AARDRIJKSKUNDE VOOR DE BASISSCHOOL

AARDRIJKSKUNDE VOOR DE BASISSCHOOL

SAMENVATTINGEN groep 8

ISBN 90 345 1846 9

212399

Blok 1 Kleurrijk Nederland Les 1 De kleur van het geluk

voorouders. Ze zijn in 1949, na de

In Nederland wonen veel Chinezen. Ze richten

onafhankelijkheid van Indonesië, naar Nederland

hun huis in met Chinese spullen die ze in een

gekomen, omdat het leven in Indonesië voor hen

Chinese winkel kopen. Veel spullen zijn rood,

niet meer veilig was. Ze ontmoeten elkaar vaak

want voor Chinezen is rood de kleur van het

op een Indonesische jaarmarkt of Pasar Malam

geluk. In Amsterdam staat een Chinese tempel.

Besar.

Een wijk waar Chinezen bij elkaar wonen, wordt

Indonesië ligt in Azië. Het land heeft een

Chinatown genoemd. De Nederlandse Chinezen

tropisch klimaat. Indonesië bestaat uit een

zijn niet allemaal vanuit China hier naartoe

groot aantal eilanden, zoals Java, Sumatra,

gekomen. Velen kwamen uit Suriname, Indonesië

Kalimantan en de Molukken. Vroeger, toen

en Hongkong.

Indonesië nog bij Nederland hoorde, heette

De Chinese taal bestaat niet uit letters maar uit

het Nederlands-Indië.

karakters (tekens).

Indonesië is rijk aan delfstoffen, zoals aardolie,

China ligt in Azië. De hoofdstad is Peking. Op

aardgas, kolen, goud en zilver. In de vele

het platteland van China is bijna al het werk van

regenwouden wordt hout gekapt voor de

de boeren nog handwerk. In het noorden van

export. Indonesië kent verschillende godsdiensten,

China ligt de Chinese Muur, die 2500 km lang is

zoals de islam, het christendom, het boeddhisme

en door de bergen loopt. Hij is gebouwd om de

en het hindoeïsme. De meeste Indonesiërs

Chinezen tegen vijanden te beschermen.

werken op het land, vooral op rijstplantages.

Tegenwoordig is het een toeristische attractie. Les 2 Voor het eerst in Marokko Marokko ligt in Noord-Afrika. Het klimaat is er veel warmer dan in Nederland. De hoofdstad is Rabat. Andere grote steden zijn Casablanca, Fès en Marrakech. De meeste steden hebben een oud centrum, de medina. Er staat een muur omheen, de straatjes zijn nauw en de huizen hebben kleine ramen om het zonlicht zo veel mogelijk tegen te houden. In het midden van Marokko ligt het Atlasgebergte. In het noorden ligt het Rifgebergte waar de oudste bevolkingsgroep woont: de Berbers. In het zuiden is een woestijn, waar de bewoners als nomaden rondtrekken of bij een oase wonen. Een oase is een vruchtbare plek in de woestijn. Les 3 Indonesië en Nederlands-Indië In Nederland wonen veel Indische Nederlanders.

Les 4 Verenigde Staten: een smeltkroes In de VS wonen verschillende bevolkingsgroepen uit alle delen van de wereld. De blanke Amerikanen, nakomelingen van de Europese kolonisten, wonen verspreid over het land. De hispanics, mensen uit Latijns-Amerika, wonen in het zuidwesten. De zwarte Amerikanen, die ooit als slaven uit Afrika gehaald werden, wonen vooral in het zuidoosten. De Aziaten wonen vooral in de grote steden. Aan de naam van een wijk is vaak te zien welke bevolkingsgroep er woont. In Chinatown wonen Chinezen, in Little Italy Italianen, in Greek Town Grieken, in Black Belt zwarte Amerikanen, in Little Tokyo Japanners en in Spanish Harlem Spanjaarden. De oorspronkelijke bewoners, de indianen, zijn door de Europeanen verdreven en wonen nu in aparte woongebieden of reservaten.

Ze hebben zowel Indonesische als Nederlandse

EEN WERELD VAN VERSCHIL- Groep 8

Kopieerblad blok 1 samenvatting

© Malmberg ’s-Hertogenbosch

33

Blok 1 Kleurrijk Nederland 1 Waarom zijn veel Chinese spullen rood?

1 Voor Chinezen is rood de kleur van het geluk.

2 Hoe wordt een Chinese wijk genoemd?

2 Chinatown.

3 Waar komen de Chinese Nederlanders

3 Uit China, Suriname, Indonesië en Hongkong.

vandaan? 4 In welk werelddeel ligt China?

4 Azië.

5 Wat is de hoofdstad van China?

5 Peking.

6 Waar ligt de Chinese Muur?

6 In het noorden van China.

7 Waarom is deze muur gebouwd?

7 Om vijanden tegen te houden.

8 Welke functie heeft de Chinese Muur nu?

8 Het is nu een toeristische attractie.

9 Wat weet je over het werk van de mensen

9 Het meeste werk is handwerk.

op het platteland van China? 10 In welk werelddeel ligt Marokko?

10 Afrika.

11 Wat is de hoofdstad van Marokko?

11 Rabat.

12 Noem drie andere grote steden.

12 Casablanca, Fès, Marrakech.

13 Hoe heet het oude centrum van een stad?

13 Medina.

14 Waaraan kun je die herkennen?

14 Stadsmuur, nauwe straatjes, huizen met kleine ramen.

15 Welke twee gebergtes liggen in Marokko?

15 Atlasgebergte en Rifgebergte.

16 Hoe heten de oudste bewoners?

16 Berbers.

17 Waar ligt de woestijn?

17 In het zuiden.

18 Hoe heten de mensen die in de woestijn

18 Nomaden.

rondtrekken? 19 Wat is een oase?

19 Een vruchtbare plek in de woestijn.

20 Wat zijn Indische Nederlanders?

20 Nederlanders die zowel Indische als Nederlandse voorouders hebben.

21 Wanneer zijn ze naar Nederland gekomen?

21 In 1949, na de onafhankelijkheid van Indonesië.

22 Waarom kwamen ze naar Nederland?

22 Omdat ze zich in Indonesië niet veilig voelden.

23 Hoe heet een Indonesische jaarmarkt?

23 Pasar Malam Besar.

24 In welk werelddeel ligt Indonesië?

24 Azië.

25 Wat weet je over de vorm van het land?

25 Het land bestaat uit een groot aantal eilanden.

26 Hoe heette Indonesië vroeger?

26 Nederlands-Indië.

27 Welke delfstoffen heeft Indonesië?

27 Aardolie, aardgas, kolen, goud en zilver.

28 Waarvoor wordt veel hout gekapt?

28 Voor de export.

29 Welke godsdiensten kent Indonesië?

29 Islam, christendom, boeddhisme en hindoeïsme.

30 Waar komen de hispanics in de VS vandaan?

30 Uit Latijns-Amerika.

31 Waar komen de zwarte Amerikanen vandaan?

31 Uit Afrika.

32 Wie zijn de oorspronkelijke bewoners van

32 De indianen.

de VS? 33 Waar wonen ze nu?


