1
Zorgelijke en hoopgevende feiten Om maar meteen met de deur in huis te vallen; in Nederland zijn de gevolgen van spanning, stress, overspanning en burn-out een macro-economisch en dus miljardenprobleem geworden. In 2011 werden de maatschappelijke kosten hiervan namelijk geschat op 4,7 miljard euro per jaar. Was in 2010 nog 17% van de verzuimdagen te wijten aan psychische problemen (bijvoorbeeld hoge werkdruk, gebrek aan zeggenschap en regelmogelijkheden, slechte werksfeer en intimidatie met name door leidinggevende of collega’s), vorig jaar was dat aandeel 20%, blijkt uit cijfers van het CBS en TNO. Daar komt bij dat het verzuim met psychische klachten langer duurt dan voorheen; gemiddeld 141 dagen in 2010 tegen 147 dagen in 2011. Bij 43% van de werknemers met psychische klachten, duurde het verzuim langer dan drie maanden. Verder blijkt uit onderzoek van het CBS blijkt dat in 2011 14% van de Nederlandse werknemers (wel eens) burn-outverschijnselen heeft gehad. In 2007 was dit percentage nog 11%. Niet zo vreemd dus dat een toenemend aantal van hen overspannen raakt of een burn-out krijgt. Volgens de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft uiteindelijk 7% van de Nederlandse beroepsbevolking (ongeveer 490.000 personen) last van een burn-out. De stressproblemen bij mannen zijn gekoppeld aan te weinig inlevingsvermogen in anderen en zorgzaamheid. Bij vrouwen aan teveel empathie, te weinig assertiviteit en zakelijkheid. Elke dag zijn er 50 nieuwe arbeidsongeschikten door stressoverbelasting. In totaal zijn er 300.000 WAO-ers met psychische klachten. Ondertussen gebruikt bijna een miljoen Nederlanders antidepressiva. Dat een zieke werknemer geld kost is bekend. Een dagje ziek zijn kost in Nederland gemiddeld € 250,-. Uitgaande van een bruto jaarsalaris van circa € 32.500,- kost een zieke werknemer al gauw meer dan € 4.000,- per maand. Denk daarbij aan de kosten van het door te betalen loon, aan klanten die niet kunnen worden geholpen en aan de overdracht van werk aan collega’s. Is een werknemer langdurig ziek dan komt daar, voor de gehele duur van het verzuim, nog € 4.000,- á € 5.000,- bij omdat er wellicht externen ingehuurd moeten worden. Verder veroorzaakt verzuim niet alleen financiële lasten, ook de sfeer in je bedrijf komt onder druk te staan. De bovenstaande cijfers zijn best confronterend maar gelukkig biedt B Present stress- en burnoutbevrijders een uitweg. Zoals je weet zorgen wij voor vitale en fitte professionals en leren wij je preventief of curatief om te gaan met teveel spanning en stress zodat jij weer duurzaam inzetbaar bent. Omdat wij geloven in de combinatie van bewegen en reflectie willen we het nodige wetenschappelijke bewijs met je delen. De impact van onze aanpak is groot omdat we weten wat we doen. Dit hebben we niet alleen geleerd van onze ervaringen of van de lessen van onze leraren en meesters maar ook van honderden gepassioneerde wetenschappers overal ter wereld die zich hebben ingezet om te bewijzen dat de technieken uit onder andere sport, yoga, meditatie, bio-energetica en ademwerk direct invloed hebben op ons welzijn. Met de kleine selectie hieronder geven we je een inkijk in het fenomenale werk van onze ‘vakbroeders en -zusters’.
