Onderzoek Centrummarkt Gorinchem. Seinpost Adviesbureau BV

Onderzoek Centrummarkt Gorinchem

Seinpost Adviesbureau BV

Arnhem, november 2009



Uitgebracht aan: Gemeente Gorinchem Seinpost Adviesbureau BV Drs. Ellen Borgmeijer (projectleider) Mirjam Fokkema MSc Drs. Jelger Wiersma

Projectnummer: 28090

© Seinpost Adviesbureau BV. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enigerlei wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Arnhem, november 2009

Inhoudsopgave 1 Inleiding

2

3

4

5

6

1

1.1

Aanleiding tot het onderzoek

1

1.2

Opzet van het onderzoek

2

Trends en Ontwikkelingen

5

2.1

Achtergrondschets: De warenmarkt

5

2.2

Inspiratie

9

Inventarisatie huidige situatie

15

3.1

Achtergrondschets: Gorinchem

15

3.2

De markt in Gorinchem anno 2009

16

3.3

Beleidsontwikkelingen

20

3.4

Markten in de omgeving

22

Twee scenario’s voor de toekomst

31

4.1

De verbeterde maandagmarkt

31

4.2

De markt op zaterdag

33

Het passantenonderzoek

37

5.1

De bezoekers

37

5.2

Beoordeling van de markt in Gorinchem

40

5.3

De toekomst van de markt

43

5.4

Achtergrondgegevens van het onderzoek

45

Van scenario’s naar aanbevelingen

47

6.1

Inleiding

47

6.2

SWOT-analyse

48

6.3

Organisatorische structuur van de markt

49

6.4

Aanbevelingen

51

6.5

Slot

53

Bijlagen

55

Bijlage 1: Bronnen

55

Bijlage 2: Samenstelling begeleidingscommissie

56

Bijlage 3: Interviews

57

Bijlage 4: Scenario’s uit de workshop

58



1 Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek Op maandagmorgen wordt op de Groenmarkt in de binnenstad van Gorinchem een weekmarkt gehouden, de zogenaamde Centrummarkt. Zoals in veel gemeenten in Nederland gaat het ook in Gorinchem niet goed met de weekmarkt. Het aantal kramen op de weekmarkt is de laatste jaren sterk verminderd tot het huidige aantal van ongeveer veertig kramen. Op zaterdag zijn op deze locatie vijf à zes losse standplaatsen waar hoofdzakelijk verse voedingsmiddelen worden verkocht. Naar de mening van de gemeente worden in Gorinchem kansen gemist. De aanvullende rol van de markt op het winkelaanbod in de binnenstad (en vice versa) wordt onvoldoende benut. De gemeente wil inzetten op kwaliteit in plaats van op kwantiteit. Zo zou volgens de gemeente de Centrummarkt wellicht meer een toeristisch product in de regionale context kunnen worden. En mogelijk zou het aanbod van losse standplaatsen op zaterdag uitgebreid kunnen worden tot een complete markt. De basis van voorliggend rapport is de volgende onderzoeksvraag: “Hoe ziet de toekomst van de Centrummarkt in Gorinchem er uit en welke mogelijkheden zijn er om deze markt economisch beter te laten functioneren?”

De Centrummarkt ziet er verzorgd uit, maar niet alle kramen zijn bezet.

Pagina 1



1.2 Opzet van het onderzoek Dit rapport kwam tot stand door het uitvoeren van bronnenonderzoek, gesprekken met betrokkenen en belanghebbenden en door het uitvoeren van een consumentenonderzoek. Het bronnenonderzoek betrof: •

een inventarisatie van het huidige beleid;

•

een inventarisatie van het huidige functioneren van de markt;

•

gesprekken met marktkooplieden, beleidsmedewerkers van de gemeente Gorinchem, de portefeuillehouder warenmarkt van de gemeente Gorinchem, de binnenstadsmanager, de ondernemersvereniging Hartje Gorkum en de belangenvereniging Horeca Grote Markt;

•

bezoeken ter plaatse en aan warenmarkten in de omgeving.