33 In reservaten.



34

Blok 2 Bergen Les 1 Het dak van de wereld

Les 3 Zwerfstenen in Nederland

De Himalaya is het hoogste gebergte van de

In Nederland zijn geen bergen. Er zijn alleen wat

wereld. De Mount Everest is met 8850 meter de

heuvels in Zuid-Limburg die bij de Ardennen

hoogste berg. In Europa zijn de Alpen het

horen. Het hoogste punt van Nederland is de

hoogste gebergte, met de 4808 meter hoge

Vaalserberg die 311 meter hoog is.

Mont Blanc als hoogste bergtop.

Op de bodem van Nederland liggen veel stenen

Het landschap in de bergen bestaat onder

die uit de bergen komen. Ze zijn meegevoerd

andere uit besneeuwde bergtoppen, riviertjes,

door de rivieren. Hoe verder ze meegevoerd

watervallen, gletsjers, steile rotswanden en

worden, hoe meer ze afslijten en hoe kleiner ze

naaldbomen.

worden. In het zuiden van Nederland vind je

Gebergten zijn ontstaan doordat twee

stenen die zijn meegevoerd door de Maas en de

aardschollen tegen elkaar botsten. Zo zijn twee

Rijn. Het zijn meestal kiezelstenen die vooral in

grote berggordels ontstaan: de ene in Zuid-

Limburg te vinden zijn. Maar ook in de rest van

Europa en Azië, de andere langs de westkust

Nederland vind je zwerfstenen. Sommige

van Noord- en Zuid-Amerika.

komen uit Scandinavië en zijn in de ijstijd

De vorm van een berg kan veranderen. Er kunnen

meegevoerd met het landijs. Toen het ijs smolt,

scheuren ontstaan en de berg kan afslijten door

bleven ze liggen. Het zijn soms enorme

wind, water en ijs, waardoor kloven ontstaan en

rotsblokken, die je vooral in het oosten en

de top stomp kan worden. Als er veel bomen

noorden van Nederland vind, omdat dat deel

gekapt worden, spoelt de bovenste laag grond

onder het landijs lag. Ze zijn in de loop van de

weg en kan de berg langzaam afbrokkelen.

tijd gebruikt om gereedschappen van te maken en hunebedden te bouwen. Door de stuwing

Les 2 Leven in de bergen

van het ijs zijn stuwwallen ontstaan, zoals de

Vroeger leefden de bergbewoners vooral van

Grebbeberg en de Utrechtse Heuvelrug.

landbouw en veeteelt. Tegenwoordig leven ze vooral van het toerisme. Veel mensen gaan graag

Les 4 Gebergten op de wereld

naar de bergen op vakantie om te wandelen, te

De belangrijkste gebergten in de wereld zijn:

skiën of bergwanden te beklimmen.

– de Rocky Mountains in Noord-Amerika;

In de bergen kan het gevaarlijk zijn. Het weer

– het Andesgebergte in Zuid-Amerika;

kan plotseling omslaan, afdalingen kunnen steil

– het Atlasgebergte in Noord-Afrika;

zijn, er kunnen stenen afbrokkelen en er is het

– de Alpen en de Pyreneeën in Midden- en

gevaar van lawines.

Zuid-Europa;

In de bergen heerst een bergklimaat. Hoe hoger je komt, hoe kouder het wordt. Dat is goed te

– de Kaukasus in Zuidoost-Europa en de Oeral in Oost-Europa;

zien aan de plantengordels in de Alpen. Aan de

– het Taurusgebergte in het Midden-Oosten;

voet groeien vooral loofbomen. Een stukje hoger

– de Himalaya in Zuid-Azië;

zie je alleen nog maar naaldbomen. Daarboven

– het Gebergte van Verchojansk in Noord-

vind je alpenweiden en op de top ligt eeuwige

Azië.

sneeuw: sneeuw die nooit smelt.




35

Blok 2 Bergen 1 Wat is het hoogste gebergte van de wereld?

1 De Himalaya.

2 Hoe heet de hoogste bergtop van de wereld?

2 De Mount Everest.

3 Wat is het hoogste gebergte van Europa.

3 De Alpen.

4 Hoe heet de hoogste bergtop van Europa?

4 De Mont Blanc.

5 Wat zijn kenmerken van het berglandschap?

5 Besneeuwde bergtoppen, riviertjes, watervallen, gletsjers, steile rotswanden, naaldbomen.

6 Hoe zijn gebergtes ontstaan?

6 Doordat twee aardschollen tegen elkaar botsten.

7 Waar liggen de twee grote berggordels op

7 De ene berggordel loopt door Zuid-Europa en Azië, de andere langs de westkust van Noord-

aarde?

en Zuid-Amerika. 8 Hoe kan de vorm van een berg veranderen?

8 Er kunnen scheuren ontstaan. De berg kan afslijten door wind, water en ijs, waardoor kloven ontstaan en de top stomp kan worden. Door het kappen van bomen kan de bovenste laag grond wegspoelen en de berg afbrokkelen.

9 Waarom gaan veel mensen graag naar de

9 Om te wandelen, skiën of bergwanden te beklimmen.

bergen op vakantie? 10 Welke gevaren zijn er in de bergen?

10 Plotselinge weersverandering, steile afdalingen, afbrokkelende stenen en lawinegevaar.

11 Noem de vier plantengordels in de Alpen.

11 Loofbomen, naaldbomen, alpenweiden, eeuwige sneeuw.

12 Wat is de hoogste berg van Nederland?

12 De Vaalserberg.

13 Hoe zijn de zwerfstenen in Limburg

13 Ze zijn meegevoerd met de rivieren.

terechtgekomen? 14 Hoe zien ze eruit?

14 Glad en rond (kiezelsteen).

15 Hoe zijn de zwerfstenen in het oosten en

15 Ze zijn meegevoerd met het ijs uit Scandinavië.

noorden van Nederland terechtgekomen? 16 Een wal die ontstaat doordat het ijs de grond

16 Wat is een stuwwal?

wegduwt. 17 Welke twee stuwwallen in Nederland ken je?