2
Het West Oakland Health Center heeft in samenwerking met de Amerikaanse regering een studie gedaan waarbij de impact van stressmanagement enerzijds en meditatie anderzijds op stress bij medewerkers werd onderzocht. De studie vond plaats in een zwaar beveiligde overheidsinstantie van de Amerikaanse regering waar werknemers tijdens hun werk onder hoge druk staan. Zij werden verdeeld in een groep die meditatietechnieken leerde en een groep die een stressmanagementprogramma volgde. Beide groepen hadden dezelfde verwachtingen en kregen evenveel uren aandacht van hun begeleiders. De onderzoekers die de metingen namen wisten niet wie bij welke groep was. Na drie maanden was er een dramatische vermindering van angst om te fouten te maken merkbaar bij de meditatiegroep, in tegenstelling tot de stress-management groep, waar geen significante verbetering merkbaar was. Volgens de onderzoekers kan stressmanagement daarom, net zoals therapie, alleen aan de oppervlakte werken. Spanningen die meestal de oorzaak van angsten zijn liggen veel dieper. Daarom heeft stressmanagement, in tegenstelling tot de ervaring van mediteren, over het algemeen zeer weinig effect op angst en de daarbij vrijkomende stress. De University of Wisconsin ontdekte dat mediterende werknemers een hogere frustratietolerantie, betere arbeidsklimaat, vrolijkere en optimistischere stemmingen en een hoger energieniveau rapporteren. Ook verminderen conflictsituaties en 'slangenkuileffecten' op het werk als werknemers gingen mediteren. Antonino Raffone (Universiteit van Rome) en Heleen Slagter (University of Wisconsin) maakten, onafhankelijk van elkaar, in hun onderzoek de effecten van meditatie meetbaar in de hersenen. Raffone onderzocht boeddhistische monniken en kwam tot de conclusie dat bepaalde vormen van meditatie tot een blijvende reorganisatie van hersenactiviteit leiden. Zijn Amerikaanse collega Heleen Slagter ontdekte dat mensen na drie maanden van meditatie makkelijker hun aandacht konden verdelen over prikkels uit hun omgeving. Dat verschil was ook zichtbaar in EEG-scans. Mensen kregen door het mediteren meer controle over de beperkte capaciteit van hun hersenen, concludeert de onderzoekster. Onderzoekers aan de University of California Los Angeles (UCLA) hebben ontdekt dat de hoeveelheid afweerstoffen tegen gordelroos bij Tai Chi beoefenaars twee keer hoger is dan bij niet-beoefenaars. Het Zweedse Karolinska Instituut heeft bewezen dat sporten zoals joggen en zwemmen, waarvan je een goed uithoudingsvermogen krijgt therapeutisch werkt tegen depressies, angststoornissen en dementie. Onderzoek aan Harvard University heeft bewezen dat een middagdutje van 30 minuten onder werktijd de informatieoverbelasting terugdringt. Een uur slaap zorgt voor evenaring van de prestaties van de ochtend. Wetenschappelijk onderzoek heeft bewezen dat Hasya Yoga van uitvinder Dr. Kataria (een combinatie van lachopwekkende oefeningen, ademhalingstechnieken en meditatie) het immuunsysteem versterkt, spanning wegneemt en de hoeveelheid endorfine, de hormonen die een prettig gevoel opleveren bij lichamelijke inspanning, verhoogt. Onderzoek van een team verbonden aan Yale University uit 2005 toont aan dat mensen die tweemaal per dag twintig minuten mediteren, na drie maanden meer cellen in het hersengebied krijgen dat verantwoordelijk is voor het sturen van aandacht. Als je door middel van meditatie je aandacht beter kunt sturen, helpt dit om irrelevante informatie te negeren, en om emoties en dwangmatige gedachtes los te laten. Daarbij zal je minder last ondervinden van fysieke ongemakken. Het onderzoek heeft ook bewezen dat beoefenaars van meditatie een hogere pijngrens hebben. Kortom, meditatie leidt tot blijvende veranderingen in de hersenactiviteit.