Gesprekken met betrokkenen De marktkooplieden zijn betrokken bij de totstandkoming van de visie, omdat het uiteindelijk de belanghebbenden zijn die het nieuwe beleid moeten dragen en vertalen naar de eigen praktijk. Tijdens het opstellen van de visie is een begeleidingscommissie actief geweest. Met de deelnemers zijn de tussentijdse resultaten besproken. Deze commissie bestond uit vertegenwoordigers van de marktcommissie, de gemeente Gorinchem, de Centrale Vereniging voor Ambulante Handel (CVAH), de Kamer van Koophandel (KvK), ondernemersvereniging Hartje Gorkum, de belangenvereniging Horeca Grote Markt en de klankbordgroep Binnenstad. Hierdoor werd en wordt er naar gestreefd de visie niet alleen een visie voor de ondernemers te laten zijn, maar ook een visie van de ondernemers. Consumentenonderzoek Op zaterdag 18 en maandag 20 april 2009 zijn enquêtes gehouden in de binnenstad van Gorinchem. Aan marktbezoekers werd onder meer gevraagd hoe vaak en met welk doel zij de Centrummarkt bezoeken en wat zij vonden van diverse toekomstscenario’s. Ook bezoekers van het winkelgebied in de binnenstad werd gevraagd naar motieven om de warenmarkt al dan niet te bezoeken en met welk scenario de markt in hun optiek aantrekkelijker wordt.

Pagina 2



Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de trends en ontwikkelingen van de ambulante handel in Nederland. Hoofdstuk 3 gaat in op de huidige situatie in Gorinchem en omgeving. De informatie van de sleutelpersonen is in dit hoofdstuk verwerkt. Vervolgens zijn in hoofdstuk 4 twee scenario’s voor de toekomst uitgewerkt. De resultaten van het passantenonderzoek staan in hoofdstuk 5. Tot slot is in hoofdstuk 6 een samenvatting gegeven van de andere hoofdstukken in de vorm van een SWOT-analyse en worden praktische aanbevelingen en handvatten voor de toekomst gegeven.

Pagina 3


Pagina 4



2


Trends en Ontwikkelingen 2.1 Achtergrondschets: De warenmarkt Historie van de markt Nederland heeft een lange traditie in het houden markten. Al vanaf de 10e eeuw kreeg de ene na de andere plaats het recht om een markt te houden. Dit 1

marktrecht was meestal onderdeel van het ontvangen van stadsrechten van de stadsbestuurders. Plaatsen die geen stadsrechten ontvingen, maar wel een markt mochten houden, werden aangeduid als (markt)vlekke. Oorspronkelijk was de weekmarkt het voornaamste aankoopkanaal voor dagelijkse goederen, de jaarmarkt was een groot feest waar een nog veel groter aanbod aanwezig was. Markten hadden in de Nederlandse binnensteden veelal een vaste plek en een clustering van dezelfde producten. Historische straatnamen als de Turfmarkt, Groentemarkt, Melkmarkt en Wortelmarkt 2

herinneren hier nog aan. Ook een Korenmarkt, Vismarkt en Botermarkt treft men in veel steden aan. In de historische binnenstad van Gorinchem bevinden zich straatnamen als Varkenmarkt, Melkstraat, Botersteeg en Warmoesstraat (warmoes is het oude woord voor groente). Een plein met een breder aanbod werd vaak aangeduid als Grote Markt. Ook Gorinchem kent een Grote Markt, al wordt de huidige markt op de nabijgelegen Groenmarkt gehouden. Al deze typen markt worden tegenwoordig geschaard onder de noemer warenmarkt. Al in de loop van de 19e eeuw, ten tijde van de industrialisering en verstedelijking, maakte de warenmarkt meer en meer plaats voor verkooppunten met een vaste plek, zoals bakkers en slagers. Het verschil tussen marktkramen die van stad naar stad worden verplaatst, en winkels die op dezelfde plek blijven, wordt aangeduid met de termen ambulante handel (geen vaste standplaats hebbende) en sedentaire handel (gebonden aan een locatie). Ambulante handel bestaat uit warenmarkten, braderieën, en losse kramen (een haringkar bijvoorbeeld).

