Feiten en cijfers Wassenaar

Feiten en cijfers 2015 Wassenaar

Visie en Feiten Wassenaar Gemeente Wassenaar en Rabobank Regio Den Haag 1. Visie op Wassenaar 4 2. Feiten a. Overzicht sterke en zwakke punten 7 b. Demografie, leefbaarheid en veiligheid 9 c. Vestigingen en werkgelegenheid 12 d. Economie 14 e. Detailhandel 18 f. Arbeidsmarkt 19 g. Wonen 21 h. Gemeentelijke financiën 24 3 Bijlagen a. Kerncijfers Voorschoten en Wassenaar 25 b. Leefbaarheidscores wijken en buurten Wassenaar 26 c. Samenstelling Leefbaarometer 28 d. Coalitieakkoord 2014-2018 gemeente Wassenaar 29 e. Uitgangspunten en ambities Rabobank Regio Den Haag 30 f. Colofon 31

Visie en Feiten Wassenaar

Feiten en cijfers 2015

2



3

1. Visie op Wassenaar Menig bestuurder zou zich een functie in Wassenaar wensen. Op

Toch zijn er twee invalshoeken die dit beeld enigszins nuanceren

Weliswaar kent Wassenaar weinig detailhandelsleegstand,

de belangrijkste sociaal-economische factoren scoort Wassenaar

en dwingen om goed de vinger aan de pols te houden en waar

maar het aanbod van detailhandel houdt ook niet over. Een

(ver) boven het gemiddelde, nationaal en zeker ook vergeleken

mogelijk in actie te komen.

inwoner van Wassenaar beschikt over ca 1.350 m2 winkelruimte (6 gemeenten gezamenlijk 1.470 m2, Nederland 1.880 m2), wat

met de andere vijf gemeenten in het werkgebied van Rabobank Regio Den Haag. Er zijn geen hardnekkige problemen in het

Op de eerste plaats zeggen gemiddelden niet alles, maar gaat

dit op zich gunstige leegstandsbeeld enigszins nuanceert.

werkgebied, sociaal, maatschappelijk, economisch of ruimtelijk.

het ook om de uitersten – aan beide zijden - en is niet alles goud

Kunnen we het dan nog echt de kracht van de lokale detail-

Het gemeentelijk huishoudboekje is op orde.

wat er blinkt. Een paar voorbeelden verduidelijken dat.

handel noemen? Het is natuurlijk bekend dat dat nabijgelegen grote kernen (Den Haag, Leiden) en grote winkelcentra (Leid-

De meest zichtbare positieve indicatoren zien we bij de

Het hoge gemiddelde huishoudinkomen is vooral te danken

schenhage) zuigkracht uitoefenen, maar daarachter kan je je

deze periode zelfs een krimpregio genoemd kunnen worden,

woningmarkt, een bovengemiddeld inkomen per huishouden,

aan een zeer goede vulling van de bovenste klasse: 25% van

niet altijd verschuilen. Bovendien zien we dat kleine, compacte

een kwalificatie die we doorgaans associëren met kansarme

de aantrekkelijke ligging van de gemeente nabij het bestuurlijke

alle huishoudens, ca 2.800 huishoudens zitten in deze klasse

en kwalitatief aantrekkelijke winkelgebieden vaak goede over-

regio’s in de periferie van ons land. De komende decennia zal

en economische hart van ons land en de ruimtelijke kwaliteiten.

met een gemiddeld jaarinkomen van € 121.5001. Als we naar

levingskansen hebben, omdat ze gemakkelijker bereikbaar zijn

waarschijnlijk wel weer sprake zijn van enige groei (tot ca 27.950

De werkloosheid is relatief laag, ondanks het feit dat de

de andere klassen kijken, dan ligt het beeld iets genuanceerder.

(fysiek, maar denk ook aan parkeertarieven) en de persoonlijke

personen in 2040), maar in landelijk en regionaal perspectief is

gemeente verhoudingsgewijs wat minder werkgelegenheid

Wassenaar heeft bijvoorbeeld meer huishoudens in de onderste

aandacht en service vaak beter is. Uit koopstroomcijfers blijkt dat

dat slechts zeer bescheiden. Een dergelijke ontwikkeling kan

heeft. Maar de nabijgelegen werkgelegenheidszwaartepunten

twee inkomensklassen (15%) dan Voorschoten (12%) en

Wassenaar een aanzienlijk koopkrachtlek heeft. Op grond van de

een aantasting zijn van het draagvlak van allerlei voorzieningen,

zoals Den Haag en in mindere mate Leiden bieden meer dan

Zoetermeer (13%). Concreet betreft het in Wassenaar ca 1.900

stedelijkheidsmaat van de gemeente zou je mogen verwachten

zowel in de commerciële (detailhandel, horeca/recreatie,

voldoende mogelijkheden aan de bevolking van Wassenaar

huishoudens die onderin de verdeling zitten en dus weinig

dat ruim 70% van de bewoners hun aankopen in de eigen

persoonlijke dienstverlening) als de niet- commerciële hoek

om werk te vinden. De beroepsbevolking is bovendien hoog

boodschap zullen hebben aan het gemiddelde hoge inkomen.

gemeente doet, in werkelijkheid is dit slechts ruim 50%.

(onderwijs, zorg, cultuur).

opgeleid, wat mede een verklaring zal zijn voor het hoge

Ondanks de koopkracht van de aantrekkelijke woningmarkt

gemiddelde huishoudinkomen. De arbeidsparticipatie is laag,

ontvangen in Wassenaar ca 1.250 huishoudens huurtoeslag en

In dit opzicht onderscheidt Wassenaar zich niet wezenlijk

krimp van de potentiële beroepsbevolking, waardoor minder

mede vanwege de omvangrijke groep expats en de inzet voor

staat ca 1 op de 8 (13,1%) van de koopwoningen onder water

van veel andere gemeenten. Het betekent echter wel, dat er

mensen de lokale economie moeten dragen. Nu zit er in theorie

mantelzorg is hoog. Met relatief veel westerse expats heeft

(2012).

behoorlijke verschillen verborgen zitten onder het overwegend

nog enige rek in de arbeidsparticipatie en is sprake van een

positieve beeld. Dat vraagt om in het gedetailleerd in beeld

regionale (en niet lokale) arbeidsmarkt, maar het geeft wel

In combinatie met de vergrijzing zal het ook leiden tot een

Wassenaar een internationaal karakter, wat ook weer de aantrekkelijkheid en diversiteit van de gemeente ten goede komt.

