Zorg langs de meetlat. Verpleegkundige Jady Waas leert van patiënten. Biobank Lichaamsmateriaal op bestelling

#6

Personeelsmagazine Radboudumc | Jaargang 40

september 2015

Verpleegkundige Jady Waas leert van patiënten

Zorg langs de meetlat Biobank

Lichaamsmateriaal op bestelling

Rondvraag

Je patiënt leeft ongezond: wat doe je?

Nieuwbouw

Over slopen, facelifts en het Masterplan

#6 – september 2015

INHOUD

Architecten

+

Bouwers

Ervaar de vrijheid van DAG!, ontwerpen en bouwen in één hand.

12

LEESTIP Aart Schene is hoogleraar en hoofd afdeling Psychiatrie. Hij tipt het artikel op pagina 16-17 dat gaat over het Masterplan Radboudumc 2025.

Lees:

Naar een compact Radboudumc

www.dag-architecten.nl

advertentie 2015b.indd 1

3/11/2015 5:17:15 PM

DENK VERDER MET

RADBOUD REFLECTS Profetenlaan 2 6564 BL Heilig Landstichting Tel. 0243609724 [email protected]

Restaurant de Romeinse Herberg - Dineren - Feesten - Bruiloften www.romeinseherberg.nl

LEZING, FILM, DEBAT OP DE CAMPUS EN IN DE STAD change perspective

1-11 SEPTEMBER GRATIS KICK-OFF EVENTS

Radboud Reflects

08 Onderzoek – Duizenden samples met lichaamsmateriaal liggen opgeslagen in de Radboud Biobank, afkomstig van 32.000 patiënten. Ze vormen samen met hun klinische gegevens een schat aan informatie voor onderzoek naar de behandeling en preventie van ziektes. Lichaamsmateriaal op bestelling.

08

www.ru.nl/radboudreflects

Uitgebouwd vrijstaand woonhuis met eigen oprit te koop aan de Kapittelweg 1 te Nijmegen Op een uitstekende locatie nabij alle voorzieningen, op slechts enkele minuten fietsen van het stadscentrum van Nijmegen en op een steenworp afstand van het RadboudUMC gelegen goed onderhouden vrijstaand woonhuis. Dit sfeervolle woonhuis is op de begane grond uitgebouwd en ligt aan een autoluwe doodlopende straat. Vraagprijs € 595.000,= kosten koper.

Kapittelweg 1 Nijmegen

16

www.kolmeijernijmegen.nl [email protected] Tel.nr. 024-3609552

heden op het terrein te zien. Daarover en het Masterplan Radboudumc 2025 vertelt directeur Bouwzaken René Bleeker. Rondvraag – Wat doe jij met patiënten met een ongezonde leefstijl? Een verpleeg­ kundige, arts, ethicus én een zorgverzekeraar reageren. ‘Wat doe je dan? Zeggen: “Wat denkt u wel, ik ga u niet behandelen?” Nee, dat nóóit.’

20

Zorg – Op allerlei manieren luisteren we naar de patiënt en zijn of haar verhaal. Via spiegelgesprekken, focusgroepen en apps. Soms herkenbaar, soms confronterend. Collega’s vertellen welke verbeteringen ze hebben opgepakt.

RUBRIEKEN

Bouw – In 2040 zal ons umc amper nog 16 te herkennen zijn. Veel compacter en veel minder lang. Maar ook nu al zijn er werkzaam­

04 Het getal 06 Kort 11 5 Vragen aan 18 Zapservice

12

‘Beland je als gezin in een andere levensfase, dan wordt vaak ook het huis weer eens flink aangepast; kamers verwisselen, oude troep eruit, nieuwe keuken erin, et cetera. Zo ook ons Radboud-huis; verjaarde gebouwen, nieuwe onderwijsprincipes, slinkende middelen, prachtige onderzoeksplannen, innovatieve zorgideeën: ze nopen om ons werk-huis bij voortduring aan te passen aan veranderende tijden. Dat was zeker het geval op de klinische unit van de afdeling Psychiatrie: de roep om meer privacy en modern sanitair, nieuwe inzichten omtrent de aanpak van agressie en suïcidaliteit, de wens meer somatische problematiek te behandelen. Ons totale verbouwproject werd nog interessanter toen we er met René Bleeker het concept healing environment op loslieten. Bouwen en ver­ bouwen brengt veel drukte, maar vooral heel veel positieve energie. Lees er meer over in deze Radbode.’

19 De patiënt 22 Collega’s 23 HET MOMENT 24 Achterop

Aart Schene

3

4

personeelsmagazine radboudumc

HET GETAL

#6 – september 2015

Willem Andrée

Paul Lagro

meter per seconde. Dat is de snelheid waarmee binnenkort protonen hun doel raken in het cyclotron dat sinds juni eigendom is van het Radboudumc. De deeltjesversneller staat onder een meter aarde en zestig centimeter beton tussen het Studiecentrum en het Dierenlaboratorium. Daaromheen is de afgelopen maanden een gloednieuw laboratorium gebouwd. Met de aanschaf kunnen nu radio­ actieve stoffen worden gemaakt, waarmee artsen bij Nucleaire Geneeskunde ziekten zoals alzheimer, kanker en hartaandoeningen gedetailleerd zichtbaar kunnen maken. Managing director Frans Pieters leidt graag gasten rond door het futuristische gebouw, met de spierwitte, gladde muren en het vele glas. ‘Het moet glad zijn; er mogen hier ábsoluut geen bacteriën tussen gaatjes of spleten komen voor de kwaliteit van het product en de veiligheid van de medewerkers. Omdat we de radioactieve stoffen in huis gaan maken, kunnen we die snel bij de patiënt krijgen. Dat is essentieel omdat de radioactiviteit snel terugloopt; bij fluor in twee uur met de helft, bij stikstof zelfs in tien minuten. En juist met stikstof gaan we hier veel werken. Ook willen we stoffen gaan verkopen aan omringende ziekenhuizen.’ Meer informatie www.radboudtranslationalmedicine.nl

Op de foto Bob Stewart, cyclotron-engineer van Siemens. Hij heeft de installatie van het cyclotron gecoördineerd en is verantwoordelijk voor het gereedmaken van de deeltjesversneller.

5

6

personeelsmagazine radboudumc

#6 – september 2015

KORT

COLUMN | ETHIEK

Getweet @Paul_0110 @OmeFoXX Met een grote glimlach naar het ziekenhuis. Vrijwillig dagje rijden voor chronische en ongeneeslijk zieke kinderen. @radboudumc @ROFNijmegen Soms is zingen makkelijker dan praten als je #kanker hebt. De @liedjesfabriek helpt Lisanne in het @radboudumc http://t.co/ciJwPwfvs5

Medewerkers van de sectie medische ethiek (iq healthcare) geven een beschouwing over een actueel onderwerp. Deze keer Wilma Göttgens.

GETIPT Leven en dood, gezondheid en ziekte, werk en zorg vormen voor veel schrijvers, artiesten, film- en theater­ makers een inspi­ ratiebron. In iedere Radbode lees je cultuurtips.

Jong blijven & oud worden Boek: Marcel Olde Rikkert, hoogleraar Geriatrie en Principal Clinician in het Radboudumc, verwoordt in klare taal de beginselen van de verouderingswetenschap en de kunst van het oud worden en tóch jong blijven. Met tips om te oefenen in het jeugdig ouder worden en het jezelf op gezette tijden verjongen. ISBN: 9789072219947. € 19,95

In het gloednieuwe Command Center IM in het gebouw van Informatie Management monitoren sinds 24 augustus collega’s alle ICT-gerelateerde gebeurtenissen bij het Radboudumc. Van Epic tot overbelaste servers en van verlopen licenties tot een uitgevallen bewakingscamera. Hier gaan zij ervoor zorgen dat calamiteiten aan de IT-infrastructuur – onder meer 6.000 werkplekken en 1.000 servers – zoveel mogelijk worden opgelost voordat iemand het merkt. Lees het volledige bericht op intranet.

@JKNL Mooi! Radboudumc deelt water uit bij hoofd­ ingang. #zevenendertiggraden #hittegolf @radboudumc http://t.co/jO9zqQDlvB

IMPACT VAN ONDERZOEK

@RobReuzel Studenten GNK/BMW @radboudumc met overtuigende presentatie over innovatie in dia­ beteszorg NL @AstraZenecaNL #GetReal http://t.co/3BQ4TSXwB8

1,5 procent meer overlevingskans bij borstkanker

@NicoStampertje Bij @radboudumc mag je zelf muziek uitkiezen als je #MRI scan ondergaat. Maar niet handig als je @MissMontreal kiest ivm 45 min. stil liggen @paroozendaal Zonde die afspraakbevestiging nasturen per post terwijl het ook in mijn Radboud staat. Gaat rechtstreeks de prullenbak in… @radboudumc

Noodstroomtest

in heel umc Op 30 september vindt een Radboudumc-brede noodstroomtest plaats. De eerdere deeltesten zijn allemaal geslaagd. Daarom bootsen we een situatie na waarbij de stroomuitval het hele Radboudumc treft.

Reageren, liken en posten

Radbode op Yammer!