3
In 2007 vergeleek een onderzoeksteam van Oregon University een meditatiegroep met een groep die zich beperkte tot de standaard ontspanningsoefeningen. Na een week dagelijkse beoefening bleek dat de meditatiegroep bij rekentesten beter presteerden. Daarbij hadden ze minder stress en raakten ze minder snel vermoeid. De University of California heeft in onderzoek aangetoond dat meditatie de aanmaak stimuleert van cellen in hersengebieden die worden geassocieerd met het verwerken en uiten van emoties. Dit is een mogelijke verklaring waarom mensen die regelmatig mediteren anders met tegenslagen kunnen omgaan. Wetenschappers University of Wisconsin ontdekten dat de activiteit in de linker voorhersenen bij mensen die mediteren actiever is dan bij mensen die niet mediteren. Dit wordt geassocieerd met positieve emoties, enthousiasme en een positieve kijk op het leven. Dit alles gaat samen met een versterking van het immuunsysteem. Daarnaast hebben studies aangetoond dat de hersengolfpatronen van mediterende mensen veranderen; bèta golven, die duiden op actief denken, waarnemen en waken, nemen af, en thèta hersengolven, die worden geassocieerd met een diepe staat van mentale rust en fysieke ontspanning, worden actiever. Een onderzoek naar het effect van aandachttraining op mensen met depressie en angsten aan de Radboud Universiteit Nijmegen heeft aangetoond dat de deelnemers een verbeterde kwaliteit van leven en een afname van lichamelijke en psychische klachten ervoeren. Wetenschappers aan Harvard University tonen aan dat meditatie een reactie in lichaam en geest teweegbrengt die precies het tegenovergestelde is van stress. Ademhaling wordt rustiger, bloeddruk en productie van stresshormonen nemen af. De bloedvoorziening naar de huid en spijsverteringsorganen neemt toe. Dr. Benson, hoogleraar aan Harvard University deed baanbrekend onderzoek en bewees dat meditatie een tegenovergestelde reactie van de vecht- of vluchtrespons op gang brengt. Als we mediteren neemt de ademhaling, spierspanning en bloeddruk af, voelen we vaak tintelingen in de huid en gerommel in de maag wat wijst op een toename van de bloedvoorziening. Ook voelen we vaak kleine pijntjes omdat de stresshormonen afnemen. We kunnen dus meditatie of vergelijkbare ontspanningstechnieken gebruiken om de stressreactie te neutraliseren. Een ander wetenschappelijk onderzoek aan Harvard University toont aan dat deelnemers aan meditatie- en/of aandachttrainingen minder kans hebben om terug te vallen na een depressie en dat meditatie en aandachttraining mentale problemen en stress helpt te verlichten en het psychologisch functioneren verbetert. Een onderzoeksteam van het Medical Center aan University of Colorado vergeleek in een onderzoek de effectiviteit van Transcendente Meditatie met de gangbare psychotherapie bij patiënten die opgenomen werden voor traumatische stress behandeling. Er werden verschillende probleemgebieden bekeken. Na 3 maanden was er een significante verbetering bij de TM groep op alle gebieden die onderzocht waren (angst, depressie, slapeloosheid, posttraumatische stress, emotionele gevoelloosheid, alcoholgebruik en familieproblemen). Bij de psychotherapie groep werd daarentegen op geen enkel gebied een significante verbetering opgemerkt. Als met de Transcendente Meditatietechniek patiënten (oorlogsveteranen) met zware symptomen van traumatische stress kan genezen, kunnen we er wellicht van uitgaan dat het iedereen kan helpen.
4
Volgens neuropsycholoog Jolant Van den Haspel (Rijksuniversiteit Groningen, 2009) kan stressvermindering op een afzonderlijk gebied, bijvoorbeeld ademhalingsritme, in gang gezet worden en positief doorwerken op de rest van lichaam en geest. Bij veertien langdurig gestreste moeders van kinderen met aandacht- en gedragsproblemen is getest of stressbeheersing mogelijk is via ademhaling. In de onderzoeksfase hebben de moeders een oefensessie en vier trainingen doorlopen. Hierin kregen ze een regelmatig, langzaam ademhalingsritme aangeleerd. Daarbij kregen ze uitleg over stressprocessen en de potentie van een hoge hartcoherentie. Twee uur trainen en vijf keer per dag een halve minuut oefenen in een tijdsperiode van twee weken bleek voldoende voor stressvermindering op het niveau van hart, ademhaling, hersenactiviteit, emoties en cognities. Yoga lijkt de lichamelijke en psychische klachten van chronische pijn te verminderen bij vrouwen met fibromyalgie. Een wetenschappelijke studie aan York University heeft de invloed van Hatha Yoga aangetoond op de