17 De Utrechtse Heuvelrug en de Grebbeberg.

18 Welke gebergtes ken je? In welk werelddeel

18 Enkele gebergtes zijn:

liggen ze?

– Rocky Mountains in Noord-Amerika; – Andesgebergte in Zuid-Amerika; – Atlasgebergte in Afrika; – Alpen, Pyrenneeën, Kaukasus en Oeral in Europa; – Taurusgebergte, Himalaya en het Gebergte van Verchojansk in Azië.




36

Blok 3 Bedrijvigheid Les 1 Multinationals

Maar vanaf dat jaar ging het beter, omdat de

Een multinational is een bedrijf dat vestigingen

regering bedrijven meer vrijheid gaf.

in verschillende landen heeft. Philips, Heineken,

Vroeger werd alleen rijst verbouwd voor de

Shell en Unilever zijn Nederlandse multinationals.

Vietnamezen, nu ook voor de export. Bovendien

Unilever maakt verschillende producten met

werden buitenlandse bedrijven uitgenodigd om

eigen merken en verkoopt die producten in

in Vietnam een vestiging te openen, zoals een

bijna alle landen van de wereld. Unilever heeft

bierbrouwerij uit Nederland. Voor Vietnam was

in 100 landen fabrieken en kantoren. Voor deze

dat goed, omdat veel mensen werk kregen. Voor

spreiding zijn verschillende redenen:

de bierbrouwerij was het goed, omdat het bier

– De vestiging staat dichtbij de plek waar de

nu ook in Vietnam verkocht werd. Tegenwoordig

nodige grondstoffen zijn. – In het land van de vestiging zijn de lonen

gaat het zo goed met Vietnam dat het land tot de nieuwe Aziatische tijgers gerekend wordt.

laag. – De producten kunnen snel bederven, dus

Les 3 Bedrijven op internet

kunnen ze niet over een grote afstand

Bijna alle bedrijven hebben tegenwoordig een

vervoerd worden.

eigen website. Daarop kun je informatie over het

– Vanuit kantoren in alle landen kun je de spreiding en de verkoop beter regelen. – Het is handiger om de producten te maken in de buurt waar ze verkocht worden.

bedrijf vinden. Ook gebruiken bedrijven internet om onderling contact met elkaar te hebben. Er zijn speciale internetbedrijven die andere bedrijven ondersteunen bij het gebruik van

De landen waar multinationals een fabriek of

internet. Op internet kun je geldzaken regelen en

kantoor bouwen, zijn daar meestal blij mee.

in webwinkels verschillende producten kopen.

De vestiging zorgt voor werkgelegenheid en

Het verschil met een gewone winkel is dat je

het land krijgt extra aandacht.

thuis kunt blijven en dag en nacht kunt winkelen. De webwinkelier heeft alleen een computer en een magazijn nodig.

Les 2 Vietnam Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden zich in Azië nieuwe industrielanden: Japan, Zuid-

Les 4 Wereldwijd

Korea, Hongkong, Taiwan en Singapore. Ze

McDonald’s is een multinational met restaurants

werden Aziatische tijgers genoemd. Het ging er

in 120 landen, verspreid over alle delen van de

zo goed met de economie dat er multinationals

wereld. McDonald’s past de producten aan de

ontstonden, zoals het Japanse bedrijf Yamaha dat

smaak van het land aan. In Afrika zijn maar een

muziekinstrumenten maakt. Ze gingen zich ook

paar landen waar de restaurants van McDonald’s

vestigen in Amerika en Europa.

staan.

China en Vietnam waren communistisch. Daar hadden bedrijven niet de vrijheid om zich te ontwikkelen zoals ze dat zelf wilden. Bovendien hadden deze landen ruzie met Amerika en Europa. In Vietnam was daardoor tot 1986 veel armoede.



© Malmberg’s-Hertogenbosch

37

Blok 3 Bedrijvigheid 1 Wat is een multinational?

1 Een bedrijf dat vestigingen in verschillende landen heeft.

2 Noem twee Nederlandse multinationals.

2 Philips, Shell, Unilever, Heineken.

3 Waarom heeft een multinational fabrieken en

3 – De vestiging staat dichtbij de plek waar de

kantoren in verschillende landen?

nodige grondstoffen zijn. – In het land van de vestiging zijn de lonen laag. – De producten kunnen snel bederven, dus kunnen ze niet over een grote afstand vervoerd worden. – Vanuit kantoren in alle landen kun je de spreiding en de verkoop beter regelen. – Het is handiger om de producten te maken in de buurt waar ze verkocht worden.

4 Waarom zijn die landen daar blij mee?

4 De vestiging zorgt voor werkgelegenheid en het land krijgt extra aandacht.

5 Welke landen waren de Aziatische tijgers van vlak na de Tweede Wereldoorlog? 6 Waarom hoorden China en Vietnam daar

5 Japan, Zuid-Korea, Hongkong, Taiwan en Singapore. 6 Dat waren communistische landen, die ruzie hadden met Europa en Amerika.

niet bij? 7 Wat veranderde er in 1986 in Vietnam?

7 Bedrijven kregen meer vrijheid en buitenlandse bedrijven mochten vestigingen bouwen in Vietnam.

8 Wat voor gevolgen had dat voor de rijstbouw?

8 Er werd ook rijst voor de export verbouwd.

9 Welke voordelen heeft de vestiging van een

9 Voor Vietnam is dat goed, omdat een groot

Nederlandse bierbrouwerij in Vietnam?

aantal mensen werk kon krijgen. Voor de bierbrouwerij is het goed, omdat het bier nu ook in Vietnam verkocht werd.

10 Waarom hebben bijna alle bedrijven een

10 Om informatie over hun bedrijf te kunnen geven en reclame te maken.

eigen website? 11 Waarvoor gebruiken ze internet nog meer?

11 Om onderling contact met elkaar te hebben, om geldzaken te regelen, om producten te verkopen.

12 Wat is het verschil tussen een gewone winkel

12 Bij een webwinkel kun je thuis blijven en dag en nacht winkelen. Een webwinkelier heeft

en een webwinkel?

alleen een computer en een magazijn nodig. 13 In welk werelddeel heeft McDonald’s weinig

13 In Afrika.

restaurants?




38

Blok 4 Mens en klimaat Les 1 Indianen in het Amazonegebied

een staart die hij als parasol kan gebruiken en de

De Amazone is een grote rivier in Zuid-Amerika.

woestijnrat gebruikt zijn oren om af te koelen.

