Jaarverslag 2012
1
Algemeen Streekarchief Het Streekarchief Land van Heusden en Altena is een gemeenschappelijke regeling met vier deelnemers: de gemeenten Aalburg, Heusden, Werkendam en Woudrichem. Het doel van het Streekarchief is drieledig: de zorg voor en het beheer van de naar de archiefbewaarplaats overgebrachte archiefbescheiden; het toezicht op het beheer van de nog bij de gemeenten berustende bescheiden; en het bevorderen van lokaalen streekhistorisch onderzoek. Het Streekarchief is gehuisvest in het hart van de vestingstad Heusden. In 2012 is door bestuur en medewerkers van het Streekarchief verder uitvoering gegeven aan het beleidsplan 2010-2013, getiteld Wettelijke taak en publieke zaak. Het meest zichtbaar heeft zich dat vertaald in de resultaten die werden geboekt bij de digitale beschikbaarstelling van archivalia zoals foto’s, bevolkingsregisters en militieregisters. Ook een andere kerndoelstelling uit het beleidsplan werd verwezenlijkt, namelijk de intensivering van het overleg tussen Streekarchief en deelnemende gemeenten met betrekking tot digitaal informatiebeheer. Gedurende het verslagjaar werd duidelijk dat de gemeente Waalwijk per 1 juli 2013 zou toetreden tot het Streekarchief Land van Heusden en Altena. Deze ontwikkeling maakt het mogelijk de kwaliteit van de dienstverlening aan deelnemers en burgers verder te verhogen, bij een ongewijzigde bijdrage per inwoner. De uitbreiding van het Streekarchief verstevigt tevens het bestaansrecht van een middelgrote archiefinstelling die nadrukkelijk in de regionale samenleving geworteld is. Bestuur Het bestuur van het Streekarchief Land van Heusden en Altena bestond in 2012 uit drs. C.G.J. (Carla) Breuer (namens de gemeente Werkendam), A.M.T. (Fons) Naterop (namens de gemeente Aalburg), dr. F.A. (Frank) Petter (namens de gemeente Woudrichem) en drs. J. (Jan) Hamming (namens de gemeente Heusden). De heer Petter werd begin 2012 benoemd tot voorzitter van het bestuur, als opvolger van drs. H.P.T.M. Willems, die eind 2011 afscheid nam. De heer Naterop werd benoemd tot vice-voorzitter. Als adviseur van het bestuur trad op M.H. (Ria) van den Heuvel-Habraken (provinciaal archiefinspecteur Noord-Brabant), en als ambtelijk secretaris van het bestuur fungeerde streekarchivaris dr. H. (Hildo) van Engen. Het bestuur vergaderde op 4 april en 20 november 2012. Op 22 maart kwamen medewerkers en bestuursleden bijeen in Woudrichem voor een diner ter gelegenheid van het afscheid van Henk Hellegers en Henk Willems als bestuursleden, en van Tom van der Aalst als streekarchivaris. Door omstandigheden vond deze bijeenkomst pas in 2012 plaats.
Personeel De totale ambtelijke formatie hield in 2012 een ongewijzigde omvang van 6,3 fte’s, verdeeld over zeven medewerkers. De heer Wim Bos werd op tijdelijke basis aangesteld als projectmedewerker ten behoeve van de herverpakking van een aantal twintigste-eeuwse gemeentearchieven. Daarnaast werd de heer Arie Dekker door de gemeente Werkendam bij het Streekarchief gedetacheerd ten behoeve van de inventarisering van het archief van de voormalige gemeente Dussen over de jaren 1980-1996. Na het behalen van het diploma archivistiek A werd Hildo van Engen per 1 september benoemd tot streekarchivaris. Wederom werd geïnvesteerd in het kennisniveau van de medewerkers in de organisatie. Hildo van Engen voltooide zijn studie Archiefwetenschap (Universiteit van Amsterdam) met de scriptie ‘Daar de tegenwoordige tijd zulk een machine op elke secretarie onmisbaar is’. De introductie van de schrijfmachine in het Land van Heusden en Altena, circa 1900-1940. Caroline de Hart rondde met goed gevolg haar opleiding Archivistiek af aan de Hogeschool van Amsterdam. Zij schreef een scriptie getiteld Een kwestie van kiezen. Acquisitieplannen en profielen in het Nederlandse Archiefwezen. Peter van Heeswijk volgde een door GO-opleidingen verzorgde cursus over het ontsluiten van audiovisuele bronnen. Vrijwel alle personeelsleden bezochten de studiedagen van de KVAN (Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland) die op 11 en 12 juni plaatsvonden in Middelburg. Een medewerker bezocht op 30 november de Brabantse Archivarissendag in het Belgische Tienen. Han Adriaans en Paula Jorritsma namen deel aan een door de gemeente Heusden gefaciliteerde herhalingscursus bedrijfshulpverlening (BHV). Tom van der Aalst was voorzitter van de Stichting