Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en n bestekken
Winket bv Huisvestingseconomie, bo uwkosten en bestekken ou Boulevard 51 4 7 0 1 E P Ro o s e n d a a l www.winket.nl
B ank BTW Kv K Telefoon
5 2 .6 3 .6 9 .4 8 5 NL 067884891B01 Breda 200 51191 0165-559129
___________________________________________________________________________________
Onde erzoek: Keng getallen n verwerrking isolatiem materiale en in ge evels 013 04-02-20
dewerking van v Bouwprrojecteconomie.nl Met med
0 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiemateriaalen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
Onderzoek: Kengetallen verwerking isolatiematerialen in gevels
Inhoud 1. 2. 3. 4.
Probleemstelling en onderzoeksvraag Uitvoerende partijen Werkwijze Conclusie verwerking isolatiematerialen
Bijlage: Tabel 1 Gegevens waarnemingen verwerking isolatie tabel 1.1 Zachte isolatie tabel 1.2 Harde isolatie tabel 1.3 Bijzondere materialen of toepassingen tabel 1.4 Boorankers Tabel 2 Gemiddelde manuur/m2 isolatie en hoeveelheid m2 isolatie Tabel 3 Spouwankers
Winket, Roosendaal 29-01-2013
1 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
1. Probleemstelling en onderzoeksvraag In verband met de argumentatie rondom de keuze voor zachte of harde isolatiematerialen in de bouw is Isover geïnteresseerd in de verwerkingskosten van verschillende isolatiematerialen. Uit informatie van verschillende aannemers en metselbedrijven heeft Isover wel begrepen, dat er meer euro's per m2 gevraagd worden voor het verwerken van harde isolatie dan voor het verwerken van zachte isolatie. Tevens dienen bij harde isolatie boorankers gebruikt te worden, wat ook meerkosten met zich meebrengt ten opzichte van metselspouwankers. Aan Winket is gevraagd om een onafhankelijk kostenonderzoek uit te voeren naar de gehanteerde normstellingen voor het aanbrengen van harde en zachte isolatiematerialen in gevelconstructies bij aanbestedingen van bouwwerken. Dit onderzoek kan Isover gebruiken in de argumentatie met betrekking tot de keuze van het toe te passen isolatiemateriaal. Uit het onderzoek moet eventueel kostenverschil in verwerking blijken van harde isolatiematerialen ten opzichte van zachte isolatiematerialen. 2. Uitvoerende partijen Het onderzoek is uitgevoerd door Winket bv. Verzameling van praktijkgegevens is uitgevoerd binnen het netwerk Bouwprojecteconomie.nl door de volgende bouwkostenbureaus: - Adviesbureau Bertram Maastricht BV - Alphaplan BV - Archisupport BV - Assay Plan- & VastgoedEconomie - Bouwintentie Bouwkundig Adviesbureau - Huls Bouwkostenmanagement - Hulsebosch Bouwkundig Adviesbureau 3. Werkwijze 1. Verzamelen van kostengegevens uit inschrijfbegrotingen Voor het verzamelen van relevante kostendata is een netwerk van onafhankelijke bouwkostenbureaus - Bouwprojecteconomie.nl - ingeschakeld. Deze bureaus zijn alle regelmatig betrokken bij aanbestedingen van bouwprojecten. De bureaus werken vanuit locaties verspreid over heel Nederland en kunnen daardoor gezamenlijk gegevens aanbieden, die in zekere mate een landelijke dekking vertegenwoordigen. De bureaus hebben gezamenlijk rond de 60 waarnemingen verzameld voor dit onderzoek. Van de waarnemingen betreft een derde het aanbrengen van harde isolatiematerialen ( EPS/XPS, PIR, Resol en PUR). De overige waarnemingen betreffen het aanbrengen van zachte isolatiematerialen (glaswol en steenwol). 2. Verwerken van gegevens De 60 waarnemingen bevatten de gegevens: hoeveelheid aangebrachte isolatie, type en dikte van de isolatie, toepassing van boor- of metselspouwankers, verwerkingskosten van isolatie en spouwankers, projectgrootte en prijspeil. Om deze gegevens vergelijkbaar te maken zijn ze achtereenvolgens geordend naar: type isolatie, dikte van de isolatie, hoeveelheid (projectgrootte), type project en peildatum. 3. Overzetten kostenkengetallen in manuurnormen per materiaalsoort Door de verwerkingskosten te delen door de uurloonkosten op de peildatum van de waarneming is een kengetal in de vorm van een manuurnorm afgeleid. Bij deze bewerking is gebruik gemaakt van de historische gegevens betreffende de uurloonkosten in de database van Winket. Deze exercitie maakt de uitkomsten voor langere tijd bruikbaar. 4. Verwerken gegevens in tabellen per materiaalsoort De gegevens zijn vervolgens in tabellen per materiaalsoort verwerkt. Dit om de relatie tussen verwerkingskosten en type isolatie, isolatiedikte en hoeveelheid isolatie inzichtelijk te maken.
