Zo Betaalt. Nederland 2015

Zo Betaalt Nederland 2015 Voor het eerst sinds 2011

Nederlanders positiever

Zo Betaalt ­Nederland is een special ­ van CreditMind magazine van GGN

Ontslag niet langer grootste reden ­inkomensdaling

Vooral mannen kijken positief naar toekomst economie

Driekwart van de jongeren staat nooit rood

waarom

Zo betaalt Nederland?

in dit nummer

voor woord

Sociaal wenselijk

GGN

Richard de Bruijn is manager huurincasso bij Woonstad Rotterdam ‘Onderzoeken naar betaalgedrag volg ik sowieso met interesse. Het is tenslotte mijn vak: ik ben binnen de organisatie van A tot Z verantwoordelijk voor het incassotraject. De onderzoeksresultaten van Zo B ­ etaalt Nederland gebruik ik om me aan te ­spiegelen. In hoeverre bevestigen die resultaten wat ik zelf ook al constateer? Of zijn er signalen van toekomstige ontwikkelingen waar ik alvast rekening mee kan houden? Vanzelfsprekend spits ik die toe op de categorieën huurders waarmee wij te maken hebben. Dat zijn niet degenen die het ’t eerst merken in de portemonnee als de economie weer aantrekt. Het is een gevoelige categorie: mensen die veelal in een overlevingsmodus zitten en hulpverleners ­toelaten als dat sociaal wenselijk is. Maar die ze ook net zo hard weer wegbonjouren als de druk van bijvoorbeeld een gerechtelijke procedure a ­ fneemt. Ook in ons huurdersbestand kom je de spenders tegen. Wij maken niet voor niets het ­onderscheid tussen nietwillers en nietkunners. Ik wil maar zeggen: het blijft lastig in deze sector de juiste afweging te maken. Maar dit soort onderzoeken kan zeker helpen bij het treffen van de juiste maatregelen.’

‘Voor GGN is iedereen van waarde. Daarin staan we niet alleen onze opdrachtgevers bij, onze klanten dus, maar ook de debiteuren, de klanten van onze klanten. Als full service creditmanagement organisatie zijn we in staat om oplossingen te bieden en advies te geven over de inrichting van creditmanagement ­processen. Zo Betaalt Nederland, het onderzoek dat we jaarlijks in samenwerking met het Nibud en met Motivaction uitvoeren, is een belangrijk instrument voor ons. Het geeft ons en onze klanten inzicht in het betaalgedrag in Nederland. Dit is nodig want het betaalverkeer is enorm veranderd de afgelopen jaren. Voor consumenten is het lastig om het overzicht te houden op inkomsten en uitgaven. Dat heeft mede te maken met de voortschrijdende digitalisering, maar ook met de veelheid aan verleidingen waaraan consumenten blootstaan. Mensen helpen bij het managen van hun geldstroom hoort ook tot onze taken, evenals het adviseren en begeleiden. Deze hulp kunnen we bieden via GGN Bewindvoering BV: een dochter van GGN, maar met een volledig zelfstandige bedrijfsvoering. Preventie is, net als incasseren, heel belangrijk. Wij zien dat als een vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen.’

Richard de Bruijn Manager Huurincasso

2

Zo Betaalt Nederland 2015

De psyche achter wanbetalen

Voor het eerst sinds 2011

Nederlanders positiever

Alex Grobbee Annemarie van Gaal: ‘Ik noem het klaagzangers’

Zo betalen… Anny Schilder en Jan Keizer

Chris Oomen (DSW): ‘Je moet mensen tegemoet komen’

Zo Betaalt Nederland is een special van CreditMind van GGN

Ontslag niet langer grootste reden inkomensdaling

Vooral mannen kijken positief naar toekomst economie

Christien ­Cordewener (GGN)

(GGN)

jaargang 7 nummer 2 september 2015

Driekwart jongeren staat nooit rood

‘De grote klappen vallen in de groep die de aansluiting op de arbeidsmarkt kwijt is.’

Zo Betaalt Nederland 2015

‘Organisaties zouden meer aan ­preventie moeten doen.’

10

Uit het onderzoek Zo Betaalt Nederland 2015 blijkt dat er een trendbreuk is met voorgaande jaren. Nederlanders zijn voor het eerst sinds 2011 positiever over de economie en hun eigen financiële positie. In deze special vindt u alle belangrijke uitkomsten van het onderzoek. Diverse GGN-ers geven hun visie of vertellen over de soms weerbarstige praktijk. Draait u het magazine om, dan leest u de reguliere CreditMind. Met ook daarin heel veel nieuws uit Zo Betaalt Nederland.

Zo Betaalt Nederland

Budgetcoaching?

Vertrouwen in de toekomst

Consumenten staan niet te trappelen. In elk geval is onafhankelijkheid van de coach een voorwaarde.

Al met al zijn Nederlanders positief ­gestemd.

