centraal.nu NUMMER 1 DECEMBER 2011
Eerste ‘stukje’ Noord/Zuidlijn
Tunnelgraven voor gevorderden
pagina 4
pagina 10
Station: toplocatie voor kunst
Werk in uitvoering
pagina 6
pagina 15
CENTRAALTJES
IN GESPEK MET
Zeg het maar!
Welkom in centraal.nu
Meningen van reizigers, bouwers en bezoekers
Welkom in centraal.nu, het nieuwe blad over de werkzaamheden en ontwikkelingen in en rond station Amsterdam Centraal.
Nieuwe dienstregeling voor streekbussen… en een nieuwe vervoerder Dit magazine verschijnt vier keer per jaar en is de opvolger van de Nieuwsbrief Stationseiland.
Op 11 december is de nieuwe dienstregeling ingegaan voor de streekbussen rond Amsterdam. Een flink aantal daarvan doet ook station Amsterdam Centraal aan.
NS, ProRail en de gemeente Amsterdam informeren u in centraal.nu over het laatste nieuws uit het stationsgebied en de achtergronden ervan, en laat u kennis maken met de mensen die verantwoordelijk zijn voor de verbouwing. Voor de meest actuele berichten kunt u kijken op de vernieuwde website www.amsterdamcentraal.nu.
De belangrijkste verandering is dat een aantal streekbussen rijdt onder de vlag van R-net. Dit is een nieuw netwerk van hoogwaardige OV-verbindingen in de Randstad, herkenbaar aan de kleuren rood en grijs. Nieuw is ook dat de bussen naar Waterland (onder meer Edam, Volendam en Purmerend)
‘Proeven’ aan nieuwe tegels Een van de projecten op Amsterdam Centraal, die nog op stapel staan, is de renovatie van de centrale hal en de oosten westvleugel. Onderdeel daarvan is het leggen van nieuwe vloertegels. Maar welke moeten dat worden? Om een goede keuze te kunnen maken ligt nu in de westvleugel van Amsterdam Centraal 2 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
een ‘proefopstelling’, een vlak met een aantal tegels bij elkaar. Ze zijn, tegenover de etalage van de Hema, geïntegreerd in de huidige vloer. Reizigers lopen er gewoon overheen en de schoonmakers nemen ze mee in hun rondes. Uiteindelijk maken NS, ProRail en de architecten, die betrokken zijn bij de renovatie, een keuze op basis van een aantal factoren: kleur, uitstraling, of de tegels bestand zijn tegen de grote aantallen passanten en of ze goed schoon te houden zijn.
niet meer worden gereden door Arriva, maar door EBS. Vanaf Amsterdam Centraal gaan elf R-netlijnen richting Waterland. Connexxion blijft de bussen verzorgen richting Amstelland-Meerlanden en de Zaanstreek. Naar dit gebied rijden géén bussen van R-net via Amsterdam Centraal. Kijk voor meer informatie en de nieuwe dienstregelingen op www.ebs-ov.nl, www.connexxion.nl of op de openbaarvervoerwebsite www.ov9292.nl. Voor het stadsvervoer gaat de nieuwe dienstregeling van GVB in per 1 januari 2012. Kijk hiervoor op www.gvb.nl.
Perrongeluk ProRail heeft dit jaar de bereikbaarheid van spoor 15, waar onder andere de internationale treinen vertrekken, flink verbeterd. In de westelijke reizigerstunnel is bij spoor 15a een nieuwe roltrap geïnstalleerd. Ook werd de vaste trap ter hoogte van de AH to go vernieuwd. En tot slot gaat in december ook nog een gloednieuwe lift in gebruik.
“Het begint me op te vallen dat het werk opschiet. De ingang van het station is weer open en er staan minder schuttingen”, zegt Arie van den Berg. De ziekenverzorger (55) komt de metro uitgesneld en is op weg naar de trein, richting thuisbasis Purmerend. “Van de nieuwe metrohal had ik, voor de opening, vaag gehoord. Al het werk rond Amsterdam Centraal duurt erg lang, ik vind het jammer voor de stad dat het allemaal zo’n tijd open ligt.” De Noord/Zuidlijn ziet Arie wel zitten: “Ik werk als uitzendkracht overal in de stad. Het zou heel goed kunnen dat ik hem straks gebruik.”