2 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
4. Conclusie verwerking isolatiematerialen Uit de waarnemingen blijkt dat er een duidelijke relatie is tussen manuurnorm en type isolatie. Harde isolatie vraagt hogere verwerkingskosten dan zachte isolatie. De totale manuurnormen per type isolatie en de verwerkingskosten per type isolatie zijn in tabel A weergegeven. Voor zachte isolatie is een onderscheid gemaakt in de verwerkingkosten zonder boorankers en met boorankers. Die verwerkingskosten (prijsniveau 1-1-2013) zijn berekend op basis van de manuurnormen en uurloonkosten van €37,50 per manuur. Tabel A: Gemiddelde manuurnorm en verwerkingskosten per m2 type isolatie
Zachte isolatie glaswol manuren / m2 aanbrengen isolatie 0,11 aanbrengen boorankers totaal 0,11 verwerkingskosten * / m2 in € aanbrengen isolatie 4,23 aanbrengen boorankers totaal 4,23 *bij uurloonkosten van €37,50 per manuur
Harde isolatie
glaswol + steenwol booranker
steenwol + booranker
EPS/XPS
PIR/Resol
PUR
0,13 0,13
0,11 0,18 0,29
0,13 0,18 0,31
0,14 0,18 0,32
0,18 0,18 0,36
0,22 0,18 0,40
4,72 4,72
4,23 6,63 10,86
4,72 6,63 11,35
5,27 6,63 11,90
6,82 6,63 13,45
8,26 6,63 14,89
Verwerkingskosten zijn exclusief materiaalkosten en toeslagen bouwplaats, algemene bedrijfskosten en winst en risico
De relatie tussen manuurnorm en de dikte van de isolatie is op grond van dit onderzoek niet aantoonbaar. Zie tabel 1 in de bijlage. In deze tabel zijn de waarnemingen per isolatiemateriaal geordend naar oplopende dikte. De waarden in de kolom “manuren/m2” vertonen geen relatie met de waarden in de kolom “dikte mm”. Om de relatie tussen manuurnorm en hoeveelheid isolatie inzichtelijk te maken zijn de waarnemingen per isolatiemateriaal gesorteerd op hoeveelheid m2 isolatie. Zie tabel 2 in de bijlage voor het overzicht met alle waarnemingen. De gemiddelde waarden per isolatiemateriaal laten een lichte daling zien bij grotere hoeveelheden verwerkt materiaal. De spreiding in de uitkomsten is echter zo groot dat in dit opzicht geen duidelijke conclusies te trekken zijn bij het beperkte aantal waarnemingen in dit onderzoek. De keuze voor een type spouwanker hangt af van het soort isolatie en van het soort binnenspouwblad van de gevels. Bij een binnenspouwblad van prefab beton of houtskeletbouw kunnen bijvoorbeeld alleen boorankers toegepast worden. Voor zachte isolatie kunnen zowel boorankers als metselspouwankers toegepast worden (in de vorm van zogenoemde prikankers), voor harde isolatie worden boorankers toegepast. Zie bijlage tabel 3 voor een overzicht van verschillende typen spouwankers bij verschillende typen binnenspouwbladen. Boorankers vragen om een andere verwerking dan metselspouwankers. Het kostenverschil tussen het aanbrengen van zachte isolatie en harde isolatie kan hierdoor nog groter worden. De gemiddelde manuur/m2 voor het aanbrengen van boorankers is 0,18. Dat komt overeen met de verwerkingskosten van €6,63 per m2. Aangenomen is dat er voor een m2 isolatie 6 boorankers verwerkt worden. Zie tabel 1.4 in de bijlage. De kosten van het aanbrengen van metselspouwankers zijn doorgaans in de kosten van het metselwerk opgenomen en worden in begrotingen niet afzonderlijk zichtbaar gemaakt.
