullen standaard formulieren worden uitgereikt bij geconstateerde ongewenste aanbiedingen van afval. Maatregel 4.1 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief Kosten neutraal

4.2

Intensiveren van de communicatie Uitleg: Minder drukwerk door vervallen van de Afvalgids en de maatregel draagt bij aan beter scheidingsgedrag en dus aan betere mogelijkheden voor recycling Ondersteuning van het naleefgedrag Tegenover het wegvallen van de kosten van de afvalgids staan de extra uren ten behoeve van de website en de iets hogere kosten voor de uitbreiding van de afvalkalender.

Combineren van inzamelroutes

Door het combineren en waar nodig uitbreiden van de KCA route en de Grofvuilroute met het inzamelen van andere droge reststromen als textiel, hout, steenachtige materialen, elektrische apparaten, metalen, harde kunststof etc., kan worden bespaard op transportkosten. Tevens wordt voorkomen dat kleinere hoeveelheden van herbruikbare stoffen in de grijze container komen. De burger kan deze gescheiden stoffen in kleine handzame verpakkingen van minder dan 20 kilo afgeven aan deze maandelijkse “Reststoffen route”20 Er kan op deze manier een bescheiden begin gemaakt worden met het “omgekeerd inzamelen”. Onderzocht moet nog worden in hoeverre de blauwe container hier ook voor gebruikt kan worden, in afwisseling met de inzameling van oud papier. Maatregel 4.2 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief Kosten positief

4.3

Combineren van inzamelroutes Uitleg: Hoger bronscheidingspercentage. Dus betere recycling mogelijkheden. De burger kan vaker en beter gescheiden zijn reststromen kwijt. Met het voorkomen van deze kleinere fracties in de grijze container kan de gemeente besparen op verwijderingkosten. Dit weegt op tegen de verhoging van de benodigde personele en materiële kosten.

In eigen beheer inzamelen van alle reststromen

De gemeente maakt bij de inzameling en het vermarkten voor een aantal reststromen gebruik van derden. Dit gebeurt op basis van privaatrechtelijke overeenkomsten en een vergunningenstelsel op basis van de afvalstoffenverordening. Hierbij is meestal sprake van een verkapte sociaal-maatschappelijke subsidiestroom (aan bijvoorbeeld verenigingen, of 20

In de gemeente Leek wordt een dergelijke praktijk sinds enige jaren met groot succes uitgevoerd. Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 19 -

voor ontwikkelingswerk). De burger betaalt hierdoor onbewust mee aan deze vorm van subsidie. Voor deze vorm van subsidie is nog geen beleid vastgelegd21. Door de verregaande uitbreiding van het aantal “waardevolle” reststromen zal het aantal inzamelaars toenemen, ieder met bijbehorende vervoersbewegingen, inzamelschema’s inzamelmiddelen en oogmerken. Door de inzameling geheel bij de gemeente te leggen kan de gemeente deze inzamelschema’s en inzamelmiddelen combineren, beter profiteren van de marktprijzen en onnodige vervoersbewegingen voorkomen. Een aantal landelijke verenigingen en instellingen hebben aangegeven te verwachten dat de kosten voor de huis aan huis inzameling (van bijvoorbeeld textiel) op den duur te hoog worden. Dit zet de continuïteit van de inzameling door private partijen voor een aantal reststromen op de tocht, waardoor dit afval bij het restafval komt, of alsnog door de gemeente moet worden opgehaald. Door de loskoppeling van de (gesubsidieerde) dienst en de marktprijs kan evenwichtiger omgegaan worden met de besluitvorming aangaande de vergoeding en de noodzaak van de dienst. Hiermee zijn zowel de continuïteit van de inzameling, de transparantie van het beleid, het voorkomen van wildgroei, als een betere beheersing van de kosten gediend. Een uitzondering kan worden gemaakt indien inzet van derden aantoonbaar winst oplevert ten aanzien van besparing op de kosten, beschikbaarheid van benodigd materieel, of bijdraagt aan een hoger milieurendement. Maatregel 4.3 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief Kosten neutraal

4.4

Eigen beheer Uitleg: Verwacht wordt dat het scheidingspercentage zal toenemen en het aantal vervoersbewegingen zal afnemen Verwacht wordt dat de inzamelfrequentie voor bepaalde stromen hoger wordt. Ook in het buitengebied kunnen de stoffen makkelijker afgegeven worden. De opbrengst van papier levert door de hoge marktprijs geld op. De andere (droge) stoffen kunnen bij gecombineerde inzameling kosten neutraal worden ingezameld.