“De nieuwe metro rijdt toch door naar Noord? Daar woonde ik ooit. Leuk voor jongeren daar, om naar feesten te kunnen reizen!”, lacht Greta Boncheva (22). De van oorsprong Bulgaarse komt, als student, vaak op Amsterdam Centraal, bijvoorbeeld om over te stappen en naar haar school in Diemen te reizen. Ze wist niet dat er een nieuwe metrohal in aanbouw was. Over het hele stationsgebied is ze positief. “Het is in elk geval niet vies. En er is altijd wat te zien, ik loop hier constant met een glimlach rond. Ik vind de nieuwe hoofdingang echt mooi geworden!” CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 3
METROHAL ONDER STATIONSPLEIN:
worden er straks met de Noord/Zuidlijn erbij nog veel meer. Die massa’s moeten makkelijk hun weg kunnen vinden. De nieuwe hal geeft hen de ruimte. Maar ook bovengronds is een goede doorstroming belangrijk. De eerstkomende jaren wordt er nog volop gebouwd rond Amsterdam Centraal. We voeren daarom constant overleg met de andere partijen – zoals NS, ProRail en GVB – en zorgen samen dat het voor de reiziger zo soepel mogelijk blijft verlopen.”
Eerste ‘stukje’ Noord/Zuidlijn in gebruik!
Tijdelijke inrichting De hal krijgt uiteindelijk drie in- en uitgangen. De bouw van de derde gaat eind dit jaar van start, bij de oostingang van het station. “Alle in- en uitgangen hebben nog een tijdelijke inrichting. In de loop van volgend jaar komen er stap voor stap definitieve trappen, roltrappen, rolbanen en liften. Die zullen ook nog wat breder zijn dan de huidige. En ze moeten tegen een stootje kunnen in zo’n drukke hal. We kiezen daarom voor kwalitatief hoogwaardige materialen en zorgen voor regelmatig beheer en onderhoud.”
Blik op de toekomst
Schuttingen met foto’s
Zetten jarenlang vooral nog heipalen de toon rond Amsterdam Centraal, nu beginnen de mijlpalen zich aan te dienen. Zoals op 21 november, toen de gloednieuwe metrohal onder het Stationsplein in gebruik ging. De hal vormt het eerste ‘stukje’ Noord/Zuidlijn dat reizigers nu echt kunnen gaan gebruiken.
Peter voegt toe dat een flink deel van dat ‘stuk nieuwe metro’ nog schuilgaat achter bouwschuttingen. “Wie beneden loopt, ziet schuttingen die we rood/wit hebben laten schilderen, en verfraaid met foto’s van bouwvakkers die illustreren hoe de toekomstige stations eruit komen te zien. Achter en onder de schuttingen zijn de bouwers nog druk met het afmaken van de halte Centraal Station. Op een diepte van achttien meter werken zij aan het station waar in de toekomst de metro’s voor de Noord/ Zuidlijn aankomen en vertrekken. Dit gedeelte loopt straks ook helemaal onder het NS-station door, richting het IJ. Dáár kan men dan óók de metro in- en uitlopen. De schuttingen in de hal blijven staan zolang het bouwen erachter nog bezig is.”
W
ij noemen de hal onder het Stationsplein zelf een verdeelhal”, vertelt Peter Dijk, algemeen directeur bij Dienst Noord/ Zuidlijn. “De reizigers verdelen zich straks over de Oostlijn, de bestaande metro’s richting Amsterdam Zuidoost en Amstelveen, en de Noord/Zuidlijn. Voorlopig maken ze alleen nog gebruik van de Oostlijn. Maar de hal wordt dus ook een belangrijk onderdeel van de nieuwe metroverbinding. En is nu dus het eerste stuk Noord/Zuidlijn dat open is voor het publiek.” 4 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
Midden in de stad
Onder toeziend oog van het publiek en projectdirecteur Noord Zuidlijn Peter Dijk (rechts) mocht reizigster Linde ten Broek het lintje van de hal doorknippen.
