Met elkaar voor elkaar Publiekssamenvatting Oktober 2013
1
1
Inleiding
Met elkaar, voor elkaar. De titel van deze notitie is ook ons motto voor de komende jaren. Samen met u (inwoners en beroepskrachten) willen we een stelsel opzetten om inwoners in hun eigen buurt ondersteuning te bieden bij vragen op het terrein van opvoeden en opgroeien, participatie, begeleiding en thuisverzorging. Het huidige stelsel willen we als gemeente anders inrichten en vormgeven omdat het te versnipperd is. Over deze vernieuwing en onze ideeën daarover leest u in deze publiekssamenvatting. Over deze ideeën willen we graag met u in gesprek. Onze gezamenlijke uitdaging Vanaf 2015 nemen wij, als gemeente, een belangrijke taak op sociaal gebied over van het Rijk en de provincie. Deze taak is het bieden van ondersteuning aan inwoners bij opvoeden en opgroeien, begeleiding en verzorging in de thuissituatie. Deze overdracht gebeurt omdat de gemeente dichterbij de inwoners staat. De gemeente kan daardoor de ondersteuning beter verbinden met de woon- en leefomgeving. Deze nieuwe taken moeten we gaan uitvoeren met veel minder geld dan er nu voor is. Wat willen we bereiken? De vernieuwing van het ‘sociaal domein’ is de afgelopen jaren al in gang ingezet. Samen met inwoners en maatschappelijke organisaties hebben we onze visie geformuleerd. We willen toe naar een situatie waarin mensen dichtbij huis ondersteuning kunnen vinden, met behulp van hun directe leefomgeving. We zoeken naar praktische oplossingen die de zelfredzaamheid en deelname aan de Groninger samenleving bevorderen. De inwoners blijven daardoor langer in hun vertrouwde omgeving wonen en het huidige gebruik van specialistische zorg neemt op termijn af. Dit toekomstbeeld wordt gesteund door inwoners en maatschappelijke organisaties. Intussen zien we al steeds meer samenwerking per wijk ontstaan. Samen ontwikkelen We nodigen u (inwoners en maatschappelijke organisaties) uit om met ons mee te denken over de verdere vernieuwing van het sociaal domein. In deze notitie leest u onze voorstellen om de vernieuwing van het sociaal domein te organiseren. De verdere inkleuring ontwikkelt u, als direct betrokkenen, samen. Wij geven richting aan en bakenen de kaders af. Als gemeente ondersteunen wij dit proces door het voortouw te nemen. Wij gaan partners bij elkaar brengen, ontwikkelingen aanjagen, (externe) deskundigheid aanleveren en knopen doorhakken. Leeswijzer In deze publiekssamenvatting van de notitie leest u eerst ónze, gemeentelijke, visie op het nieuwe sociaal domein (paragraaf 2). Daarna beschrijven we wat we willen bereiken (maatschappelijke agenda, paragraaf 3). De rest van deze notitie gaat over hoe we dit willen organiseren. In paragraaf 4 beschrijven we het organisatiemodel: een ‘gebiedsgebonden aanpak’ in de vorm van een sociaal wijkteam. In paragraaf 5 gaat het over de rol van de gemeente hierbij: regie en aansturing. Paragraaf 6 gaat over de uitvoeringsorganisatie. We sluiten af (paragraaf 7) met de uitvoeringsagenda.