12 Verder Inkomen Betaalproblemen Hulpvraag en preventie Zo betaalt Jan Keizer

september 2015

14

16

Martin van Loon Bestuursvoorzitter GGN

4 8 12 20

3

inkomen

Meeste inkomens stabiel

Jongeren hebben het relatief goed Ruim de helft van de bevolking kan goed rondkomen van zijn inkomen. Dat is meer dan in voorgaande jaren. Het aantal huishoudens dat meer inkomen kreeg, is het afgelopen jaar gestegen. Voorzichtig tekent zich een kentering af. Nederlanders zien het afgelopen jaar zonniger in dan de jaren daarvoor. Het is een licht positieve teneur die uit het onderzoeksrapport Zo Betaalt Nederland 2015 spreekt. Dat optimisme blijkt ook uit het percentage respondenten dat zegt goed met het huidige inkomen rond te kunnen komen. In 2015 geeft 52 procent van de respondenten aan dat zij goed kunnen rondkomen, in 2013 en 2014 gold dat voor minder dan de helft. Voor het eerst sinds 2011 is het aantal huishoudens, waarvan het inkomen is gestegen, toegenomen. Het aantal huishoudens waarvan het inkomen achteruit is gegaan, is gedaald. Voor de meeste huishoudens (56 procent) bleef het inkomen in de afgelopen twaalf maanden stabiel.

Dalers en stijgers De mensen die er meer dan gemiddeld op vooruit ­gingen, verdienen bovenmodaal, zijn hoogopgeleid, werken in loondienst of zijn zelfstandig, hebben een eigen huis of zijn jonger dan 35 jaar. Vooral die ­laatste groep (de jongeren) zag een opwaartse lijn in het inkomen. Het profiel van de mensen die er meer dan gemiddeld op achteruit gingen, staat daar lijnrecht tegenover. Zij hebben vaker een inkomen dat beneden het modaal ligt, zijn laagopgeleid, niet piepjong meer, werkloos en wonen in een huurwoning. Aan de hand van de resultaten is het mogelijk de ­contouren te schetsen van de Nederlander die meer dan gemiddeld de kans loopt om zijn rekeningen niet te betalen:

• Hij of zij is onnadenkend in het uitgavenpatroon (‘spender’) • Tekort op de rekening is reden van niet betalen Het beeld van de Nederlander die meer dan ge­middeld vatbaar is voor betaalproblemen is bijna identiek. Alleen wijkt die qua leeftijd (45-54 jaar) enigszins af. De achteruitgang in inkomen is de reden voor het betaalprobleem.

Oorzaken Stijging van loonbelasting en premies worden ­vooral genoemd als reden voor inkomensdaling. Tegelijkertijd is het percentage dat die verklaring geeft aanzienlijk afgenomen sinds 2013: van 38 naar 19 procent. Andere terugkerende oorzaken zijn: verlaging of stopzetting van de uitkering, ziekte of arbeids­ ongeschiktheid, minder uren werken, VUT of pen­ sionering. Jongeren tot 35 jaar zijn gemiddeld minder

Is uw huishoudinkomen het afgelopen jaar ­­ gedaald of gestegen?

• Hij of zij woont in een huurwoning • Het inkomen is beneden modaal • Leeftijd ligt tussen de 25 en 55 jaar • De afgelopen twaalf maanden was er een inkomensdaling • Hij of zij is werkloos

4

Zo Betaalt Nederland

september 2015

5

Lukt het om rond te komen met uw ­huishoudinkomen?

Heeft u een financiële buffer voor onverwachte uitgaven?

cijfers & zo

3

%

gaan verdienen omdat ze minder zijn gaan werken. Degenen die het inkomen zagen groeien, hebben meestal een salarisverhoging gekregen. Anderen ­gingen meer uren werken, ze kregen promotie of een beter betaalde baan elders.

Uitgavenpatroon De meeste mensen hebben goed zicht op hun uitgaven­ patroon; 41 procent zegt zelfs precies te weten waar het geld naartoe gaat. Dat percentage vertoont door de jaren heen een duidelijke, opgaande lijn. Vooral werklozen, mensen met een inkomen dat beneden modaal ligt en huurders behoren tot die groep. Het percentage dat niet weet hoeveel er per maand wordt uitgegeven (zes procent), blijft door de jaren heen constant. Respondenten met een lager inkomen en degenen die zeggen dat ze niet goed kunnen rondkomen, ­spreken meer dan gemiddeld de verwachting uit dat zij minder gaan uitgeven. Het leeuwendeel uit die groep (84 procent) is dan ook van plan te gaan bezuinigen.

Bezuinigen Van de geraadpleegde Nederlanders zegt 64 procent in het afgelopen jaar te hebben bezuinigd, 66 procent is van plan dat (ook) dit jaar te gaan doen. De helft van hen heeft één of meer belangrijke uitgaven ­uitgesteld. De meesten bezuinigen vooral op uitgaan, kleding en luxe artikelen. Jongeren tot en met 24 jaar (50 procent) en hoog­ opgeleiden (44 procent) hebben vaker dan gemiddeld (36 procent) niet bezuinigd. In de laatste groep leeft, meer dan bij anderen, de verwachting dat de ­uit­gaven zullen stijgen. Dat ligt voor de hand: zij ­hebben ook meer te besteden. En voor jongeren geldt doorgaans: weinig vaste lasten.

Buffer In het onderzoek van 2015 is voor het eerst naar de hoogte van het spaarsaldo gevraagd. Voorgaande

6

jaren werd alleen in kaart gebracht of mensen ­spaarden, niet hoeveel. Van de respondenten heeft 44 ­procent geen of nauwelijks een financiële buffer: 26 procent heeft niks achter de hand, 18 procent heeft minder dan 2.500 euro gespaard. Een meerderheid (53 procent) heeft meer dan 2.500 euro; drie procent weet niet wat het spaarsaldo is. Van de spaarders kan 33 procent beschikken over een bedrag groter dan 10.000 euro kleiner dan 25.000 euro. Slechts veertien procent heeft meer dan 25.000 euro op de spaarrekening.