De rivier ontspringt in Colombia en mondt na 6500 kilometer uit in de Atlantische Oceaan.

Les 3 Van pool tot pool

Langs de Amazone ligt het grootste tropische

Baffineiland ligt ten noorden van Canada in het

regenwoud van de wereld. Daar is het het hele

noordpoolgebied. Het grootste deel van het jaar

jaar warm en regent het vaak en veel. Door de

is het daar erg koud. In de korte zomer is het koel.

warmte en de vochtigheid groeien de planten

De bewoners reizen met vliegtuigjes op ski’s.

erg hard.

Waterleiding is er niet, omdat die te snel bevriest.

Vanwege de aanwezigheid van goud, uranium,

Daarom wordt het water met een tankauto naar

ijzererts en diamant zijn veel bomen gekapt om

de huizen gebracht.

ruimte te maken voor mijnbouw, landingsbanen

Op de zuidpool of Antarctica is het nog kouder.

en wegen. Het tropisch hardhout levert veel

Zo koud dat er haast geen leven mogelijk is.

geld op. Veel Brazilianen zijn naar het regenwoud

Alleen in de zeeën rond de zuidpool, waar

getrokken om akkers aan te leggen of een

pinguïns, walvissen en zeehonden leven.

veeteeltbedrijf te beginnen. Met de oorspronkelijke

Veel poolreizigers hebben een tocht naar de

bewoners, de indianen, werd geen rekening

zuidpool willen maken. De Noor Amundsen was

gehouden. Door het kappen van heel veel

de eerste die de zuidpool bereikte. Tegenwoordig

bomen is een groot stuk regenwoud verdwenen.

tref je veel onderzoekers aan op de zuidpool. Ze

Er zijn organisaties die het regenwoud in stand

willen graag meer weten over vulkanen, gletsjers

proberen te houden door diploma’s te geven aan

en ijsbergen.

bedrijven die goed voor het regenwoud zorgen en de indianen te leren hoe ze meer geld kunnen

Les 4 Het klimaat verandert

verdienen met het hout dat ze kappen.

De gemiddelde temperatuur op aarde is de laatste honderd jaar 0,3 graden gestegen. Ook

Les 2 Op zoek naar water

de zeespiegel is gestegen: 10-25 cm. Men denkt

Namibië ligt in het zuiden van Afrika en bestaat

dat het komt door het smelten van de ijsmassa’s

voor het grootste deel uit woestijn. Het water

op de noorden zuidpool. Het kan echter ook

uit waterputten is vaak niet schoon. Daarom

te maken hebben met het broeikaseffect. Dat

gebruiken de bewoners een mistscherm om het

ontstaat doordat uitlaatgassen van bijvoorbeeld

water van de mist op te vangen. Water is

auto’s als een soort deken om de aarde blijven

namelijk belangrijk voor de landbouw. Andere

hangen en de warmte vasthouden. Internationaal

bewoners trekken met hun vee rond op zoek

wordt geprobeerd om het broeikaseffect tegen

naar een plek waar water is. Mensen bedenken

te gaan door afspraken te maken over de

allerlei manieren om water te bewaren. De San

hoeveelheid uitlaatgassen en overtreders te

bijvoorbeeld doen water in eieren en stoppen die

beboeten.

in de grond. Dieren die in de woestijn leven, zijn vaak goed aangepast. De dromedaris kan water in zijn bult bewaren, de grondeekhoorn heeft




39

Blok 4 Mens en klimaat 1 In welk werelddeel stroomt de Amazone?

1 Zuid-Amerika.

2 In welk land ontspringt deze rivier?

2 Colombia.

3 Waarin mondt de Amazone uit?

3 In de Atlantische Oceaan.

4 Hoe ziet het Amazonegebied eruit?

4 Het gebied bestaat voor het grootste deel uit regenwoud.

5 Wat zijn de kenmerken van een tropisch

5 Het is warm en vochtig en het regent vaak en veel.

regenwoudklimaat? 6 Wie zijn de oorspronkelijke bewoners van het

6 De indianen.

Amazonegebied? 7 Welke delfstoffen zijn te vinden in het

7 Goud, uranium, ijzererts, diamant.

Amazonegebied? 8 Hoe wordt geprobeerd het regenwoud in

8 Door diploma’s te geven aan bedrijven die goed voor het regenwoud zorgen en de

stand te houden?

indianen te leren hoe ze met het hout meer geld kunnen verdienen. 9

9 Waar ligt Namibië?

In het zuiden van Afrika.

10 Hoe ziet het landschap er uit?

10 Het land bestaat voornamelijk uit woestijn.

11 Hoe komen de mensen er aan water?

11 Door met een mistscherm water op te vangen.

12 Hoe gaan de dromedaris, de grondeekhoorn

12 De dromedaris kan water in zijn bult bewaren,

en de woestijnrat om met de droogte en de

de grondeekhoorn heeft een staart die hij als

warmte in de woestijn?

parasol kan gebruiken en de woestijnrat gebruikt zijn oren om af te koelen. 13 Ten noorden van Canada in het

13 Waar ligt Baffineiland?

noordpoolgebied. 14 Wat voor klimaat heerst daar?

14 Een poolklimaat.

15 Hoe komen de mensen aan water?

15 Het water wordt met een tankauto naar de huizen gebracht.

16 Noem drie dieren die op de zuidpool leven.

16 Pinguïns, walvissen en zeehonden.

17 Wie bereikte als eerste de zuidpool?

17 De Noor Amundsen.

18 Waarnaar wordt onderzoek gedaan op de

18 Naar de werking van vulkanen, gletsjers en

zuidpool?

ijsbergen.

19 Welke twee voorbeelden van klimaatverandering in de laatste eeuw ken je?

19 De gemiddelde temperatuur op aarde is de laatste honderd jaar 0,3 graden gestegen. De zeespiegel is in diezelfde tijd 10-25 cm gestegen.

