10 · Wat goed gaat en wat beter kan 65 · Majoor Bosshardt onthield alles 71 · Het Leger geeft me steeds nieuwe uitdagingen Stichting Leger des Heils Bezoekadres: Spoordreef 10, Almere Postadres: Postbus 3006, 1300 EH Almere tel. (036) 539 81 11, fax (036) 533 12 42
LEGER DES HEILS
[email protected] www.legerdesheils.nl
Algemeen Jaarverslag 2007 De keuzes die het Leger des Heils maakt zijn gebaseerd op de opdracht van de organisatie om in daad en woord het Evangelie van Jezus Christus gestalte te geven p8 o Maatschappelijke ontwikkelingen geanalyseerd
Colofon Uitgave
HET LEGER DES HEILS IN NEDERLAND
Stichting Leger des Heils
Fotografie
Paul van Wijgerden
Bezoekadres: Spoordreef 10, Almere
Antoinette Temmink
Postadres: Postbus 3006, 1300 EH Almere
Ruud Tinga
MAATSCHAPPELIJKE OPVANG * OUDEREN* JEUGDZORG Gerard * GEESTELIJKE Tel. (036)EN 539GEZONDHEIDSZORG 81 11 Grove (036) 533 12EN 42MAATSCHAPPELIJK HERSTEL Rudy Prager GEZONDHEIDSZORG * RECLASSERINGFax * PREVENTIE * VERSLAVINGSZORG www.legerdesheils.nl
Archief Leger des Heils
e-mail:
[email protected]
SNS Asset Management
KLEDINGINZAMELING * EVANGELISATIE * DIENSTVERLENING * ONTWIKKELINGSHULP * EN NOG VEEL MEER... Eindredactie
Afdeling Communicatie
Traffic
Arnoud van Roosmalen Afdeling Creatie Communicatie
Het Leger des Heils is in 1865 opgericht door de Engelse methodisten-predikant William Booth. Het Engeland van zijn dagen kenmerkte zich door industrialisatie en kapitalisme. Grote groepen arbeiders leefden in armoede en zochten een uitvlucht in de alcohol. William Booth richtte zich als rondreizend evangelist met name op deze onderklasse. Hij zag in dat hij zijn publiek niet van Gods liefde kon overtuigen zonder iets van deze liefde te laten zien. Behalve dat hij het Evangelie predikte, bood hij daarom praktische hulp. “Een lege maag heeft geen oren”, verklaarde Booth. DE GESCHIEDENIS >
De naam Leger des Heils stamt uit 1878. Daarvoor heette de beweging The Christian Mission. Toen een van de betrokkenen de organisatie in een artikel wilde omschrijven als ‘a volunteer army’ (een leger van vrijwilligers), maakte Bramwell Booth (de zoon van de oprichter) daartegen bezwaar. William Booth verving het woord ‘volunteer’ door ‘Salvation’ (heil). DE NAAM >
KERKGENOOTSC H A P L E G E R D E S H E I L S Het Kerkgenootschap Leger des Heils heeft in Nederland 73 kerkelijke gemeenten (korpsen). Kernfuncties van deze gemeenten zijn evangelisatie, geestelijke groei, verbondenheid en dienstverlening aan de naaste.
ST ICHTING LEGER D E S HEILS WELZIJNS - E N GEZONDHEIDSZ O R G De Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg bestaat uit 14 werkeenheden en 235 vestigingen. De stichting is verantwoordelijk voor de professionele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, reclassering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel.
De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving houdt zich bezig met het werven van fondsen onder derden. Deze stichting is erkend als keurmerkhouder van het CBF-Keur.
Het Leger behoort tot de universele christelijke Kerk. Zijn Redactie wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het boodschap is gebaseerd op de Bijbel. ZijnAfdeling dienstverlening Grafische vormgeving Evangelie van Jezus Christus te prediken douglas en in zijndesign naambno, menselijke Ommennood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie. DE MISSIE >
Druk
Controlmedia, Breda
Sinds eind 1988 bestaat Oplage 4000 het Leger des Heils in Nederland uit een kerkgenootschap en vier stichtingen. Voor die tijd was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. De herstructurering vond plaats om beter aan te kunnen sluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen en tegemoet te komen aan de eisen van de overheid. Het kerkgenootschap en de stichtingen maken deel uit van ‘The Salvation Army’, ofwel het Leger des Heils. DE ORGANISATIE >
STICHTING LEGER DES HEILS De Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk voor het beheer van geldmiddelen en de verdeling van onbestemde centrale inkomsten over de andere stichtingen en het kerkgenootschap.
10 O Wat goed gaat en wat beter kan
VOOR U LIGT HET ALGEMEEN JAARVERSLAG LEGER DES HEILS
65 O Majoor Bosshardt onthield alles 71 O Het Leger geeft me steeds nieuwe uitdagingen
LEGER DES HEILS
Algemeen Jaarverslag 2007 De keuzes die het Leger des Heils maakt zijn gebaseerd op de opdracht van de organisatie om in daad en woord het Evangelie van Jezus Christus gestalte te geven
S T I C H T I N G L E G E R D E S HEILS DIENSTVERLENING
p8 7 Maatschappelijke ontwikkelingen geanalyseerd
De Stichting Leger des Heils Dienstverlening verleent tegen kostprijs ondersteunende diensten aan de andere stichtingen en het kerkgenootschap. Ook verzorgt zij alle activiteiten op het gebied van inzameling van gedragen kleding en schoenen. Deze activiteiten zijn ondergebracht in ReShare BV.
RESHARE BV Inzameling van gedragen kleding en schoenen.
STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG HET LEGER OVER DE GRENZEN
ST ICHTING LEGER D E S H E I L S F O N D S E N W E R V I N G
Interviews van beweging den Hoorn en des Heils is eenRobert-Jan internationale
Het internationale Leger des Heils is momenteel in 115 landen actief. Een groot aantal van deze landen bevindt zich in de zogeheten ontwikkelingsgebieden. Eind jaren ’80 van de vorige eeuw heeft het Leger des Heils zijn werk hervat in het voormalige Oostblok. Jarenlang is de organisatie daar verboden geweest. Het Leger des Heils in Nederland heeft de verantwoording voor de activiteiten van het Leger des Heils in Tsjechië.
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat uit 14 werkeenheden en 235 vestigingen. De stichting is verantwoordelijk voor de professionele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, reclassering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel.
MAATSCHAPPELIJKE OPVANG * OUDEREN- EN GEZONDHEIDSZORG * JEUGDZORG * GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG * RECLASSERING * PREVENTIE EN MAATSCHAPPELIJK HERSTEL * VERSLAVINGSZORG KLEDINGINZAMELING * EVANGELISATIE * DIENSTVERLENING * ONTWIKKELINGSHULP * EN NOG VEEL MEER...
Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke Kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie. DE MISSIE >
DE ORGANISATIE > Sinds eind 1988 bestaat het Leger des Heils in Nederland uit een kerkgenootschap en vier stichtingen. Voor die tijd was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. De herstructurering vond plaats om beter aan te kunnen sluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen en tegemoet te komen aan de eisen van de overheid. Het kerkgenootschap en de stichtingen maken deel uit van ‘The Salvation Army’, ofwel het Leger des Heils.
10 O Wat goed gaat en wat beter kan
VOOR U LIGT HET ALGEMEEN JAARVERSLAG LEGER DES HEILS
65 O Majoor Bosshardt onthield alles 71 O Het Leger geeft me steeds nieuwe uitdagingen
LEGER DES HEILS
Algemeen Jaarverslag 2007 De keuzes die het Leger des Heils maakt zijn gebaseerd op de opdracht van de organisatie om in daad en woord het Evangelie van Jezus Christus gestalte te geven p8 7 Maatschappelijke ontwikkelingen geanalyseerd
STICHTING LEG E R D E S H E I L S WELZIJNS- E N G E Z O N D H E I D S Z O R G De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat uit 14 werkeenheden en 235 vestigingen. De stichting is verantwoordelijk voor de professionele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, reclassering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel.
0
Inhoudsopgave
Inhoud Algemeen jaarverslag 2007
40
66
73 © Developing World Markets
Positieve Resultaten ReShare
Tienermoederproject van het Leger des Heils in Brazilië
“Het leger staat nog steeds met beide benen in de samenleving”
Het Leger des Heils doet wat niemand anders doet, soms in de meest deprimerende omstandigheden p64 o Augusto Valença, medewerker thuiszorg Leger des Heils
■
03 Voorwoord
■
15 De mensen van het Leger des Heils
■
24 Samenwerkingsverbanden
en begroting
■
■
04 Profiel
35 Governance
‘Majoor’ Alida M. Bosshardt Balans
■
■
08 Maatschappelijke analyse
■
over Harbourlight
■
37 Samenstelling besturen
■
■
■
■
18 Vermogensbeleid
■
■
■
20 Beleggingsbeleid
30 Fondsenwerfbeleid
40 Leger des Heils ReShare
50 Samengevoegd kasstroomoverzicht
■
■
■
■
■
33 Vooruitblijk
44 De invloed van
51 Grondslagen ■
■
53 Toelichting
62 Ineke van Limburg
66 Leger des Heils afdeling Internationale Ontwikkeling en
68 Heilssoldate korps Haarlem met Strijdkreet
71 Gert Koeman over zorg in Zeeland
74 Meerjarenoverzicht en bijlagen
■
48 Jaarrekening:
58 Toelichting bij de samengevoegde staat van baten en lasten
64 Augusto Valença over Thuiszorg
Resutaatbescherming
■
46 Paul de Leeuw brengt hommage aan ‘Majoor’ Bosshardt
Samenwerking actief in Sao Paulo
■
16 Risico analyse
01 Terugblik 2007: Wat goed gaat en wat beter kan
27 Het Leger des Heils en de media
■
49 Staat van baten en lasten
op de samengevoegde balans
■
■
■
■
69 Accountantsverklaring
72 Soepbus Haarlem
■
■
70
73 Dienstencentrum Delfzijl
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Voorwoord
Commissioner Roy Frans
Mijn vrouw Arda en ik beschouwen het als een waar voorrecht en een geweldige verantwoordelijkheid om te zijn aangesteld als Gods dienaren en leiders van het Leger des Heils in Nederland. Met trots bied ik u het algemeen jaarverslag 2007 van het
De toekomst biedt vele mogelijkheden en grote uitdagingen.
Leger des Heils aan.
In dit verslag laten wij graag zien hoe wij daarop willen
Dit verslag getuigt van de vele positieve dingen die er in het
anticiperen. Ons financiële draagvlak is adequaat, dankzij onder
afgelopen jaar in Nederland gebeurd zijn en bevat informatie
andere goed management en fondsenwervende activiteiten.
over de vele instellingen, projecten en activiteiten die door het
Tegelijkertijd willen wij ook investeren en groeien door
Leger des Heils in Nederland worden geleid.
training en toerusting van onze mensen.
Al het werk dat wordt gedaan, hoe verschillend soms van
Mijn waardering gaat uit naar onze voorgangers, commissio-
karakter, heeft een ding gemeen: het is geïnspireerd door
ners Wim en Netty van der Harst, nu leiders van het Leger des
geloof in God. In Gods Naam hebben wij mensen geboden
Heils in Oost Europa, naar het goede team van directeuren en
wat zij nodig hebben: zorg, hulp, ondersteuning en een
officieren in Nederland, de vrijwilligers, werknemers, heils-
bemoedigend woord.
soldaten en andere betrokkenen voor hun krachtige inzet en ondersteuning.
Het Leger des Heils is nodig om problemen in de maatschappij,
Ook wil ik overheden, donateurs en bedrijven die ons onder-
die leiden tot veel menselijk leed, in het bijzonder voor hen die
steunen, danken voor hun bijdragen.
benadeeld zijn en zonder helper, aan te pakken. Als christelijke gemeenschap zijn wij getuige van de verwerkelijking van het ver-
Wij geloven dat wij over twaalf maanden in staat zullen zijn om
langen van (jonge) mensen om, samen met ons, God te dienen.
u deelgenoot te maken van nieuwe successen en prestaties.
Het Leger des Heils in Nederland is in het afgelopen jaar ook
Moge God het werk van het Leger des Heils tot zegen stellen
actief betrokken geweest bij hulpverlening aan slachtoffers
voor de mensheid.
van menselijke- en natuurrampen, overal ter wereld. Met vriendelijke groet, Elke eenheid, elk programma, hoe specifiek ook, vertegen-woordigt onze visie voor een geïntegreerde missie – lichamelijke,
Roy Frans
mentale, sociale en geestelijke gezondheid alsmede vrede met
Territoriaal commandant van het Leger des Heils in Nederland
God, voor elk mens.
0
0
Doelstelling
Algemeen jaarverslag 2007
Doelstelling Het Leger des Heils in Nederland heeft tot doel om op elke daartoe geschikte plaats, tijd en wijze het evangelie van Jezus Christus in woord en daad uit te dragen. In de ontmoeting met de medemens wordt ook aandacht gegeven aan diens maatschappelijke noden en behoeften. Het Leger des Heils zal daarin trachten te voorzien, hetzij vanuit de eigen organisatie, hetzij door anderen.
Profiel The Salvation Army Het Leger des Heils in Nederland maakt deel uit van de christelijke organisatie The Salvation Army, gevestigd te Londen, Groot-Brittannië. De naam Salvation Army ofwel Leger des Heils stamt uit 1878. In de periode 1865 - 1878 heette de beweging ‘The Christian Mission’. Eind 2007 is The Salvation Army actief in 115 landen over de gehele wereld met uitzondering van het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Wereldwijd hanteert The Salvation Army dezelfde doelstellingen. De internationale organisatiestructuur kent een standaardmodel, dat per land wordt aangepast aan geldende wet- en regelgeving.
Het Leger des Heils in Nederland bestaat juridisch gezien uit het Kerkgenootschap Leger des Heils, de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, de Stichting Leger des Heils Dienstverlening (inclusief ReShare BV), de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving en de Stichting Leger des Heils. Het Leger des Heils in Nederland acht zich in beginselen, leer en bestuursvorm gebonden aan de in The Salvation Army geldende internationale Orders en Reglementen en onderwerpt zich aan de leiding van de Generaal van The Salvation Army.
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
leven dat niet goed is. ‘Bekering’ heet dat in bijbelse taal. In Jezus werd ook duidelijk dat God van mensen houdt, ondanks de verkeerde dingen die mensen doen en de dingen die mensen verkeerd doen. God vergeeft mensen omwille van Jezus Christus. Dat werd eens en voorgoed duidelijk in de kruisdood van Jezus en zijn opstanding. God is nog steeds in en door mensen aan het werk in deze wereld. Dat is de Heilige Geest die mensen bezielt en inspireert. De mens valt niet samen met God, maar in mensen valt wel iets van God te herkennen. In de christelijke geloofsovertuiging zijn bij de omgang van mensen met elkaar twee begrippen belangrijk: gerechtigheid en barmhartigheid. Gerechtigheid wil zeggen dat mensen recht gedaan wordt. Dat mensen tot hun recht komen. In de Bijbel betekent dit dat juist mensen die op wat voor manier dan ook in de verdrukking zitten, worden bevrijd. Barmhartigheid wil zeggen dat een dienst van liefde wordt bewezen aan mensen die in nood zijn geraakt. Al deze richtinggevende woorden voor het leven worden bij elkaar gebracht door de woorden van Jezus waarmee hij heel de bijbelse opdracht samenvat: “Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grote en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf.” Leger des Heils identiteit Kenmerk van het Leger des Heils is dat het een strijdbare organisatie is. Dat blijkt niet alleen uit zijn uitingsvormen (zoals bijvoorbeeld de naam van de organisatie of de vlag) maar ook uit zijn gesteldheid. Het Leger des Heils is een daadkrachtige organisatie, waarin vaak de daad voor het woord komt, de concrete hulpverlening voor allerlei overleg. Het gaat daarbij om een strijd tegen dat wat het leven van mensen kapot maakt, zoals armoede, uitsluiting, mishandeling, sociale wantoestanden, onrecht en zinloosheid. Het gaat om een strijd voor een leven zoals God het bedoeld heeft. Leger des Heils activiteiten
Christelijke identiteit Het Leger des Heils staat in de christelijke traditie. Het laat zich inspireren door de Bijbel en in het bijzonder door de woorden en daden van Jezus Christus. In deze traditie staan de volgende geloofsnotities centraal. God is de Schepper van al wat leeft. God is de oorsprong van deze wereld en degene die deze wereld draagt. In Jezus Christus is God zelf naar deze wereld gekomen. In Jezus wordt duidelijk hoe God wil dat mensen zullen leven en met elkaar zullen omgaan. Dat betekent ook een oproep om zich af te keren van een
Bij het kerkgenootschap ligt de nadruk op evangelisatie, pastorale zorg en kerkelijke sociale hulpverlening (diaconaal werk). De afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking valt onder het kerkgenootschap. De kerk van het Leger des Heils is te vergelijken met de meeste andere christelijke kerken. Ook het Leger des Heils kent een geloofsbelijdenis en heeft voorgangers, leden, erediensten en liederen. Specifiek voor de kerkelijke activiteiten van het Leger des Heils is het streven om buitenkerkelijken te bereiken met de boodschap van Gods liefde. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is actief op de werkvelden maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg, reclassering, preventie en maatschappelijk herstel en verslavingszorg. Kenmerkend voor de werkwijze is dat medewerkers alle leefgebieden (van huisvesting tot justitiële contacten en van lichamelijke en geestelijke problemen tot schuldenproblematiek) van de hulpvragers zoveel mogelijk in kaart brengen en dat problemen in hun samenhang worden aangepakt.
0
0
Profiel
Zo probeert het Leger des Heils voor hulpvragers die tegelijkertijd met meer dan één probleem kampen, de schotten tussen de ‘zorgbranches’ te doorbreken. Wat alle Leger des Heils-onderdelen verbindt, is dat ze tot doel hebben vanuit het christelijk geloof iets voor anderen te betekenen. Algemeen jaarverslag 2007
Evangelisatie en pastorale zorg Het Leger des Heils heeft in Nederland meer dan zeventig korpsen (kerkelijke gemeenten) waar iedereen welkom is. Op zondag worden samenkomsten gehouden. Hier krijgt iedereen de kans zich te bezinnen op de zin van het bestaan, anderen te ontmoeten en tot rust te komen. Veel mensen gebruiken de begrippen ‘waarden’ en ‘normen’ om aan te geven dat ze behoefte hebben aan een goede moraal. Waarden en normen geven richting en bieden houvast. De Bijbel is hiervoor een geweldige inspiratiebron. Het Leger des Heils gelooft overigens niet in het dicteren van standpunten. Wel wil het Leger des Heils de dialoog aangaan over wat waardevol en goed is. De kerkdiensten van het Leger des Heils kenmerken zich door enthousiaste samenzang en een praktijkgerichte bijbeloverdenking. Kerkelijke sociale hulpverlening Uit liefde voor God en de medemens richten de korpsen (kerkelijke gemeenten) van het Leger des Heils zich, naast de zondagse kerkdienst, ook op de maatschappelijke noden in de omgeving. Veel van dit werk wordt gedaan door vrijwilligers. Dankzij hen zijn vele vormen van eenvoudige hulpverlening mogelijk. Voorbeelden hiervan zijn Raad- & Daadbalies, het bezoeken van eenzame mensen en het verstrekken van voedsel en kleding. Internationale Hulpverlening Het Leger des Heils (The Salvation Army) is momenteel internationaal actief in 115 landen. Van deze landen zijn er 66 die door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) worden gerekend tot de ontwikkelingslanden. Het internationale Leger des Heils steunt zo’n 600 ontwikkelingsprojecten die plaatsvinden in de regio’s Afrika, Azië, Latijns- en Midden-Amerika, het Caribische gebied en OostEuropa. Het gaat om projecten of programma's op het gebied van gezondheidszorg, HIV/Aids, onderwijs en training, opvang, landbouw, microkredieten, water en milieu, rampen, herstel en wederopbouw. Het initiatief voor deze projecten komt vanuit de lokale bevolking in de ontwikkelingslanden. De afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking van het Leger des Heils in Nederland ondersteunt, adviseert, coördineert, evalueert en controleert een aantal van deze projecten en programma’s. Maatschappelijke Opvang De maatschappelijke opvang is het vangnet van de samenleving: als je nergens anders meer terechtkunt, kun je, voor zover de capaciteit toereikend is, een beroep doen op deze vorm van hulp. De maatschappelijke opvang omvat verschillende vormen van hulpverlening zoals: voorzieningen voor nachtopvang en dagopvang voor al dan niet verslaafde daken thuislozen, postadres en inkomensbeheer voor daklozen, opvang van zwerfjongeren, vrouwenopvang, woonvoor-
zieningen voor dak- en thuislozen onder wie mensen met een psychiatrische problematiek (sociale pensions), crisisopvang en begeleid wonen. Daarnaast gaan medewerkers gericht op zoek naar zorgmijdende daklozen, de ‘buitenslapers’ (het zogeheten ‘veldwerk’), en worden door inzet van ‘soepbussen’ daklozen van voedsel, kleding en dekens voorzien. Ouderen- en gezondheidszorg In de ouderen- en gezondheidszorg gaat het behalve om goede huisvesting vooral om goede zorg en de juiste behandeling. Het uitgangspunt daarbij is dat de zorg afgestemd moet zijn op de behoefte van de zorgvrager, waarbij de wens om zo lang mogelijk in het eigen leefmilieu te blijven, gerespecteerd wordt. Het Leger des Heils biedt thuiszorg, zorg aan ouderen in verzorgingshuizen, verpleeghuiszorg, (kinder)hospice-zorg en zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren. Ook de tien over Nederland verspreide meerzorgafdelingen voor chronisch (bijvoorbeeld Aids/HIV) of ernstig zieke, al dan niet verslaafde, dak- en thuislozen rekent het Leger des Heils tot deze branche. Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) De forensische GGZ-kliniek van het Leger des Heils, voor jeugd en volwassenen, kent drie behandelvormen die complementair aan elkaar zijn: licht waar het (weer) kan, zwaar waar het (nog) moet. De klinische behandeling vindt plaats op de locatie in Lunteren. Daarnaast is er een deeltijdkliniek in Arnhem en een polikliniek. Deeltijdbehandeling kan een alternatief zijn voor of een vervolg op klinische behandeling. Ook biedt deeltijdbehandeling mogelijkheden als poliklinische behandeling niet voldoende is. In de achterliggende jaren is het voor het Leger des Heils mogelijk geworden om woonvoorzieningen (RIBW’s) te creëren voor voormalig dak- en thuislozen. De groep mensen die hiervan gebruik maakt, kampt met psychische stoornissen en/of een verslavingsproblematiek en een aantal van hen is met justitie in aanraking gekomen. Zij redden het doorgaans niet op eigen kracht, zijn veelal niet ‘plaatsbaar’ in reguliere hulp- en zorginstellingen en hebben behoefte aan een rustpunt en structuur in hun leven. De doelstelling van de Leger des Heils-RIBW’s is het garanderen van een menswaardig bestaan en waar mogelijk ook opbouw en herstel van een eigen sociaal netwerk en het vinden van een zinvolle dagbesteding. Jeugdzorg Het Leger des Heils is in een aantal provincies actief op het gebied van jeugdhulpverlening. De hulp richt zich op de dagelijkse zorg voor de opvoeding en behandeling van kinderen (en hun ouders) die in nood verkeren. In sommige situaties is het noodzakelijk dat kinderen tijdelijk komen wonen in een jeugdhuis, gezinshuis of bij een projectgezin van de organisatie. Het Leger des Heils beschikt ook over een landelijk werkende organisatie voor pleegzorg. Verder bieden medewerkers van het Leger des Heils aan ouders en kinderen in hun eigen woning opvoedingsondersteuning en/of trainingsprogramma’s, bijvoorbeeld via video-hometraining. De landelijk werkende jeugdbescherming van het Leger des Heils verleent hulp aan kinderen en hun gezinnen in een problematische opvoedingssituatie. Deze hulpverlening vindt plaats vanuit een justitieel kader. Reclassering De reclasseringsactiviteiten van het Leger des Heils zijn erop gericht om (ex-)gedetineerden te helpen bij hun terugkeer in de
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Preventie en Maatschappelijk Herstel
“Wat alle Leger des Heilsonderdelen verbindt, is dat ze tot doel hebben vanuit het christelijk geloof iets voor anderen te betekenen.”
maatschappij. De cliënten van de Leger des Heils-reclassering zijn veelal mensen met complexe problemen die hun mogelijkheden tot verbetering negatief beïnvloeden. Deze groep kent een hoog recidive (‘veelplegers’) en is door het ontbreken van een eigen netwerk langdurig aangewezen op professionele hulp en steun. Verslavingszorg Er zijn veel verslaafden die regelmatig aankloppen bij de verschillende voorzieningen voor maatschappelijke opvang van het Leger des Heils. Vaak kan (nog) niet veel meer hulp geboden worden dan iets te eten en te drinken geven en een slaapplaats voor de nacht bieden en wachten totdat zij zelf aangeven dat zij een einde willen maken aan een verslaving. De Leger des Heils opvangvoorzieningen werken daarom veel samen met de lokale instellingen voor verslavingszorg. Daarnaast beschikt het Leger des Heils zelf over een ontwenningscentrum in Apeldoorn. De meeste mensen die hier om hulp vragen, hebben een zeer lange verslavingscarrière achter de rug die in sociaal en fysiek opzicht allesverwoestend is, met vaak jarenlange niet succesvolle interventies van de reguliere verslavingshulpverlening.