1

Stadsrechten bestonden meestal uit het mogen aanleggen van een verdedigingswerk, het

houden van een markt, het stapelen van goederen (pakhuizen), het heffen van tol en het slaan van munten. 2 De genoemde historische straatnamen komen uit Leeuwarden en Enkhuizen.

Pagina 5



In de tweede helft van de twintigste eeuw kreeg de ambulante handel ook concurrentie van een ander type markt, de supermarkt. In reactie hierop werd in 1985 de slogan ‘op de markt is je gulden een daalder waard’ gelanceerd. De laatste jaren wordt reclame gemaakt onder het motto ‘de markt, van alle markten thuis’. Inmiddels wordt 83% van alle bestedingen aan dagelijkse boodschappen in de supermarkt uitgegeven. Heden Het Hoofd Bedrijfschap Detailhandel (HBD) houdt de cijfers bij voor de Nederlandse detailhandel, waaronder de ambulante handel. Aantal markten, marktkooplieden en samenstelling aanbod Begin 2009 telde de ambulante handel 23.440 ondernemingen met in totaal 39.500 voltijds arbeidsplaatsen (fte). De meest voorkomende vorm van ambulante handel is de warenmarkt. Bijna tweederde van de marktkooplieden staat op een warenmarkt. Er waren in 2008 in Nederland 968 warenmarkten, waarvan 92% één keer per week wordt gehouden. Sommige warenmarkten worden zes dagen per week gehouden, zoals de Dappermarkt in Amsterdam, andere zijn een jaarlijks evenement, zoals de Bloemetjesmarkt in Leeuwarden op Hemelvaartsdag, of de Paasmarkt en Pinkstermarkt in Gorinchem. Centrummarkten zijn in 48% van de gevallen de hele dag geopend. Zo’n 42% van de centrummarkten wordt alleen ’s ochtends gehouden, de overige 10% is 3

’s middags geopend.

In totaal valt eenderde van de marktkramen onder de categorie ‘food’, zoals brood, kaas, groente en vis. Hier gaat echter wel 60% van de totale bestedingen aan ambulante handel naartoe. Van alle arbeidsplaatsen is de helft bij food te vinden. Tweederde van alle ondernemingen valt onder ‘nonfood’, zoals kleding, stoffen en drogisterijartikelen. Bestedingspatroon van de consumenten De bestedingen op de markt fluctueren jaarlijks enigszins. In 2003 werd in totaal € 3,1 miljard (incl. BTW) door consumenten besteed aan ambulante handel. Dit was 5% minder dan in 2002. In 2006 groeiden de bestedingen echter weer met 1,7%. Over langere termijn gezien zijn de bestedingen teruggelopen.

3

Bron: ‘De Markt op Maat’, HBD, 1999

Pagina 6



Inmiddels neemt de ambulante handel nog maar 3,7% van de in totaal € 82,2 miljard aan bestedingen bij winkels, markten en op internet voor zijn 4

rekening. Tien jaar geleden was dit nog bijna 10%. Dit percentage verschilt echter per branche (zie onderstaande tabel). Vooral voor bloemen en planten, en food-sectoren als vis en aardappelen, groente, fruit (AGF) neemt de ambulante handel nog een aanzienlijk marktaandeel in. De algehele trend is wel dat de bestedingen op de markt teruglopen, en daarmee ook het aantal kramen en de frequentie waarmee de warenmarkt wordt gehouden. Marktaandeel van de ambulante handel in de totale detailhandel per branchecluster, in procenten. [HBD, 2005] Ambulante handel Food

Overige distributiekanalen

6

94

21

79

Textiel

3

97

Overig non-food

2

98

TOTAAL

4

96

Bloemen en Planten

Toch blijft de warenmarkt een belangrijke trekker. Winkels en horeca profiteren ervan wanneer er in de nabijheid een warenmarkt wordt gehouden. De aantrekkelijkheid van een Nederlandse binnenstad wordt niet alleen gevormd door de historische gevels en de klanken van het carillon van de kerk, maar ook door een levendige warenmarkt op het centrale plein of langs de gracht. De warenmarkt heeft daarom ook in de 21e eeuw bestaansrecht. Toekomst