Vrienden van het Slot Loevestein, bestuurslid van de Cultuurraad van de gemeente Aalburg, en bestuurslid van de stichting Brabants Heem, de koepelorganisatie van en voor heemkundeverenigingen in de provincie Noord-Brabant. Paula Jorritsma was bestuurslid van de Historische Reeks Land van Heusden en Altena en van Erfgoed Altena. Verder was zij lid van de stuurgroep Cultuurpunt Altena, van de stuurgroep Trefpunt Heusden, en van het Heusdense organisatiecomité voor de Open Monumentendagen. Hildo van Engen was bestuurslid van de KVAN, vanuit welke hoedanigheid hij de organisatiecommissie voorzat van de hierboven genoemde studiedagen in Middelburg. Voorts werd hij benoemd tot penningmeester van de Kring van Archivarissen in Noord-Brabant (KAN). Vrijwilligers In de uitvoering van zijn taken weet het Streekarchief zich gesteund door ruim dertig vrijwilligers. Zij verrichten hun werkzaamheden zowel thuis als in het Streekarchief. Nadat in 2011 al een stevig begin was gemaakt met de ontsluiting van foto’s in de nieuwe Beeldbank kon in 2012 worden gestart met de ontsluiting van de gedigitaliseerde bevolkingsregisters. Door andere vrijwilligers werden enkele series bouwdossiers beter toegankelijk en voor digitalisering gereed gemaakt, namelijk van de (voormalige) gemeenten Aalburg, Andel, Dussen en De Werken en Sleeuwijk. Opnieuw werden door vrijwilligers belangrijke resultaten geboekt bij de invoer van inventarissen in het archiefbeheersysteem. Met het oog op de in 2013 in gebruik te nemen Charterbank werd een nieuw vrijwilligersproject gestart, dat er toe zal leiden dat van een aantal middeleeuwse oorkonden binnenkort via de website niet alleen
2
een afbeelding maar ook een transcriptie kan worden gepubliceerd. Een vrijwilliger verrichtte onderzoek ten behoeve van het project ‘Plaatsen van betekenis’; samen met de gemeente Heusden en het Heusdens Buro voor Toerisme wordt een aantal cultuurhistorisch interessante locaties in de gemeente voorzien van een QR-code, met behulp waarvan gebruikers achtergrondinformatie kunnen opvragen. Middels twee nieuwsbrieven (in juli en oktober) werden de vrijwilligers op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen rond hun projecten en de overige activiteiten van het Streekarchief. De jaarlijkse vrijwilligersbijeenkomst vond plaats op 8 september, en bestond uit een gezamenlijke maaltijd in de tuin van café De Republiek in Heusden.
Deze Heusdense schepenoorkonde uit 1553 is een van de charters die binnenkort worden opgenomen in de Charterbank.
Ondersteuning Met betrekking tot de financiële administratie, de salarisadministratie, personeelszaken en de ICT-infrastructuur wordt het Streekarchief ondersteund door de gemeente Heusden.
3
2
Publiek Communicatie Het Streekarchief was in 2012 regelmatig in het nieuws. Medewerker communicatie Paula Jorritsma werkte mee aan een uitzending van het radioprogramma Brabant Leeft! en het televisieprogramma Onder Ons, beide van Omroep Brabant. Naar aanleiding van de activiteiten op Open Monumentendag was zij te gast in het televisieprogramma De tafel van Heusden van de lokale omroep HTR. Veertien maal werd zij geïnterviewd in radiouitzendingen van Altena-FM. Namens het Streekarchief participeerde Paula Jorritsma in een overleg ten behoeve van een landelijke promotiecampagne van De Nederlandse Archieven (DNA). Bezoekers De openingstijden van de studiezaal bleven ongewijzigd, namelijk op maandag van 11.00 tot 17.00 uur, en op dinsdag, woensdag en donderdag van 9.00 tot 17.00 uur. De bezoekersaantallen bleven ook in 2012 stabiel. Het aantal unieke bezoekers van de studiezaal nam ten opzichte van het vorige jaar toe (501, tegen 491 in 2011), maar het aantal bezoeken dat zij brachten nam licht af (1.412, tegen 1.455 bezoeken in 2011). Van deze bezoeken namen vrijwilligers er 393 voor hun rekening. Tot het aantal bezoekers kunnen bovendien nog enkele tientallen personen worden gerekend die met het Streekarchief kennismaakten in het kader van een rondleiding. In 2012 werden door bezoekers 2.643 archiefstukken opgevraagd (tegen 2.883 in 2011). Daarnaast werden aan de aangesloten gemeenten – met name aan Heusden en Werkendam, waarvan reeds betrekkelijk recente archieven zijn overgedragen – enkele honderden dossiers uitgeleend. Evenals in voorgaande jaren werden tientallen verzoeken om (genealogische) inlichtingen en de vervaardiging van reproducties