Ondergrondse restafval containers

Gefaseerde invoering van de plaatsing van ondergrondse restafvalcontainers bij concentraties van woon- en servicegebieden, hoogbouw en voor inzamelvoertuigen moeilijk toegankelijke gebieden. Op den duur kan ook op andere plaatsen ondergrondse restafvalcontainers worden geplaatst als het omgekeerd inzamelen succesvol blijkt te zijn. De ondergrondse containers worden waar mogelijk gesitueerd op locaties met bestaande ondergrondse glascontainers en textielcontainers om “versnippering” van de openbare ruimte te voorkomen. Maatregel 4.4 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief

Ondergrondse restcontainers Uitleg: Stimulering van beter scheidingsgedrag De burger kan zijn restafval op ieder gewenst moment kwijt.

Kosten positief

Kortere inzamelroutes en efficiëntere inzameling wegen naar verwachting op tegen de ledeging door een ander soort voertuig.

4.5

Automatisering

De automatisering van de inzameling kent drie facetten: 1) Minicontainers voorzien van registratiechips. 21

Zie voor deze problematiek ook bijlage 4 in hoofdstuk 7 Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 20 -

2) Knipkaart vervangen door een ICT-oplossing, waarbij op basis van de ID-gegevens de knippen worden afgeboekt, of een automatische incasso wordt aangemaakt. 3) Software voor het aanmelden van reststoffen, monitoring van het scheidingsgedrag en klachtenafhandeling. Door gebruik te maken van de nieuwe Open Standaard22 in dit soort software wordt voorkomen dat bij de toekomstige samenwerking met andere gemeenten software onbruikbaar wordt. Maatregel 4.5 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief Kosten positief

4.6

Automatisering Uitleg: Minder papierwerk, minder papier gebruik, minder onnodige handelingen en vervoersbewegingen Burgers kunnen makkelijker melden De kosten voor de jaarlijkse knipkaart worden voorkomen. Minder administratieve lasten.

Drie ledigingen per jaar facultatief

Door drie ledegingen van de grijze container per jaar los te koppelen van de afvalstoffenheffing worden de inwoners gestimuleerd meer te scheiden en worden ze beloond voor het voorkomen van het ontstaan van reststoffen. De afvalstoffenheffing kan dan met de kosten voor 3 ledigingen omlaag, terwijl de inwoners die wel gebruik maken van deze drie ledigingen en hiervoor betalen, uiteindelijk op het oorspronkelijke heffingsniveau blijven. Maatregel 4.6 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief Kosten positief

4.7

Facultatieve legingen Uitleg: Stimuleren van afvalpreventie Meer maatwerk Minder ledegingen per route betekent minder uren. Er komt minder restafval. In combinatie met maatregel 4.5 hoeft dit niet meer administratieve handelingen in te houden.

Milieuperrons

De oprichting van milieuperrons kan een bijdrage leveren aan een hoger scheidingsgedrag en vermindering van de inzamelkosten. (Bijvoorbeeld voor de centrale afgifte van glas, papier, kunststof verpakkingen, drankenkartons, blik, CD’s, cartridges, kleine elektrische apparaten, batterijen, etc.). Deze perrons kunnen zowel inpandig (bijvoorbeeld in winkels), als buiten gerealiseerd worden bij winkelcentra, of dorpshuizen. De vorm van deze perrons kan verschillen23. Maatregel 4.7 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau positief Kosten positief

Milieuperrons Uitleg: Beter scheidingsgedrag Meer faciliteiten om afval af te geven Minder stoffen bij restafval. De aanschaf en exploitatie kan verrekend worden met de opbrengsten van de reststoffen, dan wel betaald worden uit de vermarkting van de beschikbare reclameruimte.

22

Open Standaard in de afvalbranche zie: http://www.stosag.nl/stosag/ Zie bijvoorbeeld: http://www.retourette.nl/ en http://www.blipvert.nl/minis%20recyclestations/minis%20recyclestations.html Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016 23

- 21 -

4.8

Lokaal ketenoverleg

Locale kringlopen zijn belangrijk. Ondernemers, burgers en de gemeente moeten samen trachten de preventie en verwerking van reststromen binnen de gemeente, of de regio doelmatig vorm te geven. Dat kan door het instellen van lokale ketenoverleggen. Naast een voedselketenoverleg (zie Afval.Actie.Plan), is er mogelijk ook behoefte aan organische stoffenoverleg en overleg op het gebied van reparatie van stukgoederen (elektrische en metalen gereedschappen en gebruiksvoorwerpen) Maatregel 4.8 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau neutraal Kosten p.m.

4.9

Lokaal ketenoverleg Uitleg: Preventie Vermijden van verwerkingskosten. Uren voor overleg etc.

