Complex goes Africa
Complex goes Africa Misschien weten jullie het nog niet “Complex was in Afrika”. Complex heeft de ondersteuning geboden aan de Kairohgarden foundation uit Gambia. Deze stichting zorgt dat kinderen naar school kunnen en bij hun studie worden begeleid. De stichting ondersteunt nu zo'n 100 kinderen. http://www.kairohgarden.com/index.php/kairoh-gardenfoundation Gambia ligt in West Afrika en wordt geheel omringt door Senegal. Gambia is een echt ontwikkelingsland. De elektriciteitsvoorziening in Gambia is een verhaal apart. De nationale elektriciteitsmaatschappij NAWEC levert op onregelmatige basis elektriciteit. Vanaf een uur of negen tot twee in de middag en van zeven tot twee ’s nachts heeft het land meestal stroom. De schakelaar wordt echter aan het einde van de avond weer omgezet. Van een constante energievoorziening is dus geen sprake. Tijdens de African cup wordt de elektriciteit gewoon ’s ochtends afgesloten of wat later ingeschakeld om er voor te zorgen dat de TV's (je weet wel die oude buizen TV's) ingeschakeld kunnen worden tijdens deze belangrijke voetbalwedstrijden. Een voor ons onvoorstelbare situatie. Voor Gambia een rem op de ontwikkeling. In Tanji (west Gambia) ligt Kairohgarden. Kairohgarden is een guesthouse en wordt gerund door Barbara Somers en Kawsu Sillah . De opbrengsten van het guesthouse worden in de kairohgarden stichting gestort. Kairohgarden is op een één hectare groot terrein gelegen en heeft geen aansluiting op het openbare energienet. Alle voorzieningen zoals elektra en water moeten zelf worden verzorgd. Het elektra wordt door zonnecellen opgewekt en in accusets opgeslagen. Het water wordt uit een diepe put opgepompt naar een watertorentje. Voor het oppompen worden elektrische pompen op zonnecellen gebruikt. Al jaren heeft men echter problemen met het elektra. Men heeft slechts drie uur stroom per dag, daarna zijn de accu's leeg. Ook is het netwerk dusdanig ongestructureerd dat men eigenlijk niet meer weet hoe een en ander in elkaar zit. Men heeft naast het 220 V AC netwerk een 12 V DC netwerk aangelegd. Handig als bv de converter niet meer werkt als de accuspanning te laag is. Door de 220 V pijpen lopen ook kabels voor de verlichting op 12 V DC. In de inbouwdozen zijn de 12 V DC schakelaars geplaatst. Onder de doos door lopen de 220 V kabels waaraan de 220 V schakelaars bungelen. Als je een beetje onhandig bent pak je de 220 V vol vast. Brrrrrr. Op diverse plekken op het terrein zijn zonnecellen en accusets geplaatst. Verlichting is deels afgemonteerd op bajonet en deel op schroeffitting. Een situatie die me doet denken aan “help mijn man is klusser” Samen met Perry de Jong hebben we een ontwerp gemaakt voor het centraliseren van de elektriciteitsvoorziening. In overleg met Kairohgarden besluiten we centraal op het terrein een elektriciteitshuis te plaatsen. Dit elektriciteitshuis zal plaats bieden aan de zekeringkast, de zonnepanelen, de converter en de accu's. Alle gebouwtjes zullen via een sternetwerk worden gevoed. Met groot genoegen zie ik een week voor mijn vertrek bij complex de zekeringkast afgemonteerd klaar liggen. Zes groepen van ieder 6 ampère zullen het sternetwerk bedienen. Perry toont me trots alle materialen die inmiddels in een grote doos zijn ingepakt. Als een waar expediteur weet Perry tijdig de materialen in Gambia in te voeren. Als ik op 15 januari in Gambia land staat de doos reeds op mij te wachten. De eerste dag besteed ik aan een bouwoverleg met de plaatselijke elektricien 'Kemo”. We
