Stijlvol
Adviesprijs: € 5,25 nov.-dec. 2011, editie 25
WONEN
6 dik 25 tra pag.
Ontwerper
Eric Kant over het nieuwe wonen
ex nummer!
Interieurshoppen in
breda
verlichting 6 Belgische en Nederlandse designers over de nieuwste trends en armaturen
[ PORTRET ]
Naam: Kees Marcelis Leeftijd: 51 jaar Beroep: ontwerper en architect Waar: Arnhem (NL)
© Mirjam Brinkhof
“Zolang ik geprikkeld word, geef ik het beste van mezelf”
Kees Marcelis neemt geen genoegen met gemakzucht Tekst: Anja Bemelen
Stijlvol Wonen 217
© Suzanne Dorrestein
© Suzanne Dorrestein
↑ Een villa in Luxemburg staat in zijn geheel tegen een bergwand aan met een waanzinnig uitzicht. Marcelis gebruikte ruwe zandkleurige kalksteen voor de wanden in het talud, voor de gevels werd strakke kalksteen toegepast.
Zodra er een leeg vel voor hem ligt, jeuken zijn handen. Kees Marcelis, architect uit Arnhem, is al meer dan twintig jaar het liefst met zijn schetsblok in de weer. Wanneer hij aan een grove tekening begint, weet hij helemaal niet wat eruit voortkomt of waar het toe leidt. Dat kan zomaar een meubel, haard of nieuwbouwwoning worden.
I
ets anders ligt het als hij voor een opdrachtgever werkt: “Met mijn team denk ik hardop na over het eisenprogramma. Tijdens de brainstormsessies beginnen de eerste schetsen vorm te krijgen en vallen ideeën als puzzelstukjes in elkaar. Ik beperk me tot een aantal met de hand gemaakte perspectieftekeningen, zodat de tekening meer leeft, de opdrachtgever zich een beter beeld kan vormen en ik beter kan uitleggen wat mijn idee over hun woning is. Zo kan ik de misvatting die iedere architect wel eens tegenkomt – ‘de architect bepaalt hoe mijn huis eruit komt te zien’ – vóórblijven.”
waardoor ze terughoudend waren. Daardoor raakte ik op mijn beurt op mijn hoede; waren voorgaande tekeningen inderdaad fout? Of waren deze opdrachtgevers misschien wel kritisch? Te kritisch? Tijdens het voorleggen van mijn ideeën en schetsen kijk ik altijd naar de reactie van een opdrachtgever. Een gezichtsuitdrukking vertelt veel. Toen ik hun mondhoeken zag, wist ik dat ik helemaal opnieuw moest beginnen. Uren, ook de vrije, heb ik aan een nieuwe schets gewerkt. Bij het voorleggen daarvan wist ik dat ik goed zat. Zij waren er zó gelukkig mee.”
Betekent dat dan ook dat je concessies doet? Kees Marcelis: “Concessies doen is niet moeilijk. Daarin ligt een groot deel van mijn succes. In elk beroep waarin creativiteit belangrijk is, moet je soms water bij de wijn doen. To kill your darlings. Soms moet je dingen schrappen, maar door goed te luisteren en mee te denken met de opdrachtgever kom je óók tot inzichten. Nieuwe ideeën kunnen ontstaan zonder dat er een standaardontwerp uit voortkomt. Als je het eisenprogramma goed kunt vertalen, is het doen van compromissen geen probleem, maar het is niet altijd de gemakkelijkste weg.”
Dat daagt je uit? “Ik neem geen genoegen met gemakzucht. Voor elk soort werk geldt dat je moet kunnen zien, horen of voelen dat het doordacht en met gevoel is gemaakt. Ik houd niet van dertien-in-een-dozijnwerk. Wel van kwaliteit. Dat vraag ik ook van de mensen om me heen. Kwaliteit overleeft, zelfs tijdens een crisis. Als ik geïnspireerd word door een opdrachtgever, zal ik nooit achterover leunen, maar me juist verder ontwikkelen. Daardoor ben ik na al die jaren in een positie gekomen dat ik ook grotere opdrachten krijg. De lat komt steeds hoger te liggen en zolang ik geprikkeld word, geef ik het beste van mezelf.”
