Pijn en pijnbestrijding in de palliatieve fase
JOS KITZEN, ONCOLOOG COBIE VAN BEUZEKOM,VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST
Inhoud van de presentatie y
Even voorstellen
y
Definitie palliatieve zorg
y
Definitie pijn
y
Hoe vaak komt pijn bij kanker voor
y
Soorten pijn behandeling van pijn
Definitie Palliatieve zorg WHO
y
Een benadering gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven van patiënten en hun naasten, die geconfronteerd worden met de problemen van een levensbedreigende ziekte,
y
door preventie en vermindering van lijden,
y
middels vroegtijdige onderkenning en behandeling van pijn en andere problemen, lichamelijk, psychosociaal en spiritueel.
Definitie van pijn y
"Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van dergelijke beschadiging." (IASP,1979)
y
"Pijn is wat degene die pijn heeft zelf zegt dat het is. En het bestaat telkens als hij zegt dat het bestaat." (McCaffery, 1979)
Total Pain y
Lichamelijk
y
Psychisch
y
Sociaal
y
Spiritueel
y
Cultureel
Cirkel van Loeser
Hoe vaak komt pijn bij kanker voor? •
Hoe vaak komt matige tot ernstige pijn voor: bij 30-40% van de patiënten ten tijde van diagnose Ù bij 40-70% van de patiënten tijdens behandeling Ù bij 70-90% in een vergevorderd of terminaal stadium Ù
•
Vaak sprake van verschillende soorten pijn: nociceptief in 65-68% van de patiënten Ù neuropathisch in 8-9% van de patiënten Ù mengvorm in 23-27% van de patiënten Ù
Soorten pijn
Nociceptieve pijn Neuropatische pijn
Mixed pain
Behandeling
y
Niet medicamenteus
y
Medicamenteus
y
Invasieve behandelingen
y
Begeleiding
Niet-medicamenteuze behandeling y
Voorlichting
y
Communicatie
y
Continuïteit van zorg
y
Bevorderen van comfort en rust
y
Complementaire zorg
Complementaire zorg y
Klassieke massage
y
Toepassen etherische oliën
y
Ontspanningsoefeningen
y
Luisteren naar muziek
Medicamenteus y
Landelijke richtlijn Pijn bij kanker {
WHO pijnladder
{
Medicijnen op vaste tijden, ATC
{
Alleen voor doorbraakpijn ‘zonodig’ voorschrijven
{
Bijwerkingen preventief behandelen
{
Invasieve behandelingen
WHO pijnladder Morfine pomp
Epidurale injecties Radiofrequente technieken zenuwblokkades TENS
Co-medicatie zoals anti-epileptica of anti-depressiva Adjuvante medicatie
Co-medicatie y
neuropatische pijn: {
Tricyclische antidepressiva
{
Anti-epileptica
{
Esketamine (ketanest) (niet in ASz)
Opioïden (1) •
Langwerkende middel {
MS contin
{
Oxycodon Î Oxycontin
{
Durogesic of fentanyl pleister
{
Methadon tablet of drank
Opioïden (2) y
Kortwerkende middelen { { {
y
Oramorf (morfine drank) Morfine injectie (subcutaan) Oxycodon Î Oxynorm tablet
Snelwerkende fentanylpreparaten (voor doorbraakpijn bij kanker) {
Oromucosaal: Actiq® Abstral®
{
Intranasaal: Instanyl® (neusspray)
Definitie doorbraakpijn
“Plotseling optredende pijn die optreedt tegen de
achtergrond van constante pijn die wordt gekenmerkt door een plotseling begin met een hoge piekintensiteit en korte duur bij patiënten onder basisbehandeling met een opioïd”
Doorbraakpijn
Plotseling begin
Binnen 3 minuten is de hoogste pijnpiek bereikt
Korte duur
Gemiddelde duur is ongeveer 30 minuten
Frequentie
Ongeveer 4 keer per dag
Oorzaak
Onbekend
Impact van doorbraakpijn y
Impact op kwaliteit van leven { { { {
Verminderd functioneren Sociale en psychosociale problemen Angst en depressie Slaapproblemen
y Economische impact { (spoed)consult bij huisarts of specialist { Pijngerelateerde ziekenhuisopnamen { Bezoek eerste hulp
Bijwerkingen opiaten y
Obstipatie
y
Misselijkheid/braken
y
Sufheid
y
Droge mond
y
Cognitieve stoornissen/delier
y
Urine-retentie
y
Jeuk
Transdermale toediening
Voordelen y
Minder bijwerkingen { { { {
Minder obstipatie Minder misselijkheid en braken Betere slaapkwaliteit Minder sedatie
y
Betere therapie trouw
y
Voorkeur patiënt
Invasieve behandelingen y
TENS
y
Morfine pomp
y
Zenuwblokkades
Samenvattend y
Medicamenteuze behandeling van pijn bij kanker volgens WHO pijnladder
y
Regelmatig evalueren of behandeling adequaat is
y
Afhankelijk van type pijn gebruik maken van co-analgetica
y
Behandelen van doorbraakpijn met kortwerkende fentanyl preparaten.
Nog vragen?
Bedankt voor uw aandacht