in behandeling genomen. De dienstverlening aan bezoekers werd verder uitgebreid met de mogelijkheid professioneel vervaardigde scans te bestellen. Deze ‘scanning on demand-service’ wordt aangeboden in samenwerking met de firma GMS te Alblasserdam. Rondleidingen In 2012 werden in het Streekarchief rondleidingen gegeven aan een groep belangstellenden uit Haarsteeg, aan vertegenwoordigers van de heemkundeverenigingen te Sprang-Capelle en Waspik, aan een groep van vijftien gemeentesecretarissen en aan de vrijwilligers en personeelsleden van het Gemeentearchief Waalwijk. Website De website van het Streekarchief trok in 2012 een vrijwel gelijk aantal bezoekers als in het jaar ervoor, namelijk 14.872 unieke bezoekers (2011: 14.450). Zij bezochten de website 55.594 keer (2011: 49.034) en raadpleegden daarbij in totaal 215.251 pagina’s (2011: 219.485). Het Streekarchief presenteert zijn archieven en collecties ook via twee sub-websites. De website die de Beeldbank en de gedigitaliseerde bevolkingsregisters bevat, ontving in 2012 10.004 unieke bezoekers. Zij brachten 19.296 bezoeken en raadpleegden daarbij 232.792 pagina’s. De site die toegang 4
biedt tot de online publicatie van het Nieuwsblad voor het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard trok in 2012 5.012 unieke bezoekers, die in totaal 176.174 pagina’s opriepen. In de loop van het jaar kon het archievenoverzicht op de website regelmatig worden uitgebreid met nieuwe inventarissen, die behalve in het EAD/XML-formaat (Encoded Archival Description) ook worden aangeboden als printvriendelijke PDF-bestanden. Publieksactiviteiten Het Streekarchief trad herhaaldelijk actief naar buiten om de eigen archieven en collecties onder de aandacht te brengen van een breed publiek. In het Bezoekerscentrum te Heusden was in het begin van het jaar de tentoonstelling ‘Burgemeesters Belicht’ ingericht, waarin het draaide om de burgemeesters van de gemeenten op het grondgebied van de huidige gemeente Heusden. De expositie besteedde bijzondere aandacht aan het burgemeesterschap van Henk Willems, die afscheid nam als eerste burger van Heusden. In de maanden juni, juli en augustus stond op dezelfde plaats de expositie ‘Veteranen met een gezicht’. Voor deze expositie, die werd gemaakt op verzoek van de gemeente Heusden, werd door maar liefst zestig veteranen beeldmateriaal en informatie aangeleverd. In opdracht van de gemeente Aalburg verzorgde het Streekarchief in de Nederlandse Hervormde kerk te Aalburg een expositie met de naam ‘Op grond van Sint-Trudo: Aalburg en de abdij van Sint-Truiden’. Deze tentoonstelling werd op 16 november geopend met enkele inleidende voordrachten in het middeleeuwse Sint-Trudokerkje van Aalburg. Op 8 september, tijdens de Open Monumentendagen, hield het Streekarchief een open dag. Op het programma stonden onder meer de vertoning van historische films, een spoedcursus paleografie en de formele overdracht van het archief van de abdij Mariënkroon. In dat kader hield Caroline de Hart een voordracht, waarna vicevoorzitter Fons Naterop de inventaris van het archief overhandigde aan abt Gerardus Hopstaken. Verder was het Streekarchief nauw betrokken bij de organisatie van de festiviteiten rondom de viering van 650 jaar Woudrichemse visrechten op 9 juni. In diezelfde stad ontving het Streekarchief op 20 maart zo’n veertig collega’s in het kader van de jaarlijkse Laurentiusviering van de Kring van Archivarissen in Noord-Brabant. Cursussen In 2012 werden drie verschillende cursussen georganiseerd, namelijk ‘Familiegeschiedenis’ (docent: Bert de Vaan), ‘Introductie in het archief’ en ‘Oud schrift voor beginners’ (docenten bij beide cursussen: Caroline de Hart en Hildo van Engen). Deze activiteiten trokken veel deelnemers. De belangstelling voor de cursus ‘Familiegeschiedenis’ was zelfs zodanig groot dat er twee afzonderlijke groepen konden worden gevormd. Een drietal gemotiveerde deelnemers aan de cursus ‘Oud schrift’ is na afloop van deze cursus toegetreden tot de werkgroep van het nieuwe vrijwilligersproject rond de Charterbank. Lezingen en publicaties De inhoudelijke rijkdom van de archieven en collecties van het Streekarchief kwam ook aan bod in enkele lezingen en publicaties. Zo hield Caroline de Hart op 8 september een voordracht getiteld ‘Het archief van Abdij Mariënkroon’ ter gelegenheid van de overdracht en de presentatie van de inventaris van dit archief. Tom van der Aalst was op 28 september betrokken bij de presentatie van de