Bij het ontwerp en de bouw van de nieuwe metrohal stond het gemak van de reiziger voorop. Zaken als veiligheid, bijvoorbeeld door licht binnen te laten in de hal, en een goede doorstroming waren belangrijke uitgangspunten. Ook vond Dienst Noord/Zuidlijn
het belangrijk om de hal, door middel van drie moderne in- en uitgangen, een goede aansluiting te geven op de directe omgeving. “Als je bijvoorbeeld bij de Damrak-uitgang omhoog loopt, sta je ineens midden in de stad”, zegt Peter Dijk. “Dan zie je het station, de Sint Nicolaaskerk, het Victoria Hotel en het Stationsplein. We waren hier lang aan het bouwen en daarvoor stond een groot bouwterrein midden op het plein, voor de ingang van het station. Nu we de hal voor een deel in gebruik hebben genomen, konden we dat bouwterrein weghalen en konden NS en ProRail de hoofdingang weer openen. Dat maakt een enorm verschil. Je loopt nu weer makkelijker het station uit en dan naar beneden, de metrohal in. Wij zijn blij dat we nu stap voor stap de openbare ruimte terug kunnen gaan geven aan de stad. Het Stationsplein begint zich weer in volle glorie te openbaren.”
Met nu dus de hal gedeeltelijk in gebruik, gaat bij Dienst Noord/Zuidlijn wat betreft het stadshart de blik weer richting toekomst. “We moeten nog besluiten”, zo geeft Peter een voorbeeld van wat nog op het lijstje staat, “hoe we de bestaande ruimtes voor de Oostlijn en de nieuwe verdeelhal op elkaar af kunnen stemmen, bijvoorbeeld in het materiaal- en kleurgebruik. Die bestaande ruimtes zijn een onderdeel van de renovatie van die Oostlijn, dus dat komt zeker goed.” Waar geen beslissing meer over nodig is, is de aanschaf van nieuwe metrostellen: ze zijn – letterlijk – in aantocht. Het eerste voertuig komt in februari of maart aan in Amsterdam en dan begint het testen. “De nieuwe stellen”, zegt Peter, “gaan vanaf het najaar 2012 eerst rijden op de Oostlijn. En in 2017, het jaar waarin hij naar verwachting in gebruik gaat, natuurlijk ook op de Noord/Zuidlijn.”
Goede doorstroming De soepele doorloop tussen trein- en metrostation is vooral belangrijk voor de reizigers, benadrukt Peter. “Elke dag maken zo’n 90.000 mensen gebruik van de metro, en dat CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 5
OMGEVING
Station: toplocatie voor kunst
Fotogenieke ‘make-over’ Onder het motto ‘Je krijgt nooit een tweede kans voor een goede eerste indruk’ gaf Dienst Noord/Zuidlijn in het voorjaar van 2011 de bouwhekken rond het station een grondige ‘make-over’. De nieuwe bouwhekken dragen bij aan een prettige ontvangst van reizigers die aankomen in Amsterdam, of de stad weer verlaten. Foto’s van Thomas Schlijper geven een beeld van de verschillende plekken in de stad die door de nieuwe metrolijn met elkaar worden verbonden. En portretfoto’s, gemaakt door Frank Lodder en Gé Dubbelman, tonen mensen die achter de hekken aan het werk zijn. In de vernieuwde bouwschuttingen is, met opvallende grote letters, de bewegwijzering richting tram, trein en taxi geïntegreerd.
Hoe houd je een gebied, waarin op allerlei plekken werkzaamheden zijn, leefbaar en aantrekkelijk? Voor gemeente, NS en ProRail is het op Amsterdam Centraal een dagelijkse en ook leuke uitdaging. Een ideale oplossing is het inschakelen van kunstenaars. Zij maken saaie bouwschuttingen aantrekkelijk, geven kale tunnels een functie en fleuren werkterreinen op. Kunst wordt al sinds de start van de verbouwing van Amsterdam Centraal ingezet, en ook in 2012 komen er weer nieuwe projecten aan.