Handhaving

Door combinatie van preventieve publiekrechtelijke handhaving en vervolgens privaatrechtelijke facturering van extra gemaakte kosten, kunnen de kosten voor de inzameling omlaag gebracht worden24. Maatregel 4.9 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau neutraal Kosten positief

Handhaving Uitleg: Beter scheidingsgedrag Minder restafval, minder schade aan de inzamelvoertuigen

4.10 Deelname aan benchmark in 2015 Door deel te nemen aan de benchmark in 2015 kan worden vastgesteld in hoeverre de doelen zijn gehaald en welke maatregelen nog worden aanbevolen. Op basis hiervan kan dan voor een nieuwe periode beleid worden geformuleerd. Maatregel 4.10 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau neutraal Kosten negatief

Benchmark Uitleg: Beter scheidingsgedrag Deelname kost ongeveer € 2.500

4.11 Onderzoek naar de gescheiden inzameling van kunststoffen In het Landelijk Afvalbeheer Plan 2009-2021 is opgenomen dat gemeenten de wettelijke plicht hebben de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingsafval uit te voeren. Hiervoor krijgen ze een vergoeding. Gemeenten hebben in principe de keuze uit bronscheiding of nascheiding. Bij bronscheiding wordt het kunststof afval bij huishoudens gescheiden ingezameld. Bijna alle gemeenten in Friesland (uitgezonderd Smallingerland), hebben gekozen voor nascheiding. Het afval wordt via een nascheidingsinstallatie (REKAS) bij Omrin van het restafval gescheiden. Gemeenten die bronscheiding toepassen, mogen zelf bepalen welk inzamelsysteem zij toepassen (huis-aan-huis inzameling en/of een brengvoorziening). Logischerwijs levert een combinatie van bron- en nascheiding het meeste milieurendement op. Onderzocht moet worden welke inzamelsystematiek aanvullend op de nascheiding nog financieel renderend kan worden toegepast. Wanneer er duidelijkheid komt over het verpakkingendossier moet er mogelijk een andere strategische beslissing worden genomen.

24

http://www.nvrd.nl/nieuwsberichten/website/proef-afval-scheiden-almere-wegens-succes-uitgebreid Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 22 -

Maatregel 4.11 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau neutraal Kosten ?

Onderzoek kunststofinzameling Uitleg: Leidt tot beter scheidingpercentage Afhankelijk van de gekozen systematiek Afhankelijk van de mogelijkheid om dit samen met de buurgemeenten te doen en de landelijke ontwikkelingen t.a.v. het verpakkingendossier.

4.12 Stimuleren van locale verwerking van organisch materiaal Er komt veel organisch materiaal in de vorm van GFT en Grof tuinafval vrij bij huishoudens in een plattelandsgemeente. Transport en verwerking vergen veel energie. Door de verwerking en het hergebruik (bijvoorbeeld als compost, of brandstof) zo lokaal mogelijk te organiseren kan zowel milieuwinst worden gehaald, als waardevolle stoffen teruggebracht worden in de lokale bodem. Onderzocht moet worden in hoeverre het leveringscontract met Omrin mogelijkheden biedt voor lokale verwerking. Maatregel 4.12 Effect: Duurzaamheid positief Serviceniveau neutraal Kosten positief

Locale verwerking organisch materiaal Uitleg: Korte kringlopen Afhankelijk van de gekozen systematiek Minder verwerkingkosten voor GFT

4.13 Vermarkten van reststoffen van de gemeentelijke dienst Bij het onderhoud van de openbare ruimte, met name het groen, komt veel biomassa vrij in de vorm van (snoei)hout. Versnipperd snoeihout kan door burgers gebruikt worden in de tuin of als brandstof in kachels. Als dit direct vanaf de locatie waar het hout versnipperd wordt kan worden afgegeven aan burgers, bespaart dit transportkosten. Vermarkting van deze reststroom via tussenopslag op bijvoorbeeld de Milieustraat leidt tot extra transport-, administratie- en opslagkosten. De opbrengst van de te verhandelen snippers weegt niet op tegen de daaraan verbonden kosten. Aangezien het overgrote deel van de snippers bestemd is voor de compostering wordt verhandelen van de restfractie, gezien de omzet en de opbrengst, niet aanbevolen. In incidentele gevallen kunnen houtsnippers op locatie aan burgers worden verstrekt tegen betaling van een knip van de afvalknipkaart per aanhangwagen. Dit is dan tevens van toepassing op de eigen medewerkers. Beschikbaarheid kan op de gemeentelijke website kenbaar worden gemaakt. Combinatie met maatregel 4.12 zou mogelijkheden kunnen bieden. Bepaalde reststromen uit het groenonderhoud worden in bulk ingezet ter ondersteuning van de compostering van andere reststoffen die moeilijker te composteren zijn, zoals hekkelmateriaal. Dit levert op zich al een besparing op van de verwerkingskosten. Onttrekking van bijvoorbeeld snoeihout aan dit proces maakt de verwerking van het hekkelmateriaal duurder. Hoog energetische reststromen (boomstammen) worden tegen markttarieven afgezet via de handel. Het aanbod is echter gering en kent een onregelmatige aanvoer. Het LAP2 schrijft voor dat hout waar mogelijk eerst moet worden ingezet als grondstof voor producten voordat het als energiedrager mag worden benut. Dit verhindert min of meer de automatische verkoop van bijvoorbeeld boomstammen als brandstof aan particulieren. Maatregel 4.13 Beschikbaar stellen van hout(snippers) Effect: Uitleg: Duurzaamheid positief Korte kringlopen Serviceniveau positief Relatief goedkope biomassa Kosten positief Minder kosten voor verwerking en transport Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 23 -

