7AT04 HERBESTEMMING
Laura Felius – 0738383 1|7AT03 - HERBESTEMMING
2|7AT03 - HERBESTEMMING
Inhoudsopgave Inleiding
4
Conceptidee Relevante sterke en zwakke punten Visie Indeling Programma van eisen Korte toelichting ontwerp
5
Technische uitwerking Materialisatie Constructie Bouwfysica
9
Bijlagen Plattegronden Aanzichten Doorsnedes Details
11
3|7AT03 - HERBESTEMMING
Inleiding Herbestemming van industrieel erfgoed is tegenwoordig een erg populair. Kerken, fabrieken, kantoren, boerderijen en andere historische gebouwen die hun functie verliezen, komen vaak leeg te staan. Het verval treedt dan in en belangrijke cultuurhistorische waarde kunnen dan verloren gaan. Herbestemming van deze gebouwen kan dit tegengaan. Een groot aantal organisaties en gemeentes werkt mee aan om herbestemming te stimuleren, waaronder de gemeente Doetinchem. Doetinchem is een stad en gemeente aan de Oude IJssel, gelegen in de Achterhoek, in de Nederlandse provincie Gelderland. In samenwerking met de gemeente is een kansenboek opgesteld voor industrieel erfgoed, waarmee herbestemming gestimuleerd wordt. Binnen de gemeente valt het dorpje Wehl, zo’n 5 kilometer buiten Doetinchem. In dit dorpje bevindt zich een oude graansilo die beschikbaar is gesteld voor herbestemming. Op basis van omgeving, gebouw en functie is een programma van eisen ontwikkeld. Dit programma moet qua volume minimaal 10% afwijken van het bestaande gebouw. Een analyse van de graansilo is te vinden in het Kansenboek, samen met de analyse van de omgeving. Voor de graansilo zijn verschillende functies uitgekozen om te onderzoeken als mogelijke herbestemming. De functie die in dit verslag is uitgewerkt, is wonen. Er is geen specificatie vooraf gegeven met betrekking tot deze functie. Allereerst komt het concept idee aan bod. Daaruit volgt globaal het programma van eisen en een toelichting van het ontwerp. Als laatste wordt de technische uitwerking van het gebouw besproken. Alle onderdelen worden ondersteund met de nodige tekeningen en afbeeldingen.
4|7AT03 - HERBESTEMMING
Concept Om een goed programma van eisen op te kunnen stellen, moet een visie over het gebouw gevormd worden. Hierbij is allereerst gekeken naar de sterke en zwakke punten van het gebouw met betrekking tot woningen. Daarna komt de gevormde visie aan bod met een toelichting van het globale ontwerp en als laatste het programma van eisen.
RELEVANTE STERKE EN ZWAKKE PUNTEN Opvallend aan het gebouw is natuurlijk de grote silo toren, die ver boven de omringende bebouwing uitsteekt. Dit is een zichtbaar punt dat mede het stadsbeeld van Wehl vormt. Hiermee kan een statement gemaakt worden, maar met te veel verandering is de verwijzing naar de oude functie verdwenen. In de silo bevindt zich een hoge en open ruimte met uitzicht op de silomonden. Dit is een van de weinige verwijzingen naar de oude functie die het gebouw nog bevat. Daarom zou deze ruimte zich perfect lenen voor een semi-openbare functie, een gezamenlijke ruimte. De overige gedeelten van het gebouw hebben geen dergelijke verwijzing naar het verleden. Het middelste gedeelte van de silo toren bestaat uit de cellen. Deze cellen hebben een te kleine oppervlakte om er bruikbare ruimten van te maken. Ook zijn er geen ramen in dit gedeelte aanwezig. Het bovenste gedeelte van de silo is een grote open ruimte met een goed uitzicht over Wehl. Deze ruimte leent zich goed voor een verblijfsfunctie, mits er een lift wordt toegevoegd. Het huisje dat als het ware bovenop het gebouw is geplaatst, is erg klein maar heeft beschikking over een doorlopend balkon van noord naar zuid. Het lage gedeelte van het gebouw bestaat uit 2 lange verdiepingen, zonder echte scheidingen. Dit gedeelte kan gemakkelijk opgedeeld worden in verschillende woongedeelten. Op dit moment is er slechts één verticale transportverbinding naar de eerste verdieping en bevat deze verdieping te weinig ramen. Hier moeten dus aanpassingen gedaan worden om het tot een verblijfsruimte te kunnen rekenen. Algemenere sterke en zwakke punten van het gebouw zijn terug te vinden in het Kansenboek.