Het Radboudumc heeft een account op Yammer en de Radbode heeft een groep. Dat betekent dat je kunt reage­ ren op verhalen uit ons magazine. Dit nummer kun je mee­ praten over een ingewikkeld onderwerp: wat doe je met patiënten die ongezond leven? Op pagina 20 en 21 reage­ ren drie collega’s en een medewerker van zorgverzekeraar VGZ op deze vraag. Nog niet aangemeld? Ga naar www.yammer.com en maak een account aan met je Radboudumc-emailadres.

Goed werkende noodstroom is essen­ tieel om de veiligheid en voortgang van patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs te waarborgen. Elke zorgorganisatie is wettelijk verplicht om, bij uitval van de elektriciteit, de meest kritieke instal­ laties binnen 15 seconden weer van spanning te voorzien. Hoe bereiden afdelingen zich voor? ‘Na de deeltesten hebben we enkele aan­ passingen gedaan, zoals het updaten van evacuatieplannen en reparatie aan stop­ contacten’, vertelt Sheila van Breemen, verpleegkundig teamleider Neonatolo­ gie. ‘Stel dat de noodstroom het niet doet, dan werken onze meest kritische apparaten nog op accu’s en batterijen. In september komen we met de IC en andere betrokken afdelingen bijeen. Samen doorlopen we nog eens alle pro­ cessen om te checken of alles op orde is.’

Hoe is dat bij een onderzoeksafdeling? Thomas Maal, coördinator 3D Lab van MKA-chirurgie: ‘Wij maken 3D-prints van bijvoorbeeld een onderkaak. Dat duurt soms wel 20 uur. Valt de stroom uit, dan moeten we opnieuw printen. Ook noodstroom verhelpt dit niet. Ver­ velend, maar geen acuut probleem. Een eyeopener uit de deeltest is: krijgen we de 3D-printers snel weer aan, op de juiste technische instellingen? De noodstroomtest is een aanleiding om die protocollen aan te scherpen. De onderzoeksgegevens van patiënten zijn veilig gesteld. Toch zijn we er extra alert op om zaken vaak op te slaan als we daarmee aan het werk zijn.’

Wat gaan we testen? Wat kun je als mede­ werker doen? Meer informatie vind je op intranet, pagina Services, Noodstroomtest.

Een groot internationaal onderzoek bij ruim vierduizend patiënten met borst­kanker (stadium 1-3) toont aan dat regionale bestraling na operatie de kans op overleving vergroot. Hoogleraar Radiotherapie Philip Poortmans coördineerde het onderzoek. Na gemiddeld tien jaar is de ziekte bij min­ der vrouwen teruggekeerd of uitgezaaid en zijn er ook minder vrouwen aan borstkanker overleden, vertelt Philip. De algemene over­ leving verbetert in die tien jaar met ruim anderhalf procent. ‘Stadium 1-3 wil zeggen dat we grote tumoren en/of uitgebreide uitzaaiingen in de lymfeklieren zien. We onderzochten de verschillen in de uitkomst tussen patiënten die na de gebruikelijke operatie, alleen lokale bestraling van de borst of de borstwand kregen en patiënten bij wie daarnaast ook regionaal de omlig­

gende klierstreken werden bestraald. Bijna twintig jaar na de start en na gemiddeld ruim tien jaar behandeling van de patiën­ ten, kunnen we enkele belangrijke conclu­ sies trekken. In de uitgebreider, regionaal, bestraalde groep zien we minder terugkeer van kanker. Niet alleen in de directe omge­ ving, maar vooral op verdere afstand in het lichaam. Dit laatste wijst erop dat we niet alleen naar het lokale effect van de bestra­ ling moeten kijken.’ Lees meer over het onderzoek in het nieuws op www.radboudumc.nl

SEH-stickers hit op social media Om nog duidelijker te zien wie wat doet tijdens een trauma-opname bij de Spoedeisende Hulp (SEH) werken de medewerkers sinds juli met stickers op het uniform. De stickers geven aan welke functie iemand heeft, ze hebben allemaal een andere kleur. Deze effectieve innovatie werd gedeeld op Radboudumc social media waaronder Facebook en op LinkedIn en het bericht werd één van de grootste hits ooit op social media voor het Radboudumc. Bij het ter perse gaan van de Radbode had het bericht op Facebook maar liefst 79.085 mensen bereikt, waren er 1.090 likes en 64 reacties. Op LinkedIn werd het bericht 323 keer interessant gevonden en reageerden er 23 volgers. Een greep uit de reacties: ‘Misschien ook iets voor ons ziekenhuis’, ‘Briljant’, ‘Slim bedacht’, ‘Een mooi voorbeeld van hoe simpel het verbeteren van zorg soms kan zijn.’

Bezieling staat onder druk Zorgprofessionals zijn meer bevlogen dan de rest van werkend Nederland. Eén op de vijf gaat elke dag vol bezieling aan het werk. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht onder 1.200 zorgprofessionals van een ledenorganisatie en een financieel dienstverlener in de zorg VvAA. Maar waakzaamheid is geboden, want het­ zelfde aantal overweegt een carrièreswitch vanwege stress door verstikkende regeldruk en bureaucratie. Bezieling staat onder druk, vooral door de gevolgen van overheidsmaat­ regelen en bemoeienis van verzekeraars met vakinhoudelijke keuzes in de dagelijkse praktijk. Neem apothekers. Zij ervaren, net als verpleegkundigen en artsen, hoge werk­ druk. Als eerste in de zorg kregen apothe­ kers te maken met ingrijpende regelgeving van verzekeraars, die verantwoorde farma­ ceutische zorgverlening in de weg staat. Apothekers willen kwaliteit blijven leveren en accepteren een scala aan prestatieindicatoren, die jaarlijks verder opgeschroefd worden. Alles kan, niets is onmogelijk. Tegelijk verzanden ze – samen met de patiënt – in een ondoordringbaar woud van regels en komen aan hun toevertrouwde zorgtaken nauwelijks meer toe. Ook fysio­ therapeuten ‘lijden’ onder de regeldruk. Datzelfde geldt voor de Geestelijke Gezondheidszorg, die mensen niet meer de benodigde zorg kan bieden. De KoreaansDuitse hoogleraar filosofie Han stelt dat we in een samenleving terecht zijn gekomen die onder haar eigen prestatiedwang bezwijkt (De vermoeide samenleving, 2012). Deze nieuwe tijdgeest produceert guilty persons: aan het eind van de dag voelen we ons allemaal schuldig omdat we niet aan de verwachtingen hebben voldaan. Een derde van de ondervraagde apothe­ kers zou een andere baan willen hebben. Een kwart liefst binnen een jaar. Gaan we zo door of komt er weer ruimte voor bezieling?

7

8

personeelsmagazine radboudumc

Onderzoek

Anne van Kessel

Eric Scholten

IJskoude bank is

schatkist voor nieuwe kennis Vriezers vol met bloed, hersenvocht en urine. Materiaal afkomstig van patiënten en van gezonde Nijmegenaren. Samen vormen ze de enorm waardevolle verzameling van de Radboud Biobank. In de ruimte in de kelder van het P-gebouw staan veel vrieskasten. Als een onderzoeker een sample nodig heeft, zoals bloedplasma, of RNA-­ materiaal, plaatst hij eenvoudig een bestelling. Als de buisjes zijn uitgegeven, staat in het sys­ teem geregistreerd wie de samples heeft mee­ genomen en hoeveel er nog van over is. Dat is heel kort gezegd hoe de Radboud Biobank werkt. De duizenden samples die er liggen opgeslagen, afkomstig van 32.000 patiënten, vormen samen met hun klinische gegevens nu al een schat aan informatie voor onderzoek naar de behandeling en preventie van uiteen­ lopende ziektes. En dat is pas het begin. De Radboud Biobank ging in 2012 van start als eerste centrale biobank in een umc. Sindsdien bouwt het aan een collectie lichaamsmateriaal waardoor onderzoekers in de toekomst de tijd­ rovende stap van materiaal verzamelen over kunnen slaan. In de biobank worden stap voor stap bestaande collecties van afdelingen opge­ nomen. ‘Bijna iedere afdeling had wel zijn eigen verzameling vriezertjes met monsters’, zegt Dorine Swinkels, hoogleraar Experimentele

Klinische Chemie en laboratoriumbeheerder van de Radboud Biobank. ‘Daar willen we vanaf. We willen naar één overzichtelijke verzameling.’

Langs de deuren Een van de collecties die in de biobank is opge­ nomen, is de Nijmegen Biomedische Studie (NBS), die in 2000 door Bart Kiemeney werd opgezet. De hoogleraar Kankerepidemiologie moest in die tijd kort achter elkaar drie keer een groot aantal gezonde proefpersonen bij elkaar zoeken als controlegroep voor zijn onderzoe­ ken. Daarop besloot hij samen met collega’s om een groot bestand op te bouwen met lichaams­ materiaal van gezonde Nijmegenaren. Daaruit konden ze dan bij vervolgonderzoeken contro­ legroepen samenstellen, zonder elke keer opnieuw te moeten rekruteren. Bart schreef 25.000 mensen aan, bijna de helft van alle adressen in Nijmegen. ‘Mijn vrouw en haar vriendinnen gingen langs de deuren om de brieven rond te brengen. Dat was veel goedko­ per dan de 50.000 gulden die het zou kosten als we alles met de post zouden versturen. We had­

den er namelijk geen subsidie voor.’ Doel was om in iedere leeftijdscategorie van vijf jaar 500 mensen te hebben. Zowel mannen als vrouwen van 18 jaar en ouder. Het bleek een gouden greep. In totaal werden er de afgelopen jaren binnen de NBS 26.720 vra­ genlijsten afgenomen en stonden 6700 mensen bloed af voor serum, plasma en DNA. Daarmee werden verschillende referentiewaarden bepaald, zoals voor schildklierhormonen, en parame­ ters betrokken bij de ijzerhuishouding of om de nierfunctie te bepalen. Per leeftijdscategorie verzamelden de onderzoekers dit soort nor­ maalwaarden waardoor ze nauwkeuriger kun­ nen zeggen of een bepaalde gemeten waarde bij een patiënt afwijkend is.