5 Tijd en geld Om de maatregelen uit hoofdstuk 4 te kunnen realiseren moet met de volgende aspecten rekening worden gehouden.

5.1

Tijdspad

Sommige maatregelen kunnen pas gerealiseerd worden als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Dat levert het volgende tijdspad op: Maatregel 4.1 Communicatie 4.2 Combinatie routes 4.3 Inzameling in eigen beheer 4.4. Ondergrondse containers 4.5 Automatisering 4.6 Facultatieve ledigingen 4.7 Milieuperrons 4.8 Lokaal ketenoverleg 4.9 Handhaving 4.10 Benchmark 4.11 Onderzoek inzameling kunststoffen 4.12 Stimuleren locale verwerking 4.13 Beschikbaar stellen van snipperhout

5.2

Beoogde startdatum Per direct Zo gauw maatregel 4.5 gerealiseerd is z.s.m afhankelijk van de lopende contracten Zo gauw er financiële investeringsruimte is November 2012 Na invoering maatregel 4.5 Per direct Per direct Vanaf 2013 2015 2013 Per direct Per direct

Financiën

Zoals in paragraaf 1.6.4 al is aangegeven kunnen kosten die rechtsreeks te maken hebben met de invulling van de gemeentelijke zorgplicht toegerekend worden aan de afvalstoffenheffing. Het uitgangspunt is verlaging van de kosten en daarmee verlaging van de heffing. In de onderstaande tabel is aangegeven welke kosten, of inspanningen met de maatregelen verband houden. Per maatregel zal een (maatwerk)berekening gemaakt moeten worden die moet uitwijzen of de maatregel binnen een redelijke (afschrijving) termijn van de investering voldoende batige saldi oplevert en dus bijdraagt aan verlaging van de heffing. Ten aanzien van maatregel 4.1 zal uitbreiding van de taakomvang moeten plast vinden. Maatregel 4.1 Communicatie 4.2 Combinatie routes 4.3 Inzameling in eigen beheer 4.4. Ondergrondse containers 4.5 Automatisering 4.6 Facultatieve ledegingen 4.7 Milieuperrons 4.8 Lokaal ketenoverleg 4.9 Handhaving 4.10 Benchmark 4.11 Onderzoek inzameling 4.12 Lokale verwerking GFT 4.13 Beschikbaar stellen snipperhout

Financiële gevolgen Eenmalig 72 arbeidsuren, jaarlijks 36 uren extra Kosten neutraal, met lagere verwerkingskosten Zie 4.2 , maar voor papier een hogere opbrengst Investering € 9.000 per container (afschrijving in 10 jaar) Eenmalige investering € 10.000 Besparing op de verwerkingskosten Aanschaf en onderhoud verzorgd door marktpartijen 72 arbeidsuren op jaarbasis 100 uren op jaarbasis , moet ingepast worden bij ToeHa Eenmalig € 2.500 p.m. Minder kosten vervoer en verwerking Minder kosten


- 24 -

5.3

Bestaande verplichtingen

Ten aanzien van de volgende maatregelen moet rekening worden gehouden met bestaande afspraken. Maatregel 4.4. Ondergrondse containers

4.9 Handhaving

4.3 Inzameling in eigen beheer

5.4

Bestaande afspraken Voor de inzameling moet voorlopig aangesloten worden bij de bestaande afspraken met de ingehuurde vervoerder. Door de ontvlechting met de gemeente Achtkarspelen en de invoering van de RUD, is nog onduidelijk wat de capaciteit bij de afd. ToeHa wordt. De afspraken met Humana, Reshare, KICI en de verenigingen die betrokken zijn bij het Oud papier zullen moeten worden aangepast. De Gemeentelijke Afvalstoffenverordening moet worden gewijzigd.