Activiteiten als ‘10’ voor Toekomst en Grijs Genoeg(en), bijzondere schoonmaakprojecten, buurtgerichte woonbegeleidingsprojecten, sociaal cultureel werk en sociale activeringsprojecten, richten zich op preventie van een dreigend zelfstandigheidsverlies en op maatschappelijk herstel voor degenen die meer zelfstandigheid nastreven. Hoewel al deze activiteiten specifieke Leger des Heilskenmerken hebben (laagdrempelig, vasthoudend, samenhangend en zingevingsgericht) worden ze lokaal/regionaal ‘passend’ gemaakt. Hierbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheden en beperkingen van de in de regio aanwezige Leger des Heils afdelingen en samenwerking gezocht met woningbouwcorporaties, politie, GGD, kredietbanken, andere hulp- en zorginstellingen, buurtwinkeliersverenigingen, belangenorganisaties, etc. Voor een flink aantal Nederlanders is op vakantie gaan niet weggelegd. Dat kan zowel financiële als andere oorzaken hebben. Soms zijn de problemen binnen een gezin zo groot dat een ouder geen energie meer overhoudt om iets leuks met de kinderen te doen. Het Leger des Heils biedt daarom in het eigen Hotel en Congrescentrum Belmont in Ede mensen de mogelijkheid om, tegen een geringe vergoeding, een vakantie door te brengen. Kledinginzameling Het Leger des Heils zamelt gebruikte kleding in bij particulieren, scholen, bedrijven en gemeenten. De inzameling van gebruikte kleding is goed voor het milieu. Tegelijkertijd wordt een deel van de ingezamelde kleding rechtstreeks ingezet voor nationale en internationale hulpverlening. Ook wordt een deel van de kleding tegen lage prijzen verkocht in de eigen kledingwinkels. Tevens genereert het Leger des Heils financiële middelen uit de verkoop van overtollige kleding, wat ten goede komt aan de hulpverlening.
0
0
Maatschappelijke analyse
Algemeen jaarverslag 2007
Maatschappelijke analyse Het Leger des Heils kiest binnen de maatschappelijke ontwikkelingen positie. De keuzes die het Leger des Heils maakt zijn gebaseerd op de opdracht van de organisatie om er te zijn voor de meest kwetsbaren en zo in daad en woord het evangelie van Jezus Christus gestalte te geven. Zingeving, ontkerkelijking en afnemend vertrouwen in kerken Het blijkt voor veel mensen moeilijk te zijn om een zinvol leven te leiden. Een zinvol leven heeft onder meer te maken met het gevoel iets voor een ander te kunnen betekenen en het hebben van een toekomstperspectief. In een geïndividualiseerde maatschappij zijn veel mensen op zoek naar geborgenheid en vormen van spiritualiteit en godsbeleving. Hierbij valt op dat velen dit niet zoeken in bestaande instituties (waaronder kerken) maar in het verrichten van zingevende activiteiten in vrije tijd of beroep. Bijna 50% van de Nederlanders gelooft in een leven na de dood en ongeveer 40% gelooft dat er een hemel bestaat. Ontkerkelijking is in Nederland nog altijd een trend die nog geen duidelijke tekenen van een omkering vertoont. De invloed van de kerken op de samenleving is afgenomen. De bevolking heeft tegenwoordig minder vertrouwen in de kerken dan in het onderwijs of in het bedrijfsleven. Het idee dat de kerken goede oplossingen hebben voor individuele en sociale problemen, leeft nog minder. Pas als het gaat om zeer abstract geformuleerde problemen, zoals armoede en discriminatie, begint het gezag van de kerken weer te tellen. Sociale samenhang De Nederlandse overheid staat de omslag van de verzorgingsstaat naar een verzorgingssamenleving, de ‘civil society’, voor. Gelijktijdig vindt er een herijking plaats van verantwoordelijkheden tussen de diverse overheidslagen (decentralisatie van rijksoverheid naar provincies en gemeenten) en tussen overheid en samenleving, waarbij een groter beroep wordt gedaan op de zelfredzaamheid van burgers. De overheid bevordert dat mensen zolang mogelijk in hun eigen thuissituatie blijven of daar weer in terugkeren. Daarbij doet ze een beroep op de sociale infrastructuur voor de informele zorg, zoals mantelzorgers, burenhulp en kerkelijke ondersteuning. Dit staat
‘haaks’ op de zakelijke, geprotocolliseerde benadering die zich de laatste jaren in de zorg heeft voltrokken. Ook is daarbij nog maar de vraag in hoeverre kleiner wordende en vergrijzende religieuze instituties dit alles kunnen opvangen. Het Leger des Heils is van mening dat een ‘civil society’ niet vanzelf tot stand komt in een samenleving waar de sociale samenhang aan het afkalven is. Traditionele verbanden zijn weggevallen en mensen zijn minder op elkaar betrokken geraakt. Mensen hebben steeds meer moeite met het aangaan en onderhouden van sociale relaties. De meest kwetsbaren ontberen mede hierdoor vaak een sociaal netwerk. Terugdringen van sociale uitsluiting is een belangrijke doelstelling van overheidsbeleid. Er is een groeiend besef dat (cumulatie van) problemen zoveel mogelijk in samenhang moeten worden aangepakt. Ondanks de overheidsinspanningen beoordeelt het Leger des Heils het risico van marginalisering en sociale uitsluiting in de hedendaagse samenleving hoog. Het Leger des Heils uit regelmatig zijn zorgen aan de rijksoverheid over de toegankelijkheid van de zorg voor de ‘onderlaag van de samenleving’. Deze groep mensen heeft meerdere problemen tegelijkertijd die niet alleen binnen het zorgstelsel opgelost kunnen worden. Afstemming met wet- en regelgeving op andere leefgebieden (zoals wonen, werk, schulden, justitie) ontbreekt. Het risico bestaat dat door veranderingen in het zorgstelsel en de overgang naar marktwerking er groepen hulpvragers ontstaan die niet adequaat worden opgevangen. De heersende opvatting is dat marktwerking meer ondernemersvrijheid geeft aan zorgaanbieders om op creatieve wijze in te spelen op zorgvragen en efficiëntieprikkels met zich meebrengt. Uiteindelijk moet dit resulteren in een optimale prijs-kwaliteitverhouding in de zorg. Echter de noodzakelijke integrale ontschotte zorg voor kwetsbare groepen dreigt in gevaar te komen door het te ver doorvoeren van
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
het marktmechanisme in de zorg. Er komen steeds meer inkopende partijen en de trend tekent zich af dat hulp en zorg in toenemende mate wordt ’opgeknipt’ in specifieke deelproducten en wordt ‘verkaveld’ naar regio’s. Zorginkopers streven voor hun eigen opdrachtgever doelmatigheid na. Zorgaanbieders verhouden zich hiertoe en brengen efficiëntie in hun bedrijfsvoering aan. Het bieden van zorg aan mensen die met meer dan één hulp-/zorgvraag kampen, leidt tot extra niet genormeerde activiteiten en is daardoor niet aantrekkelijk. Dit kan leiden tot schaarste in het aanbod van hulp en zorg aan mensen met complexe problematiek. Het Leger des Heils heeft ook meerdere malen aangegeven dat de rijksoverheid tekortschiet in haar landelijke regierol als het gaat om een eenduidige en efficiënte informatievoorziening. Het gevolg hiervan is een verdere toename van vele gescheiden registratiesystemen. Er is inmiddels een bureaucratisch geheel ontstaan van verschillende indicatiestellingen, eigen bijdragen-regelingen, registratie- en verantwoordingseisen en financieringsstromen. Mensen die een beroep doen op hulp en zorg verdwalen gemakkelijk in voor hen weinig inzichtelijke processen. Het leidt tot communicatiestoornissen en een aanmerkelijke verzwaring van administratieve lasten bij zorgaanbieders. Uiteindelijk vallen de meest kwetsbare mensen, voor wie de regelingen misschien wel het meest zijn bedoeld, buiten de boot. Ontwikkelingssamenwerking: aandacht voor resultaatgerichtheid en effectiviteit In 2000 hebben 189 landen de Millenniumverklaring ondertekend. De landen gaan zich actief inzetten om de wereldwijde armoede te bestrijden. Hiervoor zijn acht Millennium Ontwikkelingsdoelen gesteld. Deze moeten in 2015 gehaald zijn. De laatste inzichten zijn dat op een aantal doelen (bijvoorbeeld educatie) aanzienlijke verbeteringen gerealiseerd worden, maar dat het niveau van de Millenniumdoelen in absolute zin in 2015 niet gehaald zullen zijn. Positief is echter dat het proces van de millenniumdoelstellingen wereldwijd tot bewustwording en initiatieven leiden. Armoedebestrijding is het hoofddoel van de ontwikkelingssamenwerking die de Nederlandse overheid aangaat. Het kabinet is van mening dat Nederlandse maatschappelijke organisaties op dit terrein een rol te vervullen hebben. Veel van het feitelijke werk in ontwikkelingssamenwerking wordt niet door de overheid gedaan, maar door maatschappelijke organisaties. De Nederlandse overheid heeft in 2006 het subsidiesysteem voor de in Nederland gevestigde maatschappelijke organisaties die participeren in ontwikkelingssamenwerking herzien in een medefinancieringsstelsel. Hierdoor is het mogelijk geworden dat ook andere organisaties dan, de tot dan toe gesteunde organisaties voor ontwikkelingssamenwerking, een aanvraag mogen indienen voor de financiering van werk in ontwikkelingslanden. Dit financieringssysteem geldt voor de periode van 2007-2010. Om de slagkracht van ontwikkelingssamenwerking te vergroten, en om samenhangende hulpverlening te kunnen bieden, blijft samenwerking een belangrijk thema. Ook vanuit de Nederlandse overheid is hiervoor grote aandacht. Voor het in stand houden van draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking, is het van belang dat de effecten van ontwikkelingssamenwerking worden gecommuniceerd naar het publiek. De afgelopen jaren wordt er meer gevraagd naar de resultaatgerichtheid van activiteiten op het gebied van ontwikkelings-
samenwerking en is er verhoogde aandacht voor effectiviteit van de hulpverlening. Mede in reactie hierop is binnen de ontwikkelingssamenwerking een omslag gaande van een “projectmatige aanpak” naar een “programmatische aanpak”: verschillende projecten die inspelen op eenzelfde problematiek worden gebundeld tot een programma. Dit bevordert een meer effectieve hulpverlening, en maakt het meten van resultaten eenvoudiger. Het Leger des Heils vindt dit een positieve en legitieme tendens. Tegelijkertijd signaleert de organisatie een grotere productie van beleidsdocumenten en een toename van bureaucratie. Ook dreigen projecten met moeilijk meetbare/definieerbare variabelen, of projecten waarbij een lange adem noodzakelijk is, hierdoor buiten de boot te vallen. Echter, het ontbreken van snelle en meetbare resultaten maakt een project niet direct ineffectief. Schone leefomgeving Door de milieuvervuiling en klimaatverandering is de leefomgeving niet altijd zo schoon en veilig als iedereen zou willen. Afval van huishoudens en bedrijven belasten het milieu. Het afvalstoffenbeleid van de overheid is in de eerste plaats gericht op preventie: voorkomen dat afval ontstaat. Daarnaast streeft de overheid ernaar afval zoveel mogelijk her te gebruiken of nuttig toe te passen. Een aantal afvalstoffen, waaronder textiel, moet daarom apart worden ingezameld. Er zijn twee soorten hergebruik: producthergebruik en materiaalhergebruik. Een voorbeeld van producthergebruik is hergebruik van afgedankte kleding als tweedehands kleding. Bij materiaalhergebruik wordt het product voor iets anders gebruikt als waarvoor het oorspronkelijk was gemaakt. Zo wordt van nietbruikbare kleding poetslappen gemaakt of bijvoorbeeld vulling voor matrassen. In het Landelijk Afvalbeheerplan 2002-2012 geeft de overheid aan dat het streven er op gericht is dat 50% van alle afgedankte textiel van huishoudens gescheiden wordt ingezameld. In 2000 gooiden consumenten en bedrijven 218 miljoen kilo textiel weg. Daarvan is 72 miljoen kilo textiel gescheiden ingezameld voor hergebruik. De Nederlandse markt voor in te zamelen kleding en aanverwante artikelen wordt geschat op 85 miljoen kilogram. Het Leger des Heils realiseert ongeveer 1/3 deel van de inzameling van gebruikte kleding in Nederland. Aandacht voor Goede Doelen en Maatschappelijke Verantwoord Ondernemen Goede Doelen-organisaties staan in de belangstelling. Meer dan ooit wordt van deze organisaties verwacht dat ze het publiek informeren over hun werkwijze en prestaties. De laatste tien jaar is het beroep op de Goede Doelen-organisaties sterk gegroeid en is de publieke en media belangstelling voor hun functioneren toegenomen. Consumenten hebben een voorkeur voor bedrijven die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Vanuit de aandacht voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, zet de trend zich voort dat meer bedrijven Goede Doelen met geld of in natura ondersteunen. Consumenten willen in toenemende mate “verantwoorde goederen” consumeren. Niet alleen goederen die eerlijk verhandeld zijn, maar ook goederen die bijdragen aan een gezonde levensstijl. Eerlijke handel wordt gewaardeerd vanwege de vergroting van zelfredzaamheid van ondernemers in ontwikkelingslanden. Een belangrijke reden hiervoor is dat dit de mensen in ontwikkelingslanden niet afhankelijk maakt van financiële hulp. Juist het bevorderen van zelfredzaamheid en het in staat stellen om in een eigen levensonderhoud te voorzien, is voor de meeste Nederlanders een belangrijk uitgangspunt.
0
10
Terugblik 2007
Algemeen jaarverslag 2007
Terugblik 2007 Wat goed gaat en wat beter kan Het jaar 2007 kenmerkte zich wederom door een gestage groei aan activiteiten. Hierdoor namen de bestedingen aan de doelstellingen van het Leger des Heils toe met € 18,5 miljoen van € 214,7 miljoen in 2006 tot € 233,2 in 2007. Deze uitbreiding met 8,6 % werd met name mogelijk door extra inkomsten voor activiteiten, die vanuit overheidsregelgeving werd bekostigd. Het batig saldo over 2007 bedraagt € 3,5 miljoen (begroot € 1.8 miljoen). Het afgelopen jaar zijn successen geboekt op een aantal belangrijke terreinen. Evenzeer zijn er onderwerpen naar voren gekomen waarvoor in de komende periode extra aandacht nodig is. Van zowel de successen als de verbeterpunten worden hier een aantal belangrijke voorbeelden weergegeven. Successen (wat goed gaat)
Verbeterpunten (wat beter kan)
1. Kwaliteit geborgd
1. Informatieverstrekking aan cliënten
2. Het aantal dak- en thuislozen blijft dalen
2. Hulpverlening aan chronisch verslaafden
3. Bedrijfsontwikkeling ReShare
3. Beschikbaarheid (betaald) werk voor hulpvragers
4. Cliëntenbejegening
4. Aanwezigheid in de buurten
5. Medewerkers ervaren werk als zinvol
5. Beleggingsresultaat
6. Verwerving accommodaties voor hulpverlening
6. Financiën kerkelijk werk
7. Uitbreiding betrokkenheid projecten
7. Fondsenwerving
ontwikkelingslanden
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Successen Kwaliteit geborgd De welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils behaalde in 2007 het HKZ-Keurmerk voor alle sectoren waarin de organisatie actief is. Dit is een bijzondere prestatie omdat het niet alleen aangeeft dat er kwalitatief goede hulp en zorg wordt geboden, maar zeker ook omdat het een krachtinspanning van bijna alle medewerkers is geweest om deze mijlpaal te kunnen bereiken. Op 1 januari 2008 zijn de belastingregels voor algemeen nut beogende instellingen (ANBI) op het gebied van schenking, successie en aftrek van giften (inkomsten- en vennootschapsbelasting) veranderd. Een ANBI is een kerkelijke, levensbeschouwelijke, charitatieve, culturele, wetenschappelijke of algemeen nut beogende instelling die als zodanig door de Belastingdienst is aangewezen. Alleen instellingen die de Belastingdienst heeft aangewezen als een ANBI kunnen gebruikmaken van fiscale voordelen. Eind 2007 verstrekte de belastingdienst een groepsbeschikking waarin het Leger des Heils vanaf 1 januari 2008 als ANBI is aangewezen. Het Leger des Heils verhoudt zich als fondsenwervende instelling tot de regelgeving van het CBF. Dit toezichthoudende en onafhankelijke orgaan toetst periodiek de werkwijze en verantwoording van fondsenwervende instellingen. Fondsenwervende instellingen die volgens het CBF aan de gestelde criteria voldoen, mogen het CBF keur voeren. Het Leger des Heils draagt sedert 1999 dit keurmerk. In 2007 is het Leger des Heils opnieuw door het CBF getoetst in het kader van een zogenaamde vierdejaarscontrole. Als uitvloeisel van de toekenning van subsidie door het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking voor een aantal Leger des Heilsprojecten voor speciaal onderwijs in Latijns-Amerika, is de werkwijze van projectmonitoring in overeenstemming gebracht met de eisen die het Ministerie hieraan stelt. In 2007 is gestart met het “Community Project Management Support” systeem (CPMS), waarmee door het Leger des Heils wereldwijd ontwikkelingsprojecten beter gevolgd kunnen worden. De partners in ontwikkelingslanden krijgen een aantal praktische handvatten, waarmee zij de kwaliteit van hun projecten kunnen verbeteren. Ook resulteert deze aanpak in extra aandacht voor de duurzaamheid van het project. In samenwerking met de externe vermogensbeheerders heeft het Leger des Heils de periodieke screening van haar effectenportefeuille uitbesteed aan DSR (Dutch Sustainability Research) te Zeist. Dit onderzoeksinstituut is gespecialiseerd in het verkrijgen en toepassen van ethische beoordelingen van ondernemingen en staten. De screening door DSR ten behoeve van het Leger des Heils is erop gericht om beleggingen in maatschappelijke en (voor het Leger des Heils) ethisch niet-gewenste activiteiten te vermijden. Het aantal dak- en thuislozen blijft dalen Het aantal mensen dat met dak- en thuisloosheid te maken krijgt, is in 2007 wederom gedaald. In 2007 deden 14.083 mensen een beroep op de maatschappelijke opvangvoorzieningen van het Leger des Heils. In 2003 ging het nog om 21.094 mensen. Hiermee wordt de trend doorgezet dat het aantal dak- en thuislozen afneemt. In de afgelopen jaren is niet alleen de hulpverlening intensiever geworden, maar ook is het Leger des Heils steeds beter in staat mensen eerder te bereiken. Daardoor kan het aantal uithuiszettingen worden gereduceerd. De jaarlijkse toestroom van nieuwe
dak- en thuislozen naar opvangvoorzieningen liep terug van 8.666 mensen in 2003 naar 7.194 mensen in 2007. Bedrijfsontwikkeling ReShare (kledinginzameling) Het Leger des Heils heeft een belangrijke positie in de inzameling van gebruikte kleding in Nederland. Jaarlijks wordt door het kledinginzamelingsbedrijf van het Leger des Heils (ReShare BV) ruim 25 miljoen kilogram ofwel ca. 35% van alle afgedankte Nederlandse kleding ingezameld. Voorgaande jaren is sterk ingezet op verbetering van zowel de werkwijze als de financiële doelstelling van ReShare BV. In 2007 is voor het eerst sedert jaren een positief bedrijfsresultaat behaald. Dit verbeterde resultaat komt niet alleen voort uit gestegen marktprijzen voor gedragen kleding, maar voor een belangrijk deel ook door een efficiëntere bedrijfsvoering. De financiële bijdrage uit de kledinginzameling aan de activiteiten van het Leger des Heils bedroeg in 2007 ruim een half miljoen euro. Statutair wordt het gehele resultaat bestemd ter financiering van niet-gesubsidieerde activiteiten van het Leger des Heils. Eind 2007 is het bedrijfsburo van de hoofdvestiging van ReShare BV verhuisd van Roosendaal naar een veel beter geschikte accommodatie in Oosterhout. Cliënten voelen zich vriendelijk, respectvol en serieus bejegend Het uitgangspunt ‘cliënt centraal’ met daarbij een passende benadering staat hoog in het vaandel van het Leger des Heils. Medewerkers worden daarvoor toegerust. In 2007 hebben 637 medewerkers, werkzaam in de welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils, de bij deze training behorende toets met goed gevolg afgelegd en hebben zij behorend certificaat ontvangen. Door een externe instantie is een cliënttevredenheidsmeting uitgevoerd. De cliënten geven de door het Leger des Heils geboden zorg- en hulpverlening een rapportcijfer van 7,2. Uit dit onderzoek blijkt ook dat de medewerkers van het Leger des Heils veel respect hebben voor de individuele hulpvrager. De externe onderzoekers hebben aangegeven dat, in vergelijking met andere instellingen, de bejegening van cliënten binnen de afdelingen van het Leger des Heils opvallend gunstiger is. Medewerkers ervaren hun werk als zinvol Het ‘er zijn’ voor de kwetsbare medemens is binnen het Leger des Heils een basiswaarde die is geworteld in het geloof dat God er is voor iedereen, dus ook voor de minsten. In het ‘er zijn’ voor kwetsbare mensen speelt de identiteit van de organisatie, het persoonlijk geloof van de medewerkers en de specifieke Leger des Heils cultuur een belangrijke rol. Bij medewerkers van de welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils wordt regelmatig nagegaan hoe zij het werken bij de organisatie ervaren. In 2007 gaf 96% van de geënquêteerde medewerkers aan dat zij de inhoud van hun werk als zinvol ervaren. Verwerving van accommodaties voor hulpverlening Voor het Leger des Heils is belangrijk om over geschikte, cliëntvriendelijke accommodaties te beschikken. Verharding in de samenleving en afnemende tolerantie voor uitvallers van de maatschappij, maakt het niet eenvoudig om nieuwe accommodaties aan te trekken.