2
Onze visie op de vernieuwing van het sociaal domein
Onze inwoners hebben recht op een goed functionerend stelsel van zorg en ondersteuning op het terrein van opvoeden en opgroeien, participatie, begeleiding en thuisverzorging. Meer dan in het verleden willen we hierin de mogelijkheden van de inwoners zelf centraal stellen. Een van onze uitgangspunten is het stimuleren van de eigen kracht en zelfredzaamheid van de inwoners. Ook willen we de toegang tot ondersteuning en zorg vereenvoudigen. We streven naar
2
minder specialistische ondersteuning (‘tweede lijn’) en meer algemeen toegankelijke ondersteuning (‘eerste lijn’). En naar een betere samenwerking tussen informele zorg (door familie en bekenden) en formele zorg en ondersteuning (door instellingen). We maken een onderscheid tussen basisondersteuning en specialistische ondersteuning. Basisondersteuning De basisondersteuning willen we gaan aanbieden in de wijken, met behulp van de directe leefomgeving en actieve inwoners. In de eigen wijk, waar de mensen elkaar kennen, vallen problemen immers sneller op. Vroegtijdig signaleren leidt tot eerder aanpakken, zodat we erger kunnen voorkomen. Specialistische ondersteuning Specialistische ondersteuning zetten we in wanneer de basisondersteuning onvoldoende oplossing kan bieden. Of als de specialistische ondersteuning de problematiek beter kan behandelen. We willen dat inwoners de ondersteuning ontvangen vanuit één integrale aanpak met één verantwoordelijk aanspreekpunt. Eén huishouden, één plan, één regisseur. Wisselwerking Als gemeente verbinden we, in de opdracht voor de gebiedsgebonden aanpak, beide vormen van ondersteuning met elkaar. Voor het bieden van de juiste ondersteuning kan daardoor soepel geschakeld worden tussen basis- en specialistische ondersteuning.
3
Maatschappelijke agenda
In de ‘Maatschappelijke agenda’ staan de onderwerpen waarover we als gemeente met u in gesprek willen. Dat gaat vooral over wat we samen willen bereiken, hoe de ondersteuning eruit moet zien en wat het moet opleveren. Effecten Met sommigen van u hebben we al gesproken over welke effecten de ondersteuning moet hebben. Daaruit bleek bijvoorbeeld dat het belangrijk is dat kinderen en jongeren veilig en gezond opgroeien en de kans krijgen zich te ontwikkelen. En dat ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Dit alles kan het beste bereikt worden door per wijk te gaan werken. Kenmerken Samen met u willen we ook bepalen welke kenmerken de ondersteuning moet hebben. Bijvoorbeeld: de ondersteuning moet in de buurt zijn en goed toegankelijk. De eigen kracht en talenten van de inwoners moeten worden benut. We willen ouders met elkaar in contact brengen om hun ‘opvoedkracht’ te vergroten, en ook in verbinding brengen met de buurt en beroepskrachten. Indicatoren Ten slotte willen we samen vaststellen hoe we gaan controleren of de ondersteuning effect heeft. We kunnen bijvoorbeeld meten hoe tevreden de inwoners zijn over de ondersteuning. Of ze zichzelf beter kunnen redden. En of er meer Stadjers zijn die vrijwilliger of mantelzorger zijn geworden.
4
Organisatiemodel
We hebben een aanpak ontwikkeld om de ondersteuning in de wijken te organiseren. Het bijgaande organisatiemodel is – wat ons betreft – voorlopig. We zien het als een vertrekpunt om
3
gezamenlijk te bouwen aan de verdere organisatie en uitvoering van het sociaal domein in de gemeente Groningen. In onze ‘gebiedsgebonden aanpak’ delen we de stad in in werkgebieden (het precieze aantal moet nog bepaald worden). Elk werkgebied heeft één of meerdere sociale wijkteams, samengesteld uit vrijwilligers en beroepskrachten. Het sociale wijkteam richt zich op alle inwoners van het werkgebied, van 0 tot 100. Het sociale wijkteam kan zelf de nodige ondersteuning bieden en werkt samen met specialistische beroepskrachten en inwoners. Waar nodig kunnen de teams een beroep doen op specialistische ondersteuning van andere partijen. Taken en samenhang In de tabel hieronder staat wat (naar onze mening) de taken kunnen zijn van de sociale wijkteams en van de specialistische ondersteuning, en hoe deze kunnen zijn samengesteld.