Met een werkloosheidspercentage van 3% (van de beroeps-

brengen van de problematiek en maatoplossingen bieden voor

aan dat ook in dat opzicht aantasting van het lokale draagvlak

De leefbaarheid in de wijken en buurten is bijzonder hoog.

bevolking) ligt de werkloosheid in Wassenaar duidelijk onder

specifieke doelgroepen. Iets wat in een relatief kleine gemeente

dreigt en het is in het verlengde daarvan de vraag in welke mate

het betreffende nationale (5,1%) en provinciale (4,7%) cijfer.

als Wassenaar zou moeten kunnen.

Wassenaar afhankelijk wil zijn van omliggende gemeenten.

De detailhandelsleegstand in Wassenaar is nog relatief laag,

Maar van deze werklozen (365 personen) zijn 140 al langer dan

maar is in het afgelopen jaar wel relatief sterk toegenomen. Het

een jaar werkloos en het is de ervaring dat deze groep weinig

Gaf de bovenstaande verdieping aan dat het verschil in

De gemiddelde huishoudinkomens zijn weliswaar hoog, maar

probleem van leegstaande kantoren en verouderde bedrijven-

kans heeft om alsnog een passende baan te vinden. 200 werk-

de details kan zitten, de tweede kanttekening betreft de

zijn in de periode tussen 2008 en 2012 wel met 5,2% afgenomen

terreinen, dat in een aantal andere gemeenten binnen de regio

zoekenden zijn ouder dan 50 jaar en die leeftijdsklassen wordt

ontwikkelingen in de tijd.

(landelijk + 0,9%, werkgebied Rabobank + 0,7%), waarbij er in

speelt en vaak een (financieel en esthetisch) blok aan het been

tegenwoordig ook als ‘moeilijk bemiddelbaar’ beschouwd.

Wassenaar scoort onmiskenbaar hoog op belangrijke

ons land maar vier gemeenten zijn (waaronder Blaricum en

indicatoren, maar staat op veel punten wel op verlies. In de

Muiden) die een sterkere krimp hebben gezien. Ook de prijsvor-

periode 1972-2004 is de bevolkingsomvang afgenomen van

ming op de woningmarkt was meer dan gemiddeld negatief,

28.760 tot 25.500 personen. Daarmee zou de gemeente voor

in regionaal en landelijk perspectief. Dat resulteert in minder

vormt, is hier nauwelijks aan de orde. In dit geval is een inkomensverdeling in 10 klassen gehanteerd, waarbij de klassengrenzen zijn gebaseerd op de landelijke verdeling; iedere groep bevat landelijk dus 10% van het aantal huishoudens.

1



4



5

2. Feiten a. Samenvatting sterke en zwakke punten

dynamiek, waardoor veranderende vraag en aanbod (kleinere

anticiperen op de aanhoudende groei van het online-kanaal.

huishoudens, langer thuis blijven wonen voor hulpbehoevende

Waarschijnlijk zijn er mogelijkheden om het startend

ouderen) minder goed op elkaar kunnen aansluiten.

ondernemerschap te stimuleren, ook aanhakend op het hoge

De werkgelegenheid in Wassenaar is sinds het begin van de

opleidingsniveau van de beroepsbevolking en de trend dat

crisis sterker gekrompen dan regionaal en landelijk en het aantal

netwerken van zelfstandige professionals een steeds grotere rol

bedrijfsvestigingen heeft zelfs een opvallende min laten zien.

vervullen.

En het al eerder genoemde detailhandelsaanbod is minder sterk

De ruimtelijke kwaliteiten van de gemeente, inclusief bos, duin

gegroeid dan in de regio en vergeleken met wat zich landelijk

en strand, zouden een goede basis kunnen zijn voor een verdere

heeft voorgedaan.

ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve markt, ook in

Sterk • Internationaal bevolkingsprofiel door relatief veel westerse allochtonen; relatief weinig niet westerse allochtonen • Zeer fors inkomen per huishouden (2012), ondanks aanzienlijke krimp in periode 2008-2012

publiekstrekkers Scheveningen, Noordwijk en – in mindere

Kwaliteit is er niet in meegenomen en het is verdedigbaar

mate – Katwijk. De combinatie van relatief hoge inkomens en

dat kwaliteit (of in economische termen: meer toegevoegde

vergrijzing zouden een vertrekpunt kunnen zijn voor de

waarde) steeds belangrijker wordt dan kwantiteit. En bovendien

ontwikkeling van nieuwe zorgconcepten, in eerste instantie

is de score van Wassenaar op de meeste indicatoren nog steeds

wellicht vooral voor de bovenkant van de markt, maar

bovengemiddeld goed.

aansluitend met een uitrol naar andere segmenten.