Plaats delict Bij veel internationaal onderzoek werd de NBS als referentie gebruikt, zeker na de opkomst van het grootschalig DNA-onderzoek. ‘In totaal zijn er zo’n 160 publicaties met behulp van de NBS-data gepubliceerd, waaronder meer dan 60 keer in bladen als Nature en New England

Bart Kiemeney en Dorine Swinkels in de kelder met vrieskasten van de Radboud Biobank. ‘Hier kunnen wel honderd vriezers in. Er staan er nu elf. Het is mooi om de slinger iedere maand te zien groeien.’

10

personeelsmagazine radboudumc

#6 – september 2015

Gijs Munnichs

Journal of Medicine’, zegt Bart. ‘Binnen het Rad­ boud is de NBS bijvoorbeeld gebruikt voor het onderzoek aan de ijzerstofwisseling van Dorine en voor het ADHD-onderzoek van Barbara Franke. Mijn eigen groep heeft het gebruikt voor het opsporen van erfelijke risicofactoren voor urologische tumoren.’ ‘Internationale onderzoeksgroepen ontdekten met behulp van de NBS genen die bijvoorbeeld lengte, BMI een oogkleur bepalen’, vult Dorine aan. ‘Die oogkleurgegevens worden nu gebruikt door het Nederlands Forensisch Instituut om een daderprofiel te kunnen maken als ze DNA vinden op een plaats delict’, weet Bart. De onderzoekers hadden nooit gedacht dat hun bank zo vaak gebruikt zou worden wereldwijd.

Houtje-touwtje Door de NBS hadden de onderzoekers al veel ervaring met ‘biobankieren’. ‘Dat kwam goed van pas bij de oprichting van de Radboud Biobank’, zegt Dorine. ‘Bovendien hebben we nu binnen de Radboud Biobank naast patiëntenmaterialen de beschikking over een grote controlegroep. Dat is vrij uniek.’ Ander voordeel is dat de collec­ ties nu centraal beheerd worden, daar waren de afzonderlijke afdelingen veel tijd mee kwijt. ‘Je hebt er zelf geen omkijken meer naar en ik vind het belangrijk dat de kwaliteit goed geborgd is’, zegt Bart. ‘Het voelt alleen een beetje raar dat ik nu moet vragen om mijn eigen samples, maar dat went wel. Bovendien is het zo dat er wel akkoord aan mij wordt gevraagd als een andere onderzoeker mijn samples wil gebruiken.’ Een belangrijke functie van de biobank is ook dat je retrospectief kunt zoeken naar bijzon­ dere patiënten met zeer zeldzame ziektes. Dorine: ‘Die zijn vaak vreselijk interessant. Maar wil je er zeker van zijn dat je van die patiën­ ten materiaal hebt, dan moet je starten met materiaal van iedereen te verzamelen.’

5 VRAGEN AAN In deze rubriek stellen we persoonlijke vragen aan een medewerker die een Radboudpluim heeft ontvangen.

Zina Fejzic, kindercardioloog

‘Een dagje ruilen met iemand?

Alsjeblieft niet!’

1

Wat is je favoriete plek in het Radboudumc en waarom?

‘De echokamer op onze afdeling. Daar bekijk ik samen met de laboranten en kindercardiologen de hartecho’s. Ik werk daar met veel toewijding en plezier. Bovendien is die kamer vlakbij de poli, dus ben ik ook snel bij mijn patiënten.’

Duizenden samples met lichaamsmateriaal liggen opgeslagen in de Radboud Biobank, afkomstig van tot nu 32.000 patiënten.

2

Waar ben je trots op?

Dorine noemt ook de kwaliteit als sterk punt. ‘Een monster in een vriezer stoppen is natuurlijk niet zo ingewikkeld, maar wat daaraan vooraf gaat, wordt nog weleens onderschat. Daarnaast hadden de vriezers op de afdelingen vaak geen temperatuurscontroles en alarmsystemen die afgaan als de temperatuur te hoog wordt. Ook de opslag van data die aan de samples hangt, is nu veel professioneler.’ Het tracking-systeem van de bank laat precies zien waar een uitge­ leend sample zich bevindt en hoeveel er nog over is. ‘Eerst stond dat in allerlei verschillende Excel-files, maar dat was behoorlijk houtje-­ touwtje en dus zeer foutgevoelig’, zegt Bart. Met alle afdelingen zijn gesprekken gevoerd over het overnemen van bestaande verzamelingen in de centrale biobank. Dorine: ‘Er is heel veel belangstelling voor het overzetten. Tegelijker­ tijd starten we samen nieuwe verzamelingen. Het is een enorme organisatie.’ Langzamerhand wordt de lange gang op P-2 gevuld met nieuwe

De betrokken patiënt De Radboud Biobank is er voor en door patiënten. Zonder het vertrouwen en de deelname van patiënten is het onmogelijk een goede verzameling op te bouwen. Daarom zijn patiënten nauw betrokken bij het reilen en zeilen van de Radboud Biobank. Zo is de voorzitter van Beleidsraad Radboud Biobank afkomstig uit de kring van patiëntenvertegenwoordigers (aangesteld op aanwijzing van de CRAZ), zijn ziektespecifieke patiëntenverenigingen betrokken bij onderzoek van de afdelingen, is er een internetportal in de

Eric Scholten

maak voor donoren van de Radboud Biobank (ELSI-app) en zijn leken vertegenwoordigd in de Commissie Mensgebonden Onderzoek.  Daarmee is de privacy van de patiënt, de kwaliteit van de verzameling en de betrouwbaarheid van het daaruit voortvloeiende wetenschappelijk onderzoek gewaarborgd.

Meer informatie op www.radboudbiobank.nl. Daar vind je onder meer welke collecties van afdelingen opgenomen zijn in de biobank.

vrieskasten. ‘Uiteindelijk kunnen er wel hon­ derd vriezers in. Er staan er nu elf, maar het is mooi om de slinger iedere maand te zien groeien.’ Naast de ruimte op P-2 is er ook nog materiaal opgeslagen bij de afdelingen Gene­ tica (DNA) en Pathologie (weefsel). Uiteindelijk hoopt Dorine dat de Radboud Biobank net zo’n succes wordt als de NBS. ‘Het moet vooral veel gebruikt gaan worden. Een belangrijke uitda­ ging daarbij is dat het helemaal geïntegreerd moet worden in ons ziekenhuis. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor Epic. In de toe­ komst hoop ik met één druk op de knop te zien of een patiënt toestemming heeft gegeven voor gebruik van zijn materialen, wat hij al heeft afgestaan en welke klinische data daarbij horen.’

Patiënten Gerhard Zielhuis, directeur van de Radboud Biobank hoopt uiteindelijk naar een situatie te gaan waarin het de standaard wordt dat van een patiënt in het umc extra samples worden opgeslagen voor wetenschappelijk onderzoek. Tenzij ze daar uitdrukkelijk op tegen zijn. Bart: ‘Bij Urologie sturen we iedere nieuwe patiënt die op de poli komt naast de informatie over zijn afspraak ook een uitnodiging om deel te nemen aan de biobank. We zien dat er maar een heel klein deel is dat niet mee wil doen. De bereidwilligheid is heel hoog. De logistiek van het afnemen en verzamelen op de polikliniek, en vooral het op de juiste manier verwerken van de monsters op de laboratoria, is de uitda­ ging, niet de bereidheid van patiënten.’ Reageren? [email protected]

‘Op deze bokaal. Ik ben twee jaar op rij door de AIOS (artsen in oplei­ ding tot specialist) verkozen tot beste supervisor binnen de kinderartsen. Ik vind het ontzettend leuk om arts-assistenten te begeleiden in hun rol als profes­ sional. Ik kreeg de bokaal in dezelfde maand als de Radboudpluim. Wel wat overrompelend, al die aandacht.’

3

Wie bewonder je?

‘Mijn patiënten. Kinderen met hartafwijkingen maken zoveel mee. Op jonge leeftijd moeten ze operaties ondergaan, vaak naar het zieken­ huis terugkomen. Ongelooflijk hoe ze daarmee omgaan. Kinderen klagen niet veel. Als ze pijn hebben, is dat heel lastig voor ze. Maar is de pijn weg, dan zijn ze weer helemaal kind en zie je ze spelen en vrolijk zijn, dat is prachtig. Daar kunnen volwassenen veel van leren.’

4

Als je terug zou kunnen naar toen je 16 was, wat zou je tegen jezelf zeggen?