Taken
• • • •
Samenstelling
• •
< Onderlinge samenhang > Sociaal wijkteam Specialistische ondersteuning Stimuleert en faciliteert • Brengt deskundigheid in bij het in wijkbewoners in samenredzaamheid. kaart brengen van de problematiek. Behandelt ondersteuningsvragen van wijkbewoners op alle leefgebieden. • Verzorgt de ondersteuning op aanvraag van het sociaal Is er voor alle wijkbewoners. wijkteam. Pakt ondersteuningsvragen zelf op, om deze zoveel mogelijk te begeleiden en af te handelen. Altijd in samenhang met de omgeving. Vrijwilligers. • Betrokken inwoners, vrijwilligers (organisaties) en Beroepskrachten, o.a. afkomstig van ervaringsdeskundigen. maatschappelijke organisaties en gemeente (Stips, Centra voor Jeugd en • Medewerkers van andere Gezin, Buurtwelzijn, pilots sociale organisaties die werkzaam zijn in teams, OGGz, Jeugdzorg, AWBZ, Wmo het gebied (woningcorporatie, (Zorgloket), JGZ, Gemeentelijke politie, school, ondernemers). Kredietbank). • Beroepskrachten instellingen en zelfstandige beroepsbeoefenaren. • Teams verzorging / huishoudelijke verzorging
Functies Hieronder beschrijven we wat volgens ons de belangrijkste functies moeten zijn die de ondersteuning gaat uitvoeren.
Functies
Inhoud
Samenlevingsopbouw, maatschappelijke activering en ontmoeting
Activiteiten die gericht zijn op ontmoeting, elkaar kennen, samen activiteiten organiseren, elkaar helpen en ondersteunen, activeren en waarderen. Deze functies zijn een voorwaarde om succesvol in de wijken te kunnen werken.
Informatie en advies (waaronder toegang)
Inwoners met vragen kunnen bij een herkenbaar punt in de wijk terecht voor informatie en advies over opvoeden, opgroeien, begeleiding en thuisverzorging. Hierin werken vrijwilligers en beroepskrachten samen. Als het nodig is, verwijzen zij door naar hulp- of zorgverleners. Zo blijft de toegang tot hulp en zorg laagdrempelig. Niet iedere inwoner met een vraag om ondersteuning meldt zichzelf. Ook
Signalering en
4
toeleiding
(Maatwerk) arrangementen
Regie
5
mantelzorgers of mensen in de directe omgeving kunnen signaleren dat ondersteuning noodzakelijk is. Zij kunnen bij het herkenbare punt in de wijk een signaal afgeven. Ook anderen met ‘ogen en oren in de wijk’ kunnen dat doen, zoals de wijkagent, de medewerker van de woningcorporatie, de school of de huisarts. Het sociale wijkteam gaat dan actief contact leggen. Als een inwoner ondersteuning vraagt, wordt bekeken wat hij of zij nodig heeft en wat daarvoor georganiseerd moet worden. Dit noemen we een arrangement. Een arrangement kan bestaan uit een enkelvoudige dienst (bijvoorbeeld een woningaanpassing), maar bijvoorbeeld ook uit een mix van eigen inzet, inzet van de eigen omgeving, collectieve voorzieningen (bijvoorbeeld openbaar vervoer) of specialistische ondersteuning. Een arrangement kan tijdelijk of permanent zijn. Bij het samenstellen van het arrangement wordt altijd gekeken naar het eigen netwerk van de inwoner: wat kunnen bijvoorbeeld familie en vrienden doen? Regie is het in de gaten houden of de afspraken worden nagekomen en tot resultaat leiden. De regie kan in handen worden gelegd bij de inwoner zelf, zijn of haar eigen netwerk (familie en vrienden), bij de medewerker of bij het sociale wijkteam.