Samenvattend: -
Relatie verwerkingskosten met type isolatie is duidelijk waarneembaar. Relatie verwerkingskosten met isolatiedikte niet aantoonbaar. Relatie verwerkingskosten met hoeveelheid isolatie (projectgrootte) treedt mogelijk op. Relatie verwerkingskosten met type spouwankers is duidelijk waarneembaar.
3 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
Bijlage Tabel 1 Gegevens waarnemingen verwerking isolatie Tabel 2 Gemiddelde manuur/m2 isolatie en hoeveelheid m2 isolatie Tabel 3 Spouwankers
4 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
Bijlage Tabel 1 Gegevens waarnemingen verwerking isolatie
Tabel 1.1 Zachte isolatie Zachte isolatie
jaar
type isolatie
dikte
m2 isolatie
mm
Glaswol
woningen overige scholen zorg woningen zorg overige zorg scholen woningen woningen kantoor zorg zorg Steenwol woningen overige overige overige scholen zorg woningen kantoor woningen scholen
2011 2012 2011 2011 2012 2009 2011 2012 2009 2009 2011 2011 2012 2012 2009 2012 2009 2011 2011 2011 2011 2012 2011
Isover mupan plus 90 mm Isover Mupan Plus 95mm
90 95 Isover Mupan plus 100mm 100 Mupan Ultra 100 mm Rd 3.39 100 Isolatie 100mm glaswol 100 Isover plus 110mm 110 Isover Plus 110mm 110 glas‐of steenwol, dik 110 mm 110 Isover Mupan Plus 115 115 Isover mupan plus 120 mm 120 Isover Mupan Plus 120mm 120 Isover Mupan 125mm 125 Isover Muplus 130mm 130 isover spouwisolatie 130mm Muplus 130 Rockwool spowplaat 433 DUO 80 mm 80 Isolatie Rockwool 433 duo 95mm 95 SpouwPlaat 433, dik 100mm, Rc = 2,5 100 Rockwool 433 duo 105mm 105 Rockwool DUO 120mm 120 Rockwool spowplaat 433 DUO 120 mm 120 Rockwool type 433 HP d=120mm 120 Rockwool type 433 HP d=120mm 120 Isolatie Rockwool 433 duo 125mm 125 Rockwool DUO 125mm 125
kosten aanbrengen
manuren
gem. mu/m2
isolatie /m2
/m2
per dikte
2.360 4,50 0,116 0,116 113 4,00 0,107 0,107 3.760
4,50
0,116
277 ‐ 175 810 ‐ 978 653 232 332 3.348 3.348 793 31 413 1.800 1.226 1.392
4,90 6,00 4,25 4,30 4,65 4,50 3,75 5,36 4,00 3,50 3,50 4,20 4,25 5,40 5,35 6,50 4,50
0,126 ‐ 0,114 0,115 0,120 0,121 0,101 0,144 0,103 0,090 0,094 0,113 0,114 0,145 0,143 0,168 0,116
293
4,50
0,116
1.600
5,00
0,129
0,121
0,116
0,121 0,122 0,103 0,092 0,113 0,114 0,145 0,143 0,132
55 3,15 0,084 0,107 992 5,00 0,129
Tabel 1.2 Harde isolatie Harde isolatie
jaar
type isolatie
dikte
m2 isolatie
mm
EPS/XPS
kantoor woningen zorg kantoor overige zorg kantoor PIR/Resol woningen zorg woningen zorg zorg woningen woningen woningen woningen overige woningen PUR woningen woningen woningen woningen
2011 2011 2011 2008 2012 2011 2009 2012 2011 2011 2010 2012 2008 2012 2009 2009 2010 2011 2011 2010 2011 2011
harde EPS isolatie ps strook 20 cm hoog harde isolatie ps of pu, dik 60 mm EPS 100 SE 80mm XPS isolatie XPS polystreenschuim EPS 60 150mm Kingspan Kooltherm K8 45 mm Ecotherm Slimline Plus 50 Ecotherm Slimline Plus 50 Kooltherm K8 53/64 mm Kooltherm K8 70 mm (1e laag) Spouw pir 70 mm Kingspan 98mm Kingspan Kooltherm K8 98 mm Kooltherm 100 mm Ecotherm 110mm Ecotherm Slimline Plus 140mm eurowall KB14 PUR 55 pur isolatie 55mm
harde isolatie (Pur) harde schuimplaat