• Hoge scores leefbaarheid, voor alle wijken en alle indicatoren • Weinig criminaliteit, uitgezonderd verkeersmisdrijven • Hoog aandeel MKB-vestigingen en familiebedrijven, waardoor lokale binding (zie ook bij zwakte) • Veel zakelijke diensten • Redelijke (bovengemiddelde) rentabiliteit (2013)

Toch doet zich de vraag voor of deze ontwikkelingen incidenten zijn vanwege bijvoorbeeld de zwakke conjunctuur,

Dit zijn slechts enkele voorbeelden op enkele deelgebieden, die

of het trends zijn die zich voor een langere tijd zullen voordoen.

een verdere uitwerking waard zijn. De rode draad erin bestaat

In het laatste geval is het de vraag of stilstand – en daarmee in

uit de overtuiging het voor de gemeente Wassenaar als geheel,

de praktijk achteruitgang – het toekomstscenario is waarvoor

en daarmee voor haar bewoners en ondernemers goed zou

de gemeente Wassenaar zou willen kiezen. Als dit een onder-

zijn als er een reëel perspectief is op blijvende ontwikkeling en

bouwde en bewuste keuze zou zijn, is deze verdedigbaar. Maar

beweging, omdat alleen daarmee de hoge kwaliteit, vitaliteit

als dat niet het geval is, zou voorkomen moeten worden dat het

en leefbaarheid van het gebied in stand kunnen blijven. Daarbij

zand langzaam maar zeker tussen de vingers doorloopt en men

hoort een passende ambitie en de wil om die ook vorm te

in 2025 tot de conclusie komt dat in 2015 lijnen hadden moeten

geven. Door passief te faciliteren en te ondersteunen, maar ook

worden uitgezet om een dergelijk afglijdscenario te voorkomen.

door actief uit te dragen en te stimuleren. Het recent opgestelde

• Bovengemiddelde solvabiliteit (2013), maar daardoor wel een wat lagere rentabiliteit op het eigen vermogen • Relatief (in regionaal perspectief ) weinig detailhandels leegstand; de leegstand is het afgelopen jaar echter wel sterk toegenomen, waardoor de probleembeleving wellicht groter zal zijn • Hoog opgeleide beroepsbevolking • Lage werkloosheid (zie ook lagere participatie bij zwakte) ondanks iets geringer aanbod van werk; (derhalve) veel

Koersdocument Structuurvisie geeft daarvoor een goede en Het gaat te ver voor deze notitie om inhoudelijk (beleidsmatig)

breed gedragen onderbouwing. Het verder vormgeven daarvan

aan te geven waar aanscherping mogelijk is. Wellicht liggen er

en uitwerken naar concrete verbeteringen is een verantwoor-

voor de detailhandel kansen om zich in de top van de markt

delijkheid voor iedereen die betrokken is bij Wassenaar en zich

te positioneren, met onderscheidende producten, uitstekende

daarmee ook verbonden voelt, de Rabobank incluis.

uitgaande pendel, vooral naar Den Haag en (in mindere mate) Leiden • Veel eengezinswoningen (anders dan meergezinswoningen) • Weinig huishoudens met huurtoeslag, gunstige loan to value verhouding koopwoningen, weinig woningen onder water (2012) • Relatief veel bouwvergunningen voor huurwoningen in

dienstverlening en een bijzonder winkelgebied. Dat geeft de

2013, onduidelijk of dat het begin is van structureel herstel

mogelijkheid om boven de grijze massa uit te stijgen en te Visie en Feiten Wassenaar

overgewicht, weinig rokers, veel mantelzorgers; wel meer drinkers

samenhang en samenwerking met de nabijgelegen grote Dit zijn natuurlijk maar enkele kwantitatieve voorbeelden.

• Relatief goede gezondheid, minder mensen met ernstig

• Gematigd OZB-percentage Feiten en cijfers 2015

6


• Bescheiden niveau gemeentelijke financiën, weinig baten en lasten per inwoner; over de gehele breedte, maar aanzienlijk lagere lasten op sociaal-maatschappelijk terrein, ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Zwak • Zeer beperkte bevolkingsdynamiek, met zelfs enige krimp in de periode 1973-2004 en bescheiden toekomstige groei, waardoor sterke vergrijzing, m.n. in de hogere leeftijdsgroepen • Natuurlijke bevolkingsgroei al decennia negatief; groei moet komen van vooral binnenlandse (en beperkte buitenlandse) migratie • Relatief sterke afname leeftijdsgroep ‘ervaren en productieve volwassenen’ (45-65 jaar), conform het landelijke beeld • Enige aantasting economisch draagvlak door minder potentieel-actieven (afhankelijk van participatie en feitelijke pensioenleeftijd) • Scheve inkomensverdeling, zeer sterke vertegenwoordiging hoogste deciel, daaronder tamelijk gelijke verdeling • Krimp aantal vestigingen sinds 2010, waar we landelijk en voor het hele werkgebied nog een duidelijke groei zien • Krimp werkgelegenheid sinds 2008, sterker dan landelijk, maar min of meer conform gehele werkgebied; de (t.o.v. landelijk) sinds 2001 opgebouwde voorsprong is sinds de crisis weer verloren gegaan; veel (absolute) krimp bij handel (groot- en detail), horeca en bouwnijverheid • Veel MKB; MKB is in het algemeen (lokale informatie ontbreekt) minder gericht op buitenlandse groeimarkten en innovatie • Arbeidsproductiviteit en investeringen blijven iets achter, deels verklaarbaar vanuit de sectorstructuur • Alle bedrijventerreinen uitgegeven waardoor er geen Feiten en cijfers 2015

7

b. Demografie, leefbaarheid en veiligheid substantiële nieuwe ruimte voor bedrijvigheid is • Relatief (vergeleken met bevolkingsomvang) weinig detailhandelsaanbod, ook nauwelijks groei afgelopen jaren; gezien koopkrachtbeeld zou je juist meer detailhandel verwachten • Beperkte koopkrachtbinding en koopkrachttoevloeiing, in alle segmenten; koopkrachtlek • Lagere arbeidsparticipatie, met name bij vrouwen,

Figuur 1 Bevolkingsontwikkeling 1972 - 2014 (1972=100)