5

In het rapport ‘de Markt heeft Toekomst’ schetst het HBD de warenmarkt in 2015. Er worden een viertal trends gesignaleerd die in de nabije toekomst een grotere rol gaan spelen bij de warenmarkt: filialisering, nieuwe locaties, professionalisering en veranderende eisen van de consument. Daarnaast worden in het rapport van het HBD vier ‘marktbeelden’ uitgewerkt:

4 5

•

De Grote Markt

•

De Kleine Markt

•

De Slimme Marktplaats

•

De Themamarkt

Bron: het HBD (Hoofd Bedrijfschap Detailhandel), website 2009. De Markt heeft Toekomst [2007], HBD, in samenwerking met het CVAH en I&O Research.

Pagina 7



Later in dit rapport zullen deze marktbeelden mede als inspiratie dienen bij het uitwerken van scenario’s voor de warenmarkt van Gorinchem. Eerst volgen hier de genoemde trends: Filialisering Filialisering is een trend die al veel eerder was waar te nemen in sedentaire detailhandel. Steeds meer winkels opereren vanuit een keten, als filiaal van een bekende firma. Inmiddels begint er ook op warenmarkten meer samengewerkt te worden, of is het mogelijk franchisenemer te worden van een marktkraamketen, zoals bakkerij ’t Stoepje uit Spakenburg. Marktkramen van deze bakkerij zijn door het gehele land te vinden. Toch zet filialisering weinig door binnen de sector. De vrijheid die dit beroep met zich meebrengt speelt daarbij een rol. Samenwerking tussen marktkooplieden in dezelfde branche, door bijvoorbeeld gezamenlijk grootschalig inkopen, zal daarom een meer waarschijnlijke variant zijn. Nieuwe locaties Nieuwe locaties zijn in sommige gevallen een manier om de markt in leven te houden. Een voorbeeld is dat marktkramen geplaatst worden op een PDV6

GDV locatie. Hier is voldoende gratis parkeergelegenheid, en er zijn veel bezoekers aan bijvoorbeeld een meubelboulevard of Doe-Het-Zelfzaak. Daarnaast zijn locaties waar enkele verzorgingstehuizen of bejaardenhuizen staan aantrekkelijk voor het houden van een markt. Ook andere plekken waar veel passanten zijn, kunnen een aantrekkelijk potentieel hebben voor marktkramen. Voorbeelden zijn openbaar vervoerlocaties, stadions, evenementen, campings, recreatiegebieden en scholen. In nieuwbouwwijken wordt zelden ruimte vrijgehouden voor pleinen. Daarom is een wijkmarkt daar vaak lastig te realiseren. Professionalisering Professionalisering is een noodzakelijk ingrediënt voor de toekomst van de warenmarkt. Zoals ‘winkeliers’ van vroeger, nu ‘ondernemers’ zijn, zullen marktkooplieden ook steeds meer professionals worden. Dit betekent een opleiding in detailhandel en boekhouding, en het kunnen analyseren waar marktruimte, klanten en mogelijkheden zijn. Belangrijk is goed inzicht te hebben in ‘wat je nu echt overhoudt’ van het werken in de ambulante handel.

6

Perifere en Grootschalige Detailhandel, zoals meubelboulevards en bedrijventerreinen.