‘Het is moeilijk voor me om terug te gaan in de tijd. Ik kom uit Bosnië, was 21 toen de oorlog uitbrak. Het was te gevaarlijk om in Sarajevo te blijven. Als vierde­ jaars student vluchtte ik naar Nederland. Heb lang moeten wachten om in te stromen bij de studie Geneeskunde hier. Het was wennen om me de Nederlandse taal en cultuur eigen te maken. De gezondheidszorg in Bosnië was kwalitatief goed, maar ook anders. Daar geldt bijvoorbeeld: dokters wil is wet. In Nederland werk je als arts in multidisciplinair teams, zie je de patiënt als partner. Nu is dat heel normaal voor me. Als ik terugkijk vind ik dat ik het goed heb gedaan.’

5

Met wie zou je een dagje willen ruilen?

‘Wat ik ooit wilde worden, kindercardioloog, is me gelukt. Ik zou geen moment iets anders willen doen. Bovendien wil ik nog geen dag mijn vijf kinderen missen. Een dagje ruilen? Alsjeblieft niet!’

Personalia Naam: Zina Fejzic (44) Functie: kindercardioloog bij de afdeling Kindergeneeskunde Pluim verdiend op: 21 mei 2015 Omdat: ze “de basis en het cement” is voor de zorg voor kinderen met een hartafwijking. Een uitstekend behandelaar, altijd bereid om voor kinderen extra stappen te zetten. Zina is door meerdere medewerkers van de polikliniek voorgedragen voor de pluim.

11

12

personeelsmagazine radboudumc

#6 – september 2015

Zorg langs de meetlat

Gijs Munnichs

Zorg

Eric Scholten

De patiënt spreekt, wat doen we hiermee? Spiegelgesprekken, focusgroepen, speciale apps. Allerlei methoden om patiënt­ervaringen te meten. De patiënt spreekt zich uit, wij luisteren. Maar wat doen we hier vervolgens mee? Een ronde langs drie afde­lingen. ‘Het verhaal van de patiënt raakte me diep.’

‘De boodschap van de patiënt sloeg echt aan’ Spiegelgesprek: Patiënten spreken over hun ervarin­gen in de zorg. Zorgverleners mogen alléén luisteren. De patiënt bepaalt welke thema’s aan bod komen. Waar: Bij de afdeling Neurochirurgie. Patiënten die een subarachnoïdale bloeding (SAB) hebben gehad, vertelden samen met hun partners hoe zij de zorg ervaren hebben.

Mensen met een SAB – een type hersenbloeding – verkeren in acuut levensgevaar, doordat een slag­ ader in het hoofd is geknapt. De hersen­bloeding leidt tot hersenletsel zoals geheugen- of concen­ tratieproblemen. Vaak zijn patiënten nog jong, gemiddeld 50 jaar. De verpleegafdeling Neurochirurgie heeft een verbetertraject ingezet rond de ketenzorg voor SAB-patiënten. Het spiegelgesprek is daar onder­ deel van. Behalve artsen en verpleegkundigen waren ook zorg­verleners uit de revalidatiecentra en verpleeghuizen, evenals de wijkverpleging als toehoorder aanwezig.

Familie meer betrekken

Bregje Strijbos-Schiphorst, Jady Waas en Elke Buit. Aan de hand van patiëntervaringen en -feedback werkten zij, ieder op de eigen afdeling, aan verbeteringen in de zorg.

Wat veel indruk maakte op Jady Waas, verpleeg­ kundige bij Neurochirurgie, was het verhaal van een patiënt die een delier kreeg, acute verwardheid met hallucinaties. Hij vormde een gevaar voor zichzelf en zijn omgeving, en moest gefixeerd (vastgebonden) worden. ‘Achteraf snapte hij dat wel’, vertelt Jady. ‘Maar het voelde voor hem alsof hij als een kind werd behandeld en zelfs werd genegeerd. Dat vond hij nog veel erger. Zijn verhaal raakte me diep. Ook al zijn mensen verward, dan nog moet je ze goed uitleggen waarom je iets doet. Daar let ik nu extra op. Ook proberen we familie erbij te halen als iemand gefixeerd moet worden.’ Ook het verhaal van de echtgenoot van een 50-jarige patiënt sloeg aan bij de toehoorders. ‘Voor dit gezin stortte de wereld in’, zegt verpleeg­ kundig specialist Harriëtte Petersen-Baltussen. ‘Het ene moment vecht je vrouw op de IC voor haar leven. Een paar dagen later moet je als familie

Jady Waas:

‘Na het spiegel­ gesprek gingen we meteen aan de slag met verbeteringen’ nadenken over een verpleeghuis. Het kost tijd om dat te verwerken en daaraan te wennen. Die bood­ schap kwam héél duidelijk over op alle aanwezige zorgverleners.’

Direct aan de slag De zorg van Intensive Care naar verpleegafdeling en vervolgens naar verpleeghuis of revalidatie­ kliniek, én vooral de communicatie hierbij, ble­ ken verbeterpunten. ‘Na het spiegelgesprek gingen alle partijen aan de slag met verbeterplannen. We krijgen bijvoorbeeld een klinische les over het revalidatietraject, zodat we patiënten daar beter over kunnen informeren’, vertelt Jady. Harriëtte vervolgt: ‘Ook gaan we zorgverleners uit het revalidatiecentrum, en zo nodig naasten van de patiënt, betrekken bij het multidisci­ plinair overleg. Tegenwoordig maak ik op de IC al kennis met de familie van de patiënt. Zo weet ik bijvoor­ beeld of iemand na ziekenhuisopname op hen kan terugvallen. Dit is belangrijk om de zorg na het Radboudumc goed op iemands persoonlijke situatie te laten aansluiten.’

13

14

personeelsmagazine radboudumc

#6 – september 2015

Patiënt over het spiegelgesprek

‘Er is echt iets met mijn verhaal gedaan’

Nieuwe artsenvisite betrekt patiënt meer bij keuzes Focusgroep: Een onafhankelijk gespreksleider bevraagt een groep zorg­ verleners en/of patiënten gericht op een specifiek onderdeel van de zorg. De afdeling krijgt een verslag met de bevindingen. Waar: Op de verpleegafdeling EOV (Interne Geneeskunde) gaven tien patiënten zo feedback op de nieuwe manier van visitelopen. Ook groepen met verpleegkundigen en een arts deden dit.

Eerst startte de artsenvisite altijd in de artsenkamer. Daar besprak de arts met de verpleegkundige de toestand van de patiënt, om vervol­ gens het behandelplan uit te stippelen. Sinds april 2014 vindt de artsen­ visite op verpleegafdeling EOV gelijk aan bed van de patiënt plaats. Daar bespreken de arts en verpleegkundige, samen met de patiënt, de behandelmogelijkheden. Het doel: de patiënt meer betrekken bij keu­ zes rond de behandeling. Bevalt het nieuwe visitelopen? ‘De meeste patiënten gaven aan van wel’, zegt verpleegkundige Elke Buit. ‘Samen zitten we rond het bed van de patiënt, dat maakt het contact persoonlijker. Patiënten kunnen

Elke Buit:

‘Patiënten kunnen nu beter hun verhaal kwijt’ zo beter hun verhaal kwijt. Daarnaast is er geen voorbespreking meer in de artsenkamer. Een visiteronde van twaalf patiënten duurt nu 39 minuten korter.’

Privacy Verpleegkundig specialist Anke Hendriks over de focusgroep: ‘In plaats van klakkeloos doorgaan met een verandering, luisteren we goed hoe patiënten die ervaren. En passen we ons beleid zo nodig aan. Zo bleek de privacy een aandachtspunt bij de visite. Sommige patiënten hebben er moeite mee om, met andere patiënten op de kamer, over hun ziekte te praten. We attenderen ze er nu uitdruk­ kelijk op dat we ook in een aparte kamer kunnen zitten.’

Angeline van der Linden-Tax kreeg op 49-jarige leeftijd een subarachnoïdale bloeding. Ze kon in het spiegelgesprek haar verhaal kwijt. ‘49 jaar is jong om een hersenbloeding te krijgen. Gelukkig ben ik er relatief goed uitgekomen. Heb alleen concentratieproblemen. Vanuit het Radboudumc werd ik door­ verwezen naar de Maartenskliniek voor revalidatie. Maar patiënten daar hadden uitval in armen en benen, die hadden het veel erger getroffen dan ik. Ik werd er depri van. Na overleg ben ik thuis gaan revalideren. In het verslag van het spiegelgesprek lees ik dat artsen en verpleegkundigen ook echt iets doen met mijn verhaal. Ze bekijken in het Radboudumc per patiënt wat het beste vervolgtraject is. Ik ben blij dat er naar me geluisterd is. Hopelijk zijn volgende patiënten geholpen bij de veranderingen die doorgevoerd worden.’

Meting patiëntervaringen met CQ-index In mei ontvingen ruim 20.000 patiënten van het Radboudumc een uitnodigingsbrief voor deelname aan de Consumer Quality Index. Deze CQ-index geeft inzicht in hoe patiënten de zorg in ons umc ervaren: wat gaat goed en wat kan beter? De Radboudumc-brede resultaten, alsmede een vergelijking tussen umc’s, worden in september bekendgemaakt. Kijk op intranet voor de recente berichtgeving. Heb je als afdeling vragen over de CQ-index? Mail [email protected].

Bellen met kraamvrouwen

Real time feedback op de SEH Patiëntenfeedback-app: Met deze app krijg je real time feedback hoe patiënten de zorg ervaren en kun je á la minute verbeteringen oppakken. Waar: De Spoedeisende Hulp gebruikt ‘m sinds een jaar.