• Minder koopwoningen dan je hier misschien zou

Figuur 2 Bevolkingsprognoses 2015 – 2040 (2015=100)

verwachten, veel particuliere huur • Hoge vraagprijs per m2 op de woningmarkt, forse krimp vraagprijs 2009-2015 • Nieuwbouwmarkt koopwoningen vrijwel tot stilstand gekomen (bouwvergunningen) • Minder gunstig gemiddeld energielabel, grotere woningen • Hogere woonlasten

jongeren (tot 25 jaar) en autochtonen; veel mantelzorgers • Gezien omvang van de beroepsbevolking wat minder werk,

Bron: ABF/CBS, bewerking AldusWillem

maar toch nog redelijk op niveau; wel beter dan in

• 2014: 25.675 inwoners (1976: 28.125); 2040: ca 27.940 inwoners

Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg en Voorschoten

Figuur 3 Leeftijdsopbouw Wassenaar 2014 - 2040

Figuur 4 Leeftijdsopbouw Werkgebied en Nederland


• aandelen leeftijdsgroepen veranderen door groei en ontgroening/vergrijzing.



8



9

Figuur 5 Mutaties per leeftijdsgroep Wassenaar 2014 - 2040

Figuur 6 Mutaties per leeftijdsgroep Werkgebied en Nederland 2014 - 2040

Figuur 10 Bevolkingsmutatie (saldo per 1.000 inwoners)

Figuur 11 Migratiesaldo naar leeftijdsklasse, gemiddeld 2011 - 2013

Bron: ABF/CBS, bewerking AldusWillem Bron: ABF/CBS, bewerking AldusWillem

• bevolkingsomvang 15-65 jaar (potentieel productieven)

Figuur 7 Etniciteit (2014)

Figuur 12 Aandeel bewoners dat aan gezondheidscriterium voldoet, Wassenaar, 2012

2014: 15.025, 2025: 14.710, 2040: 14.285

Figuur 13 Aandeel bewoners dat aan gezondheidscriterium voldoet, Nederland, 2012

• bevolkingsomvang 65-75 jaar 2013: 3.155, 2025: 3.300, 2040: 3.340 • bevolkingsomvang >75 jaar 2013: 3.010, 2025: 4.255, 2040: 5.400


Figuur 8 Inkomen per huishouden 2012 en groei 2008 - 2012

Bron: ABF/CBS/GGD, bewerking AldusWillem

Figuur 9 Inkomensverdeling huishoudens met inkomen 2011

Figuur 14 Leefbaarheid 2012 • Het betreft samengestelde indicatoren, waarin een groot aantal variabelen is opgenomen; zie de bijlagen voor de onderliggende variabelen en scores op wijken buurtniveau. • Gestandaardiseerde afwijkingen t.o.v. het nationale gemidddelde (=0)

Bron: ABF/CBS, bewerking AldusWillem Bron: Leefbaarometer, bewerking AldusWillem

• Inkomensverdeling o.b.v. landelijke verdeling in 10-procentsgroepen. Visie en Feiten Wassenaar


10



11

Figuur 15 Misdrijven per 1.000 inwoners 2013

Figuur 16 Misdrijven per 1.000 inwoners 2013

Figuur 19 Vestigingen naar grootteklasse 2014

Figuur 20 Sectorstructuur banen (2014)

Bron: CBS, bewerking AldusWillem Bron: ABF/LISA, bewerking AldusWillem

Figuur 21 Groei werkgelegenheid 2008 - 2014 procentueel

c. Vestigingen en werkgelegenheid Figuur 17 Aantal vestigingen (1996=100)

Figuur 22 Groei vestigingen en werkgelegenheid 2008 - 2014 Wassenaar absoluut

Figuur 18 Werkgelegenheid (1996=100)

Bron: ABF/LISA, bewerking AldusWillem Bron: ABF/LISA, bewerking AldusWillem

• Veranderingen bij kleine sectoren (weinig vestigingen en werkgelegenheid) kunnen procentueel grote uitschieters opleveren, • Wassenaar (2013): aantal vestigingen 1.849, aantal banen 9.634; aantal banen per vestiging 7,7 (Nederland 6,2).

daarom is aan figuur 21 figuur 22 toegevoegd, waarin de absolute groei van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid

• Sinds het topjaar 2008 is het aantal banen in Wassenaar afgenomen van 10.427 naar 9.634, een krimp met 793 banen.

wordt getoond.



12



13

Figuur 27 Arbeidsproductiviteit 2013 (€ 1.000)

d. Economie Figuur 23 Toegevoegde waarde naar sectoren 2013

Figuur 28 Investeringsratio 2013

Figuur 24 Bruto toegevoegde waarde totaal (€ mln) 2013

Bron: Rabobank Regionaal Economische Thermometer, bewerking AldusWillem

• Arbeidsproductiviteit: toegevoegde waarde gedeeld door het arbeidsvolume (naar fulltime omgerekende banen,


dus gecorrigeerd voor deeltijdbanen). Sectorstructuur (in industrie is arbeid gewoonlijk productiever dan in bijvoorbeel de • Bruto Toegevoegde Waarde is eenvoudig gezegd het verschil tussen de inkoop- en verkoopwaarde van de door bedrijven en instellingen geleverde goederen en diensten. Figuur 25 Mutaties economisch presteren 2012 - 2013

dienstverlening) en schaalgrootte zijn van invloed op de arbeidsproductiviteit. • Investeringsratio: investeringen gerelateerd aan de bruto toegevoegde waarde.

Figuur 26 Rentabiliteit 2013 Figuur 29 Rentabiliteit eigen vermogen 2013

Figuur 30 Solvabiliteit 2013


• Economisch resultaat: bedrijfswinsten na aftrek van een gewaardeerd ondernemersloon voor ondernemers (en eventueel


meewerkende gezinsleden) die niet op de loonlijst staan in geval het bedrijf geen rechtspersoon is (BV of NV). Dit speelt met name in het kleinbedrijf.