Op de vraag: kunt u rondkomen van uw huidige huishoudinkomen? antwoordt drie procent: ‘Beslist niet’. Het percentage dat denkt ook de komende twaalf maanden beslist niet te kunnen rondkomen, is even groot. In deze categorie zijn laagopgeleiden en werklozen oververtegenwoordigd. 9% zegt net niet te kunnen rondkomen en 35% maar net.

€ 480

Vooruit kijken en reserves opbouwen Gerjoke Wilmink, directeur van het Nibud: ‘Wat me opvalt, is dat zoveel mensen nauwelijks een financiële buffer hebben. Dat geldt voor bijna de helft in het onderzoek – dat is nogal wat. En een kwart heeft zelfs helemaal niks achter de hand. Ik vind dat ronduit zorgelijk, want dat b ­ etekent dat er bijna niks mag misgaan. Als de wasmachine ineens kapot gaat, het dak gaat lekken of er moet een nieuwe auto komen, is er dus geen spaarpot om dat op te vangen. Grote uitgaven waar niemand op zit te wachten, maar je kunt er wel rekening mee houden. Ik zou graag zien dat mensen meer vooruit ­kijken en reserves opbouwen. Als er dan een onvoorziene rekening moet worden b ­ etaald, hoeft dat niet meteen rampzalig te zijn.’

Zo Betaalt Nederland

Voor het eerst sinds 2011 is het percentage huishoudens waarvan het inkomen steeg toegenomen. Dat percentage nam af in 2012 en bleef tot 2014 gelijk. De gemiddelde ­stijging bedraagt 480 euro per jaar. In 2014 was dat 348 euro.

35

Jongeren tot 35 jaar vallen in positieve zin op als het om de groei van het netto inkomen gaat. Zij g ­ even ook meer dan gemiddeld aan dat ze ­verwachten dat de uitgaven nog verder stijgen. In geval van inkomens­daling: dat kwam meer dan gemiddeld voort uit de keuze om minder te gaan werken.

61

%

Mensen met een bovenmodaal inkomen hebben hun inkomensstijging in 2015 vaker dan gemiddeld (61%) te danken aan een salarisverhoging. In de categorie ‘modaal’ worden als redenen voor de stijging vooral g ­ enoemd: beter betalende functie en meer arbeidsuren.

15

%

Ontslag van één van de partners in het huishouden is niet langer de belangrijkste reden voor een inkomensdaling. Vorig jaar gaf nog 23% dat aan als oorzaak, nu is dat 15%. Stijging van loonbelasting en premies zijn de redenen die het meest worden ­genoemd. Andere redenen zijn: minder ­uitkering, ziekte of arbeidsongeschiktheid.

€ 456 € 25.000 Ten opzichte van vorig jaar zagen minder huishoudens hun inkomsten dalen. In 2014 ging het om 26% van de respondenten, dit jaar om 23%. De gemiddelde daling van het huishoudinkomen bedraagt 456 euro, vorig jaar was dat 427 euro.

september 2015

Van de respondenten die zeggen te beschikken over spaargeld heeft 14% 25.000 euro of meer op de spaarrekening staan. Maar liefst 44% heeft geen spaargeld of minder dan 2.500 euro. Hoogopgeleiden, werknemers, zzp’ers, ­gepensioneerden en bezitters van een koop­woning sparen meer dan gemiddeld.

7

betaalproblemen

Heeft u de afgelopen maanden wel eens een rekening te laat betaald?

Te laat betalen, rood staan en ervaring met incassobureaus of deurwaarders zijn indicatoren voor ­(dreigende) betaalproblemen. Daar is vanzelfsprekend nog geen sprake van wanneer een rekening incidenteel blijft liggen en de betaling vervolgens keurig ­binnen afzienbare tijd wordt voldaan. We spreken van betaalproblemen wanneer mensen niet in staat zijn te voldoen aan financiële verplichtingen binnen de gestelde termijn. Het beeld rondom betaalproblemen is positiever dan in voorgaande jaren. Een trendbreuk tekent zich af. Niet alleen is het aantal Nederlanders dat te laat een rekening heeft betaald, gedaald. Degenen die te laat betaalden, deden dat minder frequent dan voorheen. Iets soortgelijks geldt voor rood staan: iets meer ­respondenten gaven aan dat ze niet rood stonden, terwijl het bedrag dat mensen rood staan (gemiddeld 519 euro): meer is geslonken ten opzichte van ­afge­lopen jaren. Bovendien is de groep met betaal­ pro­blemen in 2014 kleiner geworden en leeft binnen die groep vaker de gedachte dat de p ­ roblemen van ­t ijdelijke aard zijn.

Trendbreuk tekent zich af

Zorgverzekering nog steeds als laatste betaald

Te laat

Nederlanders stonden in 2014 minder vaak rood en betaalden minder vaak te laat. De groep met betaalproblemen is kleiner geworden. Bovendien denken meer mensen dan voorheen dat die problemen binnen afzienbare tijd zijn opgelost. 8

Zo Betaalt Nederland

Bijna zeventig procent van de Nederlanders geeft aan in het afgelopen jaar nooit een rekening te laat te hebben betaald. Een kwart betaalde soms te laat en zeven procent regelmatig. Van de te-laat-betalers zegt ­veruit de grootste groep, 66 procent, dat het één tot vijf keer in het jaar is voorgekomen. Dat is eenvijfde van de bevolking. Van alle te-laat-betalers heeft 27 procent op het moment van de meting nog een openstaande ­rekening. Hoe groot het bedrag is dat nog openstaat,

september 2015

Ik heb het afgelopen jaar uitgaven uitgesteld

‘Bijna zeventig procent van de Nederlanders geeft aan in het afgelopen jaar nooit een r­ ekening te laat te hebben betaald’ kan meer dan de helft van hen niet benoemen. Voor de meeste mensen is een tekort op de rekening de belangrijkste reden om te laat te betalen, ‘vergeten’ wordt ook vaak genoemd. Zowel jongeren als ouderen onderscheiden zich in positieve zin: zij zeggen vaker dan gemiddeld dat ze in 2014 geen enkele keer te laat betaalden.