11
12
Terugblik 2007
Algemeen jaarverslag 2007
Ondanks de toename van het NIMBY-effect (“Not In My BackYard”) is het Leger des Heils er in geslaagd in 2007 zo’n dertien geschikte accommodaties te verwerven. Uitbreiding betrokkenheid projecten ontwikkelingslanden Nederland speelt ondanks haar relatief kleine omvang en bevolking internationaal een belangrijke rol als het gaat om ontwikkelingssamenwerking. Ook binnen de internationale Leger des Heils organisatie (The Salvation Army) is Nederland actief. Beleidsmatig participeert het Leger des Heils vanuit Nederland in de “International Consultancy Group”, het wereldwijde beleidsorgaan van The Salvation Army op gebied van lokale ontwikkelingssamenwerking (“community development”). Bij de uitvoering van ontwikkelingsprojecten sluit het Leger des Heils in Nederland aan op de Millenniumdoelstellingen die in 2000 door regeringsleiders van 189 landen zijn gemaakt: vóór 2015 moeten armoede, ziekte en honger ver teruggedrongen zijn. Deze millenniumdoelen vormen ook het kader van het ontwikkelingsbeleid van de Nederlandse overheid. Voor deze kabinetsperiode heeft minister Koenders vier prioriteitsgebieden geformuleerd: 1) fragiele staten en postconflictgebieden 2) economische groei en verdeling 3) duurzame energie 4) vrouwenrechten. In 2007 is de afdeling van het Leger des Heils, die zich met internationale ontwikkeling- en samenwerking bezighoudt, in omvang en kwaliteit gegroeid. Dit vertaalde zich in een intensievere projectbewaking en leidde tot betere projectuitkomsten. In 2007
is een bedrag van ruim € 3 miljoen besteed, verdeeld over 39 grotere projecten en een aantal kleine sponsorprojecten. Het Leger des Heils is van oudsher actief in onderwijsprojecten in ontwikkelingslanden. De laatste jaren zijn daar andere accenten bijgekomen zoals HIV-Aids voorlichting in lokale gemeenschappen (bv India), microkredietprojecten (bv China) en landbouw/ watervoorziening (verschillende landen in Afrika). Het komende jaar wordt het programmabeleid geëvalueerd om het aantal landen en thema’s te verminderen zodat meer kennis en ervaring beschikbaar is om de meer complexere projecten adequaat te begeleiden. Het onderwerp “Anti Trafficking” (gericht tegen mensenhandel met seksuele of andere doeleinden) is in alle werelddelen een aandachtspunt. Vanuit haar ervaring in hulpverlening rond prostitutie en de internationale spreiding van de organisatie is het Leger des Heils wereldwijd een bondgenoot tegen mensenhandel. Het Leger des Heils in Nederland is samen met de Engelse collega’s donor van een anti-mensenhandel project in Malawi. Het project is gericht om de lokale overheid te ondersteunen bij het tegen gaan van smokkelen van kinderen over de grens van Malawi naar Zambia waar ze verkocht worden als huisslaaf. Het project bevat ook een crisisopvangcentrum, waar geredde kinderen tijdelijk op verhaal kunnen komen en verdere begeleiding krijgen. In het najaar van 2007 is door het Leger des Heils in Nederland de Door-Geef-Bon gelanceerd. Eind 2007 was een bedrag ad € 70.000 beschikbaar gekomen voor een aantal kleinere projecten op het gebied van ontwikkelingssamenwerking.
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Verbeterpunten Informatieverstrekking aan cliënten Uit de in 2007 gehouden cliënttevredenheidsmeting is naar voren gekomen dat de informatieverstrekking aan cliënten van de welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils verbetering behoeft. Het gaat om het meer toegankelijk maken van informatie, om begeleidingsplannen waarin duidelijk(er) doelen van en afspraken over de hulpverlening worden vastgelegd en om medewerkers die er meer bewust van worden gemaakt welke waarde goede informatie kan vertegenwoordigen voor cliënten. Het Leger des Heils ziet het als een uitdaging en opdracht om binnen de mogelijkheden die er zijn hierin verbetering aan te brengen. Hulpverlening aan chronisch verslaafden Veel van de mannen en vrouwen die bij het Leger des Heils aankloppen voor hulp en begeleiding hebben te kampen met een vorm van verslaving. Met name in de laagdrempelige opvangvoorzieningen (dag- en nachtopvang) komen veel chronisch (alcohol- en drugs-) verslaafden. De begeleiding die aan hen kan worden gegeven is ontoereikend om met name de afhankelijkheid van verslavende middelen te verminderen. De verslavingskliniek van het Leger des Heils heeft goede ervaringen met de Libermanmethode. Er zullen extra inspanningen worden gepleegd om deze methode breed binnen de werkeenheden van de stichting in te kunnen zetten. Beschikbaarheid van (betaald) werk voor hulpvragers Het Leger des Heils heeft in de afgelopen periode geëxperimenteerd met het creëren van werk voor cliënten. In Ede is de lunchroom ‘SOEP’ opgezet, en in Lelystad is een kleinschalig tuincentrum/kwekerij/hoveniersbedrijf overgenomen. Op grond van de ervaringen in deze experimenten is het Leger des Heils van mening een baan voor iedereen (en dus ook voor de cliënten van het Leger des Heils) een te realiseren ambitie is. Het Leger des Heils zal daarom starten met een meer grootschalig innovatieprogramma ‘Werk voor iedereen’. Het Leger des Heils heeft onvoldoende expertise en slagkracht voor het ontwikkelen en exploiteren van retailformules. Daarom zal het Leger des Heils samenwerking met businesspartners zoeken. Aanwezigheid in buurten ‘Dichtbij de mensen zijn’ is voor alle onderdelen van het Leger des Heils essentieel. De in de afgelopen jaren ingezette beweging om meer buurtsteunpunten te hebben, stagneert en behoeft dan ook een extra impuls. Een innovatieprogramma is ingesteld dat zich hierop in de komende jaren gaat richten. Beleggingsresultaat Zonder eigen vermogen en beleggingsopbrengsten hiervan zou het voor het Leger des Heils niet mogelijk zijn om al haar activiteiten in stand te houden. Het rendement van het belegde vermogen wordt gebruikt voor financiering van niet, of slechts deels gesubsidieerde activiteiten. Met name de financiering van kerkelijke activiteiten van het Leger des Heils zijn voor een deel afhankelijk van deze beleggingsinkomsten. Het Leger des Heils heeft gekozen voor een defensieve portefeuille, waarbij een rendement tussen 5 en 6% wordt verwacht. In 2007 was dit echter lager (2 %). Het hierdoor ontstane tekort is ongeveer € 3 miljoen, waardoor de omvang van de ‘schommelreserve’ die de organisatie moet beschermen tegen koersschom-
melingen flink is teruggelopen. Als 2008 wederom een teleurstellend beleggingsjaar wordt, zal de bijdrage aan de (vooral kerkelijke) activiteiten moeten worden verminderd. Financiën kerkelijk werk Daar waar de kerkelijke activiteiten eind jaren ‘90 (financieel) vette jaren hebben gekend, bevindt het kerkgenootschap zich nu nadrukkelijk in de magere jaren. De kerkelijke activiteiten laten structureel een dekkingstekort zien van twee tot drie miljoen euro per jaar. Deze tekorten komen in mindering op de voor de kerkelijke activiteiten opgebouwde reserves. Daardoor vermindert echter het beschikbare bedrag dat in de komende jaren voor het kerkgenootschap belegd kan worden. In reactie hierop wordt in de korpsen (kerkelijke gemeenten) van het Leger des Heils een campagne gevoerd die gericht is op de kerkelijke achterban. In deze campagne wordt om bezinning gevraagd op de eigen bijdrage die men aan de kerkelijke organisatie ter beschikking stelt, en om bewust te geven zodat het kerkelijk werk kan worden voortgezet en uitgebouwd. Ook zal worden bezien welke kosten kunnen worden teruggedrongen. Fondsenwerving Het Leger des Heils wil terugkeren in de top van Goede Doelen als het gaat om naamsbekendheid en publieke waardering. Inzet van direct mail was tot nu toe vrijwel het enige middel dat ingezet werd voor fondsenwerving. Bij de selectie en differentiatie van (potentiële) donateurs werd gebruik gemaakt van “lifestyle”profielen. De uitvoering van de fondsenwervende activiteiten zal meer gestuurd gaan worden op rendement in combinatie met de toepassing van meerdere fondsenwerftechnieken. Bij het beheer van de donateuradministratie zal, als het gaat om selectie en differentiatie, met name gebruik gemaakt gaan worden van de zogenaamde RFM analyse (Recency, Frequency en Monetary value). Deze analyse weerspiegelt gedrag dat de donateur al heeft laten zien en blijkt een betere voorspeller voor toekomstig gedrag dan toepassing van analyse op basis van “lifestyle”-profielen. Eind 2007 heeft het Leger des Heils 396.000 donateurs en andere begunstigers. Hiervan zijn ongeveer 50% ‘actieve’ donateurs en 50% ‘slapende’ donateurs. Binnen de revitalisering van de fondsenwerving zijn drie speerpunten geformuleerd voor de benadering van donateurs: - actieve donateurs van ‘losse’ giften verzoeken om machtiging voor periodieke overboeking; - slapende donateurs reactiveren, weer op actieve status krijgen; - werving nieuwe donateurs om verdere teruggang tegen te gaan. Voor 2008 bestaat het voornemen om een ander type nieuwsbrief te ontwikkelen, dat beter geschikt is als communicatiemiddel met de achterban van donateurs.
13
14
De mensen van het Leger des Heils
Algemeen jaarverslag 2007
De mensen van het Leger des Heils
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Het Leger des Heils is een christelijke organisatie. Dat is de identiteit van waaruit het werkt. Die identiteit kan alleen maar bestaan, doordat deze wordt gedragen door de mensen die actief zijn in de organisatie. Allemaal ontlenen zij hun identiteit mede aan het geloof in Jezus Christus. Het gaat erom dat Jezus Christus een levende betekenis heeft in het leven van de mensen van het Leger des Heils, op welke wijze dan ook. De mensen van het Leger des Heils respecteren dat andere mensen een andere geloofsovertuiging en/of culturele achtergrond hebben. Zij bieden een luisterend oor en treffen zonodig regelingen om de ander, indien deze daaraan behoefte heeft, geestelijk bij te (laten) staan op een wijze die door die ander als passend wordt ervaren. De mensen van het Leger des Heils zijn in verschillende hoedanigheden verbonden aan de organisatie. Als belijdend lid van de kerk of als betaalde of vrijwillige medewerker. Sommigen zijn op meerdere manieren in het Leger actief. Lid van de kerk Heilssoldaten (4.719 per einde 2007) zijn de belijdende leden van het kerkgenootschap van het Leger des Heils. Zij beloven zich in te zetten voor de doelstelling van de organisatie en geen alcohol en drugs te gebruiken en niet te roken. De motivatie hiervoor is dat een heilssoldaat wat betreft levensstijl een voorbeeld wil zijn om zo anderen te helpen dit voorbeeld te volgen. Een levensstijl zonder alcohol, drugs en tabak is dus niet alleen in het belang van de heilssoldaat, maar ook in het belang van anderen. Het is daarmee tevens een protest tegen de onderkende gevaren voor mens en maatschappij. Heilssoldaten dragen op vrijwillige basis het Leger des Heilsuniform. Ook geïnteresseerden die geen heilssoldaat willen zijn, kunnen lid zijn van het kerkgenootschap. Zij onderschrijven wel de doelstellingen van het Leger des Heils, maar leggen geen belofte af en dragen geen uniform. Zij worden adherent-leden genoemd (1.224 per einde 2007). Het Leger des Heils kent ook jeugdleden onder de naam ‘jongsoldaat’ (494 per einde 2007). Zij dragen een aangepast uniform en doen mee aan jeugdprogramma’s binnen het kerkelijk werk. Een bijzondere groep heilssoldaten wordt gevormd door de heilsofficieren. Heilssoldaten die hun leven op basis van een geestelijke roeping beschikbaar stellen aan God en het Leger des Heils, kunnen officier worden. Officieren werken fulltime voor de organisatie, maar krijgen geen salaris (167 per einde 2007). Het Leger des Heils voorziet wel in hun levensonderhoud. Op basis van het aantal jaren dat iemand officier is, krijgt hij of zij een rang, zoals bijvoorbeeld kapitein of majoor. Vaak geven officieren leiding aan een korps (kerkelijke gemeente). Ook werkt er een aantal in andere onderdelen van het Leger des Heils, bijvoorbeeld in de maatschappelijke opvang. Op hun 65e levensjaar worden officieren op retraite gesteld, wat inhoudt dat zij uit de actieve dienst terugtreden (242 op retraite gestelde officieren per einde 2007). Het officierschap betreft een levenslange invulling.
Het Leger als werkgever Van zijn werknemers (4.589 per einde 2007) vraagt het Leger des Heils dat zij de doelstelling van het Leger des Heils onderschrijven. Daarom rekent het Leger des Heils de persoonlijke christelijke geloofsovertuiging tot één van de competenties van zijn betaalde medewerkers. Bij het aannamebeleid telt dit net zo zwaar mee als alle andere competenties, zoals vakbekwaamheid en geschiktheid. De werknemers van het Leger des Heils hebben verschillende (kerkelijke) achtergronden, maar delen in de kern hetzelfde geloof: het geloof in Jezus Christus dat inhoudt dat mensen God liefhebben met hart en ziel, met verstand en inzet van al hun krachten en dat ieder zijn naaste lief heeft als zichzelf. In 2007 is het Leger des Heils voor de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) gedaagd. Naar aanleiding van een wervingsadvertentie voor een applicatiemedewerker vroeg een inwoner van Amersfoort de CGB om een oordeel. Betrokkene gaf aan de christelijke identiteit van het Leger des Heils te respecteren en was van mening dat voor een dergelijke functie in het secundaire proces een geloofsovertuiging niet nodig zou zijn. Voor de CGB heeft het Leger des Heils betoogd dat christelijke identiteit in drie richtingen blijkt: in de omgang met cliënten, in de omgang met collega’s en in de omgang met externen. Een medewerker in het secundaire proces heeft ook met deze laatste twee te maken. Verder heeft het Leger des Heils benadrukt dat het niet ondenkbaar is dat medewerkers uit het secundaire proces ook direct met cliënten te maken krijgen. Dat kan wanneer medewerkers zich omscholen tot hulpverlener, omdat zij zich aangetrokken voelen door het werk met cliënten, of wanneer zij vanuit hun specifieke deskundigheid worden ingezet bij de scholing van cliënten. Beide komen in de praktijk van het Leger des Heils voor. Tenslotte is er het argument dat het Leger des Heils een actief loopbaanontwikkelingsbeleid kent. Dat houdt in dat bij gebleken geschiktheid medewerkers kunnen doorgroeien naar een leidinggevende functie. Deze laatste is identiteit- en cultuurdrager bij uitstek. Het Leger des Heils acht het niet wenselijk wanneer medewerkers van een dergelijke ontwikkeling zouden moeten worden uitgesloten, omdat zij eerst dan zouden worden geconfronteerd met de aanstellingseis van een christelijke geloofsovertuiging. In haar uitspraak van 14 juni 2007 heeft de CGB het Leger des Heils in het gelijk gesteld.
15
16
Risicoanalyse
Algemeen jaarverslag 2007
Risicoanalyse Activiteiten op het gebied van welzijns- en gezondheidszorg De aanpassingen van het zorgstelsel in Nederland vorderen gestaag. Voor aanbieders van welzijns- en gezondheidszorg die van veel ‘markten’ thuis (moeten) zijn, zoals het Leger des Heils, wordt deze herziening aangestuurd vanuit verschillende bestuurlijke kaders. Hierdoor ontstaan nieuwe risico’s met betrekking tot de welzijns- en gezondheidszorg van de organisatie en komen reeds bestaande risico’s in een ander perspectief te staan. Beheersrisico Gerelateerd aan voortdurend veranderende gecompliceerde weten regelgeving en nieuwe financieringsmethoden, zijn de grenzen van het absorptievermogen van organisatieonderdelen bereikt. De mogelijkheden van decentralisatie binnen de organisatie zijn in de achterliggende jaren vrijwel volledig benut. De innovatiekracht en -capaciteit van de organisatie dreigt te worden aangetast.
egen de achtergrond van de herziening van het zorgstelsel T in Nederland brengt de toenemende schaalgrootte en het groeitempo van de stichting dan ook op de volgende terreinen vraagstukken met zich mee:
n
n
n
n
n
oe blijft het mogelijk om centrale waarden en normen, missie, h visie en beleid van het Leger des Heils te vertalen naar alle lagen van de organisatie, hoe kan, terwijl financieringskaders voortdurend veranderen, noodzakelijke innovatie gerealiseerd worden, moeten er binnen de organisatie wijzigingen worden aangebacht in de sturingsverantwoordelijkheid, omdat thans ongedeelde vormen van hulpverlening opgesplitst (moeten) worden naar ‘arrangementen van meerdere deelproducten’, is het noodzakelijk om de kosten-toerekening aan vormen van hulp en zorg te wijzigen van een ‘verdeelsleutel’-methode naar een ‘activity-based-costing’-systeem, hoe kan de informatiehuishouding en de administratieve organisatie/interne controle (AO/IC) tijdig en accuraat worden aangepast.
Vanuit haar missie zal de organisatie zich in de komende jaren (nog) sterker gaan focussen op de meest kwestbaren in de samenleving. Het Leger des Heils zal zich binnen het (herziene) zorgstelstel ook als zodanig positioneren. Dit betekent dat een aantal bestaande voorzieningen zich meer dan voorheen gaat richten op bijzondere doelgroepen. Waar nodig worden voorzieningen hiertoe omgevormd of worden nieuwe voorzieningen opgezet. Kennis en ervaring van buiten het Leger des Heils, met name op het terrein van bedrijfsvoering, zullen worden aangeboord. Matchingsrisico De welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils richt
zich op mensen zonder helper. Deze mensen hebben te maken met een cumulatie van risicofactoren en problemen op meerdere leefgebieden. Veel activiteiten van het Leger des Heils worden dan ook uitgevoerd op de grenzen van door de overheid via regelgeving afgebakende financieringssystemen. Het gaat dan met name om de overgangsgebieden tussen Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, de Zorgverzekeringswet en de Wet op de Jeugdzorg en Reclassering. Tijdens de fase waarin elementen van bestaande regelgeving worden overgeheveld en tegelijkertijd worden herzien of afgeschaft, ontstaat het risico dat er ‘gaten vallen’. Hierdoor kan de toegankelijkheid van hulp en zorg voor cliënten van het Leger des Heils, al dan niet tijdelijk, bemoeilijkt worden. Het Leger des Heils zal zich beijveren om dergelijke neveneffecten van de stelselherziening tijdig te signaleren. Ondernemingsrisico De consequentie van een meer dynamische zorgsector (met functiegerichte bekostiging en marktwerking) is dat het ondernemingsrisico voor zorginstellingen toeneemt. Dit noodzaakt het Leger des Heils om kostenefficiency verder door te voeren en weerstandsvermogen op te bouwen. Specifiek is bezien of er voldoende weerstandsvermogen is voor de activiteiten die vanuit een overheidsregelgeving bekostigd worden. Eind 2006 is de omvang van dat deel van het weerstandsvermogen dat hiervoor bestemd is, te laag. Besloten is dat zo snel mogelijk en binnen de kaders van overheids-/subsdieregelingen, eigen vermogen zal worden opgebouwd totdat de gestelde minimumomvang is bereikt (zie ook het hoofdstuk ‘Vermogensbeleid’). Renterisico Ter financiering van vaste activa die ingezet worden voor de welzijns- en gezondheidszorgactiviteiten, heeft het Leger des Heils vreemd vermogen aangetrokken. Deze leningenportefeuille heeft een langdurig karakter. De organisatie loopt renterisico op de momenten van renteherziening van de opgenomen leningen. Om te bepalen welke renterisico’s in enig jaar gelopen worden, zijn in 2006 de renteherzieningen van de hele leningenportefeuille in kaart gebracht. Overwogen is om rente-instrumenten als een ‘paraplu’ over de gehele leningenportefeuille in te zetten, waardoor er een evenwichtige spreiding in het renterisico zou kunnen worden bereikt. Hiervan is echter afgezien, omdat dit specifieke beheerscapaciteit vergt en omdat dit de directe relatie tussen afzonderlijke vaste activa met de hiervoor aangetrokken leningen zou verbreken. Kerkelijke activiteiten Afnemend aantal kerkelijke leden De belangstelling om religie en spiritualiteit te beleven binnen institutionele kaders, zoals bijvoorbeeld kerken, neemt af. Het Leger des Heils heeft een eigen cultuur en traditie. Dit kan zowel aantrekkelijk als belemmerend zijn voor nieuwe leden. De uitdaging voor het kerkelijk werk van het Leger des Heils is dan
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
ook om met behoud van centrale waarden en normen, missie en identiteit, innovatieve activiteiten te ontwikkelen die een brug slaan naar mensen om op een eigentijdse wijze kerkelijk actief te worden.
oenwet. Het Leger des Heils heeft echter de voorkeur om de unieke eigenschappen van het retraitefonds te behouden. Tussen Leger des Heils en de Nederlandsche Bank vindt nadere afstemming plaats.