Hoezo? Heb je nu een voorbeeld in je hoofd? (Lachend) “Nou, laatst nog. De mensen die mij benaderden, konden zich niet vinden in de ideeën en schetsen van verschillende voorgaande architecten. Tijdens ons gesprek hoorde ik dat er nogal wat fouten waren gemaakt,
218 Stijlvol Wonen
Wat als je een eigenwijze of misschien zelfs dominante opdrachtgever ontmoet? “Gedrevenheid kan omslaan naar dominantie. Is dat het geval, dan laat ik mijn autoriteit zien en zeg ik dat ze mij
[ PORTRET ]
↑ Villa Almelo, ontwerp samen met opdrachtgever. ↑
← villa Luxemburg
niet voor niets hebben ingeschakeld. Als ik het gevoel krijg te veel geremd te worden door een opdrachtgever, trek ik mijn mond open – op een goede manier. Ik wil niet in een negatieve spiraal terechtkomen, waardoor ik mijn werk niet meer kan doen. Ik merk heel snel of ik te maken heb met mensen die energie zuigen of energie geven. Om mezelf te beschermen moet ik mezelf soms terugfluiten en zorgen voor een positieve houding. Dan zeg ik waar het op staat, ook tegen mensen op de bouw. Ik kan niets met een timmerman die zegt: ‘Maar zo doe ik het altijd’. Al is hij nog zo goed. Ik wil zijn vak niet overnemen, maar een open geest vind ik belangrijk. Aan mij de kunst om niet alleen de goede woorden, maar ook de juiste toon te vinden.” Je lijkt wel een psycholoog. “Als je zoals ik in teamverband en voor veel en verschillende opdrachtgevers werkt, word je inderdaad een klein beetje een psycholoog. Dat komt ook door mijn product, want ik verkoop iets wat er nog helemaal niet is. Zowel ik als de opdrachtgever moeten vooruit kijken. De een lukt dat beter dan de ander.” Vooruit kijken? Je bedoelt trendsetten? “Nee, bepaald niet! Ik ben niet conservatief, maar een trend is altijd iets tijdelijks. Daar gruw ik van. Laatst was ik in Zwitserland, waar ik onder andere twee dagen heb rondgezworven in kuuroord Vals, ontworpen door Peter Zumthor (Zwitsers architect, in 2009 vereerd met de Pritzker Prize – AB). Ik heb zelden zo’n mooi gebouw gezien.
Het kuuroord is uit 1996 en past nog steeds helemaal in zijn omgeving. Het wordt gekenmerkt door soberheid, zowel wat betreft het lijnenspel als materiaalgebruik. Ook ik maak liever dingen die tijdloos zijn. Dat doe ik samen met de opdrachtgever, tijdens een zoektocht naar nieuwe concepten met vernieuwende materialen. Ik stond bekend als een ‘mannelijke’ ontwerper en nu ben ik zover dat ik me niet schaam voor mijn vrouwelijke kant. Het werken met kunst en materialen zoals stoffen schuw ik niet meer.” Maar lijnenspel en materiaalgebruik zijn nog steeds kenmerkend in jouw werk. “Ik streef ernaar interieur en exterieur lang houdbaar te laten zijn. Een strak, warm interieur ontwerp ik het liefst. Al denken de meesten dat die twee nooit samen kunnen gaan. Strak is in hun perceptie wit, rvs, kil en koud. Maar het heeft alles te maken met belijning, belichting en ruimtelijkheid. Met een kast verwerkt in een wand, een lange gang met extra accenten, of met een plafond dat precies aansluit op de overgang van bijvoorbeeld een garderobekast of een boog.” Je hebt ooit gezegd dat je wars bent van overbodige extra’s. “Ja. Daarmee bedoelde ik dat, om sfeer in huis te krijgen, mensen er van alles bij slepen. Ze hebben een prachtige tafel die ze vervolgens volstouwen met frutsels en vazen en kandelaars en fotolijstjes. Te veel getut. Ik houd niet van te veel. Aziaten, met name Japanners, kunnen met weinig middelen sfeer neerzetten. Ooit zal ik een wandeling maken en foto’s nemen van hetgeen mensen voor hun raam zetten. Je ziet zó welke mensen er wonen. Waarom die vazen niet eens asymmetrisch voor het raam? Of waarom dat schilderij op precies dezelfde hoogte als de deurpost? Kies een schilderij omdat het iets met je doet en omdat je het mooi vindt, niet omdat het bij het interieur past. Sommige huizen zijn een vergaarbak van allerlei ‘dingetjes’. Als ik binnenkom, denk ik meteen: ‘Doe iets aan de verhoudin-
Stijlvol Wonen 219
Voor Hendriks Hoveniers in Didam werd een oude monumentale boerderij tot modern bedrijfspand verbouwd. Een groot project dat Marcelis tegenwoordig gemakkelijk aankan.