VISIE Als men goed naar de vroegere functie van het gebouw kijkt, valt vooral de driedeling van het gebouw op. De driedeling is zichtbaar in het gebouw zelf en in het proces van graanverwerking. Het gebouw is opgebouwd uit drie verschillende delen, doordat er vroeger twee maal een nieuw stuk is aangebouwd. Het proces bestaat simpelweg uit ook drie globale onderdelen. Dit ziet er dan als volgt uit: magazijn – pakhuis – silotoren voorbewerking – opslag graan – nabewerking
(gebouw) (proces)
Deze driedeling hoort bij het gebouw en vertelt een verhaal. Om verder te gaan op deze driedeling is een nieuwe laag toegevoegd, die van tijd. Het gebouw zelf wordt als verbindend element beschouwd in deze driedeling. Dit wordt extra geïllustreerd door de “Celtic trinity knot”. verleden – heden – toekomst
(tijd)
5|7AT03 - HERBESTEMMING
Een kleine uitleg is hierbij gewenst. Het verleden komt tot uitdrukking door het verleden van het gebouw: de vroegere functie en het gebruik van het gebouw. Door een deel te bewaren gaat dit stukje verleden niet verloren en blijft het aanwezig in het heden. Het heden komt tot uitdrukking door het ontwerp dat gemaakt is ter herbestemming van het gebouw, de nieuwe indeling. De toekomst komt tot uitdrukking doordat de woningen een bepaalde flexibiliteit hebben. Dit laatste aspect zal verderop wat uitvoeriger besproken worden. In het ontwerp zal ook een nieuwe driedeling gemaakt worden in het gebouw. Deze wordt later verder toegelicht.
INDELING Er is gekozen om in het onderste gedeelte van de silo een buurthuis te realiseren. Dit is nog niet aanwezig in Wehl en is dus een toevoeging voor het dorp zelf. Een buurthuis heeft tevens een openbaar karakter, waardoor het gebouw gedeeltelijk een openbare functie krijgt en de geschiedenis van de silo zichtbaar kan blijven voor iedereen. In het bovenste gedeelte van de silo komen appartementen. De cellen hebben nu geen functie meer en kunnen voor woningen niet gebruikt worden. Daarom zijn er twee lagen toegevoegd door de cellen gedeeltelijk weg te halen. Elke verdieping bestaat uit een appartement met één slaapkamer en het bovenste appartement bestaat uit een verdiepingslaag plus het huisje bovenop het gebouw. Dit appartement heeft beschikking over een extra slaapkamer. Omdat ook het lage gedeelte van de silo toren geen verleden meer aan de binnenkant laat zien, is er gekozen om dit gedeelte privé te maken. Hier worden woningen gesitueerd. Om het bijzonder karakter van het gebouw te behouden, is er gekozen voor een bijzondere woonvorm. Hier is gekozen voor kangoeroewoningen. Een kangoeroewoning is een soort meergeneratiewoning die bestaat uit twee geschakelde, zelfstandige wooneenheden met een inpandige verbinding voor ouderen of mensen met een beperking en hun familie, waarbij de familie mantelzorg verleent. Er is gekozen voor deze vorm van wonen omdat uit onderzoek blijkt dat er ongeveer 22 families met meer dan 9 familieleden in Wehl wonen. Die samenstelling biedt mogelijkheden voor kangoeroewoningen. Door het onderste gedeelte van de silo een openbare functie te geven, blijft het verleden toegankelijk en bewaard. De kangoeroewoningen bevatten een zekere flexibiliteit, doordat het twee zelfstandige woningen zijn met een verbinding, die ook los van elkaar in gebruik genomen kunnen worden. De verbinding tussen de woningen hoeft dan alleen maar dicht gemaakt te worden. In het ontwerp (heden) komen dus het verleden en de toekomst terug. De eerder genoemde driedeling in de nieuwe indeling van het gebouw bestaat uit: appartementen – buurthuis – kangoeroewoningen
(indeling)
6|7AT03 - HERBESTEMMING
Indeling gebouw: Appartementen (blauw) Buurthuis (groen) Kangoeroewoningen (rood)
Schetsidee glazen kas
PROGRAMMA VAN EISEN Om woningen in de graansilo te kunnen realiseren, moeten een aantal aanpassingen gedaan worden aan zowel het interieur als het exterieur. Zo is er extra aandacht voor de bouwfysica van het gebouw en de constructie. De bouwfysica is ronduit slecht: er is zowel geen warmte als geluidsisolatie aanwezig en er is te weinig daglicht. De constructie van het gebouw is goed en heeft zelfs een overcapaciteit. Verder worden er extra voorzieningen getroffen om het gebouw toegankelijk te maken voor de bewoners van een buidelwoning en voor minder validen. Ook worden er extra voorzieningen toegevoegd voor verticaal transport. Naast die eisen moet er ook voldaan worden aan een volumeverandering van 10%. Deze volumeverandering is gerealiseerd door een grote, glazen kas over het lage gedeelte van het gebouw te plaatsen. Deze kas wordt uitgevoerd in dubbel glas en zal beschikken over glazen lamellen om natuurlijke ventilatie te bewerkstelligen. De kas beschermt de onderliggende woningen en zorgt tegelijkertijd voor een aangenaam binnenklimaat, natuurlijke ventilatie van de woningen en een verlenging van de leefruimte.
compact en energiezuinig wonen in de winter
extra ruim en licht wonen van voorjaar tot najaar!
natuurlijke ventilatie in winter door voor- verwarmde ventilatie- lucht uit de serre!