Structureel dekkingstekort van kerkelijke kosten
De inkomsten voor deze activiteiten komen van het Nederlandse publiek (direct mail acties, giften en nalatenschappen). Vanaf 2007 is ook subsidiëring in het kader van het Medefinancieringsstelsel door het Ministerie van Buitenlandse Zaken een belangrijke inkomstenbron.
De kerkelijke activiteiten worden niet vanuit overheidsgeld gefinancierd, maar door kerkelijke (leden)bijdragen, de opbrengst van tweedehands kleding, beleggingsopbrengsten en een deel van de inkomsten uit nalatenschappen. Ondanks de in 2004 ingezette reorganisatie is nog steeds sprake van een structureel dekkingstekort. In 2006 is een financieel verbeterprogramma gestart, dat op termijn (2013) moet leiden tot een ‘break-even’-situatie. Tot die tijd zullen jaarlijks tekorten worden onttrokken aan dat deel van het eigen vermogen dat bestemd is voor de kerkelijke activiteiten. Ontwikkelingen retraitefonds Aan Leger des Heils officieren worden, na het bereiken van de daartoe gestelde leeftijd, retraitetoelagen uitgekeerd. Daarnaast worden ook aanvullende uitkeringen gedaan aan officieren, die voor die datum arbeidsongeschikt zijn geworden. Deze uitkeringen komen ten laste van de voorziening voor retraitetoelagen. De voorziening wordt gevoed vanuit doorbelaste retraitekosten aan de aanstelling van de officieren en door het gerealiseerde beleggingsrendement van de specifieke beleggingen van het retraitefonds. De benodigde technische voorziening van het retraitefonds bedraagt volgens berekeningen van de actuaris € 23.1 miljoen (vorig jaar € 23.2 miljoen). Het lijkt erop dat de samenstelling van deelnemers in het retraitefonds gecombineerd met het gehanteerde voorzichtige toelageverhogingsbeleid heeft geleid tot een stabiele situatie.
Internationale ontwikkelingssamenwerking
Imagorisico De ontwikkelingsprojecten worden geïnitieerd en uitgevoerd door lokale afdelingen van het Leger des Heils in de gehele wereld. Ondanks een specifieke kwaliteitsorganisatie (nationaal en internationaal) die vanuit meerdere invalshoeken toezicht houdt, is een gestroomlijnde projectuitvoering niet gegarandeerd. Aangezien het de inzet van publieksgelden vanuit Nederland ten behoeve van kwetsbare mensen in ontwikkelingslanden betreft, is zorgvuldigheid bij iedere stap in de projectopzet, -uitvoering en -rapportage noodzakelijk. Onjuistheden kunnen snel uitwerking hebben op het imago van het Leger des Heils als totaal. Begrotingsrisico In beginsel zijn de kosten en opbrengsten voor ontwikkelingswerk in evenwicht, omdat projecten worden gezocht ter grootte van de beschikbare inkomsten. Er is voor gekozen de kwaliteit van de project- en ondersteunende organisatie in Nederland te versterken om beter invulling te kunnen geven aan de beoordeling van projectopzet, monitoring en evaluatie. Deze kwaliteitskeuze zal in de overgangsperiode leiden tot hogere organisatiekosten, waarna een groter projectvolume kan zorgen voor een nieuw evenwicht. Valutarisico
De op de balans verantwoorde retraitevoorziening ad € 22.3 miljoen is € 740.000 lager dan de bruto berekende voorziening (vorig jaar plus € 61.000). Het tekort is niet in de balans verantwoord, omdat de retraitetoelage volgens het retraitereglement niet kwalificeert als een “toegezegd recht”. De dekkingsgraad (dwz verhouding tussen belegde activa en de benodigde technische voorziening) daalde van 104.1% naar 97.4% vanwege een slecht beleggingsjaar. Het Leger des Heils streeft naar een dekkingsgraad van 120% voor het retraitefonds, waarbij dan aan beleggingen 20% overwaarde bestaat ten opzichte van het totaal van de actuarieel berekende verplichtingen. Deze overwaarde wordt wenselijk geacht om ruimte te bieden aan risicodekking vanwege beleggen en stijgende toelagen ter compensatie van koopkrachtverlies door inflatie. In de meerjarenplanning van het Leger des Heils wordt voor de komende jaren een jaarlijkse verbetering voorzien van ca. 2%, zodat de dekkingsgraad binnen afzienbare tijd weer boven de 100% uitkomt.
Veel van de projecten worden goedgekeurd en betaald in een andere valuta, vaak de Amerikaanse dollar. Tussen het moment van goedkeuring en afronding van het project kan een periode van enkele jaren liggen, waarin de valutakoers sterk kan fluctueren.
In 2007 zijn, evenals de laatste voorgaande jaren, de ingegane retraitetoelagen met de inflatie gecompenseerd. Dit houdt echter ook in dat niet de gehele koopkrachtverbetering (ten opzichte van actieve officieren) is verleend. De leiding is zich bewust van deze ongelijkheid en beoordeelt jaarlijks de situatie of de beschikbare middelen aanvullende indexatie van de retraitetoelagen mogelijk maakt.
Vanuit de wetgever en lokale overheden wordt kledinginzameling steeds meer als een afvalinzamelactiviteit beschouwd, die aan vergelijkbare normen moet voldoen als de inzameling van ander afval (huishoudelijk, chemisch, etc.). Dit heeft onmiskenbaar gevolgen voor de bedrijfsopzet. Tevens vragen lokale overheden vaker een financiële vergoeding voor het verlenen van een vergunning om kleding te mogen inzamelen. De kledinginzamelaars in Nederland zijn hierover in concurrentie met elkaar, omdat anders inzameling niet mogelijk is.
In 2007 hebben gesprekken plaatsgevonden met De Nederlandsche Bank als toezichthouder het kader van de Pensioenwet. Vanuit de toezichthouder bestaat de wens om alle emeritaatsfondsen (en ook het retraitefonds) onder te brengen onder de strekking van de Pensi-
Kledinginzameling Marktrisico Historisch gezien kent de opbrengstprijs van gedragen kleding een grillig verloop. Op dit moment is de marktprijs uit een dieptepunt naar een acceptabel niveau opgeklommen. Een sterke daling van de marktprijs zou de kledinginzamelonderneming van het Leger des Heils verlieslatend kunnen houden. Op korte termijn wordt dat risico niet als hoog ingeschat. Op het gebied van kledinginzameling is het Leger des Heils marktleider in Nederland. Een dergelijke positie biedt kansen, maar creëert ook kwetsbaarheid, omdat er eerder marktaandeel verloren dan gewonnen kan worden. Vergunningenrisico
17
18
Vermogensbeleid
Algemeen jaarverslag 2007
Vermogensbeleid Beleid inzake vorming eigen vermogen
e belangrijkste activiteiten van de Stichting D Leger des Heils zijn:
De onderkende functies van het eigen vermogen zijn:
n n n n
Sociale en maatschappelijke hulpverlening in Nederland; Evangelisatie en pastorale zorg; Internationale samenwerking en ontwikkeling.
n n n
Financiering van vaste activa; Egalisatie van nog niet-gerealiseerde inkomsten; Het voldoen aan de regelgeving; Weerstandsvermogen.
Voor de continuïteit van het uitoefenen van deze activiteiten is eigen vermogen noodzakelijk. De besturen van de onderscheiden juridische entiteiten voeren, gegeven de diversiteit van activiteiten en de hiermee samenhangende uitgaven en inkomsten, een zelfstandig vermogensbeleid. In dit beleid speelt de vaststelling van het benodigde eigen vermogen een belangrijke rol.
Op basis van deze onderkende functies is de behoefte aan eigen vermogen voor het Leger des Heils als geheel als volgt gedefinieerd: Financiering van vaste activa Vaste activa die ten behoeve van door de overheid gesubsidieerde activiteiten zijn aangetrokken, worden in beginsel gefinancierd met vreemd vermogen. Voor niet-gesubsidieerde activiteiten worden investeringen in vaste activa eerst dan gedaan, wanneer hiertoe voldoende eigen vermogen aanwezig is. Dit om te vermijden dat deze (niet-gesubsidieerde) activiteiten worden belast met toekomstige rente- en aflossingsverplichtingen. Om in de toekomst gebouwen die gefinancierd zijn met eigen vermogen, te kunnen vervangen zonder daar vreemd vermogen voor te moeten aantrekken, is het noodzakelijk dat dit eigen vermogen jaarlijks op peil wordt gehouden. Egalisatie van nog niet-gerealiseerde inkomsten Geldmiddelen die samenhangen met het aanhouden van het noodzakelijk geachte vermogen, worden belegd in aandelen, vastrentende waarden en onroerende zaken. Op de lange termijn wordt een rendement van 5 à 6% nagestreefd. Dit percentage is gebaseerd op een gemiddelde van twintig jaar performances over een beleggingsportefeuille die gemiddeld bestaat uit 75% vastrentende waarden en 25% zakelijke waarden. Aan het einde van het boekjaar worden de aan de beurs genoteerde beleggingen gewaardeerd tegen de dan geldende noteringen. Ten gevolge hiervan treden ongerealiseerde koersverschillen op die jaarlijks aanzienlijk fluctueren.
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Gelet op onder andere genoemde fluctuaties is ervoor gekozen om jaarlijks vaste rendementspercentages te hanteren bij de toedeling van de beleggingsinkomsten aan de diverse doelstellingen. De verschillen tussen werkelijke en veronderstelde inkomsten worden ten gunste of ten laste van de egalisatiereserve beleggingsopbrengsten gebracht. Daarnaast worden hier de nalatenschappen verantwoord die in het boekjaar zijn aangemeld maar nog niet zijn ontvangen. Eerst in het jaar van ontvangst, volgt beschikbaarstelling ter bekostiging van de doelstellingen. Het voldoen aan de regelgeving Overeenkomstig de richtlijnen van subsidiërende overheidsorganen en toezichthoudende instanties, worden verschillen tussen de werkelijke kosten en toegekende subsidiebudgetten specifiek gereserveerd voor de onderscheiden gesubsidieerde activiteiten. Weerstandsvermogen Om onverwachte tegenvallers te kunnen opvangen, moet hiervoor een weerstandsvermogen aanwezig zijn. Voor de bepaling van de
19
noodzakelijk geachte omvang wordt voor de via overheidsregeling gesubsidieerde activiteiten gebruik gemaakt van het gewogen weerstandsvermogen volgens een externe benchmark (Waarborgfonds voor de Zorgsector). Of – indien dit hoger is – 5%, doch ten hoogste 15% van de exploitatieomvang van de door de overheid gesubsidieerde activiteiten, inclusief de ontvangsten van hiermee samenhangende eigen bijdragen van cliënten Bij het wegvallen van inkomsten gedurende een periode van drie jaren dient het Leger des Heils in staat te zijn de niet-gesubsidieerde activiteiten op een verantwoorde wijze af te bouwen en/of alternatieve inkomsten te verwerven. De noodzakelijk geachte hoogte van dit weerstandsvermogen is gesteld op ten minste 1 en ten hoogste 1,5 maal de niet-gesubsidieerde exploitatiekosten, verminderd met de afschrijvingskosten van de gebouwen van waaruit niet-gesubsidieerde activiteiten plaatsvinden. In onderstaand overzicht wordt weergegeven de omvang van het weerstandsvermogen alsmede de hier aan gestelde onderen bovengrens.
De weerstandsfactor per 31 december 2007 is als volgt
(bedragen x 1 miljoen euro)
2007 2006 2005 2004 2003 Exploitatieomvang Besteed aan doelstellingen 233,2 214,7 196,8 178,6 167,2 Kosten eigen fondsenwerving 2,5 2,3 2,5 2,1 2,0 Kostprijs en uitvoeringskosten verkopen 11,0 12,3 9,7 7,2 3,7 Totale exploitatieomvang 246,7 229,3 209,0 187,9 172,9 Overheidsubsidies 196,7 178,9 163,5 140,6 122,2 Ontvangsten hulpvragers op grond van overheidsregelgeving 9,0 9,7 10,1 10,1 10,2 Exploitatieomvang gesubsidieerde activiteiten 205,7 188,6 173,6 150,7 132,4 Saldo: exploitatieomvang niet gesubsidieerde activiteiten 41,0 40,7 35,4 37,2 40,5 Berekening weerstandsvermogen per 31 december Ondergrens weerstandsvermogen gesubsideerde activiteiten 9,8 8,9 8,2 7,0 6,1 Ondergrens weerstandsvermogen niet gesubsideerde activiteiten 41,0 40,7 35,4 37,2 40,5 Ondergrens weerstandsvermogen 50,8 49,6 43,6 44,2 46,6 Bovengrens weerstandsvermogen gesubsideerde activiteiten 29,5 26,8 24,5 21,1 18,3 Bovengrens weerstandsvermogen niet gesubsideerde activiteiten 61,5 61,1 53,1 55,8 60,8 Bovengrens weerstandsvermogen 91,0 87,9 77,6 76,9 79,1 Besteedbaar vermogen 52,7 53,3 51,5 45,8 55,5 Vastgelegd vermogen 66,9 62,8 63,7 63,7 59,5 Fonds activa doelstelling -47,9 -45,0 -47,5 -49,0 -48,5 Fonds activa bedrijfsvoering -7,9 -8,6 -8,8 -9,7 -8,0 Beschikbaar weerstandsvermogen 63,80 62,50 58,90 50,80 58,50 Weerstandsfactor 70% 71% 76% 66% 74% (beschikbaar weerstandsvermogen / bovengrens weerstandsvermogen
20
Beleggingsbeleid
Algemeen jaarverslag 2007
Beleggingsbeleid De Stichting Leger des Heils beheert het belegde vermogen voor alle onderdelen en activiteiten van het Leger des Heils in Nederland. Eind 2007 bedroegen de beleggingen € 101 miljoen (vorig jaar € 110 miljoen).
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Doelstelling besteding beleggingsopbrengsten Jaarlijks besteedt het Leger des Heils ruim € 200 miljoen aan haar uitvoerende activiteiten. De beleggingsopbrengsten worden gebruikt voor de financiering van die activiteiten waarvoor het Leger des Heils niet over voldoende andere inkomsten beschikt. Voorbeelden daarvan zijn: ■ projecten vereenzamende ouderen; ■ kerkelijke sociale hulpverlening (diaconaat); ■ opvang van zwerfjongeren; ■ begeleiding van probleemgezinnen; ■ vakanties voor minder financieel draagkrachtigen.
Zonder het vermogen en de beleggingsopbrengsten hiervan zou het voor het Leger des Heils niet mogelijk zijn om haar activiteiten in stand te houden en te vernieuwen. Steeds weer laat het Leger des Heils innovatie zien in hulpverlening aan de meest kwetsbare medemens. Ons uitgangspunt is al 120 jaar lang dat hulp mogelijk moet zijn, ook al past het (nog) niet in financiële kaders van de overheid. Streefrendement en strategie Het Leger des Heils streeft naar een gemiddeld rendement op langere termijn tussen 5 en 6%. De gekozen strategie is defensief met een groot aandeel vastrentende waarden. Na een slecht beleggingsjaar 2006 en een eveneens teleurstellend beleggingsjaar 2007 heeft de directie in het najaar 2007, op verzoek van de Territoriale Financiële Raad (TFR), extern onderzoek laten doen naar de validiteit van de vastgelegde beleggingsstrategie. Onafhankelijk onderzoek door Bureau IBS van Doorn te Amsterdam bevestigde dat de door het Leger des Heils gevolgde werkwijze nog steeds past bij haar defensieve strategie en bij de langere termijn rendementsverwachting. Het onderzoek bevatte ook een aantal aanbevelingen ter verdere optimalisatie. Na accordering door de TFR in november 2007 zijn deze aanbevelingen in de mandaten van de externe vermogensbeheerders verwerkt.
De vermogensbeheerders hebben een eigen tactische afwijkingsmogelijkheid van 5% boven en beneden de afgesproken verdeling. Daarnaast bestaat de mogelijkheid van 5% extra bandbreedte nadat de vermogensbeheerders beargumenteerd vooraf toestemming hebben gekregen van de directie van Stichting Leger des Heils. Deze mogelijkheid is in 2007 niet benut. Voor de externe vergelijking van de beleggingsresultaten wordt gebruik gemaakt van de navolgende indices: Vastrentende waarden EFFAS Euro Government All Maturaties Bond Index Aandelen en beleggingsfondsen 80% MSCI Europe en 20% MSCI World (euro hedged) (Indirect) onroerend goed EPRA Euro zone net return Specifieke beleggingsafspraken In 2007 is eveneens de keuze gemaakt om 40% van de vastrentende beleggingen af te zonderen in een apart depot en te kenmerken als vast kerndeel. Hiermee wordt niet actief gehandeld, maar worden de beleggingen in beginsel aangehouden tot aflossing einde looptijd. Dit gedeelte van de portefeuille wordt niet op marktwaarde gewaardeerd, maar op nominale waarde. Deze werkwijze is in lijn met voorschriften van CBF en draagt bij aan een stabieler patroon van beleggingsinkomsten. De onderliggende beleggingen van dit kerndeel bestaan uit Europese staatsobligaties, in euro’s genoteerd. Vanwege de andere aard en horizon van de besteding van de beleggingen van het retraitefonds (zie pagina 56) wordt daar geen vast kerndeel aangehouden. Het beleggingsresultaat voor dit deel wordt zichtbaar in de voorziening voor retraiteverplichtingen. Bij beleggen in obligaties worden kwaliteitseisen gesteld aan de debiteur (zowel in absolute termen als gemiddeld in de mix). Het gebruik van derivaten is niet toegestaan.
Externe vermogensbeheerders Het beheer van de beleggingsportefeuille is opgedragen aan twee externe vermogensbeheerders: Staalbankiers (tot januari 2007: ING Bank) Schretlen & Co (tot december 2007: ABN-Amro Asset management) De keuze van de nieuwe vermogensbeheerders is gebaseerd op een mix van historische resultaten van gelijkwaardige portefeuilles, de kwaliteit van rapportage, duurzaamheidsscreening en beheerskosten. Beide vermogensbeheerders werken met hetzelfde beleggingsmandaat en rapporteren op verzoek van het Leger des Heils op identieke wijze hun behaalde resultaten. Normatieve portefeuilleverdeling (Technische Asset Allocatie) Voor de gehele beleggingsportefeuille is de verdeling (TAA) eind 2007 als volgt vastgesteld: Norm Feitelijk eind 2007 Vastrentende waarden 75% 79% (vooral staatsobligaties) Aandelen en beleggingsfondsen 20% 21% (Indirect) onroerend goed 5% -% © Developing World Markets
21
22
Meer accent op preventie en maatschappelijk herstel
Beoordeling beleggingsbeleid De beide vermogensbeheerders rapporteren maandelijks aan de Financieel Secretaris als uitvoerend directeur van Stichting Leger des Heils. Deze wordt ondersteund door een adviesgroep bestaande uit interne financieel deskundigen.
Algemeen jaarverslag 2007
Tenminste driemaal per jaar wordt het beleggingsbeleid geëvalueerd met de externe vermogensbeheerders. Deze evaluatie betreft de behaalde resultaten, de duurzaamheidsscreening, vooruitzichten en de bijzonderheden. Tenminste achtmaal per jaar worden de beleggingsresultaten, duurzaamheidsscreening en bijzonderheden door de Financieel Secretaris verantwoord aan de TFR. Algemeen Stichting Leger des Heils beheert het belegde vermogen voor alle onderdelen en activiteiten van het Leger des Heils in Nederland. Eind 2007 bedroegen de beleggingen gefinancierd met eigen vermogen € 81 miljoen (2006: € 89 miljoen). De beleggingstrategie van het Leger des Heils is defensief met een sterke nadruk op vastrentende waarden (vooral staatsobligaties). Daarnaast belegt de stichting ongeveer 25% in zakelijke waarden zoals aandelen, beleggingsfondsen en indirect onroerend goed. Detail overzicht In bijgaande tabellen vindt u de details van de beleggingen per einde jaar 2007. Daarbij is rekening gehouden met de verkoop begin 2008 van een aantal fondsen, die op basis van de ethische normen niet in de portefeuille thuishoren. Deze worden
Sociaal verantwoord beleggen Het Leger des Heils heeft al vele jaren geleden gekozen om haar grondbeginselen ook in haar beleggingsbeleid zichtbaar te maken. Dit leidde ertoe dat geen beleggingen waren toegestaan in wapenindustrie, alcohol, tabak en pornografie. Deze keuzes zijn naderhand uitgebreid tot de navolgende uitsluitinglijst: Tabak; Alcohol; ■ Pornografie en goedkoop amusement; ■ Gokken; ■ Wapen- en oorlogsindustrie (incl. toeleveranciers); ■ Fraude en corruptie; ■ Kinderarbeid, discriminatie en schending van mensenrechten; ■ Ernstige milieudelicten; ■ Aanwezigheid in “gevoelige” landen. ■ ■
nader toegelicht onder “Verkoopmutaties 2007 door toepassing ethisch normen”. Het Leger des Heils streeft naar een maximaal financieel rendement op haar portefeuille gebaseerd op een defensieve strategie. In de keuze tussen financieel rendement en toepassing van de uitsluitingen wordt ondubbelzinnig gekozen voor toepassing van de ethische normen. In 2006 en 2007 heeft het Leger des Heils, in samenwerking met haar externe vermogensbeheerders, de periodieke screening van haar effectenportefeuille uitbesteed aan DSR (Dutch Sustainability Research te Zeist). Dit gerenommeerd onderzoeksinstituut is gespecialiseerd in het verkrijgen en toepassen van ethische beoordelingen van ondernemingen en staten. Zij werkt daarbij samen met haar internationale netwerkorganisatie SIRI Company. De screening door DSR, ten behoeve van het Leger des Heils, is samen te vatten als enerzijds het effectief bewaken van de ethische uitsluitingen en anderzijds het vermijden van beleggingen in de slechtste 10% scoorders (op ethisch gebied) in de sector. Het Leger des Heils ontvangt maandelijks informatie van DSR, waarbij inzicht wordt gegeven in het totaalprofiel van de beleggingsportefeuille, alsmede eventuele signaleringen van overschrijding van de ethische beleggingsnormen. De externe vermogensbeheerders hebben in hun mandaat instructie gekregen om deze signaleringen adequaat te verwerken door dat betreffende fonds te verkopen. Mission based Investments Het Leger des Heils heeft haar vermogensbeheerders gevraagd om de mogelijkheden te onderzoeken naar de mogelijkheid om
Verkoopmutaties 2007 door toepassing ethische normen In de afgelopen periode is op basis van door DSR verstrekte informatie overgegaan tot actieve verkoop van de navolgende fondsen: Aandeel Siemens Mitsubishi Corp Toyota Motor Corp. Hitachi Ltd ENI Baker Hughes Arcelor Mittal Nestlé Hewlett Packard Corp. Tyson Food
Achterliggende reden Staat op zwarte lijst “Birma Campaign”. Tevens kritiek op activiteiten in Soedan Staat op zwarte lijst “Birma Campaign” Tevens gesignaleerde betrokkenheid bij kinderarbeid in ertsmijnen in India Juridische milieuclaims in USA Ook controverse vakbondsvrijheid Filippijnen Staat op zwarte lijst “Birma Campaign” Staat op zwarte lijst “Birma Campaign” Tevens kritiek op activiteiten in Nigeria Staat op zwarte lijst “Birma Campaign” Tevens kritiek op activiteiten in Iran Problemen met veiligheid en gezondheid werknemers Arbeidsomstandigheden werknemers Levering van cruciaal computersysteem voor kernwapens Schadevergoeding wegens gebleken (rassen)discriminatie
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
actief te beleggen in gebieden die rechtstreeks samenhangen met de missie van de organisatie. Op voorstel van Staalbankiers is in 2007 voor een bedrag ad € 500.000,- ingestapt in SNS Institutional Microfinance Fund. In totaal is de omvang van het fonds eind 2007 gegroeid tot ruim € 100 miljoen. Het nettorendement op 2007 bedroeg 3.9%. Dit beleggingsfonds richt zich over het financieren en participeren van gespecialiseerde microkredietverlenende banken in ontwikkelingslanden. Hoewel de ervaringen tot nog toe laten zien dat investeren in microkrediet voordelig kan zijn vanwege de balans, risico en rendement, is de belangrijkste drijfveer om via verantwoorde beleggingen armoede te bestrijden. Het fonds heeft inmiddels geïnvesteerd in 38 microkredietbanken in 19 verschillende landen, vooral in Latijns-Amerika en OostEuropa. In Afrika zijn er tot nu toe weinig geschikte investeringsmogelijkheden gevonden, met name vanwege het debiteurenrisico door de politieke instabiliteit van staten.