Zorgverzekering De laatste jaren is de top drie van rekeningen die te laat worden betaald min of meer dezelfde gebleven. De zorgverzekering wordt het vaakst te laat betaald. Op nummer twee komen de zorgverleners (ziekenhuis, huisarts, fysiotherapeut) en op een gedeelde derde plaats staan gemeentelijke heffingen en energie. De huishoudens met een inkomen minder dan modaal wijken enigszins af. In die categorie delen de zorg­ verleners de tweede plaats met huur of hypotheek. Als mensen zich eenmaal schuldig maken aan te laat betalen, is de kans groot dat ze dat doen bij meerdere leveranciers/schuldeisers. Van de respondenten zegt 55 procent dat ze meer dan één type rekening te laat hebben betaald in 2014. Meer dan twee soorten ­rekeningen te laat betalen, deed 29 procent en 15 procent meer dan drie types. Degenen die de zorgverzekering te laat betaalden, betaalden ook vaak de huur of hypotheek ­

9

(27 procent) en de energierekening (29 procent) te laat. Bij ontoereikend saldo voor alle rekeningen ­k rijgen huur of hypotheek, energie en zorgverze­ kering bij de meeste mensen prioriteit. Ouderen en ­jongeren maken andere keuzes. Huur (hypotheek) staat bij hen minder vaak of minder hoog in de top drie. Een ­verklaring zou kunnen zijn: ouderen hebben hun hypotheek al afbetaald, veel jongeren wonen nog bij hun ouders. Nog een positief signaal: waar zeventig procent van de ondervraagden daadwerkelijk alle rekeningen (op tijd) betaalde, verwacht 74 procent dat in het ­komende jaar te blijven doen.

Rood staan Het verschil met vorig jaar is weliswaar minimaal, maar meer mensen geven dit jaar aan dat ze nooit rood staan (46 in 2014 en 48 procent in 2015). ­Tegelijkertijd is de kleine groep die continu of regelmatig rood staat sinds 2013 verder gekrompen. ­Diezelfde dalende – lees: positieve – lijn is terug te zien in de mediaan. Het bedrag van 250 euro geeft het midden van de verdeling aan. Met andere woorden: vijftig procent van de respondenten staat minder dan 250 euro rood en vijftig procent staat meer dan 250 euro rood. Vorig jaar was het bedrag nog driehonderd euro en het jaar daarvoor 350 euro. Gemiddeld ­stonden Nederlanders in het afgelopen jaar 519 euro

cijfers & zo

rood. Dat bedrag zegt – in tegenstelling tot de ­mediaan – w ­ einig omdat de invloed van extreme uitschieters groot is.

Betaalproblemen Voor het eerst sinds vier jaar is er een lichte daling geconstateerd: minder mensen hebben betaal­ problemen. Dat mag tot optimisme stemmen, maar voor de groep die het moeilijk heeft, blijft de situatie zorgelijk – al ervaart het merendeel die situatie als ­t ijdelijk en onder controle. Veel respondenten geven aan dat ze wakker liggen van de problemen, ze ­denken er liever niet over na en hebben moeite met het aflossen van de schuld. In de meeste gevallen zijn de problemen een gevolg van een terugval in het inkomen. Ziekte, ontslag, scheiding, salarisverlaging, minder werk: deze ­redenen worden veel genoemd als oorzaak. Het percen­tage dat ‘te hoge vaste lasten’ aankruist als reden voor de betaalproblemen is opvallend gestegen sinds vorig jaar.

7

Incasso Zeven procent van de respondenten is het afgelopen jaar in aanraking geweest met een incassobureau of een deurwaarder. Dit is één procent meer dan in het jaar daarvoor. Rekeningen van de zorgverzekering belanden het vaakst bij een incassobureau.

Staat u wel eens rood op uw betaalrekening? Tering naar de nering Alex Grobbee, gerechtsdeurwaarder en vestigingsmanager van GGN: ‘In het dagelijkse leven zie ik ook de tekenen van herstel, zeker, maar als deurwaarder merk ik er nog niks van. De mensen die zwaar in de problemen zijn geraakt, zijn daar nog niet een-twee-drie uit. Een klein deel lukt dat al wel, gelukkig. Dat zijn ­mensen die genoegen nemen met een veel lager welvaartsniveau – ik vind dat opvallend. Ik zie dat trouwens ook bij ondernemers om me heen, dat ze de tering naar de nering zetten. Die grote auto is ­ingeruild voor een tweedehandsje. Wat ik daarnaast waarneem in de praktijk: de grote klappen vallen in de groep die de aansluiting op de arbeidsmarkt kwijt is. Het zijn bijvoorbeeld de vuilnismannen die ­vervangen zijn door robotics en de oudere werknemers die geen antwoord hebben op de specifieke vragen van de markt. De verzakelijking eist zijn tol, dat is treurig om te constateren. Des te belangrijker dat we die mensen zo goed mogelijk helpen.’

