Workshop Journal Club Angst in palliatieve fase

Workshop Journal Club Angst in palliatieve fase 3e nascholing Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie

24 maart 2015 Verpleegkundig Onderzoekers Medische Oncologie (VOMO)

UMC Utrecht Cancer Center Drs. Ginette Hesselmann Drs. Danielle Zweers

Opzet workshop • Inleiding: – Situatie afdeling medische oncologie 2013

• Artikel: – Oefenen – Gestructureerde analyse artikel – Conclusies voor eigen praktijk

• Terugblik naar

Verpleegkundig opleidingsniveau

HBO / MBO

Wetenschappelijk opgeleid 3 VW 3 EBP

Afdelingssituatie 2011 • Support via leidinggevende • Academische setting

Specialisatie Oncologie

Scholingsplan palliatieve zorg Uitgangspunten: • Systematisch inzetten op verschillende symptomen in de palliatieve zorg • 5 symptomen met hoge prevalentie op afdeling Medische Oncologie • Gebruik maken van IKNL richtlijnen Palliatieve Zorg • Experts betrekken in geven van lunchbijeenkomsten (opzet altijd medisch en verpleegkundig)

Utrecht Symptoom Dagboek(USD) Symptoomregistratie

Methodiek Symptoomolympiade Symptoom Olympiade

Symptoom Olympiade

Symptoom Olympiade

atie Obstip

Pijn

ijkheid Missel

Symptoom Olympiade

Symptoom Olympiade

d

eidhei

Vermo

xie

Anore

Opzet: • Nieuwsbrief inleiding: USD symptoomregistratie afdeling (SYMPAL database)

• Lunchbijeenkomst: inhoud IKNL richtlijn • Journal club: bespreken wetenschappelijk artikel

Journal Club Definitie Wikipedia: • A journal club is a group of individuals who meet regularly to critically evaluate recent articles in the academic literature……Journal clubs are usually organized around a defined subject in basic or applied research.

J Eval Clin Pract. 2008 How to run an effective journal club: a systematic review.Deenadayalan Y1, Grimmer-Somers K, Prior M, Kumar S.

Waarom journal club?

• Voorbeeld met verbinding praktijk en wetenschap • Deskundigheidsbevordering • Terug vloeien van investering van afdeling in opleiding VW/EBP • Training vaardigheid voor VW-er/EBP-er

Format • • • • • •

Vraag vanuit de praktijk PICO  zoekstrategie bepalen Database (s) selecteren Artikel (en) selecteren Analyse en beoordeling van artikel Samen komen tot een antwoord  terug naar de praktijk

Casus Mw. Jansen • 59 jarige patiënt met gemetastaseerd pancreascarcinoom Geen ziektegerichte behandeling meer mogelijk symptoomgericht • Functionele status: sinds enkele dagen meer dan 50% van de dag in bed, ten gevolge van pijn in de buik. • Sociale status: Mw. is getrouwd, heeft 3 kinderen. • Cognitieve status: Mw. merkt dat concentratie sinds enkele dagen is verminderd sinds start opioïden.

• Emotionele status: Mw. geeft aan dat zij het proces als zwaar ervaart. Komt gespannen en onrustig over.

Casus Mw. Jansen • Inventarisatie symptomen op een schaal van 0-10  USD: – Pijn: score 10 – PRIORITEIT van patiënt – Slaapprobleem: score 6 – Droge mond: score 4 – Verstoord ontlastingspatroon: score 4 – Misselijk: score 7 – Dyspnoe: score 8 – Vermoeidheid: score 8 – Angst: score 8 – Somberheid: score 4

Casus Mw. Jansen • Vanuit thuissituatie zijn al meerdere stappen ondernomen om intensiteit van symptomen te verminderen, echter tevergeefs. • Mw. komt op de poli bij verpleegkundig specialist palliatieve zorg. • Waarom verbeteren de symptomen niet vanuit de beleving van de patiënt? Kan de ervaren angst van invloed zijn op het ervaren van fysieke symptomen?