Een van de grotere beleggingen van SNS Institutional Microfinance Fund is Banco Solidario in Ecuador met een leningportefeuille van ca. € 200 miljoen. Solidario was in 1995 een van de eerste initiatieven in Latijns Amerika waarbij met private gelden financieringen werden verstrekt vanuit een sociaal uitgangspunt. Momenteel is de bank de grootste bank in haar soort in Ecuador met 850 werknemers, verdeeld over twintig filialen. De gemiddelde leninggrootte aan Solidario’s cliënten bedraagt ongeveer € 1.000,-. De helft van deze mensen leefde voorheen onder de armoedegrens. De bank wil zich extra inspannen om ook analfabete cliënten te bereiken, die momenteel vrijwel geen toegang hebben tot financiering van hun plannen.
© Developing World Markets
Werken aan succes Dankzij microkredieten van Banco Solidario exporteert Felipe Baquerizo Reyes krab vanuit Guayaquil, Ecuador. Voordat hij microkredieten ontving, verkocht hij meer dan 25 jaar lang, kreeft in Quito, maar had moeite om, vanwege locale concurrentie, de eindjes aan elkaar te knopen. Hij besloot daarom zijn bedrijfje uit te breiden met exportactiviteiten. Met een beperkt kapitaal vroeg hij Banco Solidario om een lening. Felipe vertelt: “Toen ik bij Banco Solidario mijn verzoek om financiering indiende, wierpen zij geen obstakels op. Ik kocht vriezers en breidde met succes mijn zaak uit.” Het is Felipe inderdaad gelukt. Dankzij Banco Solidario’s microkredieten verkoopt hij nu een indrukwekkend aantal van 3.000 bundels krab (36.000 krabben) per week; 80% van zijn producten wordt geëxporteerd naar de VS. Felipe’s succes heeft ook positieve uitwerking voor zijn omgeving; meer dan 20 werknemers zijn nu bij hem in dienst. Felipe schrijft zijn succes toe aan Banco Solidario en adviseert anderen om met deze bank te werken. Felipe heeft 8 microkredieten van Banco Solidario ontvangen en ziet er naar uit om in de toekomst zijn bedrijf verder uit te breiden. Wanneer gevraagd wordt naar wat de slogan van de bank: “levende solidariteit” betekent voor Felipe geeft hij aan: “Het betekent dat je je verbonden voelt met hen die minder hebben dan jij”. Volgens Felipe is dit het meest aan hem betuigde waardevolle teken van solidariteit nadat zijn zoon was vermoord. Hij herinnert zich dat, toen een medewerker van de bank de moord vernam, hem een brief stuurde om daarin zijn meeleven te betuigen. Dit moedigde hem aan om zijn werk voort te zetten. Deze steunbetuiging doet Felipe beseffen wat levende solidariteit is. Felipe’s bedrijf is slechts één voorbeeld van hoe Banco Solidario’s microkredieten kleine bedrijfjes kunnen helpen.
23
24
Samenwerkingsverbanden
Algemeen jaarverslag 2007
Samenwerkingsverbanden Om de doelstelling van de organisatie te realiseren, zoekt het Leger des Heils samenwerking met andere maatschappelijke organisaties. In 2007 heeft het Leger des Heils geparticipeerd in onder andere de volgende samenwerkingsverbanden: Nationale Coalitie tegen eenzaamheid en sociale uitsluiting Eenzaamheid en sociale uitsluiting zijn grote en groeiende maatschappelijke problemen in de samenleving. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dertig procent van de volwassen Nederlandse bevolking matig of sterk eenzaam is (tien procent is sterk eenzaam). Bij eenzaamheid en sociale uitsluiting gaat het om kwetsbare mensen die moeite hebben zin te geven aan hun leven omdat ze weinig of soms letterlijk met niemand contact hebben. Het Leger des Heils ziet het als een taak om eenzaamheid en sociale uitsluiting tegen te gaan. De omvang en de aard van de eenzaamheidsproblematiek zijn zodanig, dat deze vragen om een brede maatschappelijke inzet en betrokkenheid vanuit de samenleving zelf. Samen met andere maatschappelijke organisaties, waaronder KPMG, de Nationale Vereniging de Zonnebloem, het Nederlandse Rode Kruis en de Vereniging Humanitas heeft het Leger des Heils het initiatief genomen om een Nationale Coalitie tegen eenzaamheid en sociale uitsluiting te vormen. Het doel van deze Nationale Coalitie is het vergroten van bewustzijn in de samenleving, het bieden van handelingsperspectief, het ontwikkelen van projecten en interventies en het verrichten van onderzoek. Via de achterban van de deelnemende organisaties heeft de Coalitie het nodige bereik in de samenleving en de geloofwaardigheid om politieke en maatschappelijke aandacht voor het vraagstuk van eenzaamheid te genereren en oplossingsrichtingen te bieden. Initiatief uitbreiding schuldenregistratie Schuldenproblematiek is een maatschappelijk probleem dat, vaak in combinatie met andere problemen, leidt tot ontwrichting van mensenlevens (armoede, uitsluiting, uithuiszetting, energieafsluiting, dakloosheid, psychische- en gezondheidsproblemen, overlast en criminaliteit).
Onder cliënten van het Leger des Heils komt schuldenproblematiek veelvuldig voor. Mensen verliezen hierdoor hun zelfstandigheid. Bij het aanpakken van de problematiek van cliënten vormt de schuldpositie een belemmerende factor in de doorstroom naar (meer) zelfstandige woonvormen en (betaald) werk. Het Leger des Heils beijvert zich daarom al enige jaren om overkreditering/problematische schulden te voorkomen en tegelijkertijd de toegang tot schuldhulpverlening en de toegang tot het (elektronisch) betalingsverkeer te verbeteren. Het Leger des Heils is in 2005, samen met DSB-Bank en gemeente Tilburg, een initiatief gestart om te komen tot uitbreiding van de schuldenregistratie teneinde overkreditering tegen te gaan. Het gaat om registratie van (huur-, energie- en overige) schulden in aanvulling op de bestaande kredietregistratie door het BKR. Bij het initiatief hebben zich inmiddels relevante partijen (Aedeswoningcorporaties, EnergieNed, Nederlandse Thuiswinkelorganisaties, Nederlandse Vereniging van Banken, Vereniging van Financieringsmaatschappijen Nederland, Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet) aangesloten. In 2006 is, in aanwezigheid van de minister van Financiën, door voornoemde partijen een intentieverklaring getekend om te komen tot een Landelijk Informatiesysteem Schuldenregistratie. Gedurende 2007 is gewerkt aan de randvoorwaarden voor dergelijk systeem. Met het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft afstemming plaats gevonden over toegang tot de aan identificatie bijdragende gegevens uit de Gemeentelijke Basis Administratie. Met het College Bescherming Persoonsgegevens is over de privacyaspecten overlegd. Het Landelijk Informatiesysteem Schuldenregistratie zal in een stichting rechtspersoonlijkheid krijgen. Naar verwachting zal in 2008 de technische realisatie van het Landelijk Informatiesysteem Schuldenregistratie gestalte krijgen. Het systeem kan dan in de loop van 2009 operationeel zijn.
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Dutch Homeless Cup In 2007 is het Leger des Heils voor de jaren 2008 en 2009 een samenwerkingsverband aangegaan om een landelijke voetbalcompetitie voor dak- en thuislozen (de Dutch Homeless Cup) te organiseren. Doel van dit samenwerkingsverband is om: ■ v ia jaarlijkse voorrondes in de vorm van een nationale straatvoetbalcompetitie, te komen tot de afvaardiging vanuit Nederland van een team naar de Homeless World Cup, het jaarlijkse internationale straatvoetbaltoernooi voor dak- en thuislozen vanuit de hele wereld; ■ d e terugkeer van de deelnemers in de samenleving te bevorderen door de deelname aan de voorrondes in Nederland onderdeel te laten zijn van een breder zorg- en integratietraject; ■ d oor publiciteit en voorlichting de beeldvorming over dak- en thuislozen te verbeteren. Ongeveer tweehonderd dak- en thuislozen zullen in 2008 strijden in een toernooi van zes rondes om een plekje op de Homeless World Cup in Melbourne, Australië. De wedstrijden worden gespeeld op in het oog springende plaatsen, zoals bijvoorbeeld het Neude in Utrecht en de Dam in Amsterdam. Het toernooi is toegankelijk voor deelnemers vanaf vijftien jaar voor zowel mannen als vrouwen. De volgen partijen werken samen: het Leger des Heils, de KNVB, Nike, Nederland Vacature, De Straatkranten, het ministerie van VWS, Homeless World Cup en het Oranje Fonds. De coördinatie van het toernooi is in handen van de Stichting Meer dan Voetbal. Deze stichting is opgericht door de KNVB, de Eerste Divisie (CED) en de Eredivisie (ECV). Het toernooi maakt gebruik van de mediacontacten van de KNVB. Het Leger des Heils coördineert de deelname van teams van daken thuislozen aan het kwalificatietoernooi door contacten met de deelnemers te structureren, wervingsactiviteiten voor deelnemers te organiseren en de verdere contacten in het kader van dit project
deeluitmakende re-integratietrajecten te onderhouden. Ook steunt het Leger des Heils dit initiatief met een financiële bijdrage. Bedrijfsleven Project Management Game met IBM Het Leger des Heils heeft in 2007 intensief contact gehad met IBM Benelux. Op uitnodiging van dit Amerikaans automatiseringsconcern hebben tien werkeenheden deelgenomen aan het jaarlijkse ‘Project Management Event’ in Mierlo. Tijdens dit congres in oktober 2007 is er een Project Management Game gespeeld. Daarbij kregen tien groepen van 25 projectmanagers van IBM, aangevuld met vertegenwoordigers van het Leger, de opdracht een project te bedenken voor de cliënten van een hulpverleningsafdeling van het Leger des Heils. Dit project diende gericht te zijn op de vrijetijdsbesteding (sport, ontspanning enz.) van de cliënten en de terugkeer naar de samenleving. In twee dagen zijn er meer dan tien projecten, inclusief menskracht, PR en financiering tot stand gekomen. Een aantal is al uitgevoerd, zoals het plaatsen van ‘kindercomputers’ in voorzieningen van het Leger waar veel kinderen verblijven en het kopen van kleding voor en met prostituees in Eindhoven door medewerkers van IBM. PC’s Rabobank voor het Leger des Heils De Rabobank heeft ruim vijfhonderd computers aan het Leger des Heils gegeven. In februari 2007 waren ze vrijwel allemaal afgeleverd bij de nieuwe eigenaren die zelf geen pc kunnen betalen. Microsoft stelde software-licenties beschikbaar tegen gunstige voorwaarden en Getronics PinkRoccade maakte de pc’s gebruiksklaar. Medewerkers en vrijwilligers van het Leger des Heils hebben regelmatig te maken met mensen die een computer heel goed kunnen gebruiken, maar er zelf geen kunnen kopen. Vanuit vestigingen in het hele land kwamen aanvragen binnen via hulpverleners en mensen die actief zijn in plaatselijke kerkelijke afdelingen van het Leger des Heils. Op die locaties worden ze onder meer
25
26
Samenwerkingsverbanden
Algemeen jaarverslag 2007
gebruikt om contacten met bezoekers van activiteiten en de Raad & Daadbalie te registreren. Ook starten allerlei computercursussen voor senioren, vluchtelingen en kinderen. Raad van Kerken (Nederland) Het Kerkgenootschap is in diverse projectgroepen van de Raad van Kerken vertegenwoordigd en majoor Hans van Vliet (directeur kerkgenootschap) was vice-voorzitter van de Raad en maakte tevens deel uit van het moderamen. Zeker vanuit zijn praktische ervaring leverde hij een goede bijdrage aan de oecumene. Scouting Nederland en het Leger des Heils Scouting is met 90.000 jeugdleden en 30.000 kaderleden de grootste eigentijdse jeugd- en jongerenorganisatie van Nederland en heeft een gedegen programma voor jeugd en jongeren van 5 - 23 jaar. De scoutinggroepen van het Leger des Heils zijn lid van Scouting Nederland en maken gebruik van materialen, trainingen, evenementen en methodes die door Scouting Nederland worden aangeboden en ontwikkeld. De nationaal scoutingcoördinator van het Leger des Heils zit in een landelijk netwerk met consulenten van Scouting Nederland. In het scoutingprogramma wordt gewerkt aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen en jongeren om zo te helpen bouwen aan een maatschappij waarin jonge mensen een positieve rol spelen en de mogelijkheid hebben zich geestelijk, mentaal en fysiek te ontwikkelen. Dit alles is gebaseerd op de bijbelse principes die we binnen het Leger des Heils kennen en ‘de wet en belofte’ naar de ideeën van Lord Baden Powell. World Servants In 2007 is het Leger des Heils een vierjarige samenwerking aangegaan met World Servants. Deze organisatie organiseert werkvakanties voor mensen die graag een bijdrage leveren aan projecten in ontwikkelingslanden. De samenwerking
houdt in dat er in 2008, 2009 en 2010 jongeren van het Leger des Heils mee zullen helpen in ontwikkelingsprojecten van het Leger des Heils in Azië, Afrika en Midden Amerika. Ze doen dit in eigen (vakantie)tijd en door zelf de reiskosten en een deel van de projectkosten voor hun rekening te nemen. In 2007 hebben de voorbereidende activiteiten plaats gevonden zodat ca. 25 jongeren van het Leger des Heils in de zomer van 2008 een bouwproject in drie weken kunnen voltooien. Dit project zal plaatsvinden in de rurale gebieden van midden India, te Bapatla-Andhra Pradesh. Hier zullen zij een gebouw bouwen waar werkeloze jongeren uit de omgeving training en cursussen kunnen volgen ter voorbereiding op de arbeidsmarkt. Na het vertrek van de jongeren zal het lokale Leger des Heils deze cursussen en trainingen in het gebouw bieden. ICCO/Kerk in Actie Zoals in de eerste jaren na de Tsunami, heeft het Leger des Heils in 2007 met Kerk in Actie samengewerkt aan de wederopbouw in Sri Lanka en Indonesië. In onder andere deze landen werkt het Leger des Heils lokaal aan de wederopbouw van de levens van tienduizenden mensen. ICCO/Kerk in Actie draagt financieel bij in een aantal van de projecten die het Leger des Heils hiervoor heeft opgezet. In 2007 is het mogelijk geweest om middels gelden van ICCO/Kerk in Actie 59 huizen te bouwen aan de westkust van Sri Lanka. In dit door burgeroorlog getroffen gebied, is de hulpverlening aan de slachtoffers van de Tsunami wegens de onveiligheid, erg moeizaam. Daarnaast zijn er in 2007 in Indonesië activiteiten ontplooid, in het verlengde van de samenwerking met ICCO/Kerk in Actie in 2006. Zo zijn er in Atjeh, Noord Sumatra, door het lokale Leger des Heils 278 huizen gebouwd en gerestaureerd, mede middels gelden van ICCO/Kerk in Actie. Daarnaast hebben er voorbereidende activiteiten plaats gevonden waardoor er in 2008 een nieuw dorp gebouwd zal worden met 250 huizen (500 woningen). Van dit dorp zal ICCO/Kerk in Actie 90 huizen (180 woningen) financieren. In 2007 is er gewerkt aan de infrastructuur van dit nieuwe dorp.
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Leger des Heils in de media Leger des Heils in het nieuws Het Leger des Heils is in de afgelopen jaren veelvuldig benaderd door verschillende media voor reportages, interviews en informatie. De naam Leger des Heils verschijnt vrijwel dagelijks ergens in de landelijke of lokale nieuwsmedia. Ook in 2007. In 2007 heeft de afdeling Communicatie van het Leger des Heils 236 perscontacten geregistreerd. Hiermee was het, door het overlijden van lt-kolonel A.M. Bosshardt, een drukker persjaar in vergelijking met andere jaren. Het betreft contacten met redacties van zowel gedrukte media: kranten, tijdschriften en vakbladen als radio- en tv-programma’s. Het gaat slechts om een deel van contacten die de pers met het Leger des Heils heeft gehad. In werkelijkheid is het aantal perscontacten groter. De vele contacten met de pers op lokaal niveau, via werkeenheden en korpsen van het Leger des Heils, worden namelijk niet centraal geregistreerd. Het Leger is ook geabonneerd op een knipseldienst. Via deze dienst worden de nieuwsberichten uit de gedrukte media toegestuurd waarin het Leger des Heils wordt genoemd. De relevante artikelen worden ontdubbeld geplaatst in een digitale knipselkrant die via het netwerk van het Leger des Heils beschikbaar is voor alle medewerkers. In 2007 zijn er 225 artikelen in de knipselkrant geplaatst. In 2007 heeft het Leger des Heils Google Alert ingesteld. Iedere keer wanneer de naam Leger des Heils op nieuwswebsites wordt genoemd, komt er via de e-mail een melding binnen. In 2007 zijn er ca. vierhonderd Google-meldingen binnengekomen. Lokaal Het feit dat het Leger des Heils verspreid is over circa driehonderd locaties in heel Nederland, resulteert in divers nieuws in lokale of regionale media. Bijvoorbeeld een opening van een
nieuwe locatie, een verhuizing, een uitbreiding of verbouwing van een bestaande locatie, reacties van buurtbewoners, succesverhalen van cliënten, activiteiten die op de locatie worden georganiseerd, evenementen zoals jubilea, ‘hoog’ bezoek van bijvoorbeeld ministers of tweede kamerfracties, samenwerkingsverbanden met lokale instanties, nieuwe directies of korpsofficieren, enzovoort. Enkele voorbeelden uit lokale/regionale gedrukte media (bron: Knipselkrant): ■ Inloopcentrum Heilsleger open 31 januari 2007 • De Eemsbode ■ C DA bezoekt Leger des Heils 1 februari 2007 • De Twentsche Courant/Tubantia ■ H eilsleger wil niet weg uit Leliestraat 8 februari 2007 • Provinciale Zeeuwse Courant ■ V oedselproject Leger des Heils voor ouderen 23 mei 2007 • Almare ■ Kapiteins verwelkomt 18 juni 2007 • Baarnsche Courant ■ A trium zint op stappen tegen het Leger des Heils 7 augustus 2007 • Limburgs Dagblad ■ Bij ons kunnen ze altijd terecht voor een kop koffie en soep 12 september 2007 • Witte Weekblad, ed. Nieuw Vennep. ■ Leger des Heils 75 jaar 23 oktober 2007 • Krant van Hoogeveen ■ L eger des Heils naar de Schutse 31 december 2007 • Opregte Steenwijker Courant Het Boshuis als docusoap bij RTV Drenthe In 2007 verhuisde een aantal cliënten en medewerkers van opvangcentrum De Breehof van het Leger des Heils in Nieuw Amsterdam naar een nieuw sociaal pension: Het Boshuis in Emmen. Toen RTV Drenthe hoorde van de verhuizing naar het
27
28
Leger des Heils in de media
Algemeen jaarverslag 2007
voormalige hotel, wilde de zender er een docusoap van maken: meerijden met de bus, cliënten en medewerkers interviewen. Elke woensdagavond was er een aflevering van ‘Het Boshuis’. De regionale zender heeft de afleveringen regelmatig herhaald. Volgens medewerkers is het een mooie, respectvolle serie geworden. Landelijk Het overlijden van ‘majoor’ Bosshardt op 25 juni 2007 was overduidelijk de belangrijkste gebeurtenis voor de landelijke media in relatie tot het Leger des Heils. In 2007 werden echter nog meer ‘Legeritems’ in diverse landelijke media besproken. Een overzicht van de meest verslagen onderwerpen: Opvang naar waarde geschat – januari/april 2007 In januari 2007 kwam een klacht over het Leger des Heils in Zwolle via dagblad De Pers in de media. Het Leger des Heils werd er van beticht aan cliënten in Zwolle ten onrechte woonlasten in rekening te brengen en bedragen via de AWBZ te declareren. Het Leger des Heils nam deze beschuldigingen hoog op. Na overleg met het ministerie van VWS deed een commissie onder leiding van de heer dr. Aart Mosterd onafhankelijk onderzoek. De onderzoekscommissie stelde vast dat de ingediende klachten, waar de media begin 2007 over berichtten, elke grond missen. De commissie concludeerde dat er geen enkele aanwijzing bestond voor het met opzet benadelen van cliënten of het misbruik maken van collectieve voorzieningen door het Leger des Heils. De uitkomsten van het onderzoek, zoals vastgelegd in het rapport ‘Opvang naar waarde geschat’, werden in april 2007 in aanwezigheid van vertegenwoordigers van cliënten, gemeente en zorgkantoor en diverse media gepresenteerd. Inzake deze kwestie heeft het Leger des Heils drie persberichten naar buiten gebracht: ■ Beschuldigingen aan adres Leger des Heils onzin 22 januari 2007 ■ Leger des Heils laat onafhankelijk onderzoek instellen 23 januari 2007 ■ Integriteit Leger des Heils bevestigd 13 april 2007 Een aantal dagbladen heeft over de beschuldigingen en het onderzoek bericht. Er zijn veertien perscontacten geregistreerd.