20 Waardoor denkt men dat dat komt?

20 Door het smelten van de ijsmassa’s op de twee polen en/of door het broeikaseffect.

21 Wat is het broeikaseffect?

21 De warmte van de zon wordt vastgehouden door een dikke laag gassen rond de aarde.

22 Hoe wordt geprobeerd dit effect tegen te gaan?


22 Door afspraken te maken over de hoeveelheid uitlaatgassen.



40

Blok 5 Steden in de wereld Les 1 Van kolonie tot wereldstad

bij Nederland. Dat kun je nog zien aan de namen

New York, Sydney en Buenos Aires zijn alle drie

van sommige straten.

grote havensteden die aan een oceaan liggen. New York wordt de poort van Amerika

Les 3 Tokyo

genoemd, omdat veel immigranten via de haven

Tokyo is de hoofdstad van Japan. Het is een van

van New York Amerika binnenkwamen. Het is nu

de grootste steden van de wereld. Er wonen meer

een belangrijke handelsstad. Manhattan is de

mensen dan in heel Nederland. Er staan veel

drukste wijk. Er staan veel wolkenkrabbers en de

moderne gebouwen, omdat de stad verschillende

straten lopen allemaal kaarsrecht.

keren is verwoest door een aardbeving of tijdens

Sydney is de grootste haven van Australië. Toen

een oorlog. Tokyo heeft geen echt stadscentrum.

het land nog een Engelse kolonie was, werd

De stad bestaat uit een aantal wijken die allemaal

Sydney gebruikt als strafkolonie voor gevangenen.

rond een spoorwegstation zijn gebouwd. Van

Later emigreerden ook vrije mensen naar Australië.

de oude gebouwen zijn alleen het Keizerlijk

Vanwege zijn haven is Sydney een belangrijke

Paleis en enkele boeddhistische tempels over.

handelsstad geworden. Een bekend gebouw is

Hoewel de Japanners veel gewoonten uit Europa

het operahuis waarvan de daken eruitzien als

en Amerika hebben overgenomen, houden velen

scheepszeilen.

vast aan oude Japanse gewoonten, zoals het

Buenos Aires is de hoofdstad en de belangrijkste

dragen van een kimono, het eten van rijst met

havenstad van Argentinië. De stad is gesticht

groente of het bezoeken van een Japans theater.

door de Spanjaarden. In het centrum zijn brede straten en ruime pleinen. Naast oude gebouwen

Les 4 Megasteden

staan er wolkenkrabbers. In de buitenwijken

Megasteden zijn steden waar meer dan vijf

staan kleine arbeidershuisjes.

miljoen mensen wonen. De meeste mensen op aarde wonen in steden. Daar is meer werk te

Les 2 Grote verschillen

vinden dan op het platteland. Door die grote

Bombay en Calcutta zijn twee grote havensteden

toestroom van mensen zijn rond veel steden

in India. Er staan wolkenkrabbers naast oude

krottenwijken ontstaan. De meeste steden

Engelse gebouwen. Rond het centrum liggen

liggen in Europa en Amerika. Maar de groei van

grote buitenwijken. Aan de rand van de stad

steden is in Afrika en Azië het grootst. Een stad

liggen tientallen krottenwijken.

groeit, omdat steeds meer bedrijven een plekje in

Los Angeles ligt aan de westkust van de VS. Los

de stad willen hebben. Daardoor komen er

Angeles staat bekend als een stad van glitter en

steeds meer kantoren, winkels, banken, maar ook

glamour vanwege de filmstudio’s in Hollywood

cafés, restaurants, bioscopen en theaters. Veel

en de wolkenkrabbers in het centrum. Maar in

mensen verhuizen dan naar de buitenwijken.

de troosteloze buitenwijken is weinig glitter en

Doordat mensen van het centrum naar de

glamour te vinden.

buitenwijken trekken en van het platteland naar

Kaapstad is een belangrijke havenstad in Zuid-

de stad, breidt de stad steeds verder uit. Hoewel

Afrika. De stad heeft een rechthoekig stratenplan.

Nederland geen megasteden kent, groeien de

Buiten de stad liggen townships waar alleen

steden er op dezelfde manier als in de rest van

zwarte mensen wonen. Vroeger hoorde Kaapstad

de wereld.




41

Blok 5 Steden in de wereld 1 In welk land ligt New York?

1 In de Verenigde Staten.

2 Waarom wordt New York wel de poort van

2 Omdat veel immigranten via de haven van New York Amerika binnenkwamen.

Amerika genoemd? 3 Wat is een belangrijke wijk in New York?

3 Manhattan.

4 Hoe is deze wijk ingericht?

4 Lange, rechte straten.

5 In welk land ligt Sydney?

5 In Australië.

6 Hoe is de stad ontstaan?

6 Als een strafkamp voor gevangenen uit Engeland.

7 Hoe ziet het operahuis eruit?

7 Het heeft een dak in de vorm van zeilen.

8 Waar ligt Buenos Aires?

8 In Argentinië.

9 Door wie is de stad gesticht?

9 Door de Spanjaarden.

10 Hoe is de stad ingericht?

10 In het centrum vind je brede straten en ruime pleinen. Naast oude gebouwen staan er wolkenkrabbers. In de buitenwijken staan kleine arbeidershuisjes.

11 Waar liggen Bombay en Calcutta?

11 In India.

12 Hoe zijn deze steden ingericht?

12 In het centrum staan wolkenkrabbers naast oude Engelse gebouwen. Rond het centrum liggen grote buitenwijken. Aan de rand liggen tientallen krottenwijken.

13 Waar ligt Los Angeles?

13 In de Verenigde Staten.

14 Waardoor is deze stad over de hele wereld

14 Door de filmstudio’s in Hollywood.

bekend? 15 Waar ligt Kaapstad?

15 In Zuid-Afrika.

16 Hoe ziet het stratenplan eruit?

16 Het is rechthoekig.

17 Wat zijn townships?

17 Woongebieden waar alleen zwarte mensen wonen.

18 Waaraan kun je nog zien dat Kaapstad

18 Aan de namen van sommige straten.

vroeger bij Nederland hoorde? 19 Waar ligt Tokyo?

19 In Japan.

20 Hoe is de stad ingericht?

20 Er is geen centrum. De stad bestaat uit wijken die rond een spoorwegstation zijn gebouwd.

21 Welke oude gebouwen vind je er nog?

21 Het Keizerlijk Paleis en enkele boeddhistische tempels.

22 Noem enkele Japanse gewoonten.

22 Het dragen van een kimono, het eten van rijst met groente, het bezoeken van een Japans theater.

23 Wat zijn megasteden?

23 Steden met meer dan vijf miljoen inwoners.

24 Waarom trekken veel mensen naar de stad?

24 Omdat daar meer kans op werk is.

25 Waar vind je de meeste megasteden?

25 In Azië en Amerika.

26 Waar is de groei van megasteden het grootst?

26 In Afrika en Azië.

27 Ken je megasteden in Nederland?

27 In Nederland zijn geen megasteden.




42

Blok 6 Wie is de baas: mens of natuur? Les 1 School of the air

Les 3 Bangladesh waterland

Australië is een enorm groot land, ongeveer

Bangladesh is een land in het zuiden van Azië.