Regie en aansturing
Het is belangrijk om te bepalen hoe wij als gemeente de regie gaan voeren. Het moet voor iedereen duidelijk zijn langs welke weg het sociaal domein zich vernieuwt, wat onze gemeentelijke positie is, en wat de gevolgen zijn voor de instellingen en de inwoners van Groningen. Gemeentelijke verantwoordelijkheid Als gemeente zijn wij eindverantwoordelijk voor (de vernieuwing van) het sociaal domein. Wij bewaken de samenhang en de prioriteiten en zijn daarop aanspreekbaar. Onze prioriteit is het bevorderen van samenredzaamheid in onze wijken en het ondersteunen van (kwetsbare) inwoners. We stimuleren daarom dat inwoners grotendeels zelf de verantwoordelijkheid nemen voor de voorzieningen in de wijken en buurten en zelf bepalen wat er nodig is. We sturen op kwaliteit, samenwerking (tussen organisaties onderling en met de inwoners) en beschikbare middelen. Gemeentelijke taken Onze taken zijn: • Instandhouden van een basisaanbod aan collectieve voorzieningen. • Op duidelijke wijze bekostigen van de gebiedsgebonden aanpak, afgestemd op de ondersteuningsvragen. • Verstrekken van beschikkingen voor individuele voorzieningen. • Centrale inkoop van specialistische ondersteuning. • Ketenafspraken maken met o.a. de basisgezondheidszorg, corporaties en onderwijs. Aansturing Voor meerdere jaren gaan we voor het sociaal domein beleidskaders bepalen. Dat gaan we doen in overleg met u. Op basis van deze kaders maken we eens per twee jaar van elk gebied een ‘wijkanalyse’. Hoe de sociale wijkteams worden ingezet, bepalen we jaarlijks in gebiedsgerichte programma’s van eisen. Deze komen tot stand mede aan de hand van de wijkanalyses. Als gemeente sturen we op de samenhang tussen de wijken.
6
Uitvoeringsorganisatie
5
Het ‘werken in de wijken’ vraagt om een verandering in de manier waarop de uitvoering van het sociaal domein wordt georganiseerd. Functies en activiteiten die tot nu toe door verschillende organisaties worden uitgevoerd, komen per gebied in één uitvoeringsverband. Voor de manier waarop we de uitvoering gaan organiseren, zijn twee varianten denkbaar. De eerste mogelijkheid is dat de gemeente dit zelf doet. Dit ligt niet voor de hand, gezien de vele zorg- en welzijnstaken van de gemeente en het karakter ervan. De tweede variant is de uitvoering te laten verzorgen door een andere organisatie. De gemeente stuurt dan op afstand en op resultaten. In de tweede variant blijft de mogelijkheid bestaan om de uitvoering over te laten aan verschillende organisaties. Het moet echter helder zijn wie verantwoordelijk is en wie de uitvoerende organisaties aanstuurt. Wij denken dat de aansturing het beste in handen kan komen van de uitvoerende organisaties zelf. Dit biedt ook meer garanties voor een onafhankelijke ondersteuning van cliënten, zoals de wet van ons vraagt. We willen de uitvoerende organisaties kunnen monitoren, aansturen en bijsturen als de uitvoering onder de afgesproken maat is. Organisatievorm Verschillende vormen van organiseren zijn mogelijk, bijvoorbeeld een consortium, een coöperatie of een hoofdaannemer met onderaannemers. Wij vragen onze ketenpartners met ons mee te denken over de meest wenselijke variant(en).
7
Uitvoeringsagenda
We vertalen de veranderagenda in een aantal opgaven. Deze opgaven willen we samen met betrokkenen uitwerken. Deze opgaven zijn: 1 Opstellen van een financieel kader en kwaliteits- en resultaatmeting. 2 Ontwikkelen van zelfredzaamheidsprofielen en bijbehorende ondersteuningsvragen. 3 Dienstverleningsaanbod 2015. 4 Organisatorische invulling en aansturing werken in de wijken (gebiedsgebonden aanpak). 5 Scholingsprogramma en competenties.
6