Leger des Heils lanceert hiphop/soul-clip Kleur Op 13 februari lanceerde het Leger des Heils ‘Kleur’: een Nederlandstalig hiphop/soul-nummer met bijbehorende clip, gemaakt voor en door jongeren. ‘Kleur’ wordt gezongen door hiphopper Steven Engel en soulzangeres Femmy Fisscher. Het doel van ‘Kleur’ is het bevorderen van solidariteit tussen jongeren en kwetsbare groepen in de samenleving. Door iets voor een ander te doen geef je kleur aan een ander én aan jezelf. De single met bijbehorende video is niet commercieel uitgebracht. Het nummer kan als mp3, samen met een wallpaper en ringtones, gedownload worden via www.geefkleur.nl. Kleur werd helaas geen hit, ondanks de vrijwillige inzet van een gerenommeerde plugger in Hilversum. Het leverde wel een tiental perscontacten op. De clip wordt op diverse manieren ingezet om voorlichting te geven en te communiceren met jongeren. Liederenbundel Leger des Heils Op 7 juni 2007 is de nieuwe liederenbundel van het Leger des Heils aan pers en nauw betrokkenen gepresenteerd. Het gevolg was contact met een tiental, vooral christelijke, persredacties. Gemiddeld gaat een liederenbundel vijftien tot twintig jaar mee. De laatste bundel stamt uit 1985. De afgelopen acht jaar is gewerkt aan de herziening en vernieuwing van de bundel. Er is veel vraag naar de liederen, ook buiten het Leger des Heils, omdat de liederen traditioneel laagdrempelig zijn. De oplage van de nieuwe bundel is tienduizend exemplaren. Negenduizend bundels zijn voor intern gebruik en duizend voor de verkoop in 150 boekhandels. Muziek speelt sinds jaar en dag een belangrijke rol in de geloofsbeleving van het Leger des Heils. Er is een enorme schat aan liederen opgebouwd. Deze hebben altijd op kenmerkende wijze uiting gegeven aan de eigen geloofsleer van het Leger. Overlijden Majoor Bosshardt Op 25 juni 2007 overleed lt-kolonel Alida Bosshardt op 94-jarige leeftijd. In de terminologie van het Leger des Heils werd zij ‘Bevorderd tot Heerlijkheid’. Bosshardt, voor velen altijd ‘de majoor’ gebleven, verwierf landelijke bekendheid door haar werk op de Amsterdamse wallen. De luitenant-kolonel werd op 30 juni op begraafplaats De Nieuwe Ooster begraven. Mensen konden persoonlijk reageren op het overlijden van de majoor in het digitale condoleanceregister op de speciaal in het leven geroepen
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
website www.majoorbosshardt.nl. Er werden ruim 11.000 condoleances op deze website achtergelaten. Het overlijden van “de Majoor” was een nationale aangelegenheid. Haar afscheid op 30 juni, waar veel bekende en onbekende Nederlanders bij aanwezig waren, werd live door de NCRV op radio en televisie uitgezonden. Ook na haar begrafenis werd over “de Majoor” in de media bericht. Het Leger des Heils heeft diverse persberichten verstuurd naar aanleiding van het overlijden van “de Majoor”: ■ Majoor Bosshardt overleden • 25 juni 2007 ■ Amsterdam maakt zich op voor afscheid van “de majoor” 26 juni 2007 ■ TV-verslag uitvaart Lt-kolonel A.M. Bosshardt • 27 juni 2007 ■ Strijdkreet special over ‘majoor’ Bosshardt • 13 juli 2007 ■ Majoor Bosshardt - Bijzonder gewoon vanaf 27 september op DVD • 22 augustus 2007 ■ Uitreiking eerste dvd Majoor Bosshardt - Bijzonder gewoon 27 september 2007 ■ Onthulling straatnaambord “Majoor Bosshardtplantsoen” 16 oktober 2007 De kerstuitzending van Mooi! Weer de Leeuw stond gedeeltelijk in teken van Majoor Bosshardt. Tijdens de show droeg Paul de Leeuw een t-shirt met een gouden beeltenis van Majoor Bosshardt. Ook hing hij een ster met haar afbeelding in een ‘sterrengedenkboom’ en zong als hommage het favoriete lied van ‘de Majoor’: Heer, verberg niet uw gelaat. Het Leger des Heils heeft in 2007 totaal circa 80 perscontacten geregistreerd in relatie tot Majoor Bosshardt. Minder dak- en thuislozen Op 20 augustus 2007 berichtte het Leger des Heils naar aanleiding van de publicatie van het jaarverslag over 2006: “aantal daken thuislozen daalt”. Op 17 december 2007 werd dit in relatie tot de hulpverlening op Schiphol benadrukt: “Minder dak- en thuislozen op Schiphol door aanpak Leger des Heils”. Lt.-kolonel mevrouw dr. Ine Voorham, directeur van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, schrijft de daling van het aantal dak- en thuislozen toe aan de toename van het aantal specifieke woonzorgvoorzieningen en de uitbreiding van preventief werk. Voorham: “In de afgelopen jaren is niet alleen onze hulpverlening intensiever geworden, maar zijn we ook steeds beter in staat mensen eerder te bereiken. Daardoor kunnen we vaker voorkomen dat mensen ten einde raad met twee tassen bij een opvangvoorziening op de stoep staan. Zowel de rijksoverheid, de gemeenten als de zorgkantoren hebben hiervoor extra middelen beschikbaar gesteld. Met deze aanpak zijn we in Nederland op de goede weg. Samen met anderen zetten we alles op alles om in de periode tot 2010 ook de mensen die langdurig dakloos zijn en overlast veroorzaken, een geschikte woonsituatie te bieden.” Op de luchthaven Schiphol zijn vrijwel geen dak- en thuislozen meer te vinden die er langdurig verblijven. Vijf jaar geleden werden er nog 67 geregistreerd. Deze cijfers werden op 17 december 2007 bekend gemaakt tijdens
een symposium ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van het Dienstenbureau Schiphol van het Leger des Heils en de opening van de nieuwe locatie. Het Leger des Heils constateert desondanks dat een kleine groep dak- en thuislozen wel eens voor een korte tijd terugkeert naar de luchthaven. Het Dienstenbureau Schiphol zoekt dan nogmaals naar een passende oplossing. Bij mensen die voor het eerst in de problemen zijn gekomen en/of kort op Schiphol verblijven, blijkt de interventie het meest succesvol te zijn. Het nieuws dat de hulpverlening van en samenwerking met het Leger positieve resultaten geeft, heeft 21 perscontacten opgeleverd. Andere onderwerpen waarvoor het Leger des Heils door de pers is benaderd: winteropvang bij kou, dak- en thuislozen uit OostEuropa, schenking van 500 pc’s door de Rabobank, reportages kledinginzameling ReShare, MTFC (Multidimensional Treatment Foster Care) voor deliquente jongeren, schuldenproblematiek, HKZ-certificering, geluidsoverlast Korps Zutphen enzovoort. Radiosamenkomsten Ikon Twee keer per jaar zendt de IKON een samenkomst van het Leger des Heils op Radio 5 uit. In 2007 was op 7 januari de zondagse samenkomst vanuit Korps Rotterdam-Oost te beluisteren. De dienst stond in het teken van Drie Koningen. De zanggroep en de band van het korps werkten aan deze samenkomst mee. Voorganger was kapitein John den Hollander. Op 7 oktober werd de samenkomst vanuit Korps Ede uitgezonden. Het thema was ‘Buitengewoon’. Ieder schepsel is iets buitengewoons, iets bijzonders. De hele schepping die ons dagelijks omgeeft, ervaren wij als gewoon en toch is het zo buitengewoon. De samenkomst werd geleid door Majoor Enny van Triest en Majoor Marijke van Dalen. Ingekochte media In 2007 is zeer beperkt media ingekocht. Zoals ieder jaar kocht het Leger des Heils zendtijd in via de Stichting ter bevordering van Sociale en Culturele doeleinden door Televisie en Radio, oftewel Socutera. Socutera heeft wekelijks 2,5 minuut zendtijd per zender op de Nederlandse publieke netten. Wekelijks is er een goed doel dat op deze wijze zijn missie en acties onder de aandacht brengt. Het gaat om drie maal een uitzending van een spot van 95 seconden op vaste tijdstippen op Nederland 1, 2 en 3 en om een spot van 20 seconden die totaal zes keer wordt uitgezonden. De tv-spots worden ondersteund door informatie die via teletekst en de website van Socutera wordt gepubliceerd. De Socuteraspots van het Leger des Heils gingen in 2007 over de hulp aan zwerfjongeren en bestonden uit bestaand beeldmateriaal. Zo zijn de kosten voor productie laag gehouden. In februari 2007 zijn de spots uitgezonden In diverse landelijke (christelijke) en in regionale dagbladen zijn in 2007 personeelsadvertenties verschenen. Bij het Leger des Heils werken bijna 5.000 medewerkers. Dit levert een continue stroom op van vacatures door het hele land.
29
30
Fondsenwerfbeleid
Algemeen jaarverslag 2007
Fondsenwerfbeleid Het Leger des Heils bestaat uit een aantal rechtspersonen die als groep opereert. Namens deze groep is het CBF-keurmerk belegd bij de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving. Het Leger des Heils heeft dit keurmerk sedert 1999 en het is in 2003 na tussentijdse beoordeling met vijf jaar verlengd tot 2008. Bekendheid en waardering Het Leger des Heils neemt deel in een aantal marktonderzoeken, gericht op Goede Doelen. De Charibarometer onderzoekt jaarlijks de bekendheid en waardering van goede doelen. Een combinatie van deze scores levert de imago rangorde op, een theoretische positie op de geversmarkt. Uit dit onderzoek blijkt dat het Leger des Heils in 1988 op de derde plaats stond en in 2007 is gezakt naar de twaalfde plaats. Dit komt vooral door de goede prestaties van andere Goede Doelen, die zich sneller en beter hebben ontwikkeld. De stilstand van het Leger des Heils heeft hier geleid tot achteruitgang. Een ander onderzoek is Charicom, dat halfjaarlijks onder andere de bekendheid meet van Goede Doelen. De spontane naamsbekendheid van het Leger des Heils bij de consument is laag (1%), terwijl de geholpen bekendheid ruim 99% scoort. De resultaten uit deze onderzoeken en de stagnerende opbrengsten zijn aanleiding om de strategie voor fondsenwerving en de inzet van middelen drastisch te herzien om de opbrengsten uit fondsenwerving te optimaliseren. Uiteindelijk is het doel om het Leger des Heils weer op de kaart te zetten als actief fondsenwervend goed doel en opnieuw een toppositie onder de donateurs in te nemen. De ontwikkeling van deze plannen heeft voor een deel in 2007 plaatsgevonden maar zullen vanaf 2008 geïmplementeerd worden. Bij de uitvoering van de fondsenwerving gebruikt het Leger des Heils hoge standaarden voor wat betreft de wijze van werven en de intensiteit van werven. De afdeling Fondsenwerving & Marketing houdt zich aan de gedragscode voor fondsenwervers van het Nederlands Genootschap van Fondsenwervers. Tevens is het Leger des Heils lid van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen
Het Leger des Heils kent de volgende bronnen van inkomsten uit fondsenwerving: ■ Collectes kerstfeestvieringen; ■ Inkomsten van donateurs via direct mail acties; ■ Inkomsten van donateurs via incasso machtigingen; ■ Nalatenschappen; ■ Fondsen op Naam; ■ Giften, schenkingen en donaties; ■ Charibijdrage uit kledinginzameling van ReShare BV; ■ Schenkingen in natura; ■ Bijdrage ontwikkelingssamenwerking; ■ Publieksacties door derden.
en is als zodanig gehouden aan de afspraken en besluiten die binnen de VFI zijn genomen. Onderdeel daarvan is de Code Wijffels die in zijn geheel door de VFI is aangenomen. Totaal inkomsten uit fondsenwerving en eigen kosten Het totaal van de netto inkomsten uit fondsenwerving bedroeg in 2007 € 19,7 miljoen (2006 € 14,1 miljoen). Het percentage voor kosten eigen fondsenwerving bedraagt in 2007 12%. Hiervoor was begroot 15% en in 2006 bedroeg dit 13,5%. Het percentage kosten eigen fondsenwerving is dus redelijk stabiel. In het kader van de revitalisering van de fondsenwerving, zoals al eerder gememoreerd, zal dit percentage gedurende een aantal jaren op een hoger niveau komen vanwege de noodzakelijke aanpassingen aan het fondsenwerfbeleid. In dit verband is wel besloten dat het kostenpercentage maximaal 19.8% mag bedragen (vergelijk maximum kostennorm CBF: 25%).
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Bij de toerekening van kosten worden vrijwel alle kosten die gemaakt worden ook ten laste gebracht van de post kosten fondsenwerving. Onder de post voorlichting wordt slechts € 20.000 opgevoerd, zijnde de meerkosten voor de achterzijde van de direct mail brieven waar algemene informatie op vermeld staat. Dit bedrag is al enkele jaren onveranderd. Het Leger des Heils onderscheidt bij de doelstellingen: ■ Doelstellingen fondsenwerving; ■ Doelstellingen fondsbestedingen. Voor de formulering, vaststelling en toetsing van de doelstellingen fondsenwerving is het bestuur van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving verantwoordelijk. De voorstellen hiertoe worden door de directeur Fondsenwerving geformuleerd, waarbij aandacht wordt besteed aan strategische keuzes, in te zetten technieken en een kosten-batenanalyse. Het bestuur van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving stelt fondsen ter beschikking aan uitvoerende entiteiten binnen de Leger des Heils organisatie. Voor de formulering, vaststelling en toetsing van de hierbij horende doelstellingen fondsbestedingen, zijn de besturen van de uitvoerende entiteiten verantwoordelijk. De tot deze entiteiten behorende (operationeel en adjunct-)directeuren hebben een belangrijke rol bij de voorbereiding. De belangrijkste bestedingen vinden plaats binnen de afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking van het Kerkgenootschap Leger des Heils en de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Het bestuur van de Stichting Fondsenwerving toetst in haar vergaderingen de bestedingen en financieringen op kwaliteit, haalbaarheid en relevantie op basis van het projectoverzicht, inclusief de projectbeschrijvingen zoals deze bij wijze van aanvraag ingediend worden.
De directie en het bestuur van Fondsenwerving zijn bekend met de kwaliteitssystemen en eisen die door de uitvoerende entiteiten worden toegepast: ■ De projecten die door de afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking ingediend worden, zijn door de afdeling ‘International Project Development Services’ (IPDS), onderdeel van het Internationale Hoofdkwartier in Londen, binnen de kaders van het Project Cycle Management System (PCMS) getoetst op kwaliteit, haalbaarheid en relevantie. Bij Internationale Ontwikkeling & Samenwerking wordt een op maat gesneden monitoring toegepast, waarin een set van prestatie-indicatoren opgenomen is. Deze monitoring is in samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken vastgesteld; ■ De verantwoording van de projectbestedingen van welzijns- en gezondheidszorg vindt in de eerste instantie plaats binnen de betreffende werkeenheden. De inhoudelijke beoordeling en bijsturing van de feitelijke gang van zaken van het project is identiek aan de kwaliteitseisen die de organisatie ook hanteert voor haar anders gefinancierde activiteiten. Na respectievelijke toekenning door de stichtingsdirectie en vaststelling door het bestuur van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wordt goedkeuring gevraagd van het bestuur van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving. Dit bestuur ontvangt binnen de afspraken van het goedkeuringstraject de projectafrekening alsmede achterliggende informatie over (resultaten van) de betreffende projecten. Belangrijke ontwikkelingen in 2007 Binnen de organisatie Leger des Heils is het belang van de bijdrage die nalatenschappen leveren aan de financiering van nietgesubsidieerd werk, in 2006: € 8,4 miljoen en in 2007: € 11,5 miljoen, al langer bekend. Voor de toekomst is beleid ontwikkeld om deze inkomsten structureel te verhogen. Dit zal onder meer gerealiseerd worden door de intensivering van de
31
32
Fondsenwerfbeleid
werving en door het beter benutten van de unieke positie die het Leger des Heils hierin heeft. Met name de hulpverlening en ondersteuning die de eigen buitendienst kan bieden aan mensen om keuzes te maken en zaken rond de uitvaart goed te regelen, is uniek. Dit leidt regelmatig zelfs tot het verzorgen van de uitvaartdienst en het ontruimen van het woonhuis. Algemeen jaarverslag 2007
Het Leger des Heils heeft 396.000 donateurs en andere begunstigers. Hiervan zijn ongeveer 50% actieve donateurs, laatste gift in de laatste 12 maanden en 50% inactieve donateurs. Binnen de revitalisering van de fondsenwerving zijn nu drie speerpunten geformuleerd voor de benadering van donateurs: ■ Actieve donateurs van losse giften omzetten naar een machtiging (nu 38%); ■ Inactieve donateurs reactiveren, weer op actieve status krijgen; ■ Werving nieuwe donateurs om de gestage teruggang tegen te gaan. De interne automatisering die de donateursadministratie beheert, zal bij de selectie en differentiatie met name gebruik maken van de RFM analyse, recency, frequency en monetary value. Dit is gedrag dat de donateur al heeft laten zien en is een betere voorspeller voor toekomstig gedrag dan “lifestyle” profielen.
De uitvoering van de fondsenwervende activiteiten nieuwe stijl zal meer gestuurd worden op rendement in combinatie met de toepassing van meerdere fondsenwerftechnieken. Inzet van direct mail was in het verleden het enige middel. In de nabije toekomst wordt ook gebruik gemaakt van telemarketing en straatwerving donateurs. Zoals al eerder vermeld, wil het Leger des Heils terugkeren in de top vijf van goede doelen wat betreft imago en naamsbekendheid. De besturen van de Stichting Leger des Heils Dienstverlening en Stichting Leger des Heils Fondsenwerving hebben in 2006 ingestemd met de chari-bijdrage voor de kledinginzameling. Tot 2006 was de geldende regeling dat het nettoresultaat van het kledinginzamelbedrijf van het Leger des Heils beschikbaar werd gesteld aan de hulpverlening in Nederland en internationaal. In 2006 werd nog € 160.000 beschikbaar gesteld, voor het jaar 2007 heeft het bestuur de chari-vergoeding per ingezamelde kilo kleding vastgesteld op drie eurocent. Dit heeft tot een bijdrage van € 181.000 geleid. Het CBF heeft overigens al eerder laten weten dat een vergoeding van vier eurocent per ingezamelde kilo wenselijk is. Binnen het Leger des Heils leeft de gedachte dat dit haalbaar is. Dit zal stapsgewijs kunnen stijgen naar vijf eurocent per kilogram. Overigens blijft de statutaire doelstelling onveranderd dat het gehele nettoresultaat van de kledinginzameling ten dienste komt aan de hulpverlening van het Leger des Heils.
Toelichting fondsenwervende activiteiten Collecten kerstfeestvieringen Jaarlijks wordt plaatselijk een kerstpotten actie en/of kerstcollecte ten behoeve van kerstfeestvieringen in het betreffende jaar georganiseerd. In beginsel worden de inkomsten hetzelfde jaar ook besteed. Op lokaal niveau kan een financiële reserve worden gevormd tot maximaal driemaal het bedrag van de jaarlijkse kerstbegroting. Eventuele extra middelen worden op centraal niveau beheerd en vervolgens beschikbaar gesteld voor besteding met het oormerk ‘kerstvieringen’. Inkomsten uit Direct Mail In 2007 werden vier algemene mailings uitgevoerd op het gehele donateursbestand, actieve en inactieve donateurs, exclusief de incasso donateurs. Daarnaast werd een bestemde mailing uitgevoerd ten behoeve van Internationale Ontwikkeling & Samenwerking. De respons op deze zogenaamde huismailings varieerde van 15% tot 20%. In 2008 zullen actieve en inactieve donateurs op een gedifferentieerde wijze benaderd worden, waardoor nauwkeuriger responscijfers per groep beschikbaar komen. Tevens werden in 2007 twee wervingsmailingen verzonden, gecombineerd geadresseerd en ongeadresseerd. De gemiddelde respons bedroeg slechts 1%. Eén van de speerpunten voor 2008 is dan ook om de respons op werving te verbeteren tot 2%. Nalatenschappen Uit legaten en nalatenschappen is in 2007 een bedrag ontvangen en/of toegezegd van € 11,5 miljoen. Deze opbrengst wordt verantwoord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. In het verleden bleven
effectenportefeuilles in nieuw aangemelde nalatenschappen vaak langere tijd gehandhaafd. De afgelopen jaren is tussen de goede doelen afgesproken om effectenportefeuilles in een vroeg stadium te verkopen, waardoor koersrisico’s beperkt worden. Toedeling aan de doelstelling ter bekostiging van de activiteiten vindt eerst plaats in het jaar waarin de nalatenschap daadwerkelijk is ontvangen. Chari-bijdrage kledinginzameling Het kledingbedrijf van het Leger des Heils draagt een vast bedrag per jaar per kilogram charitatief ingezamelde kleding af ten gunste van de hulpverlening door het Leger des Heils. In 2007 bedroeg de vergoeding drie eurocent per ingezamelde kilo kleding. Bijdrage ontwikkelingssamenwerking De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking heeft bij beschikking d.d. 29 september 2006 ingestemd met een programma voor speciaal onderwijs 2007-2010 (‘Flexible Education Opportunities’) in de landen Brazilië, Honduras en Colombia. Het subsidiebedrag bedraagt maximaal € 2,1 miljoen. De verantwoordelijkheid jegens de Nederlandse overheid ligt bij het Leger des Heils in Nederland, die daartoe passende werkafspraken met haar zusterorganisaties in die landen heeft gemaakt. Publieksacties door derden Het Leger des Heils is betrokken bij de uitvoering van wederopbouwprojecten na de Tsunami in Indonesië en Sri Lanka, waarvoor Kerk in Actie in Nederland als een belangrijke donor optreedt.