Risico’s

Ontwikkeling Afvalfonds na 2012 Het voornemen van het Rijk om de verpakkingsbelasting niet meer in het afvalfonds te storten houdt een groot potentieel risico in voor gemeenten. Per jaar krijgt de gemeente een vergoeding. De uiteindelijke hoogte van de vergoedingen hangt af van de hoeveelheden ingezamelde verpakkingen. De VNG is op dit moment bezig met een stevige lobby richting de Tweede Kamer om de verpakkingsbelasting te gebruiken voor het bestemde doel en dus om het voornemen van het kabinet terug te draaien. In de Raamovereenkomst tussen VNG, VROM en Nedvang is het vullen van het afvalfonds door VROM vastgelegd. Landelijk is men er van overtuigd dat de huidige inzamelstructuur in stand moet blijven: er is uit strategisch oogpunt geen weg meer terug. Het is voor de VNG ondenkbaar dat gemeenten opdraaien voor de kosten van de inzameling van iets waar zij niet voor verantwoordelijk zijn. In de loop van 2012 wordt duidelijk of het potentiële risico een serieuze dreiging wordt. Statiegeld25 Wanneer het statiegeldsysteem wordt afgeschaft, moeten er jaarlijks 650 miljoen plastic flessen als afval worden ingezameld. Dit zal de kosten voor het inzamelen van een ton afval omhoog jagen. De afvalcontainers zullen sneller vol raken met veel lucht en weinig plastic. Gemeenten worden dan geconfronteerd met onverwacht hogere kosten voor het inzamelen van afval. Verwerkingsprijzen afvalcomponenten De verwerkingsprijzen van textiel, oud papier en metaal zijn in 2011 op een gunstig niveau komen te liggen. De afvalverwerkingmarkt is zeer conjunctuurgevoelig. Opbrengsten zijn op de lange termijn dus moeilijk in te schatten. Asbest Zowel de legale afgifte van Asbest als de illegale dump kost de gemeente een hoop geld. Samen ongeveer € 24.000 per jaar. Dit bedrag zal naar verwachting in de toekomst alleen maar toenemen. Te allen tijde moet worden voorkomen dat asbest in het milieu geraakt. De afgiftemogelijkheid van asbest moet dus zo laag mogelijk zijn. Hiervoor is echter geen geld gereserveerd in het MJP.

25

http://www.nvrd.nl/nieuwsberichten/website/recycling-netwerk-afschaffen-statiegeld-wordt-erg-kostbaar Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016 - 25 -

6 Conclusies In hoofdstuk 1 wordt duidelijk dat voor een aantal fracties het scheidingspercentage nog omhoog kan. Het algemeen bronscheidingspercentage is weliswaar goed, maar dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de gescheiden inzameling van GFT en de goede resultaten op de Milieustraat. Betere scheiding van de stoffen uit het aan huis ingezamelde restafval en het voorkomen van ontstaan van afval zal een verlaging van de afvalstoffenheffing met zich mee brengen. Dat dit mogelijk is blijkt uit de vergelijking van de resultaten van deze gemeente met de resultaten van andere gemeenten. Om de visie te kunnen realiseren en de gestelde strategische doelen te kunnen halen zijn een aantal maatregelen mogelijk die zowel voldoen aan de in hoofdstuk 2 gestelde kaders, als aan de toekomstige ontwikkelingen, zoals geschetst in hoofdstuk 3. De mogelijke maatregelen uit hoofdstuk 4 kunnen worden opgesplitst in drie groepen. De eerste groep kan direct worden ingevoerd en zal naar verwachting ook direct een positief financieel resultaat laten zien. De tweede groep vergt een kleine investering die ten laste kan worden gebracht van de afvalstoffenheffing, maar op de middellange termijn bij zal dragen aan een verlaging van de heffing. De derde groep is afhankelijk van de investeringsruimte en andere nog in te voeren maatregelen en randvoorwaarden. A)Direct in te voeren maatregelen: • Combineren van de KCA- de grofvuilroute en een nieuwe reststoffenroute; • In eigen beheer inzamelen van waardevolle reststoffen; • Lokalen verwerking van bepaalde fracties uit het GFT afval; • Vermarkting van biomassa vanaf de ontstaanslocatie; B)Snel in te voeren met kleine investering • Automatisering van afvaladministratie en containerbeheer; • Verbeteren van de communicatie via de website en de afvalkalender; • Inrichten van Milieuperrons; • Lokaal ketenoverleg; • Deelname aan de benchmark in 2015; • Onderzoek naar een verbeterde inzameling van kunststoffen; C)Invoeren afhankelijk van investeringsruimte en andere randvoorwaarden • Facultatieve legingen; • Ondergrondse restafvalcontainers; • Verbetering van de handhaving;