10

Zo Betaalt Nederland

% Van de respondenten is 7% in aan­raking geweest met een incassobureau of een deurwaarder, 1% meer dan in 2014.

18-24 jaar Rood staan komt onder jongeren in de leeftijdsgroep 18-24 jaar het minst voor: 76% zegt nooit rood te staan. Bijna de helft van de bevolking (46%) staat nooit rood, terwijl 5% continu rood staat en 10% regelmatig.

13

%

Betaalproblemen komt voor bij 13% van de Nederlanders. Van hen zegt 3% grote problemen te hebben. Toch is in grote lijnen het aantal betaal­problemen voor het eerst in vier jaar licht gedaald. Vorig jaar had 15% betaal­ problemen.

Kleine helft

Bijna de helft van de ondervraagden (46%) wijt het te laat betalen aan een ­tekort op de rekening. ‘Vergeten’ (31%) wordt daarna het meest g ­ enoemd, ­gevolgd door ‘gemakzucht’ (9%). Voor hoger opgeleiden is vergeten vaker dan ­gemiddeld de reden en voor ouderen (55-77 jaar) een t­ ekort op de rekening.

september 2015

32

%

Het percentage mensen dat in het afgelopen jaar wel eens een rekening te laat heeft betaald, is gedaald: 32% tegenover 36% in 2014. Daarvan zegt het leeuwendeel soms te laat te betalen, 7% doet dat regelmatig.

28 procent Achteruitgang in huishoudinkomen is de belangrijkste oorzaak voor de problemen (28%). Dat is al jaren zo. ‘Onverwachte tegenvallers’ wordt een stuk minder ­genoemd dan vorig jaar: 12% tegenover 2%. Meer mensen wijzen nu te hoge vaste lasten als oorzaak aan: 2% tegenover 16%.

51%

Het aantal mensen dat erop rekent dat de moeilijkheden van tijdelijke aard zijn, is de laatste twee jaar significant toegenomen: 51% nu tegenover 40% in 2013. Toch zijn de zorgen er niet minder om. Meer mensen dan vorig jaar geven aan dat ze wakker liggen van de problemen of er liever niet over nadenken.

11

hulpvraag en preventie

Zou u gebruik maken van budgetcoaching?

Al zijn de meeste mensen positief gestemd en is het aantal Nederlanders dat problemen verwacht sterk afge­nomen, toch blijft er een groep mensen over die geholpen zou kunnen worden met extra voorlichting en ondersteuning. Feitelijk hebben álle consumenten baat bij heldere informatie en procedures, al dan niet in een digitale omgeving. Het is algemeen bekend dat van gebruiksgemak en overzichtelijkheid automatisch een ­preventieve werking uitgaat. Enkele cijfers die er uitspringen en enigszins zorgelijk zijn: ruim eentiende van de consumenten blijkt zelfs bij benadering niet te weten welk bedrag hij/zij ­uitgeeft aan vaste lasten en bijna eenvijfde kan geen inschatting maken van het bedrag dat hij/zij vrij te besteden heeft, terwijl een zelfde aantal mensen een stijging van uitgaven verwacht. Een substantiële groep heeft nauwelijks of geen financiële buffer.

Liever bespaartips dan budgetcoaching

Bespaartips

Digitale omgeving vaak onoverzichtelijk Om betaalproblemen te voorkomen en mensen met schulden bij te staan, bieden bedrijven en instanties onder meer budgetcoaching aan. Onafhankelijkheid van de coach blijkt voor ­velen een voorwaarde. 12

Zo Betaalt Nederland

Aan de mensen die het afgelopen jaar wel eens te laat betaalden, is gevraagd of zij ondersteuning ­zouden willen in het geval van achterstanden, en op welke manier. Veruit de meesten zien daarvan af: 62 procent wenst geen ondersteuning. In de lijst met concrete suggesties – een budgetcoach, digitale ondersteuning, voorbeeldbrieven die aan schuldeisers kunnen worden verstuurd – werd het ontvangen van bespaartips het meest aangekruist; 12 procent van de 38 procent die welwillend tegenover hulp staat, heeft daar oren naar.

­ ensen die wel ondersteuning hebben, krijgen die M vooral van familie en vrienden. Een enkeling maakt gebruik van een boekhouder of een vrijwilliger.

Budgetcoaching Bedrijven die hun klanten behulpzaam willen zijn bij hun financiële administratie en het inlopen van achterstanden, bieden vaak budgetcoaching aan. In het onderzoek is gekeken of daar behoefte aan is. 48 procent van de respondenten geeft aan geen gebruik te zullen maken van een dergelijk aanbod, 19 procent voelt er alleen iets voor als het om een onafhankelijke coach gaat. Van de mensen die nu geen assistentie krijgen, zegt 46 procent best hulp te willen van een budgetcoach.

Ik zou willen dat elke rekening per mail zou worden gestuurd

Familie Respondenten met een betaalprobleem kregen de vraag voorgelegd of zij structureel hulp krijgen bij hun financiële administratie en het oplossen van schulden. 67 procent zegt geen hulp te hebben.

september 2015

13

cijfers & zo

Heeft u structurele hulp bij de financiële ­administratie of het aflossen van schulden?