zijn vier uur aan het vergaderen om een duidelijk werkplan te maken. Een tekening voor de verdeling van de groepen en de belastingen wordt opgesteld. Kemo is heel tevreden. Hij heeft geen schoolopleiding gehad, maar kent wel de wet van ohm. Alleen het rekenen is wat lastig. 660 W gedeeld door 220 V levert niet meteen 3 A op. Ik zeg “3 ampere” Hij knikt en antwoord “precies wat je zegt 3 ampere” Ik reken alles nog even door. Kemo is een tijdje in Nederland geweest en heeft een paar maanden bij een installateur in Enkhuizen instructies gehad. Ik besluit alles samen met Kemo door te spreken en ook zijn locale monteurs mee te nemen in de wijze waarop iets moet worden afgemonteerd. Ik kan ze alleen maar helpen. Vol trots laat Kemo de zekeringkast zien. Hij geeft aan een ieder de instructie hoe je een schakelaar moet overhalen en in welke volgorde. We besluiten na het bouwoverleg een inspectierondje te lopen. Het elektriciteitshuisjes is nog niet echt van de grond gekomen. Geen probleem “we hebben de stenen wel alvast gemaakt”. Ik maak me hierover niet echt druk. Ik weet dat zoiets heel snel kan gaan in Afrika. Ook al het grondwerk voor het centraliseren van de bekabeling moet nog gebeuren. Zoiets kost meerdere dagen. Voor de bekabeling wordt geen grondkabel gebruikt. Men stopt plastic pijp met los draad in de grond. Geld voor de aanschaf van grondkabel is er overigens niet. In Afrika is dit dus de manier om grondkabels te leggen. Ik moet mijn Europese normen opzij zetten. Als ik dan ook kijk hoe kabels zijn afgewerkt , geen keurige las maar gewoon draad in elkaar draaien en tape erom., dan weet ik dat ik mijn doelstellingen moet bijstellen. Voor de komende week heb ik drie uitgangspunten,: standaardiseren, centraliseren en veilig maken (voor zover mogelijk) Tijdens het inspectierondje controleren we ook alle accu's en meten ze door. We selecteren de goede accu's en de kapotte accu's verwijderen we. Ik kijk met lede ogen naar de kapotte accu's. “waar zouden die hier in het milieu terechtkomen”. Eén ding is zeker een chemodepot kan ik me niet goed voorstellen. ;-)) Om wat tijd te rekken heeft men bedacht dat ik wel naar het guesthouse in Kuntaur kan. Een reis van zes uur over een afstand van 180 km. Ik heb daar niets op tegen, de reis is wonderschoon en de omgeving van Kuntaur is sprookjesachtig aan de Gambia rivier. Men heeft dan vier dagen de tijd om het grondwerk en het metselen van het huisje te voltooien. Maar voordat men het werk kan beginnen moeten we materialen kopen. Als je in Gambia iets wilt bouwen moet je zelf samen met de bouwer de inkoopjes gaan doen. Zelf hebben ze geen geld om de materialen aan te schaffen. De beroemde 10% winst op materialen kunnen ze dus ook niet maken. Dit zijn dus van die situaties waarbij een microkrediet voor een ondernemer handig zou zijn. Kemo schuift dus op de achterbank van de landrover en we rijden naar de hoofdstad om materiaal te kopen. We kopen 200 meter 1,5 kwadraat kabel rood en 200 meter 1,5 kwadraat zwart. Ik moet me echter tevreden stellen met 180 meter van ieder want alles gaat hier in yards. De elektriciteitsbuizen worden op het dak geschoven. In de winkel kijk ik mijn ogen uit. De handelaar probeert me nog een zekeringbox voor ieder gebouwtje aan te smeren. Ik bekijk de zekeringbox. 100 Ampere....tja die zal nooit afgaan achter een groep van 6 A. Ik moet Kemo overtuigen dat dit niet handig is. Hij knikt, maar ik ben er niet zeker van of hij het begrijpt. Aan het einde van de dag besluiten we de energieslurpende lampen door de 3 watt LED lampen te vervangen. Iedereen wordt ingezet. Natuurlijk heeft een ieder de instructie gekregen te kijken of de lampen ook echt branden. Binnen een uurtje zijn 80 lampen vervangen. Tevreden ga ik in mijn hangmat onder het genot van een goede borrel chillen. Na het avondeten praten we nog even na. Opeens is al het licht uit. De pikdonkere nacht neemt bezit van de omgeving. Ik maak me zorgen, hebben we een rekenfout gemaakt?