D
e belangrijkste locatie voor kunstuitingen op Amsterdam Centraal is de middentunnel. De momenteel wat kale passage, waaronder lange tijd werkzaamheden plaatsvonden voor de Noord/ Zuidlijn, kreeg er een flinke oppepper van. NS en het Stedelijk Museum begonnen drie jaar geleden in de tunnel met exposities rond het thema Zichtbaar Afwezig. Jonge kunstenaars van het Sandberg Instituut maakten hun eigen interpretatie van bestaande kunstwerken uit de collectie van het Stedelijk Museum. Omdat het project zoveel positieve reacties opleverde onder reizigers en bezoekers, besloten beide partijen begin 2010 een nieuwe serie van kunstuitingen mogelijk te maken in de zes lichtbakken. Dit gebeurde onder de noemer Stedelijk Inspires. Twee kunstenaars toonden 6 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
zes afgeleiden van La Perruche et La Sirène, het bekende kunstwerk van Matisse. In februari 2011 kreeg dit een vervolg met de expositie Transit. Studenten en net-afgestudeerden van de Rietveld Academie en het Sandberg Instituut lieten zich inspireren door de dagelijkse routine van bezoekers en reizigers. Een nieuwe Transittentoonstelling begint in januari.
Zilveren Camera In 2010 kregen NS en Stedelijk Museum gezelschap van de Zilveren Camera-organisatie, die jaarlijks de beste foto’s bekroont. In december 2010 kreeg een expositie met winnende foto’s uit 2009 een prominente plek op bouwschuttingen in de middentunnel. In februari 2011 maakten ze plaats voor de winnende foto’s van 2010. Dit najaar kregen de Zilveren Camera-
hoogtepunten gezelschap van een fotoexpositie van theateratelier Het Wilde Oog. Deze bestaat uit foto’s van het project Nederlandse Stijliconen, een serie portretten van vrouwen in Spakenburgse klederdracht, met als decor verschillende stations en bouwwerken van moderne en hedendaagse architectuur. In februari 2012 is het weer tijd voor een serie nieuwe Zilveren Camerawinnaars, dit keer die van 2011.
Kunstzinnige schuttingen Ook buiten het stationsgebouw wemelt het van de bouwschuttingen. Van nature niet altijd mooi, en ze takelen snel af. Ook hier doen gemeente en NS er daarom alles aan om ze aantrekkelijk aan te kleden. Zo blijven ze langer netjes, gaan ze langer
mee en houden ze het gebied leefbaar. En ook nu weer biedt kunst uitkomst. Op de bouwschuttingen van het Stationsplein vond de afgelopen jaren de expositie Edits plaats. Deze werd georganiseerd door de gemeente en de Stichting Museumnacht Amsterdam, die zich richt op het bekend maken van Amsterdamse musea bij een jong publiek. In Edits laten jonge kunstenaars zich inspireren door de collecties van bestaande musea, zoals Stefan Glerum die onder de titel ‘Party Like It’s 1888’ schilder Vincent van Gogh en popster Prince samenbracht. Edits strijkt eind december neer op schuttingen bij het Natte Damrak, waar tot voor kort de geluiddempende hal van de Noord/Zuidlijn stond. Ook is een aantal Edits-panelen te zien aan de IJ-zijde van Amsterdam Centraal.
Een kijkje aan de overkant U leest en hoort vrij veel over de werkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn die plaatsvinden rond Amsterdam Centraal. Maar ook aan de andere kant van het IJ, in stadsdeel Noord, wordt uiteraard keihard gewerkt. De aanleg van de nieuwe metroverbinding vordert daar prima.
D
e rondleiders van het Informatiecentrum Noord/Zuidlijn nemen belangstellenden meestal mee naar de projecten rond het station, zoals eerder dit jaar de geboorde tunnels onder het Natte Damrak. Maar nu steken ze ook het IJ over. Tot eind februari vinden elke zondag rondleidingen plaats waar ook het werkterrein bij de Sixhaven deel van uitmaakt. Na een wandeling door het stationsgebied gaat het per pont naar Noord. Daar ziet u hoe hier de tunnel voor de Noord/Zuidlijn voorlopig doodloopt. Dit blijft zo totdat de tunneldelen, die kant en klaar liggen te wachten in de Suezhaven, hierheen worden gevaren en worden afgezonken in het IJ. Tevens ziet u het schuivengebouw op deze locatie: twee reusachtige schuiven, die bij een calamiteit de tunnelbuizen afsluiten en ervoor zorgen dat Amsterdam Noord de voeten drooghoudt. De rondleidingen naar Amsterdam Noord starten elke zondag om 11.15 uur (uitgezonderd Eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag), duren circa anderhalf uur en vinden plaats
in groepen van maximaal 25 deelnemers. U hoeft zich niet aan te melden, maar zorg dat u rond elf uur bij het Informatiecentrum bent, op Stationsplein 7 in de oostvleugel van het station. Meer informatie: telefoon 020 344 50 70, e-mail
[email protected]. nl of kijk op www.noordzuidlijn.amsterdam.nl en klik op ‘informatiecentrum’.
CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 7
DECEMBER 2011
Amsterdam Centraal van boven 8
9
10
7
4
7
5 3
2
1
8 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
6
1
Noord/Zuidlijn
2
Herinrichting Stationsplein
3
Fietsenstalling
4
Fiets- en voetgangerstunnel
5
Renovatie Cuypershal
6
Renovatie Middentunnel
7
Nieuwe passages
8
IJhal
9
Busstation
10
Autotunnel
CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 9
H
et begon allemaal een paar jaar geleden. De gemeente Amsterdam kwam met plannen voor een ‘Rode Loper’, een opgeknapt Damrak, in het verlengde van het Stationsplein. NS krabde zich achter de oren, “en we dachten: die loper moet niet ophouden bij het station, hij moet er dwars doorheen, tot aan het IJ!”, zegt Earde Jepma, projectmanager voor de passages bij NS Poort, 10 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
Wie onder sporen wil werken, moet om de tafel met ProRail. De spoorbeheerder is verantwoordelijk voor zaken als veiligheid en buitendienststellingen (de periodes waarin, bijvoorbeeld gedurende een weekend, geen treinen kunnen rijden omdat werkzaamheden plaatsvinden). “Die periodes stellen we ver van tevoren vast”, vertelt Jack Jacobs, bij ProRail de ‘passageprojectmanager’, “want ze hebben grote gevolgen voor de dienstregeling. Bij een project als dit zijn ze de leidraad voor de werkzaamheden. We zijn niet voor niets precies op 11 december begonnen, de dag dat de nieuwe dienstregeling inging. Die tijden en vertreksporen voor komend jaar zijn, hier op Amsterdam Centraal, deels aangepast aan het werk aan de nieuwe passages.”
Afbouwen en inrichten Gedurende 2012 komen zo drie eilandperrons en hun bijbehorende sporen aan bod. Dan resteren nog spoor 14 en 15, aan de IJ-zijde, en het perron naast spoor 2 aan de stationskant. “Daaronder, dus aan de uiteinden van de winkelpassages, werken we op een andere manier”, vertelt Jack. “Want daar is geen zand, maar zijn er al gebouwen. Aan de IJ-zijde breken we door een magazijn heen. En aan de centrumzijde gaan we het stationsgebouw in. Vooral dat laatste gaat heel zorgvuldig gebeuren, want het station is immers een monument.” In het voorjaar van 2013 zit de bouw van de ruwe passages erop. Jack: “Dan zijn wij als ProRail klaar en komt het hele project in handen van NS Poort…” “… en starten wij met afbouwen en inrichten”, vult Earde aan. “De passage tussen de westtunnel en de middentunnel krijgt als thema mode en beauty, met onder meer filialen van bekende ketens. De andere passage wordt een versmarkt, dus een plek om verse etenswaren te kopen of gezellig even iets te drinken. Voor beide passages weten we op dit moment nog niet precies hoe het er allemaal uit gaat zien, of welke winkels er komen.” Wél staat al vast dat, als ruwbouw en inrichting volgens de huidige planning verlopen, de eerste winkels in december 2013 open zullen gaan.
Stap voor stap onder de sporen door Dat werk kan gerust worden omschreven als tunneltje-graven-voor-gevorderden. “We werken tegelijkertijd aan beide passages, stap voor stap, vanaf de IJ-zijde richting het centrum”, leggen Earde en Jack uit. “Om ze te kunnen maken, gaat steeds één eilandperron, met aan beide kanten sporen, gedurende twee weken buiten gebruik; dan werken we aan de perrons. We zijn nu begonnen met spoor 11 en 12. Vanaf 1 januari knappen we het perron op van
het IJ
Oosttunnel
Wie dacht dat op Amsterdam Centraal elke vierkante centimeter nu wel benut was, heeft het mis. Deze maand begon in opdracht van NS en ProRail de ruwbouw van twee gloednieuwe passages. Ze komen onder de sporen, parallel aan de drie bestaande reizigerstunnels, dwars door stevige zandlichamen heen. Een sterk staaltje woekeren met de ruimte, met uiteindelijk een heel leuk doel: twee gezellige en handige passages, voorzien van winkels, die een vrije verbinding vormen tussen centrum en IJ.