5
digitalisering van het archief van prof.mr.dr. W.H. Nolens te Rolduc (Kerkrade), nota bene veertig jaar nadat hij datzelfde archief inventariseerde. Op 9 oktober en 15 november verzorgde Hildo van Engen in Terheijden respectievelijk Almkerk een presentatie over het beheer van kerkelijke archieven voor de afdeling NoordBrabant-West van de Vereniging voor kerkrentmeesterlijk beheer in de Protestantse Kerk Nederland (PKN). Bij de opening van de expositie ‘Op grond van Sint-Trudo: Aalburg en de abdij van Sint-Truiden’ op 16 november sprak hij over ‘De abdij van Sint-Truiden en haar middeleeuwse uithof te Aalburg’. Door medewerkers van het Streekarchief werden in 2012 de volgende boeken en artikelen gepubliceerd: Aalst, Tom van der, en Eric Lemmens, Een [hernieuwde] kennismaking met Willem Hubert Nolens: zijn betekenis voor Limburg en Nederland (Rolduc 2012). Aalst, Tom van der, ‘De Sint-Clarastok in Drunen’, Met Gansen Trou 62 (2012), p. 98-99. Engen, H. van e.a. (red.), Archives without Borders/Archivos sin Fronteras. Proceedings of the International Congress in The Hague, August 30-31, 2010/Actas del Congreso Internacional en La Haya, 30-31 de agosto, 2010 (Antwerpen 2012). Engen, Hildo van, ‘Een rol in de marge? Kort pleidooi voor het charter’, Archievenblad 116 (2012) 10, p. 38-40. Hart, Caroline de, ‘Historie abdij Mariënkroon veiliggesteld’, Met Gansen Trou 62 (2012), p. 150-162. Jorritsma, P. (red.), Geschiedenis van het Land van Heusden en Altena geschreven en getekend voor kinderen. Historische Reeks Land van Heusden en Altena 21 (2012). Kasteel Dussen. Afbeelding uit de onderwijsbundel van de Historische Reeks Land van Heusden en Altena.
6
De voorbereidingen voor twee publicaties werden voortgezet, te weten een boekpublicatie over de geschiedenis van Oudheusden, en een digitale publicatie van het oudste register uit het archief van de hervormde gemeente van Babyloniënbroek. Bij het eerste project zijn enkele medewerkers en externe auteurs betrokken, het tweede project wordt gedragen door twee medewerkers en enkele vrijwilligers. Vier maal werd een historische bijdrage geleverd aan de krant Hartslag, een uitgave van de gemeente Heusden over het programma ‘Hart! voor Oudheusden’. Educatie De educatieve activiteiten die het Streekarchief ontplooit, zijn bij uitstek geschikt om een breed en divers publiek in aanraking te laten komen met de archieven en collecties. In het beleidsplan voor de periode 2010-2013 is een dergelijke brede participatie als ambitie duidelijk geformuleerd, evenals in het afzonderlijke educatiebeleidsplan. Het Streekarchief geeft hieraan onder meer invulling door te participeren in de cultuurmarktplaatsen van de aangesloten gemeenten. In 2012 was het Streekarchief betrokken bij een erfgoedproject voor kleuters, in samenwerking met het Visserijmuseum Woudrichem en CultuurPunt Altena. Voorts participeerde het Streekarchief in de organisatie en uitvoering van een dansproject bij kasteel Dussen, waaraan tweehonderd scholieren deelnamen. Samen met Erfgoed Brabant was het Streekarchief nauw betrokken bij de ontwikkeling van het lespakket ‘Jet en Jan, jong in 1910’. Hiermee ervaren scholieren uit groep 5 hoe het was om als kind te leven in de tijd van Ot en Sien. Aan de hand van deze twee leeftijdgenootjes maken de kinderen kennis met thema’s zoals kleding, wonen, school, de buurt, eten, spelen en werken in 1910. Nadat dit lespakket in 2011 al was gebruikt door scholieren in Werkendam en Woudrichem, werd het in 2012 ingezet in Aalburg. Het Streekarchief koppelde hieraan ook een bijeenkomst voor bewoners van verzorgingscentrum Wijkestein in Aalburg. Deze manier van werken, waarbij jong én oud betrokken worden, is een vorm van 'social inclusion'. Bij de ontwikkeling van educatieve producten wil het Streekarchief aan deze manier van werken zoveel mogelijk invulling geven. Door Paula Jorritsma werd veel tijd gestoken in de vervaardiging van een bijzondere uitgave van de Historische Reeks Land van Heusden en Altena, namelijk een onderwijsbundel voor de groepen 7 en 8 van de basisschool. Door haar en enkele coauteurs werden vijftig historische gebeurtenissen uit de regio speciaal voor kinderen herschreven. De bundel werd voorzien van prachtige illustraties. Op basis van deze uitgave werd bovendien in samenwerking met de bibliotheken een interactief historisch spel ontwikkeld en werd een speciale website ontwikkeld. Door de VVV Altena-Biesbosch is aan de hand van de bundel een fietsroute gemaakt. De onderwijsbundel is op 12 december gepresenteerd in basisschool Oudendijk. Dankzij enkele sponsoren ontvingen alle scholieren een exemplaar van dit boek. Het Streekarchief droeg verder bij aan de totstandkoming van een applicatie voor multitouchtafels rond de genoemde onderwijsbundel. Deze interactieve apparaten worden ingezet in het basisonderwijs en in verzorgingstehuizen in de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem.