Pagina 8



Zoals er winkeltjes zijn die als liefhebberij kunnen blijven bestaan zullen er waarschijnlijk ook marktkramen blijven die meer als hobby worden geëxploiteerd. Maar, over de gehele linie zal in de 21e eeuw de marktkoopman of –vrouw een professionele ondernemer moeten zijn om te kunnen overleven. Een onderdeel van professionalisering is ook het beter afstemmen van het aanbod op de markt. In een straat kunnen ook geen tien groentezaken naast elkaar bestaan, zo is het ook onrendabel als marktkooplieden elkaar in dezelfde branche te sterk beconcurreren. Een afwisselende branchering met één viskraam, één groentekraam, één kaasboer, etc., kan ervoor zorgen dat alle ondernemers een goede boterham kunnen verdienen. Omgekeerd kan ook een eenzijdige samenstelling goed werken. Bijvoorbeeld bij de Bloemetjesmarkt in Leeuwarden, op Hemelvaartsdag, is het zeer grote aanbod van uitsluitend bloemen en planten juist een klantentrekker van formaat. Een mengvorm is over het algemeen geen succes. Ofwel een themamarkt, ofwel een afwisselende markt met het complete palet aan branches, levert de meeste consumenten op. Veranderende eisen van de consument Steeds meer vrouwen hebben betaald werk, en er zijn steeds meer tweeverdieners. Ook allochtonen gaan van een traditionele levensstijl steeds meer over op een westerse levensstijl. Van ouderen wordt bovendien verwacht dat ze langer doorwerken, en dit alles leidt ertoe dat er overdag steeds minder mensen op straat te vinden zijn. De tijd waarop de meeste mensen boodschappen doen, verschuift daarmee naar het einde van de middag en het begin van de avond. De openingstijden van de gemiddelde markt zouden daarom in 2015 verschoven kunnen zijn naar later op de dag.

2.2 Inspiratie De markt heeft nog steeds potentie! Hoewel er op veel markten een dalende trend is waar te nemen in het aantal kramen, het aantal bezoekers en de bestedingen, zijn er ook markten in Nederland waar het juist zeer goed mee gaat. Ter inspiratie wordt in deze paragraaf een aantal zeer verschillende goed lopende markten beschreven, van die in Bredevoort (1.500 inwoners) tot futuristische plannen in Rotterdam. Deze voorbeelden geven een blik op mogelijke thematisering, branchering, verandering van opstelling en de toekomst van de markt. Niet alle

Pagina 9



voorbeelden zijn toepasbaar voor de huidige maandagmarkt in Gorinchem, maar deze paragraaf laat de potentie van de markt in Nederland zien. Boekenmarkt Bredevoort Het Gelderse stadje Bredevoort, gelegen in de Achterhoek tussen Doetinchem en Winterswijk, profileert zich als Boekenstad. Er wordt vijf keer per jaar een grote boekenmarkt gehouden en twaalf keer per jaar een kleinere gespecialiseerde boekenmarkt. Elke derde zaterdag van de maand worden er demonstraties boekbinden gegeven, en er zijn mogelijkheden om deel te nemen aan een stadswandeling, workshop, lezing of voorstelling. In 1993 werd gestart met Bredevoort Boekenstad, maar inmiddels is het aanbod veel breder dan alleen een regelmatig terugkerende boekenmarkt. Galerieën, antiquariaten en ateliers profiteren mee van een bepaald type bezoeker dat op de boekenmarkten afkomt. Ook kleinschalige horeca ontbreekt er niet. Weekmarkt Staphorst Een finalist, maar net geen winnaar van de prijs ‘Beste Markt van Nederland 2009’, is de weekmarkt in Staphorst (Overijssel). Deze markt met 30 kramen wordt op woensdagochtend gehouden en ademt een traditionele sfeer. Veel bezoekers en marktkoopvrouwen dragen nog de traditionele klederdracht van Staphorst. Op de markt zijn veel streekproducten te vinden, van verse oogst tot huisvlijt. Er wordt in Staphorst veel waarde gehecht aan diversiteit van het aanbod. Kaasmarkt Alkmaar Alkmaar is vooral bekend als Hollandse kaasstad. Al sinds 1365 bezit de stad een speciale kaasweegschaal, en in 1593 werd het kaasdragersgilde opgericht. Tot het begin van de 20e eeuw werd in veel meer steden een kaasmarkt gehouden, maar tegenwoordig is Alkmaar de enige Nederlandse stad waar de traditie (als toeristische trekpleister) voortleeft. Jaarlijks bezoeken zo’n 300.000 mensen de kaasmarkt. Van de eerste vrijdag van april tot de eerste vrijdag van september van 10.00 tot 12.30 uur wordt er op het Waagplein druk gewogen, gekeurd en geveild.