PICO P

• Palliative care patient

I

C

O

• Relationship/ symptomdistress • Anxiety, pain

Database selecteren Overwegingen: • Pubmed: Biomedisch • Cochrane: Meta-analyses, systematische literatuurreviews • Embase: Europese literatuur op het terrein van • Welk vakgebied? farmacologie, geneesmiddelenonderzoek, onderwijs en beleid en management van de gezondheidszorg • Doel van je zoektocht? • PsycINFO: Psychologie •• Waarin je bedreven? en aanverwante Cinahl:ben Verpleegkundig vakgebieden.

Handige tips • Voor een zo volledig mogelijke zoekstrategie – Mesh/Entree/Cinahl headings termen + vrije tekst in Title/Abstract • Toewijzing wordt niet achteraf bijgewerkt. • Zit 3 maanden vertraging in.

– Limits: • Taal, datum en humans kan “veilig” gebruikt worden. • Let op bij op bijv. RCT als limit.

• Tutorials bij HELP op startpagina van databases. • Youtube • My NCBI: mogelijkheid om wekelijks op de hoogte te blijven van nieuwe binnenkomers.

PICO Pubmed PICO

Mesh terms

P: patiënt in palliatieve fase

Palliative care

I: -

-

C: -

-

O: relatie tussen angst en pijn en andere symptomen.

Anxiety Pain Symptomdistress

Vrije tekst

Relationship

Zoekstrategie

P O

Artikel selecteren • < 200 haalbaar • Selectie: – Titel – Abstract – Fulltext

• Handige tips: – Gebruik clipboard – Gebruik My NCBI

Selectie

Doel •

To evaluate

the association of the frequency and

intensity of physical symptoms and wellbeing and depression, anxiety and the combination of these disorders.

Methode • Beschrijvend onderzoek • 216 dossiers van patiënten die hebben deelgenomen aan drie eerdere studies • Patiënten mochten geen cognitieve beperkingen hebben en moesten in staat zijn om vragenlijsten in te vullen. • Leeftijd, geslacht en primaire tumor werd gemeten. • Baseline: – Edmonton Symptom Assessment System- ESAS (Utrechts symptoom dagboek)  NRS, 0-10 – Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS)

• Vergelijking tussen: Patienten met angst en depressie (HADS) en de invloed daarvan op symptomen gescoord met de ESAS.

Meetinstrumenten nader bekeken • Edmonton Symptom Assessment Scale (ESAS) oftewel Utrechts Symptoom Dagboek (USD) – Veelvuldig gebruikt binnen palliatieve zorg – Doel: volgen/monitoren van symptomen en evalueren effect ingezette interventies. – NRS 0-10 –  in studie gebruikt om frequentie en intensiteit te meten van fysieke symptomen.

Meetinstrumenten nader bekeken • Hospital anxiety and depression scale, in introductie van artikel beschreven als:

Dus: Score >7 op HADS-A = angst stoornis op basis van DSM IV criteria op basis van genoemde referentie.

Resultaten • Patiënt karakteristieken

Resultaten frequentie •

Patiënten met angst op basis van HADS scoren frequenter: – – – –

•

Patiënten met depressive mood op basis van HADS scoren frequenter: – – – –

•

Pijn Dyspnoe Misselijkheid Depressie Verminderde eetlust Slapeloosheid Misselijkheid Verminderde kwaliteit van leven

– Angst Patiënten met angst en depressive mood scoren frequenter: – Alle symptomen met uitzondering van vermoeidheid.

Resultaten frequentie • Frequentie van symptomen voor patiënten – Met en zonder angst op basis van de HADS – Met en zonder depressie op basis van de HADS – Met en zonder angst en depressie op basis van de HADS

Resultaten intensiteit •

Patiënten met angst op basis van HADS scoren hoger op: – – – – –

•

Verminderde eetlust Vermoeidheid Pijn Verminderde kwaliteit van leven Depressie

Patiënten met depressive mood op basis van HADS scoren hoger op: – Slapeloosheid – Vermoeidheid – Verminderde kwaliteit van leven.