• Rentabiliteit Eigen Vermogen: het economisch resultaat gerelateerd aan het eigen vermogen. • Solvabiliteit: het eigen vermogen + reserves en voorzieningen gerelateerd aan het totale geïnvesteerde vermogen. Het eigen vermogen dient als buffer om tegenvallers op te vangen en als basis voor toekomstige investeringen en groei. Doorgaans wordt een minimale solvabiliteit op ca 30% gesteld.



14



15

Figuur 31 MKB en Grootbedrijf Wassenaar

Figuur 32 MKB en Grootbedrijf Nederland

• DTZ-Zadelhoff, een belangrijke partij op de kantoren- en bedrijfsruimtemarkt, rekent Wassenaar tot de regio Den Haag en omgeving (Den Haag, Leiden, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer en Gouda. • Binnen deze regio worstelt Gouda met een zeer hoge kantorenleegstand (31%). De leegstand van Leiden bevindt zich op het Haagse niveau. • Het regionale aanbod daalde in 2014 met 3,0% tot 1,38 miljoen m2. De leegstand nam vooral in de randgemeenten rond Den Haag toe en is minder zichtbaar in de stad zelf. • Wassenaar heeft 8 ha (netto) bedrijventerrein. Binnen de regio bevindt het grootste areaal bedrijventerreinen zich in Den Haag (337 ha). • In Wassenaar zijn alle bedrijventerreinen uitgegeven. Zoetermeer heeft binnen de regio het grootste areaal nog uit te geven bedrijventerrein (29 ha, waarvan 7 ha terstond). Den Haag 16 ha (waarvan 4 ha terstond), Rijswijk 15 ha (geheel niet-terstond).


Belangrijkste kantoorlocaties Den Haag en omgeving 1. Nieuw Centrum

• Hier gehanteerde definitie midden- en kleinbedrijf: bedrijven met minder dan 100 werknemers;

2. Beatrixkwartier

vaak (met name in Europees verband) wordt de grens op 250 werknemers gelegd.

3. CS Kwadrant

• Bedrijfsresultaat: zonder aftrek gewaardeerd ondernemersloon (i.t.t. economisch resultaat, zie figuur 25).

4. Congrescentrum e.o.

Figuur 33 Leegstand kantoorruimte medio 2014

5. In de Boogaard

Figuur 34 Uitgeefbaar Bedrijventerreinen 2013

6. Hoornwijck 7. Rokkeveen 8. Binckhorst 9. Laakhaven HS 10. Ypenburg 11. Forepark 12. Plaspoelpolder 13. Delft-Noord 14. Hofzichtpark/Mariahoeve 15. Boerhavelaan

Bron: DTZ Zadelhoff, CBS, IBIS, bewerking AldusWillem


16. Stadshart Zoetermeer


16



17

e. Detailhandel Figuur 35 Detailhandelsaanbod (m2/1.000 inwoners)

Figuur 39 Belangrijkste herkomstgemeenten detailhandelsontvangsten Wassenaar

Figuur 36 Detailhandelsleegstand (m2/1.000 inwoners

Figuur 40 Belangrijkste bestemmingsgemeenten detailhandelbestedingen inwoners Wassenaar

Bron: Rabobank Koopstromenmonitor, bewerking AldusWillem

Bron: ABF, Locatus, bewerking AldusWillem

• Gemeten vanuit de detailhandelsbedrijven die in Wassenaar gevestigd zijn, c.q. consumenten die in Wassenaar wonen.

• Wassenaar beschikt over 34.800 m2 winkelverkoopoppervlakte (2015; Den Haag 724.000 m2, Leidschendam-Voorburg 104.000 m2, Rijswijk 89.000 m2). • In Wassenaar stond begin 2015 4,5% van de verkooppunten en 5,6% van het winkelverkoopoppervlakte leeg,

f. Arbeidsmarkt

aanzienlijk minder dan landelijk (7,5% resp. 7,8%); regionaal 7,1%/12,1%, Den Haag 7,1%/9,3%, Leidschendam-Voorburg 9,9%/7,7%, Rijswijk 10,6%/10,8%. Figuur 37 Koopkrachtbinding 2011

Figuur 41 Arbeidsparticipatie 2014

Figuur 42 Werkgelegenheidsfunctie 2014

Figuur 38 Koopkrachttoevloeiing 2011

Bron: CBS, LISA, bewerking AldusWillem Bron: Rabobank Koopstromenmonitor, bewerking AldusWillem

• Arbeidsparticipatie: het deel van de bruto beroepsbevolking (bevolking in de leeftijdsklasse 15-65 jaar dat actief is op de arbeidsmarkt, d.w.z. werkt of zou willen werken).

• Koopkrachtbinding: de mate waarin de inwoners van een gemeente hun bestedingen in de eigen gemeente doen;

• Werkgelegenheidsfunctie: aantal banen (ongeacht arbeidsduur) gerelateerd aan de omvang van de beroepsbevolking

de koopkrachtbinding neemt over het algemeen toe naarmate een gemeente meer stedelijk is, reden om in de figuren de

(werkzame beroiepsbevolkiong en werkloze beroepsbevolking: personen zonder betaald werk, die recent naar werk hebben

mate van stedelijkheid als benchmark te nemen.

gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn.