- 26 -

7 Bijlagen 7.1

Bijlage 1 Juridisch kader

Landelijk Afvalbeheer Plan Volgens de Wet Milieubeheer is de minister van VROM verplicht om ten minste eenmaal in de vier jaar een afvalbeheersplan vast te stellen. Dat bevat de hoofdlijnen van het beleid voor afvalbeheer, een uitwerking van die hoofdlijnen voor afzonderlijke afvalstoffen, een calculatie van de benodigde capaciteit per beheervorm en het beleid voor in- en uitvoer van afvalstoffen. Dit Landelijk afvalbeheersplan (LAP2) geeft tevens invulling aan de verplichting om, op basis van aan aantal EU-richtlijnen, expliciet beleid te formuleren of bepaalde programma's op te stellen voor diverse onderdelen van het afvalbeheer. Op grond van de Wet Milieubeheer artikel 10.14 moeten alle overheden rekening houden met het LAP. Provinciaal Milieuplan Provinciale staten stellen eenmaal in de vier jaar een provinciaal milieubeleidsplan vast. Het plan bevat de hoofdzaken van het door provinciale staten en gedeputeerde staten te voeren milieubeleid. Het geldende plan loopt van 2011-2014. Hierin staat: In de planperiode nemen we het initiatief om samen met gemeenten en de afvalbranche, burgers en bedrijven te inspireren en uit te dagen de hoeveelheid huishoudelijk afval in 2013 met 25% te verminderen ten opzichte van 2009.

Gemeente De gemeente is vanuit de Wet Milieubeheer verantwoordelijk voor de inzameling van huishoudelijk afval (WM art 10.21). Uit deze wetgeving volgen een aantal verplichtingen die hieronder kort worden samengevat: Wekelijks Gemeenten hebben de plicht om wekelijks het huishoudelijk afval en het (gescheiden aangeboden) GFT-afval bij elk perceel in te zamelen (WM art 21). Gemeenten kunnen, in het belang van een doelmatige verwijdering, bij verordening afwijken van de inzamelplicht per perceel en/of de wekelijkse inzamelfrequentie. Voor het afwijken van de wekelijkse inzamelplicht geldt een inspraakverplichting. Nabij of bij percelen Op grond van de Wet Milieubeheer hebben gemeenten - binnen de bij ministeriële regeling gestelde randvoorwaarden - de ruimte om 'nabij de percelen' in te zamelen, in plaats van 'bij elk perceel'. waardoor huis-aan-huis inzameling (haalsysteem) kan worden vervangen door collectieve inzamelsystemen (brengsysteem). Grof huishoudelijk afval Voor grof huishoudelijk afval geldt een plicht tot inzameling bij elk perceel (zonder minimale frequentie) en de plicht om een brengvoorziening (= milieustraat), al dan niet in samenwerking met andere gemeenten, beschikbaar te stellen. Scheiden De Wet milieubeheer kent ook de verplichting voor gemeenten tot het gescheiden inzamelen van GFT-afval. Daarnaast dienen gemeenten ook (mede) zorg te dragen voor de gescheiden inzameling van glas, papier/karton, kunststof verpakkingsafval, textiel en KCA. Kunststof verpakkingsafval mag ook via nascheiding uit het huishoudelijk restafval worden verkregen.