Buitendienststellingen
oostelijke passage
Een behoorlijk verlanglijstje al met al: verlengde Rode Loper, aangenamer verblijf, toegankelijke
de sporen 10/11 en halen daarna de sporen eruit. We graven zand onder de sporen weg en maken de vloer, de wanden en het dak van beide passages. Daarna plaatsen we het spoor weer terug, in de nieuwe betonnen bakken die nu zijn gebouwd. Dan kunnen de treinen weer rijden… en wij eronder beginnen met het afbouwen en inrichten.” Deze aanpak herhalen de bouwers in de loop van 2012 bij spoor 7 en 8 en bij spoor 4 en 5. Voor reizigers betekent dit dus opletten geblazen: elk kwartaal zijn andere sporen buiten gebruik en vertrekt een aantal treinen van een ander spoor. “Dit staat steeds duidelijk aangegeven op de bouwhekken en op de vertrekstaten”, verzekeren de projectmanagers.
Middentunnel
Passages als ei van Columbus
winkels… Het ei van Columbus bleek letterlijk onder de grond te zitten. “Tussen de tunnels rusten de sporen grotendeels op twee stevige zandlichamen”, vertelt Earde. “We hebben laten onderzoeken of we daar twee extra passages doorheen kunnen graven: één tussen de westtunnel en de middentunnel, en één tussen de middentunnel en de oosttunnel. Daarbij is gekeken naar de stevigheid van de constructie, met de sporen erboven, en naar de hoogte, want je moet er natuurlijk wel gewoon doorheen kunnen lopen. Dat pakte positief uit en de aannemer BAM is nu begonnen met de bouw.”
westelijke passage
Tunnelgraven voor gevorderden
het vastgoed- en retailbedrijf van NS. “Dat zou ook precies aansluiten op onderzoeksresultaten. Reizigers zijn niet altijd positief over het verblijf op NS-stations. Voor veel mensen voelt het wachten op een station als iets dat lang duurt, terwijl het in werkelijkheid vaak erg meevalt. Maar toch is het een belangrijk signaal. We willen daarom het verblijf op stations veraangenamen, bijvoorbeeld met winkels waar men wat langer blijft rondsnuffelen.” “En dan zijn er ook nog”, gaat Earde in één adem verder, “de toegangspoortjes, aan de uiteinden van de drie reizigerstunnels in het station. Die gaan over niet al te lange tijd dicht. Dan worden de winkels in de tunnels uitsluitend nog toegankelijk voor reizigers met een OV-chipkaart. Maar veel mensen gebruiken Amsterdam Centraal als doorlooproute en bezoeken daarbij de winkels. Of ze komen bewust naar het station, om wat kleine boodschappen te doen of – over een paar jaar, als de De Ruijterkade is opgeknapt – iets te drinken aan het IJ. Dat zou dan, door de afgesloten poortjes, niet meer kunnen…”
Westtunnel
NIEUWE PASSAGES:
Amsterdam Centraal
Stationsplein
CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 11
IN BEELD
CENTRAAL.TOEN
Blikvanger in aanbouw De stad heeft er (voor 75 procent) een spectaculaire blikvanger bij, en is straks zelfs vanuit de lucht herkenbaar (dankzij de grote letters ‘AMSTERDAM’): de overkapping van het busstation en de De Ruijterkade. In november kwam, na ruim een half jaar, voorlopig een eind aan de bijzondere bouwklus aan de IJ-zijde van Amsterdam Centraal.
Driekwart van de kap – het oostelijke en westelijke deel – is nu klaar: in totaal 3.300 glasplaten. Het middendeel met nog eens 1.200 stuks bouwen de gemeente Amsterdam in 2013, nadat hieronder het werk aan de Noord/ Zuidlijn en aan de Michiel de Ruijterautotunnel is voltooid.
Dan tóch nog: een Amsterdams metronetwerk Met de opening van de metrohal onder het Stationsplein ging in november het eerste stukje Noord/Zuidlijn in gebruik. Maar voorlopig nog zullen alleen reizigers op de Oostlijn de hal in- en uitlopen.