7
3
Beheer Inventarisatie In 2012 werden de onderstaande archieven en collecties door middel van een systematisch ingedeelde inventaris of een eenvoudige plaatsingslijst ontsloten: Aalburg
Dorpsbestuur van Hille, 1780-1808 Dorpbestuur van Babyloniënbroek, 1789-1810 Dorpsbestuur van Meeuwen, 1700-1811 Dorpsbestuur van Eethen, aanvulling (inv. nrs. 2-12) Gemeentebestuur van Meeuwen, aanvulling (inv. nrs. 1040-1067) Waterschap De Polder van Meeuwen, aanvulling (inv. nrs. 147-155) Nederlandse Hervormde Gemeente Wijk, aanvulling (inv. nrs. 100-159)
Heusden
Abdij Mariënkroon, 1904-2010
Werkendam Rentmeester van de heerlijkheid Dussen-Munsterkerk, 1722-1751 Oud-rechterlijk archief Dussen-Munsterkerk, aanvulling (inv. nrs. 1236-1365) Riet- en griendbedrijf Jan Visser Azn. Werkendam, 1893-1971 Woudrichem
Collectie Kingmans, 1749-1960 Waterschap Oudland van Altena, aanvulling (inv. nrs. 1139-1161) Hendrik Cornelis Monfrooij, 1923-2012
Daarnaast werden de werkzaamheden aan de inventarisatie van het archief van zaadhandel Mommersteeg te Vlijmen voortgezet. Een start werd gemaakt met de inventarisatie van het relatief omvangrijke archief van het gemeentebestuur van Dussen over de jaren 1980-1996. Sinds enkele jaren wordt veel tijd en energie gestoken in de invoer van gegevens uit de bestaande ‘papieren’ inventarissen (en de controle daarvan) in het archievenbeheersysteem Ruurd. Zodoende konden in de loop van het verslagjaar opnieuw tal van inventarissen en plaatsingslijsten conform de toonaangevende internationale standaard EAD in XML- en PDF-formaat op de website van het Streekarchief worden
8
gepubliceerd. Enkele inventarissen uitgezonderd zijn nu alle toegangen op deze wijze ingevoerd in het archievenbeheersysteem. Het is de bedoeling op korte termijn al deze toegangen tevens te publiceren en doorzoekbaar te maken via het Archieven Portaal Europa. Nader toegankelijk maken In de afgelopen jaren heeft het Streekarchief verschillende initiatieven genomen met betrekking tot de digitalisering van een aantal veel geraadpleegde bronnen. In de loop van 2012 werd begonnen met het ontsluiten van de gedigitaliseerde bevolkingsregisters uit de periode 1810-1940; aan het einde van het verslagjaar waren ruim zeventienduizend namen ingevoerd. Na voltooiing van dit vrijwilligersproject, dat zich over meerdere jaren zal uitstrekken, kunnen de bevolkingsregisters niet alleen op de website worden doorgebladerd, maar ook snel op naam worden doorzocht. Aan de webapplicatie van de bevolkingsregisters werden in 2012 ook de gegevens uit de collectie bidprentjes toegevoegd. Dankzij een koppeling kan de gebruiker desgewenst ook direct de genealogische informatie van een viertal andere archiefinstellingen in zijn of haar zoekopdracht betrekken. Via de (op initiatief van het Stadsarchief Amsterdam ontwikkelde) website www.militieregisters.nl zijn alle militieregisters van het Streekarchief doorzoekbaar en raadpleegbaar gemaakt. Dit werd gerealiseerd dankzij het principe van ‘crowdsourcing’, waarbij talloze vrijwilligers uit geheel Nederland een bijdrage leverden aan de ontsluiting van de militieregisters uit onder meer het Streekarchief. Door een vrijwilliger werd ook de invoer van de in de database nog ontbrekende gegevens uit de doop-, trouw- en begraafregisters van Werkendam en De Werken voortgezet. Beeld en Geluid De in 2011 in gebruik genomen nieuwe Beeldbank werd in 2012 verrijkt met maar liefst vijftienduizend nieuwe beschrijvingen. Hiervan behoren er zo’n vierduizend tot de omvangrijke beeldcollectie van de abdij Mariënkroon. Bibliotheek De collectie boeken en tijdschriften van het Streekarchief werd aangevuld met 24 relevante nieuwe publicaties, hoofdzakelijk op het terrein van de streekgeschiedenis.