• In het algemeen hebben de dagelijkse bestedingen een hogere koopkrachtbinding dan niet dagelijks, anders gezegd: voor

• Wassenaar telt ca 9.635 banen bij een beroepsbevolking van ca 12.000 personen.

de dagelijkse boodschappen reist men minder ver dan voor niet-dagelijkse (w.o. mode en luxe, in en om huis, vrije tijd etc.). • Koopkrachttoevloeiing: de mate waarin de detailhandel omzet van buiten de eigen gemeente aantrekt. • De cijfers betreffen de bestedingen van Nederlandse consumenten, c.q. binnenlandse bestedingen. Visie en Feiten Wassenaar


18



19

Figuur 43 Kenmerken beroepsbevolking

g. Wonen

Figuur 44 Werkloosheid

Figuur 47 Eigendomsverhoudingen 2013

Figuur 48 Woningvoorraad naar type woningen

Bron: CBS, UWV, bewerking AldusWillem

• Verdeling naar leeftijdsklasse, etniciteit en onderwijsniveau (per indeling telt het op naar 100%). • Werkloosheid: percentage is het aantal geregistreerde werkzoekenden afgezet tegen de beroepsbevolking,

Bron: ABF, CBS bewerking AldusWillem

iedereen van 15 tot 65 jaar die 12 uur of meer per week werkt (werkzame beroepsbevolking) en iedereen die wil en

• Wassenaar telt ca 12.100 woningen, waarvan ruim de helft (6.275) koopwoningen.

kan werken en actief op zoek is naar werk voor 12 uur of meer per week (werkloze beroepsbevolking). Figuur 45 Pendelbalans (2011)

• Particulier huur: anders dan huur via woningcorporaties (sociale huur). • De gemiddelde woningbezetting is 2,1 personen (regionaal 2,1, landelijk 2,3).

Figuur 46 Pendelrelaties Wassenaar (2011)

• Meergezinswoningen betreft appartementen, flats etc. Figuur 49 WOZ-waarden 2014 (€ 1.000)

Figuur 50 Woningdichtheid (woningen/woonha)

Bron: CBS, bewerking AldusWillem

• Ook hier is sprake van een regionale (en niet: lokale) arbeidsmarkt, wat zich vertaalt in (veel) pendel. • Pendel wordt gemeten in eenheden van 100 personen, waardoor in figuur 46 kleinere gemeenten een zelfde waarde


(lijken te) hebben.



20



21

Figuur 51 Vraagprijs per m2 2015 en mutatie 2009-2015

Figuur 52 Huishoudens met huurtoeslag 2012

Figuur 55 Verleende bouwvergunningen Wassenaar



• De gemiddelde vraagprijs per m2 betreft de prijs van de aangeboden woningen en staat los van de daadwerkelijke

Figuur 57 Verhuiswensen naar segment

Figuur 56 Verleende bouwvergunningen Nederland

Figuur 58 Energielabel woningen 2013

transactieprijs. De omvang en samenstelling van het pakket aangeboden woningen zijn daarop van invloed. Figuur 53 Loan to Value 2012

Figuur 54 Schatting vraag en aanbod koopwoningen Wassenaar naar prijsklasse (€ 1.000) 2012

Bron: WoOn (2012), CBS bewerking AldusWillem

Figuur 59 Gemeentelijke woonlasten 2014

Figuur 60 OZB percentage

Bron: WoOn2012, bewerking AldusWillem

• Loan to Value: in WoOn2012 door respondenten opgegeven geleende bedrag vs. de door de eigenaren geschatte verkoopwaarde; aantal huishoudens in Wassenaar ‘onder water’: 830 (13,1% van alle huishoudens met een eigen woning).




22



23

3. Bijlagen

h. Gemeentelijke financiën Figuur 61 Baten en lasten per 1.000 inwoners 2014

Figuur 62 Lasten per 1.000 inwoners 2014

Bijlage a Kerncijfers Voorschoten en Wassenaar Kerncijfers Voorschoten en Wassenaar jaar 2014 2014 2013 2013 2013 2013 2013 2014 2014 2014 2014 2014 2014 2014 2014 2014 2014 2025 2035 2025 2035

Voorschoten 24951 42,8 11,9 0,9 11,5 11,2 0,3 10754 2,32 81,5 127,4 68,8 1,8 0,1 2,1 27,2 5,7 1,3 2,7 4,6 7,5

Wassenaar 25675 45,2 0,7 -5,7 6,5 5,6 0,9 11414 2,25 93,4 215,8 57 0,1 0,1 0,8 41,9 14,7 2 4,2 5,1 7,5

2014 feb. 2015 2014 2014 2013 2012

4900 3,8 13000 0,38 -3,9 308 42,3

9634 3 12000 0,80 -8,0 732 52,6

% voorraad koopsector % voorraad huursector % voorraad sociale huursector % voorraad particuliere huursector Gemiddelde WOZ-waarde woningen (dzd. euro) Woningvoorraad

2013 2013 2013 2013 2014 2014

61,5 37,6 21,5 16 283 11003

51,9 46,9 26,8 20,1 483 12112

Verkooppunten totaal WVO totaal detailhandel (m2) Filialisering VKP - % VKP - % leegstand

2013 2013 2013 2013

238 26622 24,4 5,5

336 34167 23,6 4,2

Oppervlakte totaal (hectare) % verkeersterrein % semi-bebouwd terrein % agrarisch terrein % bebouwd terrein % bos en open natuurlijk % recratieterrein Bedrijventerrein netto oppervlak (hectare) Bedrijventerrein uitgeefbaar (hectare) Stedelijk Bodemgebruik (hectare) Niet stedelijk bodemgebruik (hectare)

2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013

1156 4,1 5,2 38,3 33,5 6,1 9,3 18 1 602 513

6238 2 0,2 19,4 11,2 42 6,8 8 0 1265 3829

Totaalscore Leefbarometer Dimensie sociale samenhang Dimensie samenstelling bevolking Dimensie publieke ruimte Dimensie veiligheid Dimensie voorzieningen Dimensie woningvoorraad