Gaan we het niet halen met de energiezuinige lampen? Ik besluit nog geen conclusies te trekken. We moeten immers nog alle accu's herconfigureren en op alle panelen afstemmen. Na een prachtige reis naar Kuntaur, wacht ook hier nog een kleine uitdaging op me. Alle bajonet fittingen wil ik vervangen door standaard schroeffittingen. In de hoofdstad zijn fittingen gekocht. De Chinese kwaliteit is schrikbarend slecht. Bij het iets te hard aandraaien van een lamp, draai je de blikken schroeffitting aan gort. Lampen draaien ook lastig in de fitting. Het is goed mikken om de schroefdraad van de fitting niet te beschadigen. Het vervangen van de buitenverlichting moet met aandacht gebeuren. Veel insecten en kruipende vriendjes hebben bezit genomen van lamphouders en e-dozen. Bij het opendraaien van een dekseltje van een doos komt me regelmatig een bewoner tegemoet. Soms moet je zelfs een doos uitbikken omdat een insect zijn huis erin heeft gebouwd. We hebben de oude lampen van Tanji meegenomen en kunnen de relatief zuinige 7 of 9 watt PL lampen nog wel inzetten. De energiesituatie in Kuntaur is overigens minder kritisch als in Tanji. Kuntaur heeft geen eigen stroomvoorziening maar is aangesloten op het elektriciteitsnetwerk van Nawec. De stroomverzorging is zeer onregelmatig. Soms is er om 2 uur 's middags al stroom. Maar je moet ook niet gek staan te kijken als de stroom pas om zes uur in de avond wordt geleverd. Na vier dagen keren we terug naar Tanji. Een reis die echt Afrikaans verloopt. Vastgelopen automotor, verder met een taxi, overvolle veerboot. (wist niet dat er zoveel mensen op een boot konden). Het wonderschone landschap en de aardige mensen maakt veel goed. In Tanji is men lekker opgeschoten met de aanleg van het huisje. Kemo heeft alle bekabeling naar het sterpunt getrokken. Er is hard gewerkt. De komende dagen gaat de metselaar het huisje verder afwerken. Samen met Kemo hang ik de zekeringkast op. De hulpjes van Kemo sjouwen de accu's van her en der naar het elektriciteitshuisje. Omdat mijn buik vandaag niet echt wil, wil ik het liefst in de hangmat liggen. Kemo is zeer teleurgesteld. “je bent ziek he`” Ik knik. In één adem vraagt hij of ik toch nog even de zekeringskast en alle leidingen kan aflassen. Ik heb het hem beloofd en ga er toch nog even twee uurtjes er tegen aan. Als een echt pietje precies las ik alle leidingen in de zekeringkast. De kabelhulsjes komen me goed van pas. Na het werk schuif ik de hangmat in. Ik vind het mooi geweest. De metselaar meldt dat er hout moet worden gekocht voor het dak. Morgen gaan we samen met hem naar de houthandel en de spijkerleverancier etc. We leggen nog wat bijpasses om in de avond nog wat elektrisch te hebben. De volgende dag is het tijd om hout te gaan halen voor het dak. Geen Nederlandse vuren panlatjes maar echt tropisch hardhouten balken vormen de basis voor het golfplaten dak. De golfplaten hebben veel weg van heel dun blik. Je kunt het met een schaar knippen, zo dun is het. Na het uitladen begint de constructeur met het timmeren van het dak. Kemo heeft inmiddels de zonnepanelen van de diverse daken gehaald en bekijkt de afzonderlijke panelen. Een is er volledig gesneuveld. Het glas is volledig gebarsten. “door het zware onweer in de regentijd” verteld Kemo me. “daar kunnen ze niet goed tegen “ Voor de zekerheid worden alle panelen doorgemeten. We zijn alweer een halve dag verder. Samen met één van Kemo's hulpjes heb ik alle straatverlichting nagekeken en van 3 Watt Led lampen voorzien. Ondertussen wordt ook de oude bekabeling van de 12 volt DC verwijderd. Leidingen worden uit de grond gehaald. Op sommige plekken loopt het water uit de pijpen. “thats africa” zegt Kemo. Met verbazing kijk ik naar de enorme hoeveelheid bekabeling die we inmiddels hebben verwijderd. Kleurcodering is niet belangrijk. Als het zwarte draad op is , knoop je gewoon een rode draad er aan vast. Bij ieder draad die ik vastpak controleer ik met spanningsmeters of ik er mogelijk aan vast blijf