D
e bouw van die allereerste Amsterdamse ondergrondse begon in augustus 1970. De gedachte was toen nog dat dit het begin zou zijn van een uitgebreid metronet onder de stad, van oost naar west, van zuid naar noord. Maar al snel veranderde, dankzij de Oostlijn, de gedachtenvorming radicaal. De kosten voor de bouw bleken hoger dan begroot. En de weerstand van de bevolking mondde uit in botsingen met de politie, die later de ‘Nieuwmarktrellen’ gingen heten. De plannen werden bijgesteld: het zou voorlopig blijven bij die ene lijn. Prinses Beatrix opende in oktober 1977
12 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
het traject Weesperplein-Bijlmermeer. Drie jaar later, in oktober 1980, stelde Prins Claus het gedeelte tussen Weesperplein en Centraal Station in gebruik. De komst van de metro was bij Amsterdam Centraal ook bovengronds goed te merken. Bij het Noordzuidhollandsch Koffiehuis kwam een liftschacht van roestvrij staal en verspreid over het Stationsplein verrezen toegangen. Bij de Kamperbrug werd het oostelijk deel van het metrostation toegankelijk gemaakt met drie trappen.
nenkort vervangen door een nieuwe entree. Samen met de inmiddels geopende ingangen aan de westkant van het station en bij het Damrak vormt die de toegang tot een nieuwe hal... en begint weer een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de Amsterdamse metro. Dick Keijzer
Bijna 25 jaar na de opening van de Oostlijn… … begint het ooit beoogde metronet door de hele stad dan echt gestalte te krijgen. De ooit zo omstreden Oostlijn kreeg gezelschap van de Ringlijn en de Amstelveenlijn – en over een paar jaar komt daar de Noord/Zuidlijn bij. En ook rond Amsterdam Centraal stond de tijd niet stil. Zo werd de grote toegang op het Stationsplein, voor de oostelijke toren van het stationsgebouw, gesloopt. Deze wordt binCENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 13
BEKEND MET AMSTERDAM CENTRAAL
AMSTERDAM CENTRAAL
@020CENTRAAL
Twitter
“Amsterdam Centraal voelt als thuiskomen”
De meest opvallende tweets van onze volgers op @020centraal Humor tijdens de werkzaamheden op centraal (gelukkig weet @Stationseiland het wel :) )
nu het stuk metrotunnel gebouwd, dat precies onder de De Ruijterkade komt te liggen. Dit deel sluit straks aan op het tunneldeel onder het station. Het werk eraan gaat nog minimaal een jaar duren. Wat merkt u ervan? Het werk vindt plaats binnen het werkterrein en geeft geen hinder.
In elke Centraal.nu: een bekende Amsterdammer aan het woord over station Amsterdam Centraal.
Z
angeres Esha Janssen timmert flink aan de weg. Na een veelbelovende ‘aanloop’, onder meer als achtergrondzangeres bij topacts als The Opposites en Postmen, komt haar muziekcarrière nu van de grond dankzij een internationaal contract en binnenkort een eerste single. Op een ander vlak kennen veel mensen haar als actrice uit de soapserie Onderweg Naar Morgen, waarin ze Donna Brinkman speelde. Ook werkt ze als model en als presentatrice bij Net5.
Esha reist veel met de trein en doet dat, woonachtig in de hoofdstad, vaak via Amsterdam Centraal. “Ik vind het een mooi station, met die klok en hoge torens”, zegt ze. “Het is ook een drúk station. Dat is niet altijd handig als je haast hebt, maar het is wel altijd gezellig. Ik reis vaak met de trein naar opnames in studio’s in Arnhem en Haarlem. En ook om bezoek te gaan bij mijn ouders, die in de buurt van Nijmegen wonen. Eenmaal terug in Amsterdam voelt het station als thuiskomen.” Als ze er is, pakt ze op Amsterdam Centraal dikwijls een paar boodschappen mee, of een verse koffie, of een bagel. “Ik ga vaak naar de Albert Heijn en kom ook wel regelmatig in dat parfumwinkeltje naast Starbucks.” De verbouwing van het station en de omgeving ervan is Esha niet ontgaan, maar ze heeft er weinig last van. Uitgezonderd één ding: “Ik pak dikwijls de tram, maar gebruik ook wel de fiets. Het is soms erg lastig om hem kwijt te kunnen, en ik ben soms ook wel een beetje bezorgd dat ik hem niet meer kan terugvinden...” Volg Esha via Twitter: @esha_world 14 CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011
Werk in uitvoering De belangrijkste projecten in en rond Amsterdam Centraal: wat houden ze in, en wat gebeurt er de komende maanden?