•

Patiënten met angst en depressive mood scoren hoger op: – Veelheid aan symptomen, met name verminderde kwaliteit van leven

Resultaten intensiteit • Intensiteit van symptomen voor patiënten • met en zonder angst op basis van de HADS • Met en zonder depressie op basis van de HADS • Met en zonder angst en depressie op basis van de HADS

Conclusie • Patiënten in de palliatieve fase met angst en/of depressive mood ervaren frequenter fysieke symptomen, echter de intensiteit van deze fysieke symptomen variëren.

• Aanbeveling: – Patiënten met hoge symptoomscores op fysieke problemen zouden een screening moeten ondergaan voor potentiele angst en/of depressieve stoornis.

Beoordeling artikel • http://dcc.cochrane.org/beoordelingsformulieren-enandere-downloads  STROBE: Strengthening the reporting of observational studies in epidimology.

Beoordeling middels STROBE checklist

Discussie • Zijn deze resultaten van toepassing voor Mw. Jansen?

• Welke informatie is er nog nodig?

Discussie - beperkingen Retrospectieve data: • Data niet verzameld voor dit doel • Onduidelijk onder welke omstandigheden de gegevens zijn verzameld: door wie, hoe, waar en wanneer?

Echter, – Veel voorkomend methode van dataverzameling vanwege belasting voor deze kwetsbare patiëntengroep – Tijd, geld besparend

Discussie-beperkingen • Factoren die resultaten kunnen beïnvloeden: – Inclusie en exclusie is onduidelijk. • Welke fase van ziekte? • Echter, baseline gegevens, geen verschil aangetoond in angst en depressie. – Wel/ niet behandeling voor angst? – Reporting bias: genoemd in de tekst – vs – zichtbaar in tabel – >7 HADS A= Angststoornis? • Depressie en somberheid wordt door elkaar gebruikt? • Angst hetzelfde als angststoornis?

Discussie • Vergelijking met bestaande literatuur: –

Teunissen et al, 2007 (NL), vond geen associatie tussen angst HADS-A >10 en fysieke symptomen op basis van de ESAS.

–

Smith et al, 2003, vond associatie tussen angst en emotioneel, cognitief en sociaal functioneren, misselijkheid en braken.

• Verklaring mogelijk door: – Patiënt selectie in Teunissen et al, werden patiënten geincludeerd die angstig of somber waren. – Verschillende fases binnen de palliatieve fase – Setting (klinisch vs poliklinisch) – Culturele verschillen – Minder prominent aanwezig gedurende voortschrijding van de ziekte?

Terug naar de praktijk – Mw. Jansen • Waarde van de informatie = relevantie voor de patiënt x validiteit van het onderzoek

• Generaliseerbaarheid: zijn resultaten ook geldig voor Mw. Jansen met weliswaar dezelfde klinische kenmerken, maar levend in andere geografisch gebied in andere tijdsperiode?

Generaliseerbaarheid is matig, maar… • Ja, het fysieke symptoomlijden kan beïnvloed worden door het ervaren van angst. • Causaal verband (fysieke symptomen  angst vs. Angst  fysieke symptomen) is niet vast te stellen met dit onderzoek. • Mogelijk schadelijke effecten? Beleid: • Gebruik aanvullende meetinstrument om mate van angst vast te stellen. Bijvoorbeeld HADS om mogelijk aanwezige angststoornis vast te stellen zodat aan de hand van score HADS, psychiater ic gevraagd kan worden. • Ga in gesprek met patiënt over deze hypothese • Zoek naar gerichte interventies

Investering • Triage van de vragen • Literatuursearch – – – – –

PICO Juiste search Artikelelen selecteren Analyseren en beoordelen Interpretatie van gegevens

• Tijd: ongeveer 8 uur per onderwerp • Creëren van veiligheid klimaat om te groeien in rol en inhoud

Dank voor jullie aandacht Verpleegkundig onderzoek medische oncologie (VOMO) UMC Utrecht Cancer Center Vragen? • G.M. [email protected] • [email protected]