‘We laten patiënten zes korte vragen beantwoorden op een tablet’, vertelt SEH-verpleegkundige en operationeel manager Bregje Strijbos-­ Schiphorst. ‘We vragen hoe men het contact met het secretariaat ervaren heeft, met de verpleegkundige en met de arts. Wat zou de patiënt anders willen zien? Wat is de totale waardering van de SEH? In hoeverre raadt iemand de afdeling aan bij familie of vrienden? Bij sommige vragen kan een score van 0 tot 10 gegeven worden, andere vragen zijn open.’

Vooral praktische tips Patiënten kunnen de vragen anoniem invullen. Of zich met naam registreren. ‘Binnen drie dagen reageren we of we iets met de feed­ back kunnen doen’, aldus Bregje. ‘Ruim vijftig mensen hebben de vragenlijst inmiddels ingevuld. Dat heeft al geleid tot verbeteringen. Ik krijg de feedback meteen binnen op mijn pc. Een vrouw merkte op

Bregje Strijbos-Schiphorst:

‘Met de app kunnen we klachten en complimenten direct delen met elkaar’ dat de patiëntentoilet vies was. Dan kan ik gelijk naar de schoonma­ ker. Bleek er sprake te zijn van kalkaanslag die niet weg te krijgen was. Voor ons reden om het toilet te vervangen. Andere feedback was dat patiënten de patiëntenkamers saai vonden. Inmiddels hebben we overal tv’s om zo het verblijf te veraangenamen.’ Mensen geven praktische tips, bijvoorbeeld dat er voldoende eten verkrijgbaar moet zijn. Bregje: ‘We hebben nu extra broodjes kaas opgenomen in de automaten.’ Een andere patiënt vond het storend dat een arts drie keer een telefoontje moest opnemen. ‘Deze opmer­ king kan ik gelijk doorsturen naar de betreffende arts, zodat die kan kijken of hier iets aan te doen is’, vervolgt Bregje. ‘Ook kan ik com­ plimenten doormailen naar collega’s. Zo deel je die patiëntervarin­ gen met elkaar en weet je waar patiënten waarde aan hechten.’

Per jaar bevallen vijftienhonderd vrouwen in ons umc. Marij Strijbosch, verpleegkundige bij Verloskunde, belt iedere vrouw na de bevalling op hoe ze de zorg ervaren heeft. ‘Ik wacht drie weken, als de eerste hevige emoties zijn geland. Dan kunnen vrouwen met iets meer afstand kijken hoe ze de zorg ervaren hebben’, vertelt Marij. ‘Aan de telefoon kun je dieper ingaan op iemands verhaal, meer dan bij een enquête. Deze gesprekken leveren input voor verbeteringen. Zo zijn bijvoorbeeld de opname­ gesprekken verbeterd, is de begeleiding bij borstvoeding aangescherpt en zorgen we dat de moeder ’s middags goed haar rustmoment pakt.’

Nog meer manieren Patient Journey Mapping is een methode om dieper in te gaan op de ervaringen van patiënten in het gehele zorgpad én het “levenspad”. Via open vragen achterhaalt een onafhankelijk gespreksleider de behoeftes, emoties, indrukken, gevoelens en ervaringen van patiënten. Wat inspiratie geeft om de zorg te verbeteren of hervormen. Bijvoorbeeld Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie paste deze methode toe bij schisispatiënten. Nog een methode: World Cafe. In een caféachtige setting met wisselende tafelbezettingen spreken mensen met verschillende functies elkaar over een onderwerp. Patiënten namen bijvoorbeeld met medewerkers en andere partijen deel aan een World Cafe over de inzet van vrijwilligers in het umc.

Meer weten? Of aan de slag? Spiegelgesprekken, focusgroepen, Patient Journey, World Cafe en de pilot Patiëntenfeedback-app worden begeleid door adviseurs van adviesgroep Procesverbetering & Innovatie (PVI). Wil je als afdeling deze instrumenten gebruiken om de zorg te verbeteren? Mail [email protected]

Reageren? [email protected]

15

16

personeelsmagazine radboudumc

BOUW

#6 – september 2015

Willem Andrée

EGM Architecten en Suzanne Holtz Studio

Masterplan Radboudumc 2025

Psychiatrie: warm en healing

Naar een compact

Radboudumc

De oude gebouwen van Chirurgie achter houten schot­ten, het gebouw van Psychiatrie dat een tweede leven krijgt, en de hoofdentree een facelift: er zijn nogal wat werkzaam­ heden op het Radboudumc-terrein. Bouw­directeur René Bleeker over de huidige situatie en een tipje van de sluier van het Masterplan Radboudumc 2025.

De bouwdirecteur staat inmiddels anderhalf jaar aan het roer van het pro­ jectbureau Bouwzaken en vertelt dat het Masterplan het Radboudumc com­ pacter moet maken en klaar voor de toekomst. Veel verouderd vastgoed wordt daarbij stapsgewijs gesloopt. ‘Ik begrijp dat medewerkers zullen den­ ken: moeten die gebouwen echt weg? Dat moet omdat we zien dat de kosten in de zorg nog steeds hoger worden en de budgetten lager. We zien ook dat technologische ontwikkelingen tot andere zorg en tot ander onderzoek en onderwijs leiden. We zullen daarom in de toekomst het aantal dure zieken­ huismeters efficiënter moeten gaan gebruiken. Op dit moment is er te veel gebouwoppervlak we gaan daarom reduceren, verduurzamen en optimali­ seren. In de eindsituatie dus geen 1,5 kilometer lang terrein – de as – meer, maar een compact ziekenhuis aan een as van slechts zo’n 300 meter.’

Privacy, daglicht, natuur en een menselijke maat. Het nieuwe Psychiatrie-­ gebouw is volgens deze en meer zogenoemde Healing Environmentprincipes ingericht. De kliniek wordt op de oude locatie vlakbij de volwassenen psychiatrie van het GGZ en de jeugdpsychiatrie (Karakter) omgebouwd tot een Psychiatrisch-Medische Unit (PMU) met een Intensive Care op de gesloten afdeling. Voor patiënten met zeer complexe problematiek zijn er acht bedden, centraal gelegen in de kliniek. René: ‘Voor patiënten hebben de healing principes een positief effect. Het bieden van privacy zorgt bijvoorbeeld voor minder stressoren, daglicht geeft een gevoel van tijd en plaats en het interieur kan zorgen voor een positieve stemming.’

Voorbereiding sloop: strippen en ontmantelen

Huidige hoofdingang: eerst facelift dan bouwen

100.000 Belangrijk onderdeel van het plan is dat zorg, onderzoek en onderwijs ruimtelijk meer geïntegreerd worden dan nu, met veel aandacht voor ont­ moeting. René: ‘Dan zijn er geen “buitenbeentjes” meer. De zorgafdelingen die nog in Oost en West zitten, worden met het toekomstige gebouw S in het hart van het Radboudumc gehuisvest (zie kader Voorbereiding sloop).’ Wat zien we nu al gebeuren in het Masterplan? René: ‘We zijn met diverse projecten bezig, alle onderdeel van het Masterplan. Zo zijn we begonnen met slopen om gebouw S te kunnen realiseren. We zijn de renovatie van het Onderwijsgebouw aan het voorbereiden. We willen dat project naar voren halen om straks niet twee grote bouwstromen voor de huidige hoofd­ingang te hebben. We gaan een nieuwe ingang Oost maken en de afdeling Psychiatrie wordt op dit moment up-to-date verbouwd. We denken na over de toekomst van het Studiecentrum en we willen de Radboud Manier van Werken toepassen in het Bedrijvencentrum. Ook gaan we de huidige hoofdentree en de kiss and ride aanpassen. Als we klaar zijn met het complete Masterplan zal er ongeveer 100.000 vierkante meter minder René Bleeker gebouwoppervlakte zijn.’  Reageren? [email protected]

Nieuw onderwijsgebouw verbindt

Rust, eenheid en kwaliteit: die woorden staan centraal bij het opknappen van de hoofdingang. René: ‘We vinden dat de huidige hoofdingang niet uitstraalt wat we willen uitstralen als Radboudumc. De realisatie van het S-gebouw met een nieuwe hoofdingang moet in 2020 klaar zijn. In de tussentijd pakken we de huidige entree aan. We maken de routing logischer dan nu het geval is, frissen het restaurant en het winkeltje op, maken meer inschrijfbalies, verplaatsen het Voorlichtingscentrum en passen de receptie aan. Ook pakken we de verkeersproblemen rondom de ingang aan.’

Over enkele jaren zal aan het Geert Grootplein gebouw S verrijzen: een groot gebouw dat (in het hart van het Radboudumc) onder meer de hoofd­entree, de kliniek en de polikliniek van de beschouwende afdelingen gaat huisvesten. Om hiervoor ruimte te maken zullen de leegstaande gebouwen naast de hoofdingang (M307 en M317) worden gesloopt. René: ‘In april is de voorbereiding van de ontmanteling gestart. Eerst worden de gebouwen gestript, we saneren het asbest en we leggen belangrijke leidingen om. Daarna starten we met de daadwerkelijke sloop, die begin 2017 gereed moet zijn.’