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Vooruitblik en begroting Evenals voorgaande jaren is de verwachting dat de activiteiten zullen groeien. De doelstellingsuitgaven voor 2008 zijn met € 247,8 miljoen hoger dan de werkelijke uitgaven over 2007. Dit is een stijging van 6,3 %. De stijging wordt vooral veroorzaakt door de toegenomen activiteiten op het gebied van welzijns- en gezondheidszorg. De welzijns- en gezondheidszorg van het Leger des Heils wordt grotendeels bekostigd vanuit overheidsmiddelen en AWBZ. De in de afgelopen periode in hoog tempo voltrokken wijzigingen in het zorgstelsel zijn van groot belang voor de organisatie. Hoewel de overheid steeds meer aanstuurt op marktwerking in de zorg, leent AWBZ-zorg zich vanwege haar aard niet voor vrije prijsvorming en commerciële concurrentie. Met de Wet Werk en Bijstand, het Besluit Beheer Huisvesting Sociale Sector en de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, ligt de toegang tot de primaire basisbehoeften (inkomen schuldhulpverlening, huisvesting/opvang, reïntegratie/werk en ondersteuning) in handen van de gemeenten (‘één loket’-gedachte). Mede hierdoor worden gemeenten steeds belangrijker voor het Leger des Heils. De enkele jaren terug ingezette samenvoeging van werksoorten om cliënten (ongeacht hun zorgvraag) snel de juiste zorg te kunnen verlenen, geeft het Leger des Heils een stevige basis. Naast verschuivingen binnen de doestellingen heeft de stijging van welzijns- en gezondheidszorgactiviteiten voornamelijk betrekking op de doelstelling ‘geestelijke gezondheidszorg’, die wordt gefinancieerd vanuit AWBZ-middelen.
Ten behoeve van de doelstellingsuitgaven zal in 2008 vanuit ReShare BV extra projectgeld beschikbaar worden gesteld naast de vergoeding ad vier eurocent per kilogram charitatief ingezamelde kleding. Deze bijdragen zijn ongeacht het bedrijfsresultaat van ReShare BV (waarin de kledinginzameling is ondergebracht). De kosten van eigen fondsenwerving worden in 2008 begroot op 15.4%. Bestuurlijk is echter goedkeuring gegeven aan een moderniseringsplan fondsenwerving dat (op termijn) moet leiden tot hogere inkomsten uit eigen fondsenwerving. In 2008 wordt met die vernieuwde fondsenwerving van start gegaan. In dat kader is gekozen voor een aangepast maximum kostenpercentage voor het Leger des Heils (2008 en 2009: maximaal 19.8%). De begrote netto-inkomsten ad € 14.1 miljoen gelden nog steeds als budget. De kerkelijke activiteiten lieten de afgelopen jaren een aanzienlijk tekort zien. Voor 2008 is een dekkingstekort begroot ad € 3.3 miljoen. Inmiddels is duidelijk dat eerder ingezette maatregelen aan kostenbesparing en extra inkomsten onvoldoende zijn geweest om tot een financieel break-even resultaat te komen. Binnen dit onderdeel van het Leger des Heils zal gedurende 2008 een actieplan worden ontwikkeld om op redelijke termijn tot een gezonde financiële bedrijfsvoering te komen.
33
34
Vooruitblik en begroting
Begroting 2008
(bedragen x 1 miljoen euro)
Beschikbaar voor doelstelling Algemeen jaarverslag 2007
Baten uit eigen fondsenwerving Kosten eigen fondsenwerving (totaal kosten in % van baten uit eigen fondsenwerving) 15,6 Netto baten
16,7 2,6 14,1
Netto omzet 13,1 Kostprijs 10,3 Brutowinst 2,8 Uitvoeringskosten 0,9 Netto resultaat verkopen 1,9 Totaal eigen fondsenwerving 16,0 Aandeel in acties van derden Beschikbaar uit fondsenwerving
0,5 16,5
Overheidssubsidies
212,8
Resultaat beleggingen
4,4
Ontvangsten hulpverleners op grond van overheidsregelgeving
8,9
Overige deelnemersbijdragen
5,2
Boekwinst grond en gebouwen Totaal beschikbaar voor doelstellingen
2,7 250,5
Besteed aan doelstellingen Maatschappelijke opvang Ouderenzorg en gezondheidszorg Jeugdzorg Geestelijke gezondheidszorg Reclassering Evangelisatie en pastorale zorg Preventie en maatschappelijk herstel Kerkelijke sociale hulpverlening Internationale Ontwikkeling & Samenwerking Verslavingszorg Voorlichting Nationale hulpverlening
66,2 41,5 39,1 41,3 15,1 9,3 22,4 3,7 3,8 5,1 0,1 0,2
Totaal besteding aan doelstellingen
247,8
Overschot
2,7
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Governance Het Leger des Heils heeft een unieke structuur die verband houdt met zijn oorsprong. De verschillende entiteiten van het Leger des Heils in Nederland maken deel uit van de internationale organisatie The Salvation Army, gevestigd te Londen.
Vóór 1988 was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. Die juridische herstructurering vond plaats om beter aan te kunnen sluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen en tegemoet te komen aan eisen van de overheid. Het Leger des Heils acht zich in beginselen, leer en bestuursvorm gebonden aan de internationale Orders en Reglementen van The Salvation Army. Deze zijn verankerd in de statuten van de verschillende Leger des Heils-rechtspersonen.
Als gevolg van deze structuur, functioneren binnen de verschillende Leger des Heils-entiteiten zestien toezichthouders. Een viertal functionarissen is als gevolg van internationale voorschriften benoemd door de internationaal leider van The Salvation Army, de Generaal. Zij verrichten, naast hun onbezoldigde bestuursfuncties in de stichtingen, bezoldigde dagelijkse werkzaamheden ten behoeve van het Kerkgenootschap Leger des Heils. Daarnaast zijn zes toezichthouders voorgedragen door de onderscheiden medezeggenschapsorganen.
35
36
Governance
De algemene dagelijkse leiding van de stichtingen berust bij een aantal bezoldigde statutair directeuren en bezoldigde operationeel directeuren. In de tabel op bladzijde 38 wordt een nadere specificatie over onder andere de beloning gegeven. Algemeen jaarverslag 2007
In de statuten van de entiteiten zijn de taken en bevoegdheden van het bestuur en de directie beschreven. Het bestuur stelt het beleid vast en houdt toezicht op de uitvoeringen en op de algemene gang van zaken in de betreffende entiteit. Bestuursbesluiten over zaken zijn in beginsel openbaar, besluitvorming over personen is dat niet. De (statutaire) directie van een entiteit is belast met de leiding van de dagelijkse gang van zaken in dat betreffende onderdeel van het Leger des Heils. Zij is belast met beleidsvoorbereiding en met de uitvoering van het door het bestuur vastgestelde beleid. De directie is verplicht regelmatig rekening en verantwoording af te leggen aan het betreffende bestuur. De directie is, tezamen met de (in een aantal gevallen aangestelde) ambtelijk secretaris, belast met de voorbereiding van de bestuursvergaderingen en woont deze in de regel bij en heeft dan een raadgevende stem. Het bestuur benoemt, schorst of ontslaat de statutair directeuren en stelt hun arbeidsvoorwaarden vast. Het bestuur bepaalt het aantal statutaire directeuren van de betreffende stichting. Het kerkgenootschap heeft een operationeel directeur, die intern wordt aangeduid als ‘veldsecretaris’. Het bestuur regelt de verdeling van taken en bevoegdheden tussen de directeuren, benevens de verantwoordelijkheid van elke directeur. Het bestuur is bevoegd de directie bindende richtlijnen en/of instructies te geven met betrekking tot het uitoefenen van haar taak. De statuten bieden de mogelijkheid dat het bestuur één of meer bestuursleden belast met deeltaken van bestuur en beheer. In dat verband kunnen verantwoordelijkheden worden gedelegeerd. Geen van de bestuursleden is ultimo 2007 belast met deeltaken van bestuur en beheer. Over de samenhang in financieel beleid binnen het Leger des Heils als geheel, wordt geadviseerd in de zogeheten Territoriale Financiële Raad (TFR). Deze raad bestaat uit zowel directieleden als door de Generaal benoemde toezichthouders. Besluitvorming vindt plaats binnen het bestuurlijke kader van de verschillende entiteiten.
Evaluatie directie en bestuur Sinds 2006 hanteert de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een evaluatiesysteem voor het functioneren van de directie, alsmede een zelfbeoordeling door het stichtingsbestuur. Bevindingen uit deze evaluatie zijn besproken en hebben geleid tot aanpassingen in de werkwijze van bestuur en directie. Statutenwijzigingen In december 2006 zijn de statuten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg aangepast aan de nieuwe regelgeving. De nieuwe statuten bevatten een aanpassing van de zittingstermijn en een regeling inzake het enquêterecht voor belanghebbenden. De voorbereidingen voor een statutenaanpassing van de Stichting Leger des Heils Dienstverlening hebben in 2006 plaatsgevonden en deze wijziging is feitelijk in maart 2007 afgerond, waarbij de stichting het aantal bestuursleden heeft uitgebreid van drie naar vijf personen. De zittingstermijnen, behoudens die van de voorzitter en vicevoorzitter, zijn gewijzigd om aan te sluiten op de nieuwe governance-richtlijnen. Planning & Control cyclus Het Leger des Heils maakt op verschillende wijzen en op diverse niveaus gebruik van planning & control cycli. De invulling hangt mede af van het aantal managementlagen dat in een werkgebied noodzakelijk is. Het algemene uitgangspunt echter is dat in het najaar voorafgaand aan het begrotingsjaar door uitvoerend verantwoordelijken een begroting en jaarplan worden opgesteld, die vervolgens door de betreffende directie van de entiteit wordt goedgekeurd. Vervolgens worden de begroting en het bijbehorend jaarplan van de entiteiten met toelichting van de directie in het bestuur besproken en al dan niet met wijzigingen vastgesteld. In dit proces is expliciet ingebed dat de uitvoerende entiteiten gelden beschikbaar krijgen gesteld op basis van projecten. Gedurende het jaar wordt door de directie tussentijds inzicht verschaft in de operationele gang van zaken en de financiële consequenties. In het najaar vindt tevens tussentijdse afstemming plaats tussen de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving en de directies van de begunstigde entiteiten op basis van door de directies gewenste en onderbouwde verschuivingen in de goedgekeurde projectaanvragen. Dit kan leiden tot herziene projectbegrotingen voor het lopende jaar. Tenslotte beogen de entiteiten om binnen een periode van zes maanden na afloop van het boekjaar de jaarrekeningen, voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring, in de betreffende bestuursvergadering te bespreken en vast te stellen. De jaarstukken bevatten de jaarrekening, het directieverslag en de overige gegevens en bijlagen. Met ingang van 2006 is de externe accountant aanwezig in alle bestuursvergaderingen, waarin de betreffende jaarrekening aan de orde is.
Het Leger des Heils acht zich in beginsel gebonden aan de toepassing van de volgende governancecodes: n Health Care Governance (uit 1999) met nadere uitwerking in Wet Toelating Zorginstellingen (Wtzi) van kracht geworden per 1 januari 2006; n
Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (Code Wijffels, juni 2005); Vereniging Fondsenwervende instellingen (VFI) Reserves Goede Doelen (Commissie Herkströter, juni 2003).
n Richtlijn
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Samenstelling besturen en directies en toezichthoudende organen Per 31 december 2007 bestonden de besturen en de directies van het Leger des Heils uit de volgende personen: Besturen en Directies Stichting Leger des Heils
■ D e
■ C ommissioner
■ Majoor
R.A. Frans
voorzitter Kerkgenootschap Leger des Heils ■ C ommissioner R.A. Frans voorzitter ■ L t.-kolonel Th.H. Wolterink vice-voorzitter ■ E nvoy H. Slomp RA secretaris/penningmeester ■ C ommissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa presidente vrouwenorganisaties Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ■ C ommissioner R.A. Frans voorzitter ■ L t.-kolonel Th.H. Wolterink vice-voorzitter ■ E nvoy
■ ■ ■ ■ ■ ■
H. Slomp RA secretaris/penningmeester M evrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst D rs. H.N. Hagoort P rof. mr. L.H. van den Heuvel E nvoy G.P.W. Jansen D e heer F. van der Meulen M evrouw G.W. van Montfrans-Hartman
Stichting Leger des Heils Fondsenwerving ■ C ommissioner R.A. Frans voorzitter ■ L t.-kolonel Th.H. Wolterink vice-voorzitter ■ M r.
drs. C. Bremmer F.H. van Ham-Laning D rs. C.Hendriks M r. F.B.A.M. van Oss
■ M evrouw ■ ■
heer J. de Widt H. van Pelt ambtelijk secretaris
Stichting Leger des Heils Dienstverlening ■ Commissioner R.A. Frans voorzitter ■ Lt.-kolonel Th.H. Wolterink vice-voorzitter ■ D e heer G.L. Telling RA ■ D e heer P. Visser ■ M evrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek ■ M ajoor H. van Pelt ambtelijk secretaris Directeuren Kerkgenootschap Leger des Heils ■ M ajoor drs. J.C.IJ van Vliet operationeel directeur Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ■ L t.-kolonel mevrouw dr. C.A.Voorham directeur ■ De heer H.M. van Teijlingen adjunct-directeur Stichting Leger des Heils ■ Envoy H. Slomp RA Uitvoerend directeur Stichting Leger des Heils Dienstverlening Stichting Leger des Heils Fondsenwerving ■ Envoy H. Slomp RA directeur ad interim
37
38
Besturen en directies
Rooster van aftreden en mogelijke herbenoembaarheid
Algemeen jaarverslag 2007
datum
einde periode
einde periode
datum einde
benoeming
eerste termijn
laatste termijn
bestuurslidmaatschap
Commissioner R.A. Frans 1
1 juli 2007
*
*
*
Commissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa 1
1 juli 2007
*
*
*
1 augustus 2007
*
*
25 maart 2008
1 februari 2004
*
*
*
Lt.-kolonel Th.H. Wolterink 1 Envoy H. Slomp RA 1
Mr. drs. C. Bremmer
13 april 1999
1 mei 2004
1 mei 2009
Mevrouw W.W.J. v. Dalen-Schiphorst 3
20 april 2006
31 december 2009
31 december 2013
Drs. H.N. Hagoort 2
19 oktober 2000
19 oktober 2004
31 december 2008
Mevrouw F.H. van Ham-Laning
8 februari 2000
1 maart 2005
1 maart 2010
Drs. C. Hendriks
8 februari 2000
1 maart 2005
1 maart 2010
7 maart 2002
31 december 2006
31 december 2009
Envoy G.P.W. Jansen
25 november 1999
31 december 2004
31 december 2007
De heer F. van der Meulen
22 november 2001
31 december 2006
31 december 2009 31 december 2014
Prof. mr. L.H. van den Heuvel
Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman 2
30 augustus 2007
31 december 2010
Mr. F.B.A.M. van Oss 2
18 april 2007
1 mei 2012
1 mei 2017
De heer G.L. Telling RA
9 maart 2007
1 april 2011
1 april 2013
1 oktober 2007
1 november 2011
1 november 2013
9 mei 2007
1 juni 2011
1 juni 2013
17 oktober 2000
1 november 2005
1 november 2010
De heer P. Visser 2 Mevrouw mr. L.M.Welschen-van der Hoek De heer J. de Widt 2
31 december 2007
1) De commandant, de territoriaal presidente vrouwenorganisaties, de chef-secretaris en de financieel secretaris van de Stichting Leger des Heils in Nederland zijn benoemd door de Generaal van The Salvation Army. Uit hoofde van deze aanstelling geldt dat deze personen niet vallen onder het reguliere rooster van aftreden. 2) Deze functionarissen zijn voorgedragen door de (Centrale) ondernemingsraad 3) Deze functionaris is voorgedragen door de Landelijke Cliëntenraad
Beloning (gewezen) bestuurders en (gewezen) toezichthouders
BEZOLDIGING (€)
RETRAITE-/ PENSIOENBIJDRAGE (€)
CATALOGUSWAARDE AUTO VAN DE ZAAK (€)
EIGEN BIJDRAGE AUTO VAN DE ZAAK (€)
Bezoldiging directie Lt.-kolonel mevrouw dr.C.A.Voorham
21.995
6.723
22.396
1.440
Majoor drs.J.C.IJ.van Vliet
21.251
6.723
29.400
1.440
De heer H.M.van Teijlingen
86.653
8.998
-
-
Bezoldiging toezichthouders Commissioner W. van der Harst (tot 01-07-07)
14.235
3.362
33.395
Commissioner mevrouw N. van der Harst-Kruisinga (tot 01-07-07)
11.781
3.362
-
-
6.296
3.362
26.495
360
Commissioner R.A. Frans (vanaf 01-07-07) Commissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa (vanaf 01-07-07)
720
5.517
3.362
-
-
Lt.-kolonel P.C. Dalziel (tot 01-08-07)
15.994
3.922
31.594
840
Lt.-Kolonel Th.H. Wolterink (vanaf 01-08-07)
10.431
2.801
24.635
600
Envoy H. Slomp RA
92.636
10.268
26.633
1.440
Mr. drs. C. Bremmer
-
Mevrouw W.W.J. v. Dalen-Schiphorst
750
Drs. H.N. Hagoort
600
Mevrouw F.H. van Ham-Laning
450
De heer drs. C. Hendriks
450
Prof. mr. L.H. van den Heuvel
900
Envoy G.P.W. Jansen
1050
De heer F. van der Meulen
1200
Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman Mr. F.B.A.M. van Oss De heer G.L. Telling RA
450 - -
De heer P. Visser
450
Mevrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek
450
De heer J. de Widt
300
De heer F.H. van der Woude
300
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
Overzicht nevenfuncties De governanceregelingen bevelen aan om de andere (neven)functies van de bestuursleden en directieleden naast hun functie bij de entiteiten van het Leger des Heils zichtbaar te maken. Mr. drs. C. Bremmer
Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman
1. Voorzitter commissie Bezwaarschriften ISD Bollenstreek
1. Voorzitter van de Stichting i.o. Nationaal Landschap Laag Holland
2. Tweede plaatsvervangend voorzitter commissie Bezwaarschriften Hollandse Delta
2. Voorzitter ILG gebiedscommissie Nationaal Landschap Laag Holland
3. Lid Raad van Toezicht De Bruggen, Zwammerdam
3. Voorzitter RvC Rabobank Waterland en Omstreken
4. Bestuurslid TROUW
4. Lid Raad van Bestuur Indaver N.V. te Antwerpen
5. Lid Maatschappelijke Raad Stichting Philadelphia Zorg
5. Voorzitter Nationaal Park Schiermonnikoog 6. Voorzitter Zeeuws Archief
Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst
7. Lid bestuur Verwey-Jonker Instituut
1. Voorzitter RvT Zorgcombinatie Zwolle
8. Lid RvC Vereniging Hendrick de Keyser
2. Lid RvT Zorggroep Zuid Gelderland
9. Lid Adviesraad NIOD
3. Lid Raad van Advies Stichting IJssellandschap
10. Lid Adviesraad Four Freedom Awards
4. Lid RvT MEE IJsseloevers (voormalige SPD) 5. Voorzitter bestuur Stichting Kunst en Cultuur Overijssel
Mr. F.B.A.M. van Oss Geen nevenfuncties
Commissioner R.A. Frans Geen externe nevenfuncties
Envoy H. Slomp RA 1. Lid dagelijks bestuur Vereniging PC Onderwijs NW-Overijssel ‘Accrete’, Zwartsluis
Drs. H.N. Hagoort
2. Lid Raad van Advies !pet, Hoogeveen
1. Directeur Evangelische Omroep, Hilversum
3. Lid Raad van Commissarissen Dieman Holding BV, Hoogeveen
2. Lid Raad van Advies Christelijk Studiecentrum ICS
4. Lid Bestuurlijk Overleg Kerk in Actie, Utrecht 5. Lid Financiële Commissie (landelijk) Raad van Kerken, Amersfoort
Mevrouw F.H. van Ham-Laning
6. Lid Interkerkelijk Contact in Overheidstaken CIO, sectie K, Utrecht
1. Vrijwilliger slachtofferhulp Nederland 2. Op afroep beschikbaar CDA
De heer H.M. van Teijlingen 1. Lid RvT Stichting Prisma, Christelijke basisscholen Almere
Drs. C. Hendriks
2. Lid bestuur Nationale Reclasserings Actie
1. Voorzitter Stichting Kerkelijk Geldbeheer, Gouda 2. Penningmeester stichting erkenningsregeling hypotheekadviseurs, Amsterdam
De heer G.L. Telling RA
3. Voorganger in de Protestantse Kerk Nederland
Geen nevenfuncties
Prof. mr. L.H. van den Heuvel
De heer P. Visser
1. Voorzitter van enkele Commissies van Beroep (onderwijs)
Geen nevenfuncties
2. Voorzitter Stichting Geschillencommissie Onderwijs Utrecht 3. Lid bestuur vereniging Het Zonnehuis Utrecht
Majoor drs. J.C.IJ. van Vliet
4. Lid RvT bestuur Zorgcombinatie Nieuwe Maas Vlaardingen
1. Vice-voorzitter Raad van Kerken in Nederland
5. Lid Commissie van Juristen CNV (adviescommissie) 6. Voorzitter Nalevingscommissie (CAO-interpretatiecommissie) M&T Rijswijk
Lt.-kolonel mevrouw dr. C.A. Voorham
7. Adviseur Russel Advocaten Amsterdam / ’s-Gravenhage
1. Lid bestuur IKON, Hilversum
8. Voorzitter College van Beroep voor de Examens VU Amsterdam
2. Lid RvT Christelijke Hogeschool Ede
9. Voorzitter Georganiseerd Overleg Predikantensalarissen PKN Utrecht
3. Lid Raad van Advies Stichting Moria Nijmegen 4. Ambassadeur Micha Campagne
Envoy G.P.W. Jansen
5. Lid comité van aanbeveling Stichting Voedselbank Haarlem e.o.
1. Voorzitter RvT Pantar, Amsterdam
6. Lid comité van aanbeveling Stichting Het Passion Hummelo
2. Voorzitter RvT William Schrikker Groep, Diemen 3. Voorzitter RvT AGORA, Bunnik
Mevrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek
4. Voorzitter bestuur Pier de Boerstichting, Amsterdam
1. Lidmaatschap politieke partij (o.a. CDA zomerschool 2006)
5. Voorzitter 4-mei Comité Bussum 6. Voorzitter klachtencommissie TGV Huizen
De heer J. de Widt
7. Penningmeester Centrale Raad voor Gezinsverzorging, Bunnik
1. Penningmeester Stichting Je Maintiendrai Nassau
8. Lid RvT Cordaan Groep, Amsterdam
2. Vicevoorzitter Nationaal Comité Thank You Canada and Allied Forces
9. Lid RvT Flevohuis, Amsterdam
3. Lid werkgroep WOZOCO van (Amant) de Lichtenberg Amersfoort
10.Vice-voorzitter Federatie Opvang, Amersfoort
4. Bestuurslid (tot 1 juni 2007) van de Stichting Rotary Administratie Nederland,
De heer F. van der Meulen
5. Contactpersoon (tot 1 juni 2007) voor Rotary Nederland / Rotary Estland
Amsterdam 1. Voorzitter Raad van Commissarissen Cordares Verzekeringen Amsterdam 2. Lid bestuur SBI Doorn
Lt.-kolonel Th. H. Wolterink
3. Vice-voorzitter Heuvelrug Wonen Driebergen
Geen externe nevenfuncties
4. Lid bestuur Blauwkapel
39
40
Reshare
Algemeen jaarverslag 2007
Leger des Heils ReShare: Positieve resultaten na uitbreiding capaciteit en efficiencyslag
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
2007 Voor ReShare is het jaar 2007 het best te typeren als overgangsjaar. 2007 vormde het sluitstuk van een intensief integratieproces van Herbestemming van Goederen van het Leger des Heils en Coro Kledinginzameling BV tot één organisatie. Het was het eerste volledige jaar waarin werd gewerkt vanuit de nieuwe organisatiestructuur en met het compleet vernieuwde logistiek proces. Dit is ook het eerste jaar waarin, na jaren financieel zwaar weer, een positief bedrijfsresultaat is geboekt. Het aantal verwerkte kilogram kleding is verder toegenomen van vierentwintig miljoen kilogram in 2006 tot zevenentwintig miljoen kilogram in 2007. Deze positieve resultaten zijn te danken aan een aantal grote veranderingen. De capaciteit van de vestiging in Hattem is onder andere uitgebreid met de huur van een extra loods. Doordat het aantal kilogram verwerkte kleding in deze vestiging enorm was toegenomen, was uitbreiding noodzakelijk. Het aantal kilogram verwerkte kleding bedroeg vóór overname in 2004 nog een miljoen kilogram. In 2007 is dat opgelopen tot maar liefst dertien miljoen kilogram. Hattem verwerkt daarmee zo’n vijftig procent van het totaal door ReShare ingezamelde volume.