‘Bijna iedereen juicht het toe als er keuze is in de manieren waarop betaald kan worden’

34 Het voorkomen van leed Christien Cordewener, teamleider en gevolmachtigde van GGN ­Bewindvoering BV

Online Ontwikkelingen op het gebied van social media gaan snel en digitale betaalmogelijkheden zijn divers. De vraag is hoe respondenten betalingsverkeer online ervaren. De meeste mensen (52 procent) – vooral ­jongeren en laagopgeleiden – zeggen m ­ inder overzicht te hebben over kosten en abon­nementen door de ­digitale omgevingen van bedrijven. Een minderheid (45 procent) kijkt regelmatig op ­websites van ­bedrijven, het zijn vooral mannen en jongeren die dat doen.

E-mail of post Bijna iedereen juicht het toe als er keuze is in de manieren waarop betaald kan worden. Een grote groep (47 procent) ziet graag dat alle rekeningen per e-mail worden verstuurd. Toch is het percentage dat zegt rekeningen per e-mail sneller te betalen dan rekeningen in de brievenbus een stuk kleiner (34 procent).

Betalingsherinnering Betalingsherinneringen leiden doorgaans tot ­onmiddellijke actie: 81 procent van de respondenten betaalt nog diezelfde dag zijn rekening. Ongeveer veertig procent zou als reminder graag een sms of een Whatsapp ontvangen rondom het verstrijken van de betalingstermijn. Dit geldt iets meer dan gemiddeld voor ­mannen, laagopgeleiden en de leeftijdscategorie 18-24 jaar.

14

‘Organisaties zouden meer aan preventie moeten doen. Daarmee kan veel leed ­worden voorkomen. Dus: tijdig problemen signaleren en in gesprek blijven met de klant. Op basis daarvan kun je informeren, adviseren en zo nodig doorverwijzen. Bij GGN Bewindvoering BV hebben we te maken met mensen die onder bewind­voering, mentor­ schap of curatele zijn ­gesteld. Zij kunnen tijdelijk of blijvend niet voor zichzelf zorgen. Naast mensen met geestelijke of lichamelijke beperkingen zie je de laatste jaren vooral ouderen én m ­ ensen met problematische schulden. Dat heeft te maken met maatschappelijke ­ontwikkelingen en complexe veranderingen in wet- en regelgeving. Natuurlijk heeft het de voorkeur dat de eigen kinderen de zaken waarnemen van bijvoorbeeld een moeder die dement is. Maar ook voor hen is dat ingewikkeld, dus doen ze steeds vaker een beroep op een professional. Het feit dat GGN ­Bewindvoering BV wordt uitgebreid, is mede een gevolg van die tendens. Let wel: wij zijn geen schuldhulpverleners, we ­proberen waar mogelijk zelfredzaamheid te bewerkstelligen. We willen een stabiele situatie bereiken waardoor ook ­eventueel noodzakelijke schuldhulpverlening ­mogelijk wordt.’

Zo Betaalt Nederland

% 13%

Een minderheid zegt digitale rekeningen sneller te betalen dan rekeningen per post: 34% van de ondervraagden. Toch wordt het toesturen van rekeningen per e ­ -mail door een grote groep wel op prijs g ­ esteld. Bijna iedereen wil graag zelf kunnen kiezen uit verschillende betaalmanieren.

Zuid-Nederlanders geven vaker dan gemiddeld aan dat ze in de schuldregeling zitten: 13% tegenover 7% landelijk. Zij hebben in het afgelopen jaar iets minder vaak met een incassobureau of deurwaarder te maken gehad.

Bijna de helft Van de mensen die geen hulp hebben (46%), zou best een budgetcoach ­­ in de arm willen nemen, al dan niet online. Anonieme deelname en onafhankelijkheid van de coach zijn in sommige gevallen een voorwaarde. Ook de mogelijkheid van een betalingsregeling maakt hulp van een coach aantrekkelijker.

46 67% %

Voor het eerst sinds 2011 is het percentage huishoudens waarvan het inkomen steeg toegenomen. Dat percentage nam af in 2012 en bleef tot 2014 gelijk. De gemiddelde stijging bedraagt 480 euro per jaar. In 2014 was dat 348 euro.

half Mannen en jongeren zijn relatief over­­­­­ver­tegenwoordigd (50%) in de groep respondenten die regelmatig websites van bedrijven bezoekt en gebruik maakt van online mogelijkheden. Vrouwen en ouderen doen dat minder (40%). Vooral mannen geven aan (53%) dat ze het liefst alle rekeningen per e-mail krijgen.

september 2015

Van de mensen met betaal­ problemen geeft 67% aan geen hulp te hebben bij het doen van de administratie of het oplossen van schulden. Wanneer ze wel ondersteuning hebben, komt die meestal van familie of vrienden.

% 40 Een betalingsherinnering per sms of WhatsApp rond de verstrijkingsdatum van een rekening zou 40% van de respondenten toejuichen. Een h ­ erinnering is sowieso een succesvolle prikkel: een overgrote meerderheid (81%) betaalt binnen een dag na ontvangst.