9
4
Acquisitie Aanwinsten In 2012 kon door bruiklenen en schenkingen opnieuw een groot aantal waardevolle archieven en verzamelingen aan de collectie van het Streekarchief worden toegevoegd. Belangrijk was de overdracht van een groot aantal registers van de Burgerlijke Stand uit diverse (voormalige) gemeenten. Vermeldenswaard zijn ook de omvangrijke collectie documentatie en beeldmateriaal met betrekking tot de Drunense scheepsschroevengieterij Lips en de omstreeks vijftienduizend afbeeldingen uit de collectie dia’s die werd geschonken door de Archiefkring Hank.
De collectie met betrekking tot de Drunense scheepsschroevengieterij Lips bevat fraai beeldmateriaal; hier een vroeg voorbeeld van automatisering op het kantoor.
10
Hieronder volgen (naar gemeente gerangschikt) de archieven en collecties die in het verslagjaar werden ontvangen: Algemeen
Jaargangen 1993-2011 van het genealogisch tijdschrift Ons Erfgoed. Schenking van dhr. Guijs te Aalburg.
Aalburg
Burgerlijke Stand: geboorteregister Veen 1901-1910; overlijdensregister Eethen 1951-1960; overlijdensregister Veen 1951-1960; overlijdensregister Wijk en Aalburg 1951-1960. Afkomstig van gemeente Aalburg. Dorpskrant Meeuwen, jaargang 2011. Schenking van dhr. C. de Gast te Meeuwen. Uittreksel van een kadastrale kaart m.b.t. Meeuwen. Schenking van Gemeentearchief Waalwijk. Stamboom van de familie Schreuders (Veen). Schenking van dhr. G.J. Dammers te Veenendaal. Diverse bescheiden en beeldmateriaal. Schenking van dhr. H. Verkuil te Capelle aan den IJssel.
Heusden
Aanvulling op het archief van de Hervormde Gemeente Heusden. Bruikleen van de Hervormde Gemeente Heusden. Aanvulling op de collectie Mommersteeg. Bruikleen van dhr. H. Mommersteeg te Vlijmen. Twee vijftiende-eeuwse charters, aanvulling op archief R.K. parochie SintLambertus te Drunen. Bruikleen van parochiebestuur. Collectie m.b.t. Scheepsschroevengieterij Lips te Drunen. Schenking van dhr. F. Bult te Drunen. Stukken betreffende de ruilverkaveling Heusden-Vlijmen. Schenking van Gemeentearchief Waalwijk. Aanvulling op het archief van de Gereformeerde Kerk te Heusden. Bruikleen van de Gereformeerde Kerk te Heusden. Aanvulling op het archief van de familie Mommersteeg. Bruikleen van dhr. L. Mommersteeg te Sint-Michielsgestel. Films m.b.t. de familie Mommersteeg. Schenking van dhr. L. Mommersteeg te Sint-Michielsgestel. Aanvulling op het archief van de familie Mommersteeg. Bruikleen van dhr. H. Mommersteeg te Vlijmen. Aanvulling op het archief van zaadhandel Mommersteeg te Vlijmen. Bruikleen van dhr. H. Mommersteeg te Vlijmen. Archief van A.A. Kamp, 1945-1978. Schenking van de Heemkundekring Onsenoort. Schriftjes met aantekeningen over diverse Heusdense families en bestuurders. Schenking van dhr. W. Beelaerts te Wijnbergen. Foto’s van het Kruisgebouw Nieuwkuijk (Vliedberg). Schenking van mw. L. Boom
11