- 27 -

Verordening Gemeenten treden op afvalgebied op als het bevoegd gezag. Hiertoe worden in de afvalstoffenverordening regels gesteld en kunnen gemeenten in vergunningen eisen opleggen aan afvalscheiding en preventie. De gemeente is op basis van art. 10.23 van de Wet Milieubeheer verplicht een afvalstoffenverordening op te stellen. De gemeente Kollumerland heeft een op de modelverordening van het VNG gebaseerde verordening. Bij het opstellen van zo'n verordening moet ook rekening worden gehouden met het milieubeleidsplan van de gemeente. Afvalstoffenheffing Gemeenten dienen op grond van jurisprudentie inzicht te geven in de kostenopbouw van afvalstoffenheffing. Het door de VNG ontwikkelde kostenmodel wordt in Kollumerland grotendeels gevolgd. Essentie van het kostenverhaal bij de afvalstoffenheffing is dat de gemeente een zorgplicht heeft voor huishoudelijke afvalstoffen en de kosten daarvan mag verhalen op de burgers. De opbrengst van de afvalstoffenheffing moet aan deze zorgplichten worden uitgegeven. In het afvalplan legt de gemeente vast op welke wijze de inzamelplicht concreet wordt ingevuld Het afvalplan is een goede basis voor het overzicht van de activiteiten die de gemeente verricht ter nakoming van de inzamelzorgplicht. Ook de activiteiten uit een inzamelplan moeten worden beoordeeld op hun verhaalbaarheid voor de afvalstoffenheffing. AMvB’s en Ministeriele Regelingen Voorts zijn er tal van Ministeriele Regelingen en Algemene Maatregelen van Bestuur die de inzameling, opslag en vervoer van afvalstoffen regelen. Deze worden, gelet op de strekking van dit document, hier niet verder behandeld. Convenanten en samenwerkingsovereenkomsten Stimuleringsprogramma Afvalscheiding en Preventie van Huishoudelijk Afval (STAP). Het programma is een samenwerking tussen Rijk, provincies en gemeenten en is bedoeld om gemeenten te ondersteunen bij het voorkómen van afval door preventie en scheiding. De hoofdlijnen van het Nederlandse afvalscheidingbeleid zijn opgenomen in het Landelijke Afvalbeheerplan (LAP2). Het Stimuleringsprogramma wordt uitgevoerd door Uitvoering afvalbeheer van SenterNovem (Agentschap NL). Het stimuleringsprogramma richt zich voornamelijk op kennisuitwisseling en omvat geen concrete doelstellingen. Samenwerkingsovereenkomst Afvalverwijdering. Dit is een samenwerkingsverband tussen het Rijk, het IPO en de VNG. De Samenwerkingsovereenkomst regelt de taken van het Afvaloverlegorgaan (AOO). Dit wordt overgenomen door het Agentschap NL. Producentenverantwoordelijkheid Voor diverse producten is producentenverantwoordelijkheid ingesteld. Dit betekent dat producenten en importeurs verantwoordelijk zijn voor het beheer van de producten die door hen op de markt zijn en worden gebracht en die in het afvalstadium komen, of zijn geraakt. Financiering van deze producentenverantwoordelijkheid vindt veelal plaats door het instellen van een door producenten en importeurs aan een gezamenlijk fonds af te dragen afvalbeheerbijdrage. Voor de gemeente betekent dit dat die afvalstromen zonder kosten kunnen worden afgevoerd naar de betreffende branche organisaties. Dit zijn bijvoorbeeld de afvalstromen: batterijen, auto’s en elektr(on)ische apparaten. Consumenten kunnen deze producten inleveren bij de gemeente, bijvoorbeeld bij het gemeentelijk depot. Het is dan vanzelfsprekend dat de gemeente deze afvalstoffen kosteloos inneemt, want de gemeente hoeft immers niet te betalen als zij deze afvalstoffen afgeven aan de producenten en importeurs. De branche heeft dus een afname verplichting en betaalt een (geringe) minimum garantieprijs om de inzameling zeker te stellen. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de inzameling. Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 28 -

Bedrijfsafval Het inzamelen van bedrijfsafval en overig niet-huishoudelijk afval valt niet onder de gemeentelijke zorgplicht. Bedrijven dienen hiervoor zelf een contract met een gecertificeerd particulier inzamelbedrijf af te sluiten. Bepaalde afvalstoffen waarvoor producentenverantwoordelijkheid wettelijk is vastgelegd, zoals elektr(on)ische apparatuur (oud voor nieuw), batterijen en autobanden, kunnen door de consument ook bij detaillisten worden afgegeven. Deze inname kan een wettelijke verplichting zijn. Het is vanzelfsprekend dat detaillisten de door hen ingenomen afvalstoffen vervolgens kosteloos kunnen inleveren bij de gemeenten, bijvoorbeeld bij het gemeentelijk depot.