‐ 20 60 80 100 100 150 45 50 50 64 70 70 98 98 100 110 140 55 55 ‐ ‐
kosten aanbrengen
manuren
isolatie /m2
/m2
per dikte
0,148 0,110 0,170 0,109 0,161 0,168 0,116 0,160 0,206 0,187 0,156 0,197 0,205 0,196 0,182 0,188 0,117 0,206 0,194 0,247 0,163 0,219
0,148 0,110 0,170 0,109 0,164
‐ ‐ ‐ 55 35 223 43 495 375 660 947 1.273 225 1.475 1.150 785 655 1.007 1.180
5,75 4,25 6,60 4,00 6,00 6,50 4,34 5,95 8,00 7,25 6,00 7,36 7,50 7,30 6,80 7,00 4,50 8,00 7,50 280 9,50 ‐ 6,30 ‐ 8,50
gem. mu/m2
0,116 0,160 0,197 0,156 0,201 0,189 0,188 0,117 0,206 0,220
5 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
Tabel 1.3 Bijzondere materialen of toepassingen Overige isolatie
jaar
type isolatie
dikte
m2 isolatie
mm
‐
kantoor
‐
kantoor
Organische wolplaat, Black mountain 2011 schapenwol m. cachering, dik 50mm Organische wolplaat, Black mountain 2011 schapenwol met cachering, dik 75mm
‐ Glaswol Steenwol ‐ ‐ ‐
kantoor overige overige woningen woningen zorg zorg woningen overige overige overige woningen
2011 2009 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2009 2012 2009
-
Fenol EPS ‐
Organische wolplaat, Black mountain schapenwol met cachering, dik 125mm
glaswol Mupan 120mm Rockwool 433 Plus 80mm zachte spouwisolatie niet gebonden isoleren zacht spouw isolatie dekens minerale wol 120mm minerale wol 100mm Drukvaste isolatie 80mm
Hard fenolschuim 100mm Ispo-gevelstucsysteem
Afpurren
kosten aanbrengen
manuren
gem. mu/m2
isolatie /m2
/m2
per dikte
50 780 5,70 0,147 0,147 75 608 5,70 0,147 0,147 125 120 80 ‐ ‐ ‐ 120 100 80 100 ‐ ‐
34 80 679 ‐ ‐ ‐ 281
5,70 9,60 11,92 4,13 4,65 5,25 4,75 785 5,35
dikte
m2 isolatie
490
7,60
22
2,20 415 8,00 1.150 2,00
0,147 0,257 0,308 0,107 0,120 ‐ 0,123 0,138
0,147 0,257 0,308
0,123 0,138 0,196 0,196 0,059 0,059 0,215 0,054
Tabel 1.4 Boorankers Boorankers
jaar
type isolatie
mm
Steenwol overige EPS/XPS kantoor PIR zorg woningen woningen Overige woningen overige overige
2009 2008 2011 2009 2011 2011 2011 2012
Rockwool 433 duo 105mm EPS 100 SE 80mm Ecotherm Slimline Plus 50 Kooltherm 100 mm Ecotherm Slimline Plus 140mm minerale wol 100mm Drukvaste isolatie 80mm Ispo-gevelstucsysteem
kosten aanbrengen
manuren
ankers 6st /m2
/m2
105 1.800 6,60 80 55 5,10 50 375 6,00 100 785 6,00 140 1.007 8,40 785 6,60 100 490 6,60 80 415 8,40 ‐ gemiddelde manuren/m2
0,177 0,139 0,155 0,161 0,217 0,170 0,170 0,225 0,177
6 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
Bijlage Tabel 2 Gemiddelde manuur/m2 isolatie en hoeveelheid m2 isolatie Zachte isolatie Glaswol hoeveelheid m2 dikte mm 110 113 95 277 100 175 110 232 120 332 125 810 110 978 115 653 120 2.360 90 3.760 100 3.348 130 3.348 130 gemiddelde manuur/m2 laagste hoogste
manuur/m2 0,12 0,11 0,13 0,11 0,14 0,10 0,12 0,12 0,10
0,12 0,12 0,12
0,12 0,10 0,14
0,11 0,10 0,12
0,12 0,12 0,09 0,09 0,10 0,09 0,12
Steenwol hoeveelheid dikte mm 31 95 55 125 293 120 413 100 793 80 992 125 1.226 120 1.392 120 1.600 120 1.800 105 gemiddelde manuur/m2 laagste hoogste
manuur/m2 0,11 0,08 0,12 0,14 0,11 0,13 0,17 0,12
0,11 0,08 0,14
0,12 0,11 0,13
0,14 0,12 0,17
Harde isolatie EPS/XPS hoeveelheid m2 dikte mm 20 60 43 150 35 100 55 80 223 100 gemiddelde manuur/m2 laagste hoogste