te Nieuwkuijk. Plattegrond van de gemeente Vlijmen. Schenking van Gemeentearchief Waalwijk. (Glas)negatieven m.b.t. Drunen en andere plaatsen. Schenking Gemeentearchief Waalwijk. Diverse foto’s en documentatie m.b.t. Heusden. Schenking van dhr. A. Bouman te Heusden. Stukken betreffende de cisterziënzerpriorij O.L.V. van Onsenoort, 1934-1948. Schenking van dhr. Van den Besselaar te Udenhout. Gedicht ter gelegenheid van het huwelijk van Laurent Verhoeven en Maria Mutsaers te Heusden. Schenking van dhr. J. Vos te Heusden. Achttiende-eeuwse akte m.b.t. goederen te Bokhoven, Nieuwkuijk en Vlijmen. Schenking van dhr. G.J.C. van Bakel te Eindhoven (via Gemeente Heusden). Foto’s m.b.t. (de restauratie van) de vesting Heusden, verordening Woningwet voor de gemeente Heusden en jaargangen 1952-1954 van Hollandia Varia. Schenking van dhr. F. Broos te Herpt. Kopie van bouwhistorisch rapport m.b.t. pand Drietrompetterstraat 16-18 te Heusden. Schenking van dhr. C. Janson te Heusden. Boeken m.b.t. Drunen en Vlijmen. Schenking van dhr. R. van Boxtel te Waalwijk. Schetsen en tekeningen m.b.t. Heusden. Schenking van mevr. D. van Bel te Zevenhoven.
Werkendam
Burgerlijke Stand voormalige gemeente Dussen: geboorteregister 1903-1912, huwelijksregister 1923-1932, overlijdensregister 1951-1960. Afkomstig van gemeente Werkendam. Burgerlijke Stand voormalige gemeente De Werken en Sleeuwijk: geboorteregister 1903-1912, huwelijksregister 1923-1932. Afkomstig van gemeente Werkendam. Burgerlijke Stand gemeente Werkendam: geboorteregister 1903-1912, huwelijksregister 1923-1932, overlijdensregister 1951-1960. Afkomstig van gemeente Werkendam. Dossier en drie technische tekeningen van voormalige hoogheemraadschap Alm en Biesbosch m.b.t. gemaal Lijnoorden. Afkomstig van Waterschap Rivierenland te Tiel. Archieven van Peuterspeelzaal Dombo te Nieuwendijk, Peuterspeelzaal 't Kruimelsoosje te Hank, Peuterspeelzaal Ollekebolleke te Dussen, Stichting Peuterspeelzalen Werkendam/Sleeuwijk. Schenking van dhr. K. Brouwer te Nieuwendijk. Archief van de Rehobothschool te Werkendam en stukken m.b.t. de familie Hakkers. Schenking van Biesboschmuseum te Werkendam. Collectie (gedigitaliseerde) dia’s m.b.t. Hank. Schenking van Stichting Archiefkring Hank te Hank. Dorpsfilm Nieuwendijk. Schenking van Stichting Nieuwendijk 2000 te Nieuwendijk.
Woudrichem
Burgerlijke stand: registers van de (voormalige) gemeenten Almkerk, Andel, Giessen, Rijswijk, Woudrichem. Afkomstig van gemeente Woudrichem.
12
Divers kaartmateriaal. Schenking van gemeente Woudrichem. Archiefbescheiden m.b.t. Hoogheemraadschap Oudland van Altena. Schenking van gemeente Woudrichem. Stichting ‘Oude Raedthuys 1592-1992’ Woudrichem, 1991-1994. Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) Almkerk, 1990-2011. Luchtfoto’s en (reproducties van) kaarten en plattegronden van Woudrichem en Loevestein. Schenking van dhr. Van Rappard te Driebergen. Twee pamfletjes m.b.t. de (afloop) van de Tweede Wereldoorlog in Woudrichem, 1944 en 1945. Schenking van Streekarchief Goeree-Overflakkee te Middelharnis. Verzameling charters (zestiende-achttiende eeuw) m.b.t. tienden in Woudrichem en omgeving. Schenking van mevr. I. Myrhaug-Paap te Trøgstad (Noorwegen) (via Regionaal Historisch Centrum Leiden). Materiaal m.b.t. de Almkerkse landbouwer Hendrik Cornelis Monfrooij. Schenking van dhr. T. van Berkel te Almkerk.
Vervreemding Aan het archievenoverzicht onttrokken werd het archief van Riet- en griendbedrijf Hakkers 1878-1932; dit archief werd overgedragen aan het Biesboschmuseum te Werkendam.