2012 2012 2012 2012 2012 2012 2012

zeer positief 5 21 19 31 -8 1

zeer positief 13 24 13 27 19 11

Bevolking totaal (personen) Gemiddelde leeftijd bevolking (jaar) Bevolkingsmutatie totaal per 1000 inwoners Bevolkingsmutatie natuurlijke aanwas per 1000 inwoners Bevolkingsmutatie migratiesaldo per 1000 inwoners Bevolkingsmutatie binnenlands migratiesaldo per 1000 inwoners Bevolkingsmutatie buitenlands migratiesaldo per 1000 inwoners Huishoudens totaal Gemiddeld aantal personen per huishouden Allochtonen totaal niet-Westers per 1000 inwoners Allochtonen totaal Westers per 1000 inwoners % Niet-Nederlandse nationaliteit Europese Unie % Niet-Nederlandse nationaliteit Marokkaans % Niet-Nederlandse nationaliteit Surinaams % Niet-Nederlandse nationaliteit Turks % Niet-Nederlandse nationaliteit overig totaal % Niet-Nederlandse nationaliteit Bevolkingsgroei (cijfers t.o.v. 2014) (%) Bevolkingsgroei (cijfers t.o.v. 2014) (%) Huishoudensgroei (cijfers t.o.v. 2014) (%) Huishoudensgroei (cijfers t.o.v. 2014) (%)


Banen totaal Werkloosheid (%) Beroepsbevolking Werkgelegenheidsfunctie (banen/beroepsbevolking) Werkgelegenheidsgroei 2008-2014 (%) Bruto toegevoegde waarde (min. Euro) Particulier besteedbaar huishoudinkomen (dzd. euro)



24



25

Bijlage b Leefbaarheidscores wijken en buurten Wassenaar Leefbaarheidscores wijken en buurten Wassenaar Totaalscore Leefbaarometer

Samenstelling bevolking

Sociale samenhang

Publieke ruimte

Veiligheid

Voorzieningen

Woningvoorraad

Wassenaar - Drie Papegaaien

uiterst positief

37

12

7

27

-6

42

Wassenaar - Oud-Wassenaar

uiterst positief

34

43

9

39

-24

28

Wassenaar - Nieuw-Wassenaar

uiterst positief

34

22

4

32

-25

42

Wassenaar - Duindigt met Groenendaal

uiterst positief

24

44

-39

22

-27

42

Wassenaar - Oud-Clingendaal

uiterst positief

37

18

-15

27

-22

29

Wassenaar - De Kieviet

uiterst positief

32

15

12

23

-24

46

Wassenaar - Kerkehout

zeer positief

4

4

8

20

-21

-3

uiterst positief

40

37

15

33

-28

44

Wassenaar - Verspreide huizen Eikenhorst

-

-

-

-

-

-

-

Wassenaar - Verspreide huizen Meijendel

-

-

-

-

-

-

-

uiterst positief

38

30

23

28

26

39

Wassenaar - Dorp Wassenaar

zeer positief

21

25

14

20

41

0

Wassenaar - Oostdorp

zeer positief

-2

-3

17

10

42

-3

Wassenaar - Zijlwatering en haven

zeer positief

13

11

25

34

41

-20

Wassenaar - De Deijl

zeer positief

31

8

13

21

42

16

Wassenaar - Groot Deijleroord en Ter Weer

zeer positief

21

-2

13

30

8

-13

uiterst positief

43

31

6

21

-17

37

Wassenaar - Maaldrift

zeer positief

23

-5

-35

39

-21

40

Wassenaar - Verspreide huizen Raaphorst en in poldergebied

zeer positief

18

38

-30

35

-15

21

uiterst positief

33

19

11

21

25

24

Wassenaar - Weteringpark

zeer positief

30

-32

34

17

-8

-17

Wassenaar

zeer positief

24

13

13

27

19

11

Wassenaar - Klinenbosch

Wassenaar - De Paauw

Wassenaar - Rijksdorp met De Pan

Wassenaar - Verspreide huizen Duinrell Wassenaars Slag

■ Zeer negatief ■ Negatief ■ Matig

Bron: Leefbaarometer 2013

■ Matig positief ■ Positief ■ Zeer positief ■ Uiterst positief



26



27

Bijlage c Samenstelling Leefbaarometer

Bijlage d Coalitieakkoord 2014 – 2018 gemeente Wassenaar

Woningvoorraad

Sociale samenhang

Dominantie vrijstaande woningen

Dominantie middelbare paren zonder kinderen

Dominantie tweekappers

Dominantie jonge paren zonder kinderen

Dominantie flats met meer dan 4 verdiepingen

Dominantie oudere paren zonder kinderen

Dominantie etagewoningen

Dominantie jong alleenstaand

Dominantie boerderijen en tuinderijen

Dominantie middelbaar alleenstaand

Dominantie stedelijke statuswoningen

Aandeel ouderen

Titel: Partners: College:

Dominantie suburbane statuswoningen

Aandeel gezinnen met kinderen

Dichtheid

Homogeniteit gezinnen met oudere kinderen

Percentage sociale huurwoningen

Homogeniteit gezinnen met jonge kinderen

Dominantie 1940-1959 bouw

Dominantie eigenaar bewoners

Dominantie 1970-1979 bouw

Verhuizingen (mutatiegraad)

Dominantie vroegnaoorlogs (1945-1960)

Veiligheid

Dominantie vooroorlogse bouw (tot 1940)

Vernielingen

Publieke ruimte

Waarde verkochte huurwoningen

Geweldsmisdrijven

Aandeel sloop

Geluidsbelasting railverkeer

Overlast

Geluidsbelasting totaal

Nabijheid groot water

Groene ruimte tussen vroegnaoorlogse bouw

Water in de wijk

Uitzicht op binnenwater

Belangrijkste (inhoudelijke) punten beleidsakkoord Bovenlokale en regionale samenwerking • Intensieve samenwerking met Voorschoten vanuit een zelfstandige positie Participatie, zorg en maatschappelijke ondersteuning • Behoedzame transitieperiode van twee jaar met eventueel aanvullende middelen • Sterke inzet op preventie en zorg dichter bij de burger • Instelling participatieraad die meedenkt en adviseert over nieuwe verantwoordelijkheden • Intensieve communicatie naar bewoners en organisaties