180 keer zo groot als Nederland. Toch wonen er

Het ligt aan de monding van twee rivieren: de

niet veel meer mensen dan in Nederland. Buiten

Ganges en de Brahmaputra. Bangladesh is dan

de steden wonen de mensen zo ver van elkaar,

ook een waterland, net als Nederland. Het water

dat de kinderen les krijgen via de radio en

is belangrijk voor de landbouw, de visserij en

internet. Het landschap in Australië ziet er als

het transport. Door het tropisch klimaat kunnen

volgt uit:

boeren het hele jaar op hun akkers werken. Op

– In het noorden zijn tropische regenwouden

het vruchtbare slib dat na overstromingen blijft

met suikerriet- en ananasplantages. – In het midden zijn woestijnen en gebieden

liggen, worden rijst, aardappelen, kruiden, tabak en jute verbouwd. Op veel plaatsen wordt vis

waar weinig groeit en waar veel schapen

gevangen. Sommige rijstakkers worden gebruikt

gehouden worden.

als garnalenvijver. Omdat er veel rivieren zijn, is

– In het zuiden zijn bergen waar je in de winter

er veel scheepvaart. Bijna alles wordt vervoerd per boot. Bangladesh is een arm land, zodat voor

kunt skiën. – De meeste steden liggen aan de oostkust.

de aanleg van bruggen en tunnels geen geld is.

In Australië leven dieren die nergens anders

In Bangladesh regent het zes maanden lang,

voorkomen, zoals de kangoeroe. De seizoenen in

van mei tot oktober. Er vinden dan veel

Australië zijn precies andersom dan bij ons. Als

overstromingen plaats, waardoor akkers en

het hier zomer is, is het daar winter.

huizen verwoest worden en mensen moeten vluchten. Om zich tegen overstromingen te

Les 2 De Drieklovendam in China

beschermen bouwen sommige mensen hun huis

De Drieklovendam in China is de grootste

op een terp. Anderen leggen een dijk om hun

stuwdam ter wereld. Hij wordt aangelegd

land aan. Daarbij wordt Bangladesh geholpen

midden in de rivier de Jangtsekiang. Achter de

door Nederland.

dam ligt het grootste stuwmeer van de wereld. Bij de dam is een waterkrachtcentrale gebouwd

Les 4 Verbindingen in de wereld

om elektriciteit op te wekken. Het voordeel van

Vroeger konden mensen uit verschillende delen

de dam is ook dat er minder overstromingen

van de wereld alleen met elkaar contact

plaatsvinden. Ook kunnen zeeschepen verder

onderhouden door brieven te schrijven. Als ze

varen dan voorheen. In China, maar ook in de

elkaar wilden bezoeken, gingen ze per paard,

rest van de wereld zijn veel bezwaren tegen de

met de koets of met de boot. Tegenwoordig kun

bouw van de dam:

je op elk moment contact hebben met iemand

– Er verdwijnt veel natuurschoon.

aan de andere kant van de aarde. Via radio,

– Als de dam breekt, ontstaat er een enorme

telefoon, e-mail kun je berichten doorgeven. Kabels en satellieten zorgen voor de verzending.

vloedgolf. – De bouw van de dam kost erg veel geld.

Het vervoer is uitgebreid tot auto’s, treinen en

– Miljoenen mensen moeten verhuizen.

vliegtuigen.

– Kunstschatten zoals tempels verdwijnen onder water.




43

Blok 6 Wie is de baas: mens of natuur? 1 Vergelijk Australië met Nederland wat betreft grootte en aantal inwoners.

1 Australië is ongeveer 180 keer zo groot als Nederland, maar er wonen niet veel meer mensen dan in Nederland.

2 Waarom krijgen veel kinderen les via radio

2 Ze wonen te ver van elkaar om samen naar school te kunnen gaan.

en internet? 3 Hoe ziet het landschap in Australië eruit?

3 In het noorden zijn tropische regenwouden. In het midden zijn woestijnen en gebieden waar weinig groeit. In het zuiden zijn bergen.

4 Waar liggen de meeste steden?

4 Aan de oostkust.

5 Noem een dier dat alleen in Australië

5 De kangoeroe.

voorkomt. 6 In welk land ligt de Drieklovendam?

6 In China.

7 In welke rivier ligt de dam?

7 De Jangtsekiang.

8 Waarom is de dam gebouwd?

8 Om elektriciteit op te wekken en overstromingen tegen te gaan.

9 Wat zijn de nadelen van de dam?

9 Nadelen zijn: – Er verdwijnt veel natuurschoon. – Als de dam breekt, ontstaat er een enorme vloedgolf. – De bouw van de dam kost erg veel geld. – Miljoenen mensen moeten gedwongen verhuizen. – Kunstschatten zoals tempels verdwijnen onder water.

10 Waar ligt Bangladesh?

10 In het zuiden van Azië.

11 Welke rivieren stromen door Bangladesh?

11 De Ganges en de Brahmaputra.

12 Waarvoor wordt het water gebruikt?

12 Landbouw, visserij en transport.

13 Wat verbouwen de boeren?

13 Rijst, aardappelen, kruiden, tabak, jute.

14 Waarvoor worden rijstakkers ook wel

14 Als vijver waarin garnalen worden gekweekt.

gebruikt? 15 Waarom zijn er bijna geen bruggen en

15 Het land is te arm.

tunnels? 16 Hoe lang regent het in Bangladesh?

16 Zes maanden, van mei tot oktober.

17 Wat zijn de gevolgen van de

17 Akkers en huizen worden vernield.

overstromingen? 18 Hoe proberen mensen zich daartegen te beschermen?

18 Door op terpen te gaan wonen en dijken te bouwen.

19 Welk land helpt hen daarbij?

19 Nederland.

20 Hoe onderhielden mensen uit verschillende

20 Via brieven en reizen per koets of boot.

delen van de wereld vroeger contact met elkaar?




44

Blok 7 Grote en kleine verschillen Les 1 Wat hebben we nodig?