Het Onderwijsgebouw tegenover de hoofdingang ondergaat een gedaante­ wisseling. René: ‘Het wordt een ontmoetingsplaats voor zorgprofessionals, onderzoekers, medewerkers en studenten. Zij kunnen er werken, ont­ moeten en elkaar inspireren. Er komen restaurants, studie- en conferentie­ mogelijkheden, alles ondersteund door hightech ict-voorzieningen. Het wordt veel meer dan nu een visitekaartje van het Radboudumc.’

Kijk ook op intranet voor nog meer informatie over de bouwprojecten: portal.umcn.nl/projecten

17

18

personeelsmagazine radboudumc

#6 – september 2015

Zapservice

Jannie Meussen

In deze rubriek het persoonlijke verhaal van onze ‘academische’ patiënt en de reactie van zijn of haar behandelaar.

Radboudumc intranet informeert over ontwikkelingen in huis. Voor wie het online nieuws niet heeft gevolgd, een korte update van de opmerkelijkste berichten.

Samen nóg beter: waardevolle tips

Radboud Researchers’ Night

Zie, hoor, proef & voel technologie achter wetenschap Ervaar als bezoeker hoe technologie wetenschap beïnvloedt. Over hoe tweets je leeftijd verraden, hersen­ onderzoek als kunstvorm en een app die helpt bij een gezondere leefstijl en kankerpreventie. Georganiseerd door

Het Radboudumc bereidt zich onder de naam Samen nóg beter voor op de accreditatie Joint Commission International (JCI). Eind juli bezocht JCI-programmamanager Henk Greuter van het Academisch Medisch Centrum (AMC) ons umc om zijn ervaringen te delen vanuit het AMC. Hoog­ leraar en lid van het programmateam Thijs Merkx liep met hem mee over diverse afdelingen waaronder Hematologie, Psychiatrie en de dialyse. ‘Hij heeft ons gewezen op waar de beoordelaars van JCI op letten. Hoe richten wij de medicatiekamer in, hoe scheiden we medicijnen, hoe gaan we om met verloopdata? We hebben waardevolle tips gekregen.’ Welke? Lees op intranet alles over Samen nóg beter en het volledige verslag van het bezoek van Henk Greuter.

DE PATIËNT

Mirella Boot

de Radboud Universiteit, LUX en het Radboudumc. LUX (Nijmegen), 25 september, 20.00-01.00 uur, € 7,50 (studenten: € 5,00). Meer informatie op intranet of op www.radboudresearchersnight.nl

VGZ op co-assistentkrukje Geen alledaagse aanblik tijdens het consult van neuroloog en Principal Clinician Bas Bloem met één van zijn patiënten. De bestuursvoorzitter van VGZ Tom Kliphuis zit op een klassiek co-assistentkrukje in de hoek van de ruimte te observeren en te luisteren naar het verhaal van de patiënten. Onder de naam Meet & Greet bezoeken medewerkers van zorgverzeke­ raar VGZ het Radboudumc en andersom. Uit alle lagen van de organisatie nemen ze bij elkaar een kijkje in de keuken. Begin augustus ontving de hoogleraar de bestuursvoorzitter. Bas: ‘Het viel Tom Kliphuis op dat voor de patiënt bij ons is, die vaak al door veel mensen gezien en gehoord. En dat onderzoeken die al in een ziekenhuis zijn gedaan, elders worden herhaald. Er is en andere inrichting nodig zodat er een meer naadloze overgang komt. Dat kan bijvoorbeeld door verwijzers en ziekenhuizen samen verantwoordelijk te laten zijn voor het zorgproces.’ Lees meer over het bezoek van de topman van VGZ op intranet.

Op tijd ingrijpen

Arco Ooms: 'Lastig is vooral dat mensen niet aan mij zien dat ik een slecht zicht heb.'

Oog in oog

met gentherapie Arco Ooms (53) uit Utrecht ging er altijd vanuit dat hij de erfelijke oogaandoening Stargardt had. Vorig jaar bleek uit DNA-onderzoek in het Radboudumc echter dat hij een andere aanverwante oogaandoening heeft: kegeldystrofie. ‘Vanaf mijn twaalfde ging ik minder goed zien, ik heb nu nog maar een gezichtsvermogen van 10 procent. Kegeldystrofie is een progressieve erfelijke oogziekte die de lichtgevoelige cellen in het centrale deel van het netvlies, de macula, aantast. Eigenlijk het omgekeerde van koker­ zien. Ik zie recht voor mij heel slecht en naar de zijkanten iets beter. Ik herken geen gezichten, kan niet lezen wat er op straatnaambordjes staat of op producten in de supermarkt. Daar moet je mee leren leven, want het is niet te corrigeren met een bril. Aanpassen is me goed gelukt. Ik kon geen architect worden – wat mijn grootste wens was – maar leidt als gids nu stu­ denten en bezoekers rond langs de moderne architectuur van Utrecht. Ik kan niet autorijden, maar wel fietsen. Tegenwoordig zitten er inge­ bouwde hulpmiddelen in een iPad en iPhone: met Google Map en Streetview kan ik mij bij­ voorbeeld heel goed bewegen op onbekende plekken. Ik ben dit jaar alleen door Japan gereisd

en heb in Tokyo de marathon gelopen. Lastig is vooral dat mensen niet aan mij zien dat ik een slecht zicht heb. Ik heb altijd mijn eigen weg gezocht, kende zelfs geen enkele slechtziende. Pas vier jaar geleden, toen mijn gezichtvermogen echt slechter werd, heb ik contact gezocht met de Maculavereni­ ging en ben daar inmiddels bestuurslid. Zo ben ik in contact gekomen met professor Carel Hoyng van jullie ziekenhuis. We organiseren met hem elke twee jaar een voorlichtingsdag in het Radboudumc. Dan zit de zaal vol met ouders en kinderen. Daarbij laten jullie onderzoekers ook zien, met welke projecten zij bezig zijn. Ieder­ een kijkt reikhalzend uit naar het moment dat ze de ziekte kunnen behandelen met gen­ therapie, om zo in een vroeg stadium ernstige slechtziendheid of blindheid te voorkomen. Ik ben blij dat er voor de generaties na mij een behandeling komt.’ 

‘Er melden zich hier jaarlijks zo’n 50 nieuwe kinderen met een progressieve erfelijke oogziekte. Stargardt komt het meeste voor. Deze ziekte openbaart zich meestal rond het tiende jaar en kan binnen vijf tot tien jaar tot ernstige slechtziendheid leiden. Er is nog geen behandeling voorhanden. Sinds twee jaar kunnen we met DNA-onderzoek wel veel sneller en beter diagnosticeren. Volgende stap is nu de gentherapie, waar­ bij je met een naald onder in het netvlies een gemodificeerd virus inspuit. Door dit bij kinderen te doen, voor het kwaad geschiedt, kun je de achteruitgang van het zicht mogelijk stoppen. Met dieronderzoek is al vastgesteld dat het werkt en veilig is. Wij gaan hier nu meewerken aan een paar trials, die uniek zijn voor Nederland en Europa. Bij ongeveer zes kinderen gaan we in één oog gentherapie toepassen, zodat je ook ziet wat het effect is. Ik wil echter geen valse hoop wekken, we staan nog aan het begin. Het duurt nog zeker drie tot vijf jaar voordat we weten of deze behandeling daadwerkelijk effectief is. Dat zou natuurlijk wel geweldig zijn voor deze patiënten.’

Carel Hoyng hoogleraar Maculadegeneratie

19

20

personeelsmagazine radboudumc

RONDVRAAG

#6 – september 2015

Willem Andrée

Michiel Moormann

Wat doe jij met patiënten met een

ongezonde leefstijl? Ruim veertig procent van de medisch specialisten wil het recht hebben om behandeling te weigeren aan mensen die zorg nodig hebben vanwege hun ongezonde leefstijl. Tenminste: dat blijkt uit een onderzoek van het tv-programma Brandpunt onder 1.500 specialisten in Nederland. Hoe denken onze medewerkers daarover? We vroegen drie collega’s en een medewerker van VGZ hoe zij omgaan met patiënten die roken, te veel alcohol drinken of te weinig bewegen.

‘Wij moeten het goede voorbeeld geven’ Nicoline Hoogerbrugge, hoogleraar Erfelijke Kanker en Principal Clinician ‘Drie jaar geleden zat er een jonge vrouw tegen­ over mij waarbij signalen waren voor erfelijke borst- en eierstokkanker. Ze zei dat ze er alles aan wilde doen om kanker te voorkomen en wilde zelfs haar borsten preventief laten ampu­ teren. Maar ondertussen rookte ze, was ze te zwaar en sportte ze niet. Wat doe je dan? Zeggen: “Wat denkt u wel, ik ga u niet behandelen?” Nee, dat nooit. Ze realiseerde zich niet hoe ongezond ze bezig was. Je moet doorvragen naar de levens­­ stijl en optimaal ondersteunen bij noodzakelijke leefstijlaanpassingen. Dat te weinig bewegen en overgewicht ook tot kanker kan leiden, dat weten veel mensen nog niet. En dat bewegen de prognose bij de behandeling kan verbete­ ren. Tot slot vind ik dat wij het goede voorbeeld moeten geven: bijvoorbeeld dat je als arts niet rookt en wel de trap neemt. Ik hoor zeker niet bij de veertig procent die een behandeling wil weigeren als een patiënt ongezond leeft.’