A
an de IJ-zijde is de bouw van de overkapping van het busstation en de De Ruijterkade vrijwel voltooid. In het voorjaar zijn er nog afrondende werkzaamheden, met beperkte gevolgen voor het verkeer op de De Ruijterkade. Het busstation blijft volledig in gebruik. Het middendeel van de kap blijft open totdat werkzaamheden eronder klaar zijn. De bouw van dit middendeel staat gepland in 2013. Wat merkt u ervan? Geen werkzaamheden aan kap; busstation volledig in gebruik. Voor de Noord/Zuidlijn is vanaf de IJ-zijde het tunneldeel ingevaren, dat nu precies onder het station ligt. Met deze klus achter de rug wordt
Aan de centrumzijde is onlangs, bij de kruising Prins Hendrikkade/Damrak, het kraanplatform van de Noord/Zuidlijn afgebroken. Het werkterrein op deze locatie blijft nog in gebruik voor het aan- en afvoeren van materialen, die worden gebruikt voor de bouw van het laatste caisson voor de nieuwe metrolijn. Dit is in aanbouw tussen brug 303 en het Stationsplein en wordt medio 2012 afgezonken. Het vormt dan de schakel tussen het tunneldeel onder het station en de tunnels vanaf het Natte Damrak. Wat merkt u ervan? De bouw van het caisson gebeurt binnen het werkterrein en geeft geen hinder. Wel zijn de contouren van het caisson nu duidelijk te zien. De metrohal van de Noord/Zuidlijn, wederom aan de centrumzijde, krijgt drie in- en uitgangen. Twee ervan zijn nu in gebruik. De derde wordt de komende maanden gebouwd, nabij de oostingang van het station. Wat merkt u ervan? De bouw vindt plaats binnen het werkterrein en geeft geen hinder.
@Stationseiland op het kleine fietspontje achter station moet weer eens opgeruimd worden. Allerlei fietswrakken blokkeren de rekken... Haha echt cool dat @Stationseiland me followd :) Mocht je vragen hebben dan hoor ik dat graag. @Stationseiland Alsof je het theater inloopt! pic. twitter.com/S86BO1Ht
Wow echt alles zit op twitter. Zit je op de pont te wachte, zie je een verkeers bord: volg ons op twitter @stationseiland
Aan de westkant van het station komt, onder de sporen door, een fiets- en voetgangerstunnel. Deze zorgt voor een snelle en ongehinderde verbinding voor ‘langzaam verkeer’ tussen de binnenstad, het IJ en indirect Amsterdam Noord. Het graven van de tunnel is begonnen en gaat de komende maanden verder. Wat merkt u ervan? Aan de centrumzijde is, tussen het IBIS-hotel en het station, een bouwterrein ingericht. De trap naar spoor 1 en 2A wordt in 2012 afgesloten; er komt een omleiding van en naar het perron via de bewaakte fietsenstalling. CENTRAAL.NU NUMMER 1 2011 15
Colofon centraal.nu is een uitgave van Gemeente Amsterdam, NS en ProRail 1e jaargang, aflevering 1, december 2011 Redactieadres centraal.nu Stationsplein 9 1012 AB Amsterdam T 020 344 50 74 F 020 344 50 80 E
[email protected] I www.amsterdamcentraal.nu Teksten Bas Berwers, Dick Keijzer Eindredactie Gemeente Amsterdam Foto’s en illustraties Martin van Welzen, Paul Deelman, Nationaal Archief Luchtfoto middenpagina december 2011 Vormgeving Monter Druk Drukkerij Mart.Spruijt bv Oplage 30.000 exemplaren Wijzigingen in planning en ontwerp voorbehouden. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. De gemeente Amsterdam, NS en ProRail aanvaarden geen aansprakelijkheid voor onjuistheden en onvolledigheden.