Verstoring openbare orde Diefstal uit de auto

• Gemeente als regisseur voor professionele zorg, mantelzorg en vrijwilligers • Structuurvisie om maatschappelijk belang mantelzorg te verankeren • Stimuleren ondernemers om bij te dragen aan de re-integratie van kwestbare groepen, stageplekken • Gericht aanbestedingsbeleid (social return on investment) • Sociaal vangnet voor specifieke voorzieningen (cultuur, sport, maatschappelijk)

Voorzieningenniveau

Nabijheid supermarkt

Nabijheid bankfiliaal

Nabijheid groot winkelcentrum

Bevolkingssamenstelling

Aandeel niet-werkende werkzoekenden

Dominantie inkomens tot 2x modaal

Dominantie minimuminkomens

Dominantie inkomens meer dan 2x modaal

Aandeel niet-westerse allochtonen

Aandeel hoogopgeleiden


Vernieuwen, verbinden, vertrouwen CDA, D66, Passie voor Wassenaar, GroenLinks, PvdA de heer Jan Hoekema, burgemeester de heer Bert Doorn, CDA mevrouw Sabine Verschoor, D66 mevrouw Inge Zweerts de Jong, Passie voor Wassenaar de heer Leo Maat, GroenLinks

• Aanbestedingen binnen bereik kleine ondernemers brengen • Verruiming openingstijden winkels door de weeks, 12 koopzondagen per jaar, eventueel meer tijdens het toeristische zomerseizoen • Verbetering bereikbaarheid strand • Oprichting Wassenaars Toeristisch Overleg Verkeer en ruimtelijke ordening • Nieuw verkeersplan voor heel Wassenaar, met oa betere ontsluiting en veilige schoolroutes • Onderzoek naar herontwikkelingskansen rond Den Deyl en Duindigt • Onderzoek naar mogelijkheid Bedrijven Investering Zone bedrijventerrein Maaldrift • Herstructurering Oostdorp i.s.m. woningcorporaties • Optimale inpassing RijnlandRoute Veilig en schoon • Verbetering veiligheidsgevoel, minder inbraken en winkeldiefstallen • Minder regels, vergunningverlening nieuwe winkelpanden krijgt prioriteit • Deregulering op gebied van welstand i.c.m. strikte handhaving • Verdere verduurzaming afvalverwerking

Wonen, werken en recreëren • Fairtradegemeente, in 2014 14% energie CO2-neutraal, in 2040 100% • Vernieuwing Woonvisie, met aandacht voor o.a. starters, sociale woningbouw levensloopbestendig bouwen en verduurzaming woningvoorraad • Onderzoek startersverzamelgebouw


28



29

Bijlage f Colofon

Bijlage e Uitgangspunten en ambities Rabobank Regio Den Haag Coöperatief dividend Naast sponsoring wordt er op dit moment op jaarbasis € 550.000 van de winst beschikbaar gesteld voor maatschappelijke en culturele doeleinden.

Missie We zijn (dagelijks) van betekenis voor onze klanten en samenleving. Visie (klantbeloftes) Betrouwbaar De Rabobank maakt duidelijke afspraken met mij en komt deze na. Samen sterker De Rabobank deelt informatie en netwerken waarmee ik mijn voordeel kan doen. Altijd persoonlijk Ik kan altijd een adviseur spreken die weet wie ik ben en die voor mij een stap extra zet. Actieve deelname Ik ervaar dat de Rabobank investeert in mijn leefomgeving. Gericht op nu & morgen Ik word op voordelen en risico’s gewezen, zonder dat ik hier om hoef te vragen.

Rabobank verbindt Rabobank wil een verbindende factor van betekenis zijn door mensen, bedrijven, instellingen en overheden met elkaar te verbinden, zonder dat daar een direct commercieel belang aan ten grondslag ligt. De verbindende rol die Rabobank van nature vervult, is de manier om lokale betrokkenheid invulling te geven. Dit doen we op onze thema’s: • leefbaarheid in zorg en wonen • economische vitaliteit • duurzaamheid • banking for food

Samenstelling

De in deze publicatie gepresenteerde cijfers zijn gebaseerd

AldusWillem

op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte in- en

Willem van der Velden

externe bronnen, waaronder CBS, ABF, gemeente Wassenaar,

www.alduswillem.nl

Haaglanden, UWV Werkbedrijf, Leefbaarometer, Rabobank Regio Den Haag, Rabobank Nederland.

In opdracht van Rabobank Regio Den Haag

Gegevens uit deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in de analyses verwerkt. Rabobank Regio Den Haag en AldusWillem

Afsluitdatum

aanvaarden echter geen enkele aansprakelijkheid voor het

31 mei 2015

geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten. Het betreft algemene

Foto’s

informatie die aan veranderingen onderhevig is.

René Zoetemelk

Voorbeelden hiervan zijn: de Culturele Business Case, Ondernemersplein, Leren omgaan met Geld, ook het ondersteunen van starters en het organiseren van andere netwerkevenementen en workshops passen hierbij. Directie en (sleutel)medewerkers vervullen een belangrijke rol als verbinder en geven de lokale betrokkenheid gestalte. Zij dienen zichtbaar te zijn, voor klanten, voor leden, maar ook voor personen of partijen daarbuiten. De regio die de nieuwe bank gaat bedienen is te groot om dit allemaal centraal te doen. In de verschillende gemeenten is een eigen gezicht van Rabobank nodig, met een goed netwerk in de gemeenschap.

Kernwaarden Integer - Respect - Professioneel – Duurzaam Kerncijfers 2014 Balanstotaal € 6,6 mrd (3e Rabobank van Nederland) Bedrijfsresultaat voor voorzieningen € 30 mln Formatie 530 fte


Juist met het verdwijnen van de functie van fysieke kantoren is het zaak dat directie en medewerkers van de bank zichtbaar zijn. Dat geeft de bank een menselijk gezicht.


30



31

Rabobank Regio Den Haag

Feiten en cijfers Wassenaar

Recommend Documents