ReShare Begin vorige eeuw was het Leger des Heils één van de eerste organisaties die tweedehands kleding inzamelde voor hulpverleningsprojecten. In de loop van de jaren is het Leger des Heils daarin uitgegroeid tot een zeer bekende en geliefde inzamelaar. Uit onderzoek is gebleken dat het Nederlandse publiek bij voorkeur zijn gedragen kleding afstaat aan het Leger des Heils. In 2004 nam het Leger des Heils de activiteiten van Coro Kledinginzameling BV over en werd daarmee de grootste kledinginzamelaar van Nederland. Inzameling geschiedt sinds 2006 onder de naam Leger des Heils ReShare B.V. ReShare is een separate werkmaatschappij van het Leger des Heils. ReShare scheidt kleding en schoenen van het afval met als doel om deze producten te hergebruiken, zodat er minder kleding en schoenen
Tevens is een boordcomputersysteem geïmplementeerd in de ReShare vrachtwagens ter optimalisering van het logistieke proces. Het uitgangspunt hierbij was om het systeem in de vrachtwagens direct te koppelen aan het administratie- en planningsprogramma CLEAR dat op kantoor wordt gebruikt. De boardcomputers zijn voorzien van een routeplanner, kiloregistratiesysteem, navigatie en telefoon. Dagelijks wordt de routeplanning naar de vrachtwagens verzonden. In de boardcomputers worden tevens de ingezamelde kilogrammen geregistreerd die via UMTS worden verzonden naar het backoffice systeem. De implementatie van dit systeem is een flinke investering geweest, maar de efficiencyvoordelen zijn enorm. De gegevens komen nu direct in CLEAR terecht en in de financiële systemen. De handmatige invoer en papierstromen zijn nagenoeg komen te vervallen. De eerste resultaten van deze efficiencyslag waren al na zes maanden meetbaar. Er reden al snel drie vrachtwagens minder, omdat het bestaande werk met minder wagens gedaan kon worden.
naar de verbrandingsoven worden gebracht. De kleding wordt op verschillende manieren ingezameld, waarvan de meeste kleding door inzameling via kledingcontainers in de gemeenten wordt opgehaald. Daarnaast kent ReShare in veel gemeenten de kledinginzameling door huis aan huis acties en het inzamelen bij scholen en verenigingen. ReShare verkoopt het merendeel van de vele kilo’s kleding aan textielsorteerbedrijven. Een deel van de kleding is vervolgens weer terug te vinden in de tweedehands kledingwinkels van het Leger des Heils, waar kwalitatief goede kleding tegen sociale prijzen wordt verkocht. Van de opbrengst van de verkochte kleding worden verschillende projecten van het Leger des Heils in binnen- en buitenland bekostigd. Ook worden van de ingezamelde kleding noodvoorraden aangehouden voor nationale en internationale rampen én calamiteiten.
41
42
Reshare
Verantwoording Kledinginzameling
Algemeen jaarverslag 2007
Het Leger des Heils in Nederland beschikt over het CBF keur verstrekt aan de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving. De cijfers van die stichting zijn in dit jaarverslag op geconsolideerde basis opgenomen. Deze stichting van het Leger des Heils houdt zich bezig met fondsenwerving onder het Nederlandse publiek. Ook de charitatieve inzameling van gebruikte kleding valt onder de verantwoordelijkheid van deze stichting. De uitvoering van de kledinginzameling heeft de stichting echter uitbesteed aan een ander onderdeel van het Leger des Heils, te weten ReShare BV. ReShare is 100% eigendom van het Leger des Heils en wordt ook door de leiding van het Leger des Heils aangestuurd.
Daarnaast verzorgt het Leger des Heils ook de logistieke afhandeling en afzet voor andere Goede Doelen organisaties als bijvoorbeeld Dorcas Nederland. Deze maken gebruik van de schaalgrootte van de kledinginzameling van het Leger des Heils en krijgen daarvoor een groot deel van de bruto-opbrengst van die goederen door het Leger des Heils uitgekeerd.
De gebruikte kleding en aanverwante artikelen als schoenen en textiel worden ingezameld door huis aan huis acties, containers op straat of inzameling bij (basis)scholen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen inzameling waarvoor het Leger des Heils moet betalen en charitatief ingezamelde kleding. Vanuit het Leger des Heils
Naast de charivergoeding is ook het gehele nettoresultaat van de kledinginzameling bestemd ter financiering van hulpverlening van het Leger des Heils in Nederland en buitenland. Nadat in de toekomst de aanloopverliezen uit 2004-2006 zijn gecompenseerd, wordt de nettowinst uitgekeerd ter financiering van maatschappelijke hulpver-
gaat de voorkeur uit naar charitatief ingezamelde kleding, omdat
lening in Nederland (90%) en internationale hulpverleningsprojecten
dan een groter deel van de opbrengst beschikbaar komt voor de hulpverlening. De praktijk laat echter zien dat voor een toenemend deel van de kledinginzameling financiële vergoedingen dienen te worden verstrekt aan gemeenten of samenwerkingsorganisaties die namens de lokale overheid optreden. Dit wordt onder meer veroorzaakt doordat de overheid inzameling van gebruikte kleding steeds meer beschouwt als beheersing van de afvalstromen, waar commerciële afspraken gangbaar zijn.
(10%).
Voor alle ingezamelde kleding die ReShare verwerkt en waarvoor geen financiële vergoeding is verstrekt, komt een charivergoeding ad drie eurocent (vorig jaar twee eurocent) per kilogram ten gunste aan de hulpverlening, gefinancierd door Stichting Leger des Heils Fondsenwerving.
Krachtens regelgeving van het CBF dient het jaarverslag van het Leger des Heils de volgende informatie te tonen (gebaseerd op modelbijlage 10 CBF):
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
43
Goederenbeweging Alle hoeveelheden in tonnen (1000 kilo)beginvoorraad
Ingezameld
Huis aan huis acties Containerinzameling (charitatief) Containerinzameling (overige) Schoolacties 2e keus inzameling, incl. ophalen korpsen
8 30 120 4 7 5 174
waarvan: verschillen afvalverlies
2.167 167 4.007 182- 15.216 708- 674 2.071 185 3.137 425 383 27.023 890- 61 -
Afleveringsverschillen/voorraadverschillen als % van de inzameling
3,3%
Netto- ingezameld
Afzet origineel
Eindvoorraad
2.000 3.825 15.182 1.886 3.137 42 26.072
1.958 3.814 15.140 1.890 3.131 46 25.979
50 41 162 13 1 267
0,2%
De inzameling uitgesplitst naar betaalde of charitatieve oorsprong wordt als volgt weergeven:
Inzameling Alle hoeveelheden in tonnen (1000 kilo)
Ingezameld
Charitatief, zonder betaling inzamelvergoeding Met betaling inzamelvergoeding
6.040 20.983 27.023
De gemiddelde opbrengstprijs per kilo gebruikte kleding bedroeg in 2007 € 0,401 (vorig jaar € 0,372). Vanuit de kledinginzameling is een bedrag ad € 577.429 beschikbaar gekomen voor de eigen doelstellingen van het Leger des Heils. Omgerekend naar totaal afgezette kilogrammen is dat een netto bijdrage ad 2.2 eurocent per kilogram.
44
De invloed van ‘Majoor’ Alida M. Bosshardt
Algemeen jaarverslag 2007
De invloed van ‘Majoor’ Alida M. Bosshardt Meer dan zeventig jaar heeft het leven van lt.-kolonel Alida Bosshardt ‘in dienst van God en de medemens’ gestaan, want zo lang was zij officier van het Leger des Heils. Sinds 1978 was zij gepensioneerd, maar dat betekende voor ‘de Majoor’ niet dat er niets meer te doen was. Zij hield lezingen over ‘haar’ werk, ging in kerkdiensten voor en besteedde vele uren aan het beantwoorden van de correspondentie vanuit de hele wereld. Wie eenmaal met ‘de Majoor’ (zoals iedereen haar kende) in contact kwam, bleef altijd op haar schrijf- of bezoeklijst staan. Aan de grote ronde tafel in het midden van de woonkamer die tevens haar werkkamer was, schreef zij ontelbare verjaardagskaarten en brieven. Contact maken en houden was een van haar sterkste punten. Ondanks de voor haar hoge leeftijd volle agenda, maakte zij tijd voor mensen, wie of wat ze ook waren. Bewonderenswaardig was de openheid waarmee zij over het geloof sprak. Nooit opdringerig, nooit aanmatigend, nooit hoogdravend. Gewoon heel oprecht. Misschien weerspiegelde dat wel haar karakter. Een aantal gebeurtenissen heeft haar leven beïnvloed en veranderd en haar gemaakt tot een van de bekendste en meest bewonderde Nederlanders. Door al die publiciteit veranderde ze niet. Ze is altijd heel gewoon gebleven en juist dat is ook bijzonder. Een echte Amsterdamse Hoewel ‘Majoor’ Bosshardt in Utrecht werd geboren en daar ook is opgegroeid, werd zij door haar werk in de binnenstad van Amsterdam, een echte Amsterdamse. Na haar opleiding tot officier van het Leger des Heils, komt zij al snel in Amsterdam te werken in ➊ kinderhuis Zonnehoek op Rapenburg, een straat midden in het zogenaamde ‘Judenviertel’. Na de oorlog gaat zij werken op het hoofdkwartier van het Leger des Heils aan de Prins Hendrik-
kade. ➋ Het Hoofdkwartier staat als het ware op de kop van de Zeedijk; het gebied dat bekend werd als rosse buurt, de wallen. Daar begon ‘de Majoor’ op haar manier met evangelisatiewerk en de hulp aan de kwetsbare mensen. Eind 1951 krijgt zij de beschikking over de kelder en begane grond van het oudste stenen huis van Amsterdam ➌ d’Leuwenburgh, dat gebouwd is in 1581. Hier begon ‘de Majoor’ het Goodwillwerk. In de Oudezijds Armsteeg huurde zij een achterzaaltje van een ➍ café van de familie Schuster, en daar hield zij op zondagmorgen samenkomsten. Door haar dynamisch karakter en haar tomeloze inzet, groeide het Goodwillwerk in Amsterdam. Gedurende vele jaren was het kantoor gevestigd aan de Oudezijds Voorburgwal, nummer 14 ➌. Daar heeft ‘de Majoor’ vele jaren gewoond en ook fungeerde de benedenverdieping als huiskamer van/voor de buurt en dagelijks kwamen vele mensen hier een kopje koffie halen. Door de toename van het werk werd dit langzamerhand onmogelijk en ging de majoor op zoek naar een gebouw dat tevens geschikt was voor kortstondige opvang voor mannen (zogenaamde passanten). Dit gebouw vond zij op de Oudezijds Achterburgwal 120 en wordt De Gastenburgh genoemd ➎. Eerder werd op de Oudezijds Achterburgwal, nummer 45, in 1962 een korpszaal geopend ➏. Het pand krijgt de naam De Ruytenburgh. Het gebouw is in 1625 gebouwd door Willem van Ruytenburgh, de luitenant (geel uniform) die naast kapitein Frans Banninck Cocq op de Nachtwacht van Rembrandt staat. In dit gebouw was het tevens mogelijk om onderdak te geven aan vrouwen en meisjes zonder onderdak die uit de prostitutie weg wilden. De laatste jaren van haar leven woont ‘de Majoor’ in De Goodwillburgh aan de Anne Frankstraat ➐. Dit complex werd in 1975 geopend. Het was het eerste particuliere bejaardenhof in Neder-
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
land. ‘De Majoor’ heeft zich voor dit bejaardenhof hard gemaakt. Zij wilde dat bejaarde mensen uit de binnenstad een beter onderdak kregen en betere zorg, zodat zij toch in de omgeving van hun buurt konden blijven wonen. Dat zij er zelf is gestorven was met de bouw van het complex niet in haar gedachten opgekomen, haar Wallen was haar buurt. Het afscheid Op 25 juni 2007 overleed luitenant-kolonel A.M. Bosshardt. In de terminologie van het Leger des Heils wordt dit “Bevorderd tot Heerlijkheid” genoemd. In de week voor haar begrafenis hadden meer dan 3.500 mensen afscheid genomen van ‘de Majoor’ in de korpszaal van het Leger des Heils aan de Oudezijds Achterburgwal.
Woord namens de gemeente Amsterdam de heer mr. M.J. Cohen (burgemeester) Old soldiers never die, they only fade away … Onze stadgenoot majoor Bosshardt is maandag op 94-jarige leeftijd na een welbesteed leven rustig in haar slaap overleden. Zij was een hartelijke vrouw die het goede in andere mensen wakker maakte en die zich als een onvermoeibaar ‘standwerker’ van haar Lieve Heer ontfermde over daklozen, verslaafden, prostituees en eenzamen. Niemand was haar te min. Zoals dominee Nico ter Linden in het voorwoord van een biografie over majoor Bosshardt treffend schreef: “De ene dag kon je haar op Soestdijk tegenkomen, de volgende dag op de Wallen en daags erop zag je haar in een praatshow op de televisie, en altijd was zij dezelfde majoor Bosshardt. Over wat ze aan moest, hoefde ze zich nooit druk te maken; verder nam ze altijd zichzelf mee, en daarover maakte zij zich al evenmin bezorgd. Ze bleef gewoon wie ze was: gelovig, vrolijk, dapper, lief, vitaal, gul, echt.” In de oorlog heeft zij tal van joodse kinderen helpen onderduiken, waarvoor ze in 2004 de Yad Vashem-onderscheiding ontving. Na de bezetting begon zij haar maatschappelijk werk op de Wallen, dat landelijk veel aandacht trok nadat zij in 1959 op televisie verscheen. Met prinses Beatrix – vermomd met een pruik en
Het was een constante stroom van belangstellenden, onder wie opvallend veel jongeren. Tijdens de uitvaartdienst op 30 juni 2007 wordt het leven van deze unieke vrouw herdacht in de prachtige en lichte Koningskerk in Amsterdam. Meer dan een miljoen kijkers volgden deze sobere plechtigheid live op televisie die door de NCRV werd uitgezonden. Een groot aantal bekende en onbekende Nederlanders waren hierbij aanwezig. Namens de Kroon waren vertegenwoordigd Grootmeesteres mevrouw Van Loon Labouchere en Ministerpresident Jan Peter Balkenende. Burgemeester Job Cohen sprak namens de gemeente Amsterdam. De dienst stond in het teken van de getuigenis die ‘de majoor’ in haar leven uitdroeg. Ze is begraven op begraafplaats De Nieuwe Ooster.
bril - ging zij in 1965 de binnenstad in en samen verkochten zij de Strijdkreet en bezochten ze arme gezinnen en prostituees. Strijdkreet, het woord past naar mijn mening niet zo goed bij de majoor, zij leek meer van “de zachte krachten zullen zeker winnen in ’t eind”. Als ruimhartig en ruimdenkend kennen wij haar ook. Zo zag zij het christelijk geloof niet als de enige mogelijkheid. Zij zei dat zij zich niet kon voorstellen: “ dat mensen die een ander geloof aanhangen, de islam, het boeddhisme, het hindoeïsme, het allemaal verkeerd hebben en voor eeuwig verloren zouden gaan. In diepste wezen zijn alle godsdiensten misschien wel gelijk.” In 1975 ontving zij van de gemeente Amsterdam de zilveren medaille. Als er iemand het devies dat de stad in haar wapen voert - “Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig” - in praktijk bracht, was zij het wel. Een voorbeeld voor alle Amsterdammers. Door haar goede werken was zij bijkans al bij leven voor velen een engel aan de Amstel. De Majoor is - om het in de taal van het Leger des Heils te zeggen - nu bevorderd tot heerlijkheid. Van haar bevorderingen destijds van Majoor – via het Brigadierschap - tot Luitenant-kolonel heeft zij zich nooit veel aangetrokken, maar deze bevordering tot heerlijkheid zal zij dankbaar aanvaarden. Wij wuiven haar uit en gedenken haar met eerbied en genegenheid.
45
46
Paul de Leeuw brengt hommage aan Majoor Alida M. Bosshardt
Algemeen jaarverslag 2007
Paul de Leeuw brengt hommage aan ‘de Majoor’
Leger des Heils Algemeen jaarverslag
47
Het overlijden van Majoor Alida Bosshardt op 25 juni, heeft ook bij veel Bekende Nederlanders woorden van respect en emotie losgemaakt. Paul de Leeuw had met ‘de Majoor’ in de loop van de jaren een bijzondere band opgebouwd. Verschillende keren is zij bij Paul in de uitzending geweest. Over het overlijden en de begrafenis schrijft hij in zijn Column in de VARA gids, van begin augustus, op een ontroerende wijze over zijn relatie met ‘de Majoor’ en over de uitvaartdienst.
In memoriam Indrukwekkend was de uitvaardienst en een ‘in memoriam’ van Majoor Bosshardt. In een – door het daglicht stralende – kerk zaten heilcollega’s, vrienden en notabelen bijeen om de majoor te herdenken. Zij had al jaren geleden haar uitvaartdienst in elkaar gedraaid en het werd een uur van vrolijkheid, emotie en toch stil verdriet dat zo’n grote persoonlijkheid, na een prachtig, lang en vol leven, er niet meer is. Vrolijk stemmende liederen als ‘Daar juicht een toon, daar klinkt een lied’ en de hit ‘U zij de glorie’ werden door het muziekkorps van het Leger des Heils op een prachtige manier vertolkt en zorgden dat je bijna verlangde ook een van de heilssoldaten te worden. Zo rustgevend en vertrouwd om bij een groep te horen die een simpele boodschap heeft: zorgen en verzorgen in Naam van Jezus. In het door de NCRV prachtig gemaakte ‘in memoriam’ sprak ze open over de dood. Ze was er niet bang voor en ook zou ze er geen bekenden tegenkomen van lijf en leden. ‘Dat zou ook ontzettend druk worden.’ Ze had het over iets geestelijks. Bezieling. En dat ze waarschijnlijk nog wel een paar maanden na haar dood over haar praatten, maar dat ze na enkele maanden of een jaar wel vergeten zou zijn. En zo moet het ook, vond ze. En daar zat ik, voor de televisie, me opmakend voor een bruiloft van dierbare vrienden, voor wie ik als bijzonder ambtenaar van de burgerlijke stand het huwelijk mocht voltrekken. Ze zal de komende jaren niet vergeten worden. En daar ga ik me hard voor maken. En zo, aan de vooravond van een zomervakantie werd duidelijk dat het voornemen om op een strandstoel te gaan liggen en de komende weken eens even niks te ondernemen, weer als sneeuw voor de Spaanse zon verdween. Alida Bosshardt, na mijn vakantie ga ik als een zoon over je waken en zorgen dat jouw inspiratie een bron zal zijn voor velen. Ga ze vertellen over je stichting en proberen duidelijk te maken dat jouw naam geen nieuw te bouwen historisch museum nodig heeft om levend te houden. Ik droomde die nacht over een klein concertje met het muziekkorps van het Leger des Heils tijdens een kerst - Mooi! Weer de Leeuw - uitzending. Dromend over Kerst, terwijl de zomer nog moet beginnen. Paul de Leeuw
In de kerstuitzending van Mooi! Weer de Leeuw heeft Paul waar gemaakt wat hij schreef in zijn column. Een samengesteld muziekkorps en de Amsterdam Staff Songsters van het Leger des Heils gaven aan de kerstuitzending op 21 en 22 december hun medewerking. De rode draad door de uitzending waren de momenten van herdenken. Naast andere wensen, werd de wens van mevrouw Lydia de Jong door Paul de Leeuw vervuld. Gasten kregen de gelegenheid een ‘ster’, waarop een afbeelding was te zien van een dierbare overledene, in de ‘Sterrengedenkboom’ te hangen. Paul zelf heeft de ‘ster’ met de foto van ‘de Majoor’ in de boom gehangen. De achterliggende gedachte hiervan is dat als iemand overlijdt, er een ster aan het firmament bijkomt. Vervolgens bracht Paul de Leeuw een hommage aan ‘de Majoor’ door haar lied: Heer, verberg niet uw gelaat, te zingen. De ‘Sterrengedenkboom’ werd na de uitzending voor de ingang van het kerkgebouw ’t Klankbord van het Leger des Heils in Almere neergezet. Bij ’t Klankbord kwamen tijdens de kerstdagen mensen uit heel Nederland, zoals uit Den Bosch, Nijmegen en Beverwijk, een ‘ster’ in de boom hangen. Er bleek veel behoefte aan te bestaan. De bezoekers kregen de gelegenheid in ’t Klankbord een kop koffie of thee te drinken. Uit de vele gesprekken die volgden, bleek dat het hangen van een ‘ster’ in de boom mensen heeft geholpen het verlies van een dierbare te verwerken, maar ook om uiting te geven aan de gedachte dat mensen niet vergeten zijn.
( Met toestemming overgenomen)