zitten. Inmiddels valt de avond. Tijd voor een douche en een biertje. Aan het avondeten bespreek ik de vordering met Barbara. Ik ben nog drie dagen in Gambia en vindt dat er nu toch iets meer snelheid moet worden gezet. Tijdens ons gesprek gaat opeens de straatverlichting aan. Ik schrik, dat kan niet de bedoeling zijn. Ik had namelijk eerst nog de leidingen willen doormeten. Trots komt Kawsu aangelopen. “Ut werkt...., Kemo heeft gebeld en me gevraagd alles maar aan te schakelen., dan weten we of het werkt.” Daar ga je weer met je westerse ideeën. Gewoon doen dat is hier het credo. Na een een uurtje valt de stroom uit. De converter is in zijn thermische beveiliging geschakeld. Ik baal. Morgen toch even met Kemo bespreken. De volgende ochtend komt Kemo. Hij maakt zich niet druk en loopt naar de straatverlichting. Hij knipt een draad door en zegt “probleem opgelost” Deze verbinding hadden we niet moeten maken. Tot op heden is me niet duidelijk waar de kabel heen liep, maar het probleem is opgelost. De constructeur maakt grote vorderingen. De zonnepanelen liggen gepoetst en wel op het dak, de converter, en accu's zijn aangesloten. De buitenzijde van het huisje is aangeraapt. Ik vraag Barbara samen met me de naam COMPLEX en de datum in het nog zachte cement te schrijven. Ter versiering gebruiken we locale schelpjes. In de avond brandt over het gehele complex de straatverlichting. In de huisjes is stroom. Met groot plezier loop ik rond. Het is prachtig. Even later komt Kawsu. Zijn huis heeft geen stroom. Ik pak mijn zaklamp en meters om de storing te traceren. Een oude schakelkast blijkt de oorzaak. Omdat we de kast niet meer gebruiken besluit ik de bekabeling door te lassen. Het euvel is nu verholpen. De volgende ochtend worden de laatste storingen verholpen. Omdat het bewolkt is heeft het zonnepaneel voor de waterpomp niet goed gewerkt. Er is te weinig water in de watertoren. Het aggregaat wil niet aanslaan. Een tweede aggregaat wordt gehaald. Die slaat wel aan maar de schakelkast voor de pomp heeft er geen zin in. Ik schroef de schakelkast open en water stroomt me tegemoet. Het gehele binnenwerk is verroest en verrot. Ik besluit de kast schoon te maken en de bedrading te vervangen. Ik merk dat ook de schakelaars verrot zijn. Ach dan maar geen schakelaar en starten we de pomp door een steker in de generator te steken. Ik overbrug de schakelaars. De pomp start na een uurtje weer vlot op. In één ruimte is nog geen stroom. Alles lijkt in orde maar door het ontbreken van tekeningen (westers) moeten we lang zoeken voordat we de aanvoerende leiding hebben gevonden. Kawsu moet hiervoor op een heel stoffige zolder rondkruipen. Na veel gestommel heeft hij de ontbrekende schakel gevonden. Hij komt tevreden maar volledig vuil achter het plafond vandaan. In de avond is alles gereed. De verlichting brand en ik schakel nog wat extra licht aan. Als ik 's nachts naar de toilet moet schakel ik met plezier de verlichting aan. Iets wat bij aanvang niet kon. Er is 24 uur stroom!!! Ik ben tevreden. Mede door de inzet van Complex en de perfecte materialen is een mooi resultaat behaald. De energievoorziening is nu zelfs beter als de levering door het elektriciteitsbedrijf
Hans Schulz
Start van het E huisje
Niet naar boven kijken.......
Bouwoverleg
Kemo
kwestie van onderhoud....
sommige draden kunnen branden
oude accu's...... waar zullen die blijven ...chemische depot ???
Ik moet even slikken..
Dit paneel heeft een zwaar onweer niet overleefd
er zit voortgang in de bouw van het huisje
Inkoopjes doen. Chinese kwaliteit...
FFF nadenken wat maken we hiervan ?
Oplossing.....
Grondkabels
En nu nog het dak.....
Hout laden voor het dak
De panelen gaan het dak op
Klaar om de toevoer aan te sluiten
Klaar en wachten op het licht
Afbeelding 1: Het complex monument