15

toekomst

Consumentenvertrouwen lijkt hersteld

Uitgesproken optimisme stagneert Nederlanders zijn al met al positief gestemd over de toekomst. Ze hebben vertrouwen in de economie én in hun persoonlijke financiële situatie. De groep die geen betaalproblemen verwacht, is gegroeid. De voorzichtig hoopvolle stemming die op veel (detail)onderdelen uit de onderzoeksresultaten van 2015 spreekt, geldt ook voor de toekomstverwachting in het algemeen. Nederlanders staan positief tegenover wat hen in het komende jaar te wachten staat – positiever nog dan een jaar geleden. Tegelijkertijd zijn er minder mensen die op een verdere opleving van de Nederlandse economie rekenen in de nabije toekomst. Het aandeel dat meent dat er nauwelijks iets zal veranderen, is juist gegroeid: van 34 naar 41 procent. Dat geeft (waarschijnlijk) aan dat het uitgesproken optimisme van vorig jaar – een duidelijke trendbreuk met de jaren ervoor – is omgebogen naar een ­nuchterder perspectief, wellicht in overeenstemming met de werkelijkheid. Het consumentenvertrouwen is na jaren van toenemend pessimisme enigszins hersteld. Wat opvalt, is een duidelijk verband tussen de ­persoonlijke situatie en de verwachting ten aanzien van de globale ontwikkelingen. Mensen die zorgeloos leven en denken dat komend jaar te kunnen blijven doen, hebben meer dan gemiddeld vertrouwen in de economie en de nabije toekomst. Degenen die er amper of niet in slagen de eindjes aan elkaar te knopen, laten zich somberder dan gemiddeld uit. Die weerslag is overigens ook van toepassing op de persoonlijke situatie: verwachtingen liggen doorgaans in het verlengde van de actuele stand van zaken (inkomen, vaste lasten, eventuele betalingsachterstand).

zien, denken veruit de meesten (66 procent) die te gaan opvangen door minder geld te uitgeven. Voor 27 p ­ rocent geldt dat ze van plan zijn het spaargeld aan te spreken.

Uitgaven Waar veertig procent ervan uitgaat dat de uitgaven volgend jaar gelijk blijven, verwacht 26 procent dat ze zullen groeien. Die toename wordt toegeschreven aan: hogere vaste lasten; beschikbaarheid van meer geld en hogere belastingen. Ook hier valt op dat de verwachting in overeenstemming is met de huidige situatie. Mensen die sowieso krap zitten, denken vaker dan gemiddeld dat ze hun uitgaven zullen

Wat gaat er volgens u het komende jaar met de ­Nederlandse economie gebeuren?

Inkomen De grootste groep respondenten (61 procent) verwacht net zoals in 2014 dat het inkomen gelijk blijft. Bijna één op de vijf – iets meer dan vorig jaar – denkt dat het inkomen zal stijgen. En 14 procent – was 15 ­procent – rekent op een daling. Ongeveer eenderde van de laatste groep schrijft die verwachte daling toe aan de verhoging van belastingen en sociale premies. Van de mensen die een inkomensdaling tegemoet

16

Zo Betaalt Nederland

september 2015

17

Van incasseren naar incasso voorkomen

Ik denk dat de crisis voorbij is

cijfers & zo

Joantine Ceelen, product development manager van GGN:

Ik ben van plan dit jaar meer geld uit te geven aan leuke dingen

gaan beperken (ze willen meer dan gemiddeld be­zuinigen). Mensen die het goed hebben, leven in de veronderstelling dat ze meer gaan uitgeven. Zij menen ook meer dan anderen dat de crisis voorbij is en zijn ook meer dan gemiddeld van plan meer geld aan leuke dingen te gaan besteden (bioscoop, uitgaan, uit eten).

‘Onderzoeksgegevens zoals deze uit Zo Betaalt Nederland, zijn belang­ rijk voor ons. Daar stemmen we onze producten op af. Als ik in het onderzoek lees dat mensen verwachten dat ze minder rekeningen te laat gaan betalen, is dat natuurlijk zeer positief. Maar dat betekent niet dat het vanzelf gaat. Bij GGN maken we in het debiteurenbeheeren incassoproces steeds meer gebruik van marketingtechnieken. Een standaard behandel­ plan is te beperkt; het traditionele proces van acceptgiro en papieren sommaties werkt niet meer. Daarom werken we met betaal­profielen, met specifieke doelgroepen. We ­proberen als het ware in het hoofd van de ­debiteur te kijken. Waarom betaalt hij niet? Is het een notoire wanbetaler of heeft hij misschien zijn baan verloren? Voor mensen die onverhoopt een achterstand hebben opgelopen, hebben we bijvoorbeeld GGN Betaalservice ontwikkeld, een flexibele manier van afbetalen. En we gaan nu bij ­woningcorporaties werken met een ‘Herinnering Vooraf’. In het algemeen geldt: we proberen in een zo vroeg mogelijk stadium ­inzicht te krijgen in de situatie en gerichter te zijn in onze benadering. Ons doel verschuift steeds meer van incasseren naar incasso v ­ oorkomen.’ Per 1 september is Joantine werkzaam als Branche Manager MKB/Online.

‘Komend jaar worden er naar verwachting minder rekeningen te laat betaald’

Betaalachterstand Nog een positieve tendens: komend jaar worden er naar verwachting minder rekeningen te laat betaald. Waar zeventig procent afgelopen jaar daadwerkelijk alle rekeningen betaalde, zegt 74 procent dat in het komende jaar te gaan doen. Een minderheid rekent erop vaker te laat te gaan betalen: 14 procent zegt iets vaker, zes procent veel vaker. Ook de groep die aangeeft geen betaalproblemen te verwachten, is significant gegroeid: van 66 naar 75 procent. Die stijging betekent een trendbreuk met voorgaande jaren, waarin steeds minder mensen ­aangaven dat ze geen problemen verwachtten. Een kanttekening daarbij: minder respondenten kozen

18

voor de optie ‘weet niet’ (van 26 procent in 2014 naar 19 procent in 2015). Op de vraag naar de omvang van de verwachte betaalproblemen, zullen die groter of kleiner zijn, laat 52 procent weten grotere problemen te verwachten. Dat is niettemin een verbetering ten opzichte van 2014 – toen zei nog 59 procent grotere problemen te verwachten. Het percentage dat uitgaat van geen ­verandering in dat opzicht, is aanzienlijk gegroeid: van 31 naar 41 procent. Een overgrote meerderheid (91 procent) verwacht in de nabije toekomst niet in aanraking te komen met een deurwaarder of een incassobureau.