Les 3 Nigeria, rijk en arm tegelijk

Basisvoorzieningen zijn voorzieningen waar

Nigeria is een tropisch land in Afrika. Er wonen

iedereen recht op heeft, zoals drinkwater,

veel mensen: een vijfde deel van de totale

voedsel, werk, gezondheid, onderwijs,

bevolking van Afrika. In het noorden is het

informatie en vrije tijd.

droog, in het zuiden zijn tropische bossen en

Hoewel er veel water op aarde is, is het meeste

aan de zuidkust zijn moerassen en

water niet geschikt om te drinken. In zeewater zit

mangrovebossen. Dat zijn bossen waarvan de

zout. Rivierwater is vaak vervuild. Dat moet eerst

bomen met hun wortels in het water staan. De

gezuiverd worden. Voedsel is belangrijk om in

officiële taal in Nigeria is Engels. Maar de meeste

leven te blijven. Werk is nodig om geld te

mensen spreken ook de taal van hun eigen

verdienen waarmee je allerlei spullen kunt kopen.

bevolkingsgroep. Daarvan zijn er wel 250,

Artsen en geneesmiddelen zijn nodig om zieke

bijvoorbeeld de Yoruba, Ibo, Hausa en Ogoni.

mensen te behandelen.

In vergelijking met andere Afrikaanse landen is

In veel landen zijn niet al deze basisvoorzieningen

Nigeria een rijk land. Het heeft veel delfstoffen.

aanwezig. Niet overal zijn waterzuiverings-

Maar omdat de regering te weinig aandacht aan

installaties. Soms is er een tekort aan voedsel en

de landbouw besteedde, wordt er te weinig

medicijnen. Niet iedereen heeft werk of een

voedsel verbouwd. Sommige mensen hebben

uitkering. En onderwijs is ook niet voor iedereen

veel geld verdiend met het verkopen van

weggelegd. Kinderen kunnen soms niet naar

delfstoffen aan buitenlandse bedrijven. Ook de

school, omdat ze moeten werken op het land of

regering heeft dat gedaan. Maar de arme

omdat er geen school is. Ze kunnen niet lezen

mensen verdienen daar niets mee. Daardoor is

en schrijven, ze zijn analfabeet. In verschillende

het verschil tussen arm en rijk erg groot. Zolang

landen komt het ook voor dat mensen geen

de regering daar niets aan verandert, weigert de

eigen mening mogen laten horen. Er zijn vaak

Nederlandse regering hulp aan Nigeria te geven.

wel kranten en tijdschriften en ook radio en tv, maar er is geen persvrijheid.

Les 4 Irak en Iran Irak en Iran liggen in het Midden-Oosten. Door

Les 2 Arm en rijk in de wereld

Irak stromen de Eufraat en de Tigris. In het

Of een land arm of rijk is, wordt bepaald door

zuiden ligt een grote woestijn. Tot 2003 werd

het gemiddeld inkomen. De rijkste landen vind

het land geregeerd door een dictator. Vooral de

je in Noord-Amerika, West-Europa en Australië.

Koerden, een bevolkingsgroep die in het noorden

De allerarmste landen liggen in het midden van

van het land woont, werden onderdrukt.

Afrika en het zuiden van Azië. In die landen is

Iran bestaat voor een groot deel uit woestijn.

weinig industrie en werken de meeste mensen

De meeste mensen wonen in het bergachtige

op het platteland in de landbouw. De rijke landen

noorden. Het land wordt nog steeds geregeerd

lenen soms geld aan de arme landen. Omdat die

volgens de strenge wetten van de islam.

steeds weer opnieuw geld moeten lenen, wordt

Vanwege de vrijheidsbeperkingen zijn veel

de schuld steeds hoger, waardoor de kloof tussen

jongeren gevlucht, net als in Irak.

arm en rijk alleen maar groter wordt. Terwijl juist de bevolking in de arme landen het snelst groeit.




45

Blok 7 Grote en kleine verschillen 1 Wat zijn basisvoorzieningen?

1 Voorzieningen waar iedereen recht op heeft.

2 Geef vier voorbeelden van basisvoorzieningen.

2 Drinkwater, voedsel, werk, gezondheid, onderwijs, informatie en vrije tijd.

3 Waarom zijn basisvoorzieningen niet voor

3 Niet overal zijn waterzuiveringsinstallaties. Soms is er een tekort aan voedsel en

iedereen weggelegd?

medicijnen. Niet iedereen heeft werk of een uitkering. Kinderen kunnen soms niet naar school, omdat ze moeten werken op het land of omdat er geen school is. Soms mogen mensen geen eigen mening laten horen. 4 Wat zijn analfabeten?

4 Mensen die niet kunnen lezen en schrijven.

5 Waardoor wordt bepaald of een land arm of

5 Het gemiddelde inkomen.

rijk is? 6 Wat kun je vertellen over de industrie en de landbouw in arme landen?

6 Er is weinig industrie. De meeste mensen werken in de landbouw. Dat levert minder geld op dan het werk in de stad in een fabriek.

7 Waar liggen de rijkste landen?

7 In Noord-Amerika, West-Europa en Australië.

8 Waar liggen de armste landen?

8 In het midden van Afrika en het zuiden van Azië.

9 Waarom wordt de schuld van de arme

9 Omdat ze steeds geld moeten lenen.

landen steeds hoger? 10 Waar ligt Nigeria?

10 In Afrika.

11 Hoe ziet het landschap eruit?

11 In het noorden droog en dor, in het zuiden tropische bossen en aan de zuidkust moerassen en mangrovebossen.

12 Welke vier bevolkingsgroepen kun je noemen?

12 De Yoruba, Ibo, Hausa en Ogoni.

13 Is Nigeria een arm of rijk land?

13 Een rijk land.

14 Hoe komt dat?

14 Er zijn veel delfstoffen.

15 Is er veel verschil tussen arm en rijk?

15 Ja.

16 Hoe komt dat?

16 Omdat een paar mensen heel veel geld verdienen aan de verkoop van delfstoffen en de arme mensen niets.

17 Waarom geeft de Nederlandse regering geen

17 Omdat de regering van Nigeria eerst de arme mensen moet laten profiteren van de verkoop

hulp aan Nigeria?

van delfstoffen. 18 Waar liggen Iran en Irak?

18 In het Midden-Oosten.

19 Waar wonen de meeste mensen in Iran?

19 In het noorden.

20 Waarom is dat?

20 Omdat de rest van het land vooral uit woestijn bestaat.

21 Welke bevolkingsgroep woont in het noorden van Irak?

22 Iran wordt geregeerd volgens de strenge wetten

22 Wat voor regering is er in Iran en Irak?


21 De Koerden. van de islam. Irak is sinds 2003 een democratie.



46

Blok 8 Telkens weer anders Les 1 Waar gaan we heen?

groot. De lucht is sterk verontreinigd door het

Israël ligt in het Midden-Oosten aan de

drukke verkeer.