13
5
Behoud Conservering en restauratie Wat betreft het behoud van de archieven en collecties is in 2012 de nadruk gelegd op de preventieve conservering (in plaats van restauratie). Deze kreeg in de eerste plaats gestalte door een omvangrijk herverpakkingsproject, dat zich richtte op enkele twintigste-eeuwse gemeentelijke archieven die werden verpakt in zuurvrije dozen, omslagen en dossiermappen. Deze werkzaamheden werden gecombineerd met de invoer van de bestaande inventarissen in het archiefbeheersysteem. Voor enkele archieven kwamen daarbij incongruenties aan het licht tussen de in de inventaris opgenomen beschrijvingen en de archiefbescheiden zelf, hetgeen meteen is aangepakt. De onderstaande archieven zijn volledig herverpakt: Archief
Omvang (in m1)
Gemeentebestuur van Veen, 1934-1972
17,5
Gemeentebestuur van Heusden, 1944-1970
17
Gemeentebestuur van Werkendam, 1930-1950
7
Gemeentebestuur van De Werken en Sleeuwijk, 1930-1950
2,8
Gemeentebestuur van Giessen, 1940-1972
10,5
Gemeentebestuur van Rijswijk, 1940-1972
11
Gemeentebestuur van Almkerk, 1932-1972
27,5
Gemeentebestuur van Heusden, 1945-1996
62,5
Ook een aantal andere archieven en collecties kreeg een duurzamere verpakking, te weten de collectie aanwinsten, afkomstig van het Rijksarchief in Noord-Brabant, 1417-1899 en de fotocollectie Honcoop (Veen). In het verslagjaar werd ook de grootschalige herverpakking van bouwdossiers voortgezet, met het oog op de toekomstige digitalisering ervan. Het betreft bouwdossiers van de (voormalige) gemeenten De Werken en Sleeuwijk, Dussen, Andel en Aalburg.
14
6
Inspectie
Inspectie Namens de streekarchivaris oefent archiefinspecteur Han Adriaans het toezicht uit op het beheer van de (nog) niet naar de archiefbewaarplaats overgebrachte archiefbescheiden. In het kader van deze toezichthoudende taak controleerde de archiefinspecteur voor Aalburg, Werkendam en Woudrichem de selectielijsten van de gemeentelijke archiefbescheiden die voor vernietiging in aanmerking komen. Waar nodig werden aanpassingen voorgesteld, al dan niet nadat nader onderzoek was ingesteld. In 2012 werden inspectierapporten opgeleverd naar aanleiding van inspectiebezoeken aan de gemeenten Aalburg en Woudrichem. Daarin werd onder meer gewezen op de wenselijkheid van de betrokkenheid van het Streekarchief bij (ingrijpende) projecten op het gebied van de documentaire informatiehuishouding, alsmede op de noodzaak tot investeringen in digitale beheeromgevingen die voldoen aan de archiefwettelijke verplichtingen. Met betrekking tot de inspectietaak werd het overleg met het Gemeentearchief Waalwijk en het Regionaal Archief Tilburg voortgezet, met het doel de kwaliteit van de inspecties verder te vergroten en de wijze van rapportage te uniformeren. De archiefinspecteur nam bovendien deel aan een bijeenkomst van de Sectie Inspectie van Brain. De archiefinspecteur zat ook in 2012 het registratorenoverleg voor, dat plaatsvond op 11 april en 16 augustus. In dit overleg tussen Streekarchief en de hoofden van de DIV-afdelingen van de vier aangesloten gemeenten worden actuele ontwikkelingen besproken en wordt ten aanzien daarvan het beleid zoveel mogelijk onderling afgestemd. Afstemming tussen de deelnemers en de archiefinspecteur vindt eveneens geregeld plaats buiten het registratorenoverleg. In het verslagjaar werden onder meer adviezen uitgebracht met betrekking tot het beheer van archiefbescheiden uit het Omgevingsloket; over het zaakgericht werken en de archivering van de gemeentelijke website in Werkendam; en in verband met de bewerking (door een externe partij) van het archief van het gemeentebestuur van Woudrichem over de periode 1973-2010. Ook op deze wijze wordt invulling gegeven aan een in het vigerende beleidsplan van het Streekarchief geformuleerde ambitie, namelijk een verdere intensivering van het overleg met de deelnemende gemeenten. Op 26 januari 2012 gaf streekarchivaris Hildo van Engen samen met Mariska Heijmans van het Gemeentearchief Waalwijk tijdens een door de provinciale archiefinspectie georganiseerde bijeenkomst een korte presentatie over de Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) die voor het archiefwezen worden ontwikkeld in verband met de horizontalisering van het (archief)toezicht als gevolg van de invoering van de Wet Revitalisering Generiek Toezicht.
15