‘Met weigeren schiet je niks op’ Mariëlle Hartzema-Meijer, verpleegkundige secundaire preventie bij hart en vaatziekten ‘Met alleen weigeren, schiet je niks op. Belang­ rijk is dat je mensen alternatieven meegeeft, verwijst naar betrouwbare informatiebronnen en naar waar patiënten ondersteuning kunnen krijgen om hun ongezonde leefstijl te verande­ ren. Want veel draait om kennis. Mensen den­ ken vaak dat ze gezond leven, omdat hun omgeving dezelfde leefstijl heeft. Ze weten niet dat als je meer beweegt, je sneller herstelt. Of dat roken het herstel van wonden vertraagt. Ik probeer patiënten te coachen bij een leefstijl die voor hen haalbaar is. Stel dat iemand geen

abonnement voor een sportschool kan betalen. Wat kan wel? Ook als mensen niet het vermo­ gen hebben te veranderen, moet je ze onder­ steuning bieden. Denk aan roken, vergeet daarbij niet: dat is een harddrug. Je kunt als hulpverlener niet zeggen: u moet stoppen en dan verder niets doen. Verwijs ze door naar de huisarts of vertel ze dat ze gebruik kunnen maken van een praktijkondersteuner. Willen kan iedereen, maar het volhouden is moeilijk, daar heb je echt ondersteuning in nodig.’

‘Er is onvoldoende bewijs’ Evert van Leeuwen, hoogleraar Medische Ethiek ‘Dat het soms lastig of niet leuk is patiënten met een ongezonde leefstijl te helpen, ontslaat art­ sen niet van hun zorgplicht. Uitgangspunt in de moderne geneeskunde is dat je alle mensen helpt: dus ook patiënten die ongezond leven. Daarnaast: levensstijlgeneeskunde is een nieuw vak waarbij er vanuit wordt gegaan dat patiën­ ten door gezonder te leven sneller herstellen. Maar is dat zo? Daar is nog maar weinig goed onderzoek naar gedaan. In de VS zijn bijvoor­ beeld vijfduizend proefpersonen met diabetes, overgewicht en hartproblemen geholpen om gezond te leven en om af te vallen. Conclusie: intensieve verandering en afvallen, had bij deze groep niet tot gevolg dat de problemen met het hart minder werden. Bovendien: wat gebeurt er bij intensieve verandering? Wijzig je eet- en ont­bijtgewoontes maar eens, dat is voor velen

heel moeilijk en er gebeurt dan van alles met het lichaam. Er is dus kortom in veel gevallen onvol­ doende. Ik pleit voor meer onderzoek naar de samenhang tussen een gezonde leef­ stijl en herstel bij ziekten zoals obesitas met inachtneming van de kwaliteit van leven.’

‘Geen behoefte aan belerende boodschap’ Monique Schmidt, zorgvernieuwing, coöperatie VGZ ‘Wij willen onze verzekerden niet vertellen wat ze wel of niet mogen doen. Uit onderzoek dat wij hebben gedaan onder onze klanten blijkt zelfs dat die geen behoefte hebben aan een belerende boodschap. Bovendien mogen wij wettelijk ook geen onderscheid maken. We kunnen klanten wél objectief informeren en mensen stimuleren gezonder te leven, dat past ook bij onze zorg­ plicht en maatschappelijke rol. We zijn pilots gestart om mensen te helpen hun levensstijl te veranderen met voeding, beweging en gedrag. We willen ook graag beter snappen wat een patiënt meemaakt in of tijdens zijn zorgproces en wat zorgprofessionals doen. Daarom is er nu bij onder meer bij het Radboudumc het pro­ gramma Meet and Greet. Medewerkers van VGZ mogen meelopen met zorgverleners tijdens hun werk. Zo leren we elkaar kennen, zien wij patiënten in hun zorgproces en ontstaat weder­ zijds begrip. Het is onze taak goede zorg te organiseren voor onze klanten wanneer die nodig is en bij te dragen aan het voorkomen dat mensen in de zorg terecht komen.’ 

Meepraten? Kijk op Yammer en zoek naar de groep van de Radbode. Nog geen account op Yammer? Ga naar www.yammer.com en maak snel en eenvoudig met het Radboudumc-­emailadres een account aan.

Reageren? [email protected]

21

22

personeelsmagazine radboudumc

#6 – september 2015

COLLEGA’S Mooie woorden horen bij een jubileum of afscheid. Deze pagina’s staan er vol van, speciaal voor al die collega’s die iets te vieren hebben.

25 jaar in dienst Willem Teunissen Verpleegkundige

‘Willem is een creatieve duizendpoot die altijd nét iets meer doet voor de patiënt. Onderwijs is een van zijn passies; hij haalt het beste in mensen naar boven.’ Jacqueline van den Brink, operationeel leidinggevende verpleegafdeling Nierziekten

Jacqueline Goedhart Verpleegkundige

‘Jacqueline draagt de plastische chirurgie een warm hart toe. Wij waarderen Jacqueline om haar enthousiasme, relativeringsvermogen, flexibiliteit en haar humor. ’ Danielle Kremers, hoofdverpleegkundige Neurochirurgie/ Plastische chirurgie.

Marijke Hogenkamp Researchmedewerker

‘Marijke neemt de tijd om patiënten goed te informeren over eventuele deelname aan een wetenschappelijke studie. Ze denkt mee hoe processen beter en efficiënter kunnen. Menig onderzoeker maakt dankbaar gebruik van haar hulp.’ Barbara Janssen, teamleider Trialbureau Radiologie & Nucleaire geneeskunde

Maria Bex Verpleegkundige

‘Maria is een vraagbaak voor menig collega. Ze werkt met rust en plezier en staat altijd open voor de wensen van de ouders van onze kwetsbare baby’s.’ Karin Frank, verpleegkundig teamleider afdeling neonatologie

Juliet Pouwels-de Zwart Verpleegkundige

‘Juliet is een goedlachse, collegiale en gedreven collega met een warm hart voor de patiënten, en ze staat voor hoog­waardige zorg!’ Fred van Middelkoop, operationeel manager C5-west

HET MOMENT Annemiek Polman

Henriette Janssen

Ellen Geerards

Verpleegkundig specialist

Administratief medewerker

Verpleegkundig specialist

‘Persoonsgerichte zorg werd door Annemiek al voorbeeldig in praktijk gebracht voordat het in ons ziekenhuis als strategisch speerpunt werd benoemd. We gunnen haar dat ze dit werk met evenveel passie en inzet blijft doen.’ Luuk Hilbrands, afdelingshoofd Nierziekten

‘Henriette is aanspreekpunt voor alle vragen omtrent administratie en Epic. Haar gedrevenheid kenmerkt zich onder andere door haar OC-kandidatuur en deelname aan diverse projecten.’ Luc Knap, zorgmanager poli Heelkunde en Helene van Dam, teamleider poli Heelkunde

Eliska de Winter

Sharon Giesbers

‘Altijd vanuit de patiënt denkend en met een holistische visie werkt Ellen op het snijvlak care en cure. Shared discision making is bij haar in goede handen! Haar enthousiasme en energie is een voorbeeld voor collega’s.’ Luc Knap, zorgmanager poli Heelkunde en Helene van Dam, teamleider poli Heelkunde

Verpleegkundige

Senioropleider Health Academy

‘Als coach en leidinggevende, op gebied van methodische beroepsuitoefening, hygiëne- en infectiepreventie, maar vooral als toegewijde kinderverpleegkundige mogen wij al die tijd genieten van haar inzet, loyaliteit en deskundigheid.’ Henriëtte Kessler-Wijnen, verpleegkundig teamleider Neonatologie

Mirella Eimers-Jansen Senior teamleider

‘Mirella is bevlogen, kritisch en een waardevolle collega. Ze begint een nieuwe uitdaging als verpleegkundig specialist longziekten. Wij wensen haar daar heel veel succes bij.’ Marijke ten Dam, hoofd verpleegafdelingen UCCZ Dekkerswald

Wim Schreurs Orthopeed

‘Wim stond aan de wieg van het Radboud Expertcentrum voor Heupprothesiologie. Zijn baanbrekend onderzoek is internationaal erkend. Wij kennen Wim vooral als een hardwerkende, bescheiden man met een geweldig gevoel voor humor en een mooi accent.’ Karin Pol, bedrijfsleider, en Albert van Kampen, hoofd Orthopedie

Miel Linders Verpleegkundig specialist

‘Sharon is een gedreven en ontwikkelingsgerichte vakvrouw met veel verantwoordelijkheidsgevoel en hart voor haar collega’s, klanten en cursisten.’ Dimitri van Overbeek, hoofd PAO Heyendael/sectie bijscholing

40 jaar in dienst Erny Meij-van Kesteren Hoofd projectmedewerkers Health Academy

‘Erny voelt zich erg betrokken bij klanten en collega’s. Een rots in de branding. Ze is een zeer gewaardeerde collega voor wie binnen en buiten de organisatie veel waardering en bewondering is.’ Dimitri van Overbeek, hoofd PAO Heyendael/sectie bijscholing

Heleen Lintz-Luidens Verpleegkundig consulent

‘Wat Heleen typeert, is haar tomeloze enthousiasme, gepassioneerdheid, toewijding en meer dan 100 procent inzet voor patiën­ ten. Ze hielp veel patiënten door moeilijke perioden, waarvoor ze haar heel dankbaar zijn. En de afdeling ook!’ Ellen Zwijnenberg, chef de policlinique Radiotherapie