Middellandse Zee. De hoofdstad Jeruzalem is

In Mexico woonden vroeger de Maya’s en de

voor joden, christenen en moslims een heilige

Azteken. Deze indianenstammen waren de

stad. In Tel Aviv aan de westkust kun je naar het

oorspronkelijke bewoners van Mexico. Van hun

strand. Eilat, een badplaats in het zuiden aan de

rijke cultuur zijn nog veel overblijfselen te zien.

Rode Zee, is een ideale plek voor snorkelaars en duikers: er zwemmen prachtige vissen tussen

Les 3 Mooi voor nu en later

koraalriffen. Vanwege de strijd tussen Israël en de

Steeds meer Nederlanders gaan een paar keer

Palestijnen vinden veel mensen het te gevaarlijk

per jaar op vakantie. Vroeger was dat heel anders.

om naar Israël te gaan.

Toen hadden de meeste mensen veel minder

Egypte ligt in Noord-Afrika, ook aan de

geld en vrije tijd dan nu. Veel vakantiegangers

Middellandse Zee. Het land grenst aan de Rode

gaan met het vliegtuig. De mensen die in de

Zee. Ook daar kun je van het bijzondere

buurt van Schiphol wonen, klagen over

onderwaterleven genieten. Door Egypte stroomt

geluidsoverlast. Vliegtuigen gebruiken veel

de langste rivier ter wereld: de Nijl. Omdat de

brandstof. Dat zorgt voor veel

grond langs de oevers van de Nijl vruchtbaar is,

luchtverontreiniging.

wonen er veel boeren. Vlak bij de Nijl staan oude

Sommige mensen gaan op vakantie naar een

piramides die door veel toeristen bezocht worden.

ontwikkelingsland. Daar zijn de mensen blij met de toeristen. Met het verdiende geld kunnen ze

Les 2 Avontuur in andere landen

problemen in het land oplossen of producten uit

Tanzania ligt in Oost-Afrika. In het noorden ligt

het buitenland kopen. Ook zorgt het toerisme

het Victoriameer. Wat meer naar het oosten ligt

voor werk. Een nadeel is dat veel bos gekapt

de Kilimanjaro, de hoogste berg van Afrika. Het

wordt om plaats te maken voor hotels. Een

is een prachtig land met een tropisch klimaat. Er

andere probleem is dat toeristen zich niet altijd

leven veel wilde dieren. Vanwege het klimaat en

houden aan de regels van het land.

de bijzondere natuur gaan toeristen graag naar Tanzania. In Tanzania wonen 120 verschillende

Les 4 Nederlanders overzee

bevolkingsgroepen. Een ervan is de Masaï die

In de Caribische Zee liggen veel eilanden. Ze

als nomaden leven.

heten de Antillen. In het noorden liggen de

Mexico ligt in Midden-Amerika. In het noorden

Grote Antillen en in het zuiden de Kleine

is het klimaat erg droog, in het midden gematigd

Antillen. Zes van deze eilanden horen bij

en in het zuiden tropisch. Er zijn bergen, valleien,

Nederland: Aruba, Bonaire en Curaçao, Sint-

woestijnen, meren, rivieren, vulkanen, tropisch

Maarten, Sint-Eustatius en Saba. Ze worden de

regenwoud en een lange kustlijn. Voor toeristen

Nederlandse Antillen genoemd. Aruba is sinds

is Mexico een aantrekkelijk land.

1986 een zelfstandig eiland dat nog wel bij

In de hoofdstad Mexico-Stad, de grootste stad

Nederland hoort. Op Curaçao zetelt de regering

ter wereld, wonen ongeveer twintig miljoen

van de Nederlandse Antillen.

mensen. De woningnood en de werkloosheid zijn




47

Blok 8 Telkens weer anders 1 Waar ligt Israël?

1 In het Midden-Oosten.

2 Wat is de hoofdstad van Israël?

2 Jeruzalem.

3 Waarom gaan veel toeristen naar Jeruzalem?

3 Het is voor joden, christenen en moslims een

4 Waarom gaan toeristen graag naar Eilat?

heilige stad. 4 Voor de bijzondere vissen en koraalriffen.

5 Waarom vinden veel mensen Israël te

5 Vanwege de strijd met de Palestijnen.

gevaarlijk? 6 Waar ligt Egypte?

6 In Noord-Afrika.

7 Wat is de hoofdstad van Egypte?

7 Cairo.

8 Hoe heet de rivier die door Egypte stroomt?

8 De Nijl.

9 Waarom wonen er veel boeren langs de Nijl?

9 Omdat de grond daar vruchtbaar is.

10 Waar ligt Tanzania?

10 In Afrika.

11 Waarom is Tanzania voor toeristen een

11 Door het klimaat en de bijzondere natuur.

aantrekkelijk land? 12 Noem een van de 120 bevolkingsgroepen.

12 De Masaï.

13 Waar ligt Mexico?

13 In Midden-Amerika.

14 Waarom is Mexico voor toeristen een

14 Er zijn bergen, valleien, woestijnen, meren, rivieren, vulkanen, tropisch regenwoud en een

aantrekkelijk land?

lange kustlijn. 15 Wat is de hoofdstad van Mexico?

15 Mexico-Stad.

16 Wat zijn de problemen in die stad?

16 Er is veel woningnood, werkloosheid en luchtvervuiling.

17 Welke bevolkingsgroepen woonden vroeger

17 De Azteken en de Maya’s.

in Mexico? 18 Waarom gaan tegenwoordig veel meer mensen op vakantie dan vroeger? 19 Wat is het nadeel van druk vliegverkeer?

18 Omdat de mensen nu meer geld en vrije tijd hebben dan vroeger. 19 Veel geluidsoverlast voor omwonenden en veel luchtvervuiling.

20 Waarom zijn ontwikkelingslanden blij met toeristen?

20 Met het verdiende geld kunnen ze problemen in het land oplossen of producten uit het buitenland kopen. Ook zorgt het toerisme voor werk.

21 Wat is het nadeel daarvan?

21 Er wordt veel bos gekapt om plaats te maken voor hotels. Ook houden toeristen zich niet altijd aan de regels.

22 Welke eilanden vormen samen de Nederlandse Antillen?

Saba.

23 Waarom hoort Aruba daar niet meer bij?


22 Bonaire, Curaçao, Sint-Maarten, Sint-Eustatius, 23 Sinds 1986 is Aruba een zelfstandig land.



48

AARDRIJKSKUNDE VOOR DE BASISSCHOOL

Recommend Documents