7.2

Bijlage 2 Begripsbepalingen

afvalstoffen: alle stoffen, preparaten of voorwerpen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen; onder het zich ontdoen van afvalstoffen wordt mede verstaan het nuttig toepassen of verwijderen van afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze zijn ontstaan; onder het zich door afgifte ontdoen van afvalstoffen wordt mede verstaan 1. het voor nuttige toepassing of verwijdering brengen van afvalstoffen vanuit een inrichting naar een elders gelegen inrichting die aan dezelfde natuurlijke of rechtspersoon behoort, 2. het tijdelijk voor nuttige toepassing afgeven van afvalstoffen en 3. het voor verwerking afgeven van afvalstoffen aan een afvalstoffenhandelaar. doelmatig beheer van afval stoffen: zodanig beheer van afvalstoffen dat daarbij rekening wordt gehouden met het geldende afvalbeheerplan, dan wel de voor de vaststelling van het plan geldende bepalingen, dan wel de voorkeursvolgorde te weten : preventie; voorbereiding voor hergebruik; recycling; andere nuttige toepassing, waaronder energieterugwinning; veilige verwijdering. Doelmatig wil in dit kader ook zeggen duurzaam, waarbij de wijze van inzameling zo efficiënt mogelijk en met zo min mogelijk nadelige gevolgen voor de volgende generaties plaats vindt. gescheiden inzameling: inzameling waarbij een afvalstoffenstroom gescheiden gehouden wordt naar soort en aard van de afvalstoffen om een specifieke behandeling te vergemakkelijken; preventie: maatregelen die worden genomen voordat een stof, materiaal of product afval stof is geworden, ter vermindering van: a. de hoeveelheden afvalstoffen, al dan niet via het hergebruik van producten of de verlenging van de levensduur van producten; b. de negatieve gevolgen van de geproduceerde afval stoffen voor het milieu en de menselijke gezondheid, of c. het gehalte aan schadelijke stoffen in materialen en producten; inzameling: verzameling van afval stoffen, met inbegrip van de voorlopige sortering en de voorlopige opslag van afvalstoffen, om deze daarna te vervoeren naar een afvalverwerkingsinstallatie; hergebruik: elke handeling waarbij producten of componenten die geen afvalstoffen zijn, opnieuw worden gebruikt voor hetzelfde doel als dat waarvoor zij waren bedoeld; nuttige toepassing: elke handeling met als voornaamste resultaat dat afvalstoffen een nuttig doel dienen door hetzij in de betrokken installatie, hetzij in de ruimere economie, andere materialen te vervangen die anders voor een specifieke functie zouden zijn gebruikt, of waardoor de afvalstof voor die functie wordt klaargemaakt, tot welke handelingen in ieder geval behoren de handelingen die zijn genoemd in bijlage II bij de kaderrichtlijn afvalstoffen; Reststoffenbeleid Gemeente Kollumerland c.a. 2012-2016

- 29 -

voorbereiding voor hergebruik: nuttige toepassing bestaande uit controleren, schoonmaken of repareren, waarbij producten of componenten van producten, die afval stoffen zijn geworden, worden klaargemaakt zodat ze zullen worden hergebruikt zonder dat verdere voorbehandeling nodig is; recycling: nuttige toepassing waardoor afval stoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel, met inbegrip van het opnieuw bewerken van organische afval stoffen, en met uitsluiting van energieterugwinning en het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal; verwerking: nuttige toepassing of verwijdering, met inbegrip van aan toepassing of verwijdering voorafgaande voorbereidende handelingen; verwijdering: elke handeling met afvalstoffen die geen nuttige toepassing is zelfs indien de handeling er in tweede instantie toe leidt dat stoffen of energie worden teruggewonnen, tot welke handelingen in ieder geval behoren de handelingen die zijn genoemd in bijlage I bij de kaderrichtlijn afvalstoffen; Klein Chemisch Afval (KCA) KCA bestaat uit afvalstoffen die als gevaarlijk worden aangemerkt en die in kleine hoeveelheden bij huishoudens vrijkomen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om verfresten, spaarlampen en medicijnen. De afvalstoffen die tot het KCA behoren en gescheiden moeten worden ingezameld, staan vermeld op de KCA-lijst. Klein Gevaarlijk Afval (KGA) KGA bestaat uit kleine hoeveelheden gevaarlijk afval afkomstig van bedrijven. Het betreft alle afvalstoffen die op basis van de Europese lijst afvalstoffenlijst als gevaarlijk worden aangemerkt.

7.3

Bijlage 3 Landelijke ontwikkelingen

Gemeenten kunnen zelf kiezen tussen voor- of nascheiding van kunststof verpakkingsmateriaal, mits het gesorteerde materiaal aan de normen voor hergebruik voldoet. De bedrijven zijn vrij om al dan niet statiegeld te vragen voor kunststof PET-flessen, mits ze een jaarlijks toenemende hoeveelheid PET-materiaal hergebruiken en zuiniger worden met grondstoffen. Een en ander26 moet er toe leiden dat het jaarlijks hergebruik van kunststof verpakkingsmateriaal toeneemt van 42 procent nu naar 52 procent over vijf jaar (streefdoel 2017), maar in ieder geval over tien jaar (resultaatverplichting 2022). Ook het hergebruik van houten verpakkingsmateriaal gaat omhoog: van 25 procent nu naar 45 procent over vijf jaar (streefdoel 2017). maar in ieder geval over tien jaar (resultaatverplichting 2022). Dit alles moet worden gerealiseerd door hergebruik van PET in frisdrankflessen, terugdringen van PVC-verpakkingen door producenten en importeurs, minder plastic tasjes bij de winkelier, materiaalreductie in kunststofverpakkingen, minder kunststofwikkels rond geadresseerd drukwerk, verlagen van de milieudruk door metalen verpakkingen. De gemeenten krijgen hier zonder twijfel ook een rol in.

26

http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2012/03/05/akkoord-over-meer-hergebruik-verpakkingsmateriaal.html


- 30 -

7.4

Bijlage 4 Beslisboom uitbesteden


- 31 -

MET ELKAAR, MAAR WEL GESCHEIDEN

Recommend Documents