Lia Schalkwijk Datamanager

‘Binnen de kinderneurologie zorgt Miel met zijn manier van samen­ werken ervoor dat kinderen, ouders en medewerkers altijd het vertrouwen hebben in de kracht van het kind. Als Miel in de buurt is, gebeurt er altijd wat. Miel, bedankt!’ Gidi van Neerven, hoofd poli Neurologie

‘Lia is een gedreven medewerker van het datacentrum en de clinical research unit. Ze heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel, oog voor detail en zet zich actief in om werkprocessen te verbeteren.’ Thea van Gaalen, projectcoördinator Reumatische Ziekten

Magda Reawaruw

Wijnand Ubbink

Dick Koppers

Secretaresse

Verpleegkundige

Stafmedewerker

‘Magda is vraagbaak en aanspreekpunt en geeft persoonlijke aandacht aan iedereen die dit nodig heeft. We danken haar voor haar warme betrokkenheid en toegewijde inzet.’ Bé Wieringa, afdelingshoofd Celbiologie

‘Door zijn expertise en rustige uitstraling creëert Wijnand voor patiënten en collega’s een groot gevoel van veiligheid. Als geen ander is Wijnand in staat om mensen zichzelf te laten zijn.’ Jacqueline van den Brink, operationeel leidinggevende E22/Nierziekten

‘Dick coördineert, met enorme vakkennis, de bouwschoonmaak, ongediertebestrijding en glasbewassing. Dick, hopelijk kunnen we nog jaren genieten van je rust en nuchtere kijk.’ Jackelien Barelds, manager schoonmaak & servicedesk a.i.

In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring tijdens hun werk in het Radboudumc. Dit keer Gerry van Beuningen, avond- en nachthoofd. Over hoe anders zij naar haar eigen ziekenhuis keek toen haar moeder hier werd opgenomen.

Met pensioen Hetty Kuiper-Detmers Voedingsassistent

‘Eind augustus was Hetty 40 jaar in dienst. Per 1 september gaat ze met pensioen. Wij gaan een fantastische collega missen. Altijd lekker recht door zee, met veel humor en een warm hart voor de patiënt.’ Angelique Stokkermans, operationeel Manager Food & Beverage

Jella Broeren Logistiek medewerker

‘Na ruim 47 jaar gaat Jella genieten van haar pensioen. Als logistiek medewerker textielvoorziening was zij voor velen een bekend gezicht. We gaan haar enorme inzet, deskundigheid, enthousiasme, maar ook gezonde kritische noot ontzettend missen!’ Marieke Janssen, operationeel manager Supply Chain Management

Wil Buitenhuis Witsiers Sterilisatiemedewerker

‘Wil is een uitstekend sterilisatiemedewerker. Haar kennis en inzet worden door collega’s en klanten zeer gewaardeerd. Het zal vreemd zijn om afscheid te moeten nemen van iemand waar je al zo lang mee samenwerkt.’ Ron Vredebregt, operationeel manager Centrale Sterilisatie Afdeling (CSA)

Ineke Wouters Kinderfysiotherapeut

‘Vele patiënten, ouders en medewerkers van het kinderziekenhuis hebben Ineke leren kennen als een harde werker en een prettige collega. Wij wensen Ineke en haar gezin een heel mooie tijd na haar pensionering.’ Sander Geurts, afdelingshoofd Revalidatie, en Marlou Essink, sectiehoofd Fysiotherapie

Meer mooie woorden lezen? Ga dan naar intranet voor uitgebreidere loftuitingen. (Kijk onder Nieuws bij Jubileum en Afscheid.)

De beste leerschool was voor verpleegkundige Gerry van Beuningen het moment dat ze zelf aan het bed van haar moeder zat. ‘Ik besefte opeens dat die andere kant heel anders voelt.’ ‘Het is al ruim 10 jaar geleden dat mijn moeder hier werd opgenomen. Opeens sta je niet met de thermometer en bloeddrukmeter bij de patiënt, maar als dochter en mantelzorger. En dan ervaar je alles zo anders. Mijn moeder had een tumor aan haar stuit. Ze had ontzet­ tend veel pijn, kon amper zitten. De bestraling om de pijn te verzachten zou met haar zwakke hart tot een hartstilstand kunnen leiden. “Wilt u nog gereanimeerd worden”, vroeg de arts haar tijdens een gesprek. Een vraag die vaak routine­matig wordt gesteld. Opeens zie je wat dat met iemand doet. Mijn moeder reageerde totaal niet. Niet naar de arts, ook niet naar ons. Ze sloeg volledig dicht. Een dag sprak ze er met geen woord over, en toe zei ze opeens: “Kom maar met die bestraling en laat me maar gaan als het misgaat.” Wij overrulen patiënten vaak met deze vraag, die over leven en dood gaat. Ik realiseer me nu veel meer wat de impact voor hen is.

Ik was tijdens de opname van mijn moeder voortdurend in mijn hoofd aan het switchen. De ene keer keek ik door de bril van verpleeg­ kundige, de andere keer als dochter. Ik weet hoe belangrijk wondverzorging is, maar ik zag ook hoe mijn moeder leed onder het elke dag weer te moeten douchen. “Is dat wel nodig?”, vroeg ik de verpleegkundigen, het is zo pijnlijk en vermoeiend voor haar. “Laat het maar aan mij over”, zei een verpleegkundige. Laat het maar aan mij over, die woorden zijn bij mij blij­ ven hangen. Hoe vaak redeneren wij verpleeg­ kundigen – met alle goede bedoelingen – vanuit ons eigen perspectief? Ik betrap mezelf er ook op. Tien jaar geleden was dat heel gewoon. Ik ben zo blij dat wij hier de wensen van patiënten en hun familie steeds meer leidend laten zijn.’ 

Jannie Meussen

iStockphoto

COLOFON Radbode is het personeelsmagazine van het Radboudumc en verschijnt 9 keer in 2015 Redactie Willem Andrée, Jannie Meussen, Gijs Munnichs, Michiel ter Laan (hoofd­­redacteur). Contentcommissie Miranda Bennink, Mirjam van Dijk-Jager, Gerben Ferwerda, Miranda Heijser, Marja Jillissen, Bart Kiemeney, Lotje de Laat, Annie Moedt, Angela van Remortele, René Bindels, Marloes de Vink en Jessica Vogel Aan dit nummer werkten mee Mirella Boot, Wilma Göttgens, Anne van Kessel, Paul Lagro, Michiel Moormann, Eric Scholten en John Wijbenga Contact [email protected] of (024) 818 66 82 Correspon­dentie vragen over bezorging via [email protected]. Concept en realisatie ZB Communicatie & Media i.s.m. Martijn Ubink en Modderkolk Grafische Projecten Advertenties Bureau van Vliet, (023) 571 47 45 of [email protected]. Oplage 12.000 exemplaren. De volgende Radbode verschijnt op 9 oktober 2015.

23

24

personeelsmagazine radboudumc

ACHTEROP

Jannie Meussen

Paul Lagro

In deze rubriek stapt een medewerker achterop de fiets bij een collega. Uit nieuwsgierigheid, want op de werkvloer komen ze elkaar niet tegen.

Dit keer springt Sharon Giesbers (senior­ opleider sectie Bijscholing Radboudumc Health Academy) achterop bij kinder­ chirurg Bas Verhoeven. Vanaf 1 septem­ ber coacht hij eerstejaars studenten, die begonnen zijn aan het nieuwe curriculum van Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen. Sharon: ‘Wat ga je doen als coach?’ Bas: ‘Ik bege­ leid een groep van acht studenten Geneeskunde. Het gaat erom het beste bij hen boven te halen door hen wegwijs te maken in het zelfsturend leren. Ze leren zichzelf als persoon kennen en gaan op zoek naar hun talenten terwijl zij direct al veel patiëntencontacten hebben.’ Sharon: ‘Hoe gaan jullie hen helpen met dat zelf­ sturend leren?’ Bas: ‘Door het onderwijs enkel op te hangen aan vaste doelen, haal je niet het beste bij studenten boven. We willen hun eigen nieuwsgierigheid meer aanspreken. Hen uitdagen ook het hooghangende fruit te pakken. Ik ben ervan overtuigd dat je daarmee betere artsen en onderzoekers aflevert. Professionals die lerend blijven, op onderzoek uit gaan en goed kunnen samenwerken.’ Sharon: ‘Voldoende voorbereid op de nieuwe functie?’ Bas: ‘Ik ben in Maastricht zelf opgeleid met probleemgestuurd onderwijs en heb als kinderchirurg eerder masterstudenten begeleid. Ervaring of niet, de training die we onlangs met de veertig nieuwe coaches hebben doorlopen was verfrissend. Met filosofische gesprekken over hoe je studenten zelfsturend krijgt, tot het aanreiken van praktische tools hiervoor. Je gaat op zoek naar ervaringen die er voor de student toe doen. Eyeopener hierbij was de boodschap dat je emotiewoorden moet aangrijpen. Pas dan komen mensen in beweging.’ Sharon: ‘Wat is de reden dat je dit doet?’ Bas: ‘Ik heb voor het specialisme Kinderchirurgie gekozen, juist ook om de communicatie met ouders en kinderen. Ik ben intrinsiek geïnteresseerd in de ander, nu met de student als partner. Hun frisse blik is ook verrijkend voor mezelf.’ Wil jij ook bij een collega achterop? Laat het weten via [email protected]

Bas

Sharon