PUR hoeveelheid m2 dikte mm 280 55 1.180 55 gemiddelde manuur/m2 laagste hoogste
PIR/Resol hoeveelheid dikte mm 225 70 375 50 495 45 655 110 660 50 785 100 947 64 1.007 140 1.150 98 1.273 70 1.475 98 gemiddelde manuur/m2 laagste hoogste
manuur/m2 0,15 0,11 0,17
0,14 0,11 0,17
0,12 0,16 0,11 0,17 0,14 0,11 0,17
manuur/m2 0,21 0,21 0,16 0,12 0,19 0,19 0,16
0,19 0,16 0,21
0,16 0,12 0,19
0,21 0,18 0,20 0,20 0,20 0,18 0,21
manuur/m2 0,16 0,22 0,25 0,19 0,16 0,22
0,25 0,25 0,25
0,19 0,19 0,19 0,19
7 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
0,13 0,14 0,14 0,13 0,14
Winket bv | Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken
Bijlage Tabel 3 Spouwankers
1. Prikspouwanker
Buitenspouwblad Binnenspouwblad Bak‐/betonsteen Beton gemetseld prefab gelijmd prefab gemetseld gestort gelijmd gestort Bak‐/betonsteen Kalkzandsteen gemetseld gemetseld x gelijmd gemetseld x gemetseld gelijmd x gelijmd gelijmd x Bak‐/betonsteen Cellenbeton gemetseld gelijmd x gelijmd gelijmd x Bak‐/betonsteen Houtskeletbouw gemetseld prefab gelijmd prefab Bak‐/betonsteen Baksteen gemetseld gemetseld gelijmd gemetseld x Bak‐/betonsteen Betonsteen gemetseld gemetseld gelijmd gemetseld x Stappen 1 lijm aanbrengen 2 anker inleggen 3 steenblokken verlijmen 4 isolatie plaatsen Toebehoren isolatieclip
Type isolatie
hard en zacht
2. Prefab‐lijmspouwanker 3. UNI‐L‐spouwanker
4. UNI‐HSB(boor)spouwanker 5. UNI‐boorspouwanker 6. UNI‐slagspouwanker
7. UNI‐Flexplug
8. Kopgevelanker
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
9. UNI‐CB‐spouwanker 10. UNI‐prefab‐spouwanker
x
x x
x x
x x x x x
x
x
x
x positie anker bepalen gat boren verankering aanbrengen isolatie plaatsen
x
x
x
x
x
x
x
x
x
binnenmuur metselen anker inleggen isoleren buitenmuur metselen
positie anker bepalen gat boren + plug plaatsen anker plaatsen isolatie plaatsen
positie anker bepalen positie anker bepalen gat boren + plug plaatsen gat boren + plug plaatsen anker plaatsen anker inslaan mbv pijp isolatie plaatsen isolatie plaatsen
isolatie plaatsen gat boren Flexplug inslaan anker inslaan mbv pijp
positie anker bepalen gat boren + plug plaatsen anker indraaien isolatie plaatsen
positie anker bepalen anker indraaien isolatie plaatsen buitenmuur metselen
beton storten anker inleggen anker buigen isolatie plaatsen
boorhamer/‐machine bevestigingsmiddel hamer klemring
metselgereedschap isolatieclips
aftekengereedschap boorhamer/‐machine kraagplug indraaihulpstuk isolatieclip hard en zacht
aftekengereedschap boorhamer/‐machine pijpsleutel isolatieclip
isolatieclip
hard en zacht
aftekengereedschap boorhamer/‐machine kraagplug pijpsleutel isolatieclip hard en zacht
boorhamer/‐machine inslaghulpstuk + hamer UNI‐slagspouwanker slagpijp + hamer
hard en zacht
aftekengereedschap boorhamer/‐machine kraagplug pijpsleutel isolatieclip hard en zacht
hard en zacht
hard en zacht
aftekengereedschap boorhamer/‐machine kraagplug slagpijp + hamer isolatieclip hard en zacht
hard
bron: www.gb.nl Gebr.Bodegraven Techniekboek 2011 Gebr.Bodegraven Spouwankers verwerking
8 2013‐01‐31 Onderzoek verwerking isolatiematerialen ‐ Isover