8

%

In de drie grote gemeenten wordt een dubbele hypotheek vaker dan elders genoemd (8%) als verklaring voor de verwachte stijging van uitgaven. Een grote groep denkt meer geld te gaan uitgeven omdat er meer geld beschikbaar is.

Verhoging van belastingen en sociale premies wordt het meest opgegeven als reden voor een verwachte inkomensdaling. 33% van de respondenten valt onder deze categorie. Een op de vijf krijgt in de nabije toekomst te maken met een verlaging of beëindiging van de uitkering. Een andere verklaring is dat een van beide partners minder gaat werken in het komende jaar.

55-70 jaar 40 % De meeste mensen schatten in dat de economische situatie gelijk blijft de komende tijd. Verschillen tussen de leeftijden zijn minimaal. Een uitzondering vormt de groep tussen de 55 en 70 jaar. Die denkt vaker dan gemiddeld dat de economische situatie in Nederland zal verslechteren: 32% tegenover 24% gemiddeld.

15

%

Het aantal Nederlanders dat denkt meer te gaan sparen in het komende jaar (15%) is in de minderheid. De meeste mensen rekenen erop dat ze op dezelfde voet doorgaan, terwijl 29% verwacht minder te gaan sparen.

Driekwart van de Nederlanders verwacht in het komende jaar niet met betalings­ problemen te maken te krijgen. Dat is een forse stijging ten opzichte van 2014 (66%) en 2013 (64%). Daarmee is de verwachting terug op het n ­ iveau van 2011.

Zo Betaalt Nederland

33 %

september 2015

Mannen hebben een zonniger kijk op de toekomst dan vrouwen. Ze zijn positief over de economie; 40% denkt dat die verder zal aantrekken tegenover 29% van de vrouwen. Mannen (27%) verwachten ook vaker dan vrouwen (22%) – en meer dan gemiddeld (24%) – dat zij meer te besteden krijgen. Hun inkomen zagen zij het afgelopen jaar vaker stijgen (24%) dan vrouwen (17%).

€ 422 Aan de mensen die erop vertrouwen dat hun inkomen in de komende twaalf maanden zal stijgen, is gevraagd hoeveel die s­ tijging bedraagt. Gemiddeld rekenen zij op een stijging van 422 euro per jaar.

19

Zo betaalt Jan Keizer Jan Keizer was jarenlang met Anny Schilder het gezicht van BZN. De band bestaat niet meer, maar ­samen met Anny treedt hij weer op als duo en met veel succes. Toch hoeft hij het voor het geld niet meer te doen.

Geef je makkelijk geld uit? ‘Ik ben heel spaarzaam, altijd geweest. Eerst verdienen en dan pas geld uit­ geven. Of dat iets Volendams is? Ik denk eerder dat het eigen is aan mijn generatie, ik hou niet van schulden. Toen ik mijn eerste huis kocht en een hypotheek afsloot voor een behoorlijk bedrag, ben ik daar heel nerveus van geweest. Hoe ga ik dit ooit terug­ verdienen, dacht ik. Nu denk ik: ik had het hele blok moet kopen, haha.’

Sta je wel eens rood? ‘Ik sta nooit rood!’

Geef jij aan Goede ­Doelen? ‘Anny en ik krijgen heel veel aanvragen om op te treden voor een goed doel, daarin maken we elk jaar een keuze. In Volendam treden we bijvoorbeeld elk jaar op in een bejaardentehuis waar de mensen bij wijze van spreken niet eens meer weten dat ze leven.’

Moet jij nog werken voor je geld? ‘Ik heb AOW en een pen­sioen, en natuurlijk heb ik wat geld verdiend in mijn leven waardoor mijn vrouw en ik het heel prettig hebben samen. Maar ik werk nog steeds, ik wil niet achter de geraniums gaan zitten. Ik houd ontzettend van mijn vak. Samen met Anny treed ik nog veel op. In Roemenië en Zuid-Afrika zijn we als duo ont­ zettend populair. Straks gaan we weer naar Zuid-­A frika voor een toernee van zeventien dagen.’ 

Wel eens te maken gehad met een deurwaarder? ‘Ja, lang geleden. Ik was samen met een paar jongens van de band bij een ander bandlid thuis. Die betaalde de belasting altijd zo laat mogelijk en dat was fout gegaan. Voor de grap tilden die andere jongens zijn tv op: Neem deze maar vast mee. “Geen tijd voor geintjes, jongens”, zei die deurwaarder. “Ik moet nog langs twee andere ­adressen.” Bleken dat de adressen te zijn van de jongens die met de tv in hun handen stonden, haha.’

Van welke aankoop heb je spijt? ‘Ik heb op de beurs eens een enorme misser gemaakt, maar dat was goed te overzien. Je moet zoiets natuurlijk niet met je laatste centen doen!’