↑ The tube voor Faber.
↑
Salontafel Stone, in opdracht van www.odesi.nl →
gen! Trek deurhoogtes gelijk, maak keuzes. Als een huis rustiger wordt, worden de bewoners ook rustiger.” Je hebt weer een voorbeeld in je hoofd? “Voor een opdrachtgever in het midden van het land mochten we een compleet project uitvoeren. Van het bouwen van de villa met rieten kap, schuur, garage tot meubilair en zelfs deurknopjes toe. Een woning die sereniteit uitademt. Overigens was dat project voor ons als bureau een ongelooflijke stap vooruit. Daarmee hebben we onszelf op een hoger niveau kunnen tillen.”
Gevoel voor vormgeving Al op zijn negentiende, toen zijn ouders hun woning lieten verbouwen, wist hij dat hij ontwerper wilde worden, al dekt dat woord allang niet meer de lading. Want Kees
Zoveel niet-standaard projecten. Heb je nog wel wensen? “O ja! Dat worden er zelfs alleen maar meer. Een heel grote wens is het bouwen van een klein museum. En van een crematorium.”
Marcelis is weliswaar begonnen met de binnenkant van een huis, als interieurarchitect, tegenwoordig laat hij zich ook in met de buitenkant en ontwerpt hij hele gebouwen. Iets wat hem niet altijd in dank wordt afgenomen door collega-architecten. “Gevoel voor vormgeving blijft, of je nu een plattegrond, een tafel of een huis
Gezellig! “Als er ergens sfeer belangrijk is, dan is het wel in een crematorium. Toch heerst er vaak een kille, afstandelijke sfeer met een uitvaartbegeleider die op zijn horloge kijkt vanwege de volgende koffietafel. Het is een enorme uitdaging om een dergelijk gebouw zo sfeervol mogelijk te maken voor intiem verdriet. Dat moet je leren, maar de beste architecten zijn nooit uitgeleerd, zelfs niet als ze tachtig zijn. Dat is ook mijn doel. Ontwerpen mag geen productie of een trucje worden. Ik wil een kick krijgen om gelukkig te blijven in dit werk.” •
220 Stijlvol Wonen
ontwerpt. Of zoals binnenkort een paviljoen, hier in Arnhem. Wat nu nog een stalen kiosk is, wordt een heel opvallend houten gebouw dat iedereen straks zal kennen.” Van Marcelis’ hand zijn onder andere buitenhaard The TUBE (presentatie op de woonbeurs); de Ten-Cate skybox in het FC Twente-stadion; paviljoen ‘Kabels’ bij de Westerbouwing; de showroom van baksteenfabrikant Daas in Zeddam (architectuurprijs Achterhoek 2009) en recent de entree en restaurant in het hoofdkantoor van Wehkamp in Zwolle.
[ PORTRET ]
Kees Marcelis: mijlpalen in een carrière
↑ Project Daas Baksteen: hiervoor kreeg Kees Marcelis in 2009 de Architectuur Prijs Achterhoek. ↑
↑ Dit project realiseerde Marcelis onlangs met trots, vooral omdat Wehkamp.nl van een ouderwets postorderbedrijf tot een modern internetbedrijf is gegroeid. Het hoofdkantoor in Zwolle werd volledig getransformeerd tot een eigentijds gebouw met hedendaags interieur, terras en restaurant. →
Een bijzonder sfeervol boek met vijftien nationale en internationale projecten van Kees Marcelis. De vernieuwende eenvoud in het werk van Marcelis komt hier perfect naar voren. De getoonde projecten variëren van een grote villa in Luxemburg of een restaurant in de bossen bij Arnhem tot een skybox in een voetbalstadion. Richtprijs: 49,95 euro. →
Stijlvol Wonen 221