cortisol levels (stresshormoon) bij vrouwen met deze vorm van reuma. De aandoening kenmerkt zich door chronische pijn en vermoeidheid (symptomen: spierstijfheid, verstoord slaappatroon, problemen in het maagdarmstelsel, spanning en depressie). Uit het onderzoek blijkt nu dat het speeksel van de deelnemers aan het onderzoek een hogere concentratie cortisol bevatten na een achtweeks yogaprogramma. De deelnemers voerden twee keer per week een 75 minuten durende Hatha Yoga sessie uit. Landers en Arent, onderzoekers aan Rutgers University tonen in hun onderzoek aan dat sportief bewegen een positief regulerende werking heeft op de neuro-endocriene as. De hypothalamus-hypofyse-bijnierschors as is ontregelt bij depressieve mensen. Zolang deze nog niet in balans gebracht is, is de kans op terugval in een depressie groot. Nadere analyse laat zien dat deze gunstige effecten op stressreactiviteit vooral optreden als de trainingen langer duren en met regelmaat worden gevolgd, bijvoorbeeld 3x per week 45-120 minuten hardlopen. Volgens Sakyong Mipham Rinpoche (boeddhistisch meditatiemeester en geestelijk leider van Shambhala International, een Tibetaans boeddhistische school) worden we rustiger en meer begaan met anderen door meditatie. Hierdoor kunnen we de wereld veranderen In een meta-analyse van Chiesa en Seretti (University of Bologna, 2009) wordt het effect van mindfulness bij gezonde individuen onderzocht. Uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat mindfulness de kwaliteit van leven kan verbeteren. Zo bewees mindfulness, gegeven aan een niet-klinische groep, effectief te zijn in het verminderen van stress, piekeren en angst, en in het vergroten van empathie en zelfcompassie. De Wake Forest University School of Medicine heeft een studie uitgevoerd waaruit is gebleken dat yoga depressieve gevoelens bij borstkankerpatienten vermindert en een gevoel van rust geeft. Ruim vijftig vrouwen met borstkanker werden gevolgd tijdens het onderzoek. De helft kreeg een yoga programma van tien weken, de andere vrouwen werden op een wachtlijst geplaatst. Alle vrouwen vulden aan het begin en het eind vragenlijsten over hun levenskwaliteit in. De ‘yoga-vrouwen’ voelden zich beter dan de vrouwen op de wachtlijst, hun depressieve gevoelens waren met de helft vermindert. En het gevoel van rust was gestegen met twaalf procent.
5
Speca en collega’s (University of Calgary, 2000) lieten een positief verband zien tussen intensiviteit van de mindfulnesstraining en afname in de hoeveelheid stresssymptomen. Irving, Dobkin en Park (McGill University, 2009) stelden een overzichtsstudie op over het effect van mindfulness op het vergroten van het welzijn van, en het omgaan met stress bij professionals, die werkzaam zijn in de zorgsector. Zij signaleerden lagere stressniveaus en een vermindering van burn-outsymptomen na het volgen van een mindfulnesstraining. Onderzoek van Schroevers en Brandsma (Rijksuniversiteit Groningen, 2010) toonde dat na het volgen van een mindfulnesstraining deelnemers minder negatief affect (=emotionele reactie op een ervaring) en meer positief affect lieten zien. Ook waren hun mindfulnessvaardigheden verbeterd. Verbeteringen in mindfulnessvaardigheden hingen samen met verbeterd affect. Aan Bangor University is onderzoek gedaan naar het effect van Dru Yoga onder 48 medewerkers. De werknemers werden verdeeld in twee groepen. Een groep kreeg de gelegenheid, in ruil voor een uur lunchpauze, eenmaal per week een Dru Yogales te volgen. De andere groep onderging geen interventies gedurende deze periode. De deelnemers werden psychologisch getest op stemming en welzijn vóór en na de periode van zes weken. De yogagroep toonden verhoogde gevoelens van helderheid, kalmte, euforie, energie en vertrouwen. Bovendien, rapporteerde de yogagroep meer tevredenheid en zelfvertrouwen tijdens stressvolle situaties. Onderzoekers concludeerden dat zelfs een kort programma van yoga effectief is voor het verbeteren van emotionele welzijn en veerkracht. Onderzoekers aan het Benson-Henry Instituut for Mind/Body Medicine en het Genomics Center van Beth Israel Deaconeness Medical Center publiceerde een onderzoek dat suggereert dat de diepe rust toestand (bekend als relaxation response) die ontstaat door het regelmatig toepassen van yoga-, mindfulness, en meditatietechnieken, resulteert in een aanpassing van onze genen op stress. Men vermoedt dat de aanpassing uiteindelijk resulteert in het aanmaken van cellen die minder heftig reageren op stress en spanning dan voorheen.