KORTE TOELICHTING ONTWERP Alle tekeningen van het huidige ontwerp zijn te vinden in de bijlagen. De algemene entree bevindt zich op de begane verdieping, ongeveer 1 meter boven het maaiveld (P = 0). Alle woningen hebben hun ontsluiting via de glazen kas. Het buurthuis kan ook bereikt worden zonder de kas te betreden. 7|7AT03 - HERBESTEMMING
In het lage gedeelte van het gebouw bevinden zich twee kangoeroewoningen aan elkaar gespiegeld. De buidelwoning bevindt zich met het leef- en kookgedeelte van de hoofdwoning op de begane verdieping en de slaapruimtes en badkamer van de hoofdwoning bevindt zich op de eerste verdieping. In het onderste gedeelte van de toren inclusief een klein deel van het lage gedeelte, bevindt zich het buurthuis met de nodige voorzieningen, zoals keuken, berging en toiletten. Ook op de eerste verdieping is nog een ruimte die bij het buurthuis hoort. In het bovenste gedeelte van de toren bevinden zich 3 appartementen, waarvan twee met één slaapkamer en één appartement met twee slaapkamers. Deze worden ontsloten door een centraal trappenhuis dat reeds aanwezig is. Er is een lift toegevoegd. De glazen kas dient als gemeenschappelijke tuin voor alle bewoners van het gebouw.
8|7AT03 - HERBESTEMMING
Technische uitwerking De technische uitwerking van het gebouw wordt onderverdeeld in een aantal onderdelen: materialisatie, constructie en bouwfysica.
MATERIALISATIE Het gebouw bestaat grofweg uit twee verschillende delen: het lage gedeelte en de silo toren. Het lage gedeelte is opgebouwd uit twee bakstenen enkelsteens muren met daartussen een kleine spouw. De toren bestaat uit een betonnen muur met daar koud tegenaan een enkelsteens bakstenen muur. Aan deze opbouw verandert niets. De huidige kozijnen zijn gedeeltelijk van staal, gedeeltelijk van hout. Op de plaatsen waar deze kozijnen blijven zitten, worden ze vervangen door soortgelijke kozijnen met een beter bouwfysische waarde. Op de plaatsen waar ramen toegevoegd worden, komen houten kozijnen. Dit geldt ook voor de deuropeningen. De glazen kas wordt voorzien van stalen kozijnen.
CONSTRUCTIE De huidige constructie wordt zo veel als mogelijk behouden. Alleen de onderdelen die nieuw zijn of aangepast zijn, worden besproken. De eerste verdieping van het lage gedeelte wordt echter vervangen, zodat deze vloer een gelijk peilniveau kan krijgen. De vloer wordt opgelegd op IPE 80 liggers (600 h.o.h.) die overspannen van muur naar muur en in het midden extra ondersteund worden door een HEA 200 ligger. Deze HEA ligger ligt in de lengte richting van het gebouw en wordt gedragen door een aantal HEA 200 kolommen. De constructie in de toren moet aangepast worden, omdat er vloeren worden bijgemaakt. Deze vloeren worden gedragen door IPE 80 liggers (600 h.o.h.) die overspannen van muur naar muur via hoekstaal en extra ondersteund worden door HEA 200 liggers, die in het bestaande raster vallen. Deze HEA liggers worden ondersteund door HEA 200 kolommen, die boven de huidige kolommen van de silotoren zijn geplaatst. De glazen kas wordt overeind gehouden door 8 stalen portalen, onderling verbonden door buisprofielen. Stalen kruizen zullen zorgen voor de extra benodigde stabiliteit. Deze constructie krijgt een eigen fundering (op poeren) en staat los van het gebouw vanwege mogelijke zettingen.
BOUWFYSICA Bouwfysica is een belangrijk aandachtspunt, omdat er in het gebouw geen voorzieningen voor getroffen zijn. Er is enkel glas aanwezig en geen enkele warmte of geluidsisolatie. Hier worden de volgende oplossingen voor gebruikt: Al het enkel glas wordt vervangen door dubbelglas en alle nieuw toegevoegde ramen en deuren voldoen aan de huidige eisen. Het gehele gebouw wordt aan de binnenkant voorzien van na-isolatie in de vorm van een houtskeletbouwwand, afgewerkt met gipsplaat. Dit principe is zichtbaar in de detaillering van het gebouw. De minimale dikte van de isolatie is 80 millimeter, genoeg om te voldoen aan de bouwfysische eisen. Ook de verdiepingsvloeren worden voorzien van een dunne laag isolatie, voornamelijk ter geluidisolatie.
9|7AT03 - HERBESTEMMING
De glazen kas bestaat uit dubbelglas en stalen kozijnen met thermische onderbreking. Deze kas zorgt tegelijkertijd voor een buffer om het grootste gedeelte van het gebouw heen en zal ook een groot deel van het geluid van het treinverkeer weren. Detaillering van de kas is te vinden in de bijlagen (details 1 t/m 6).
10 | 7 A T 0 3 - H E R B E S T E M M I N G