Pagina 10


Streekmarkt Staphorst

Kaasmarkt Alkmaar


Boekenmarkt Bredevoort

Klarenmarkt Arnhem In de stadswijk Klarendal in Arnhem is sinds enkele jaren het Modekwartier te vinden, een creatieve broedplaats voor startende modeontwerpers en andere kunstenaars. Klarendal is echter ook een volkswijk. Om een brug te slaan tussen de verschillende werelden die in Klarendal te vinden zijn, wordt zeven maal per jaar de Klarenmarkt gehouden. De grote gemene deler is creativiteit, en dit kan zowel bestaan uit een kraam vol prullaria en curiosa, als uit design. Deze interessante mengeling van kunst en kitsch blijkt zeer succesvol te zijn. De Klarenmarkt betrekt bewoners bij hun wijk, maar biedt tegelijkertijd een laagdrempelige kennismaking met modeontwerpers en hun creaties.

Markt in Den Bosch De markt in de binnenstad van ’s-Hertogenbosch was een van die markten die te maken had met een afnemende belangstelling onder consumenten. Deels had dit te maken met een enigszins ‘gesloten’ opstelling van de kramen: met hun rug naar de winkels. Inmiddels is er in Den Bosch gekozen voor een onconventionele opstelling, waarbij de kramen als eilandjes in een vierkant blokkenpatroon neergezet worden. Hierdoor is er veel loopruimte tussen de kramen en wordt de binnenstadsbezoeker gemakkelijker de markt op getrokken. De vrachtwagens en busjes van de kooplieden zijn elders geparkeerd, zodat de kramen aan alle kanten zo aantrekkelijk mogelijk zijn, en de ruimte op het plein efficiënt benut wordt.

Pagina 11


Nieuwe marktopstelling in Den Bosch


Een conventionele marktopstelling

Pagina 12



Biologische markt Zeeburg 26 maart 2009 Stadsdeel Zeeburg heeft een kleinschalige biologische weekmarkt ingesteld op het plein aan de Van Eesterenlaan in het Oostelijk Havengebied in Amsterdam. De markttijden zijn ‘s woensdags van 11.00 tot 18.00 uur. Het stadsdeel heeft het voornemen deze markt in het voorjaar uit te breiden. Hierbij roept zij geïnteresseerde kooplieden op om zich als gegadigde voor een plek op de markt aan te melden.

Op deze markt mogen uitsluitend producten worden verkocht die op biologische wijze zijn geproduceerd. Daarom gaat aan de vergunningverlening een toetsing vooraf. Deze toets dient om vast te stellen of een gegadigde producten voert die aantoonbaar zijn voortgebracht door SKAL-gecertificeerde producenten of zijn betrokken van SKAL-gecertificeerde leveranciers. Op de markt zijn thans de volgende productgroepen aanwezig: AGF, kaas, kruidenierswaren, brood en banket, olijven. Toewijzing van marktplaatsvergunningen vindt plaats door middel van loting, waarbij geldt dat productgroepen die nog niet op de markt vertegenwoordigd zijn, voorrang krijgen. Biologische Markt wordt twee keer zo groot De Biologische Markt aan de C.J. van Eesterenlaan in het Oostelijk Havengebied is officieel én wordt twee keer zo groot. Dit gaan de marktkooplui vieren, samen met stadsdeelwethouder Jan Hoek, klanten en buurtbewoners. Kom naar het Lentekriebelfeest op 22 april 2009! Tijdens het Lentekriebelfeest is het extra gezellig op de markt. Kinderen kunnen springen op een luchtkussen, meedoen met spelletjes, raden hoe zwaar een kaas is en leren hoe ze een koe melken! Verder lopen er muzikanten rond en zijn er uiteraard allerlei biologische sapjes en hapjes te verkrijgen. bron: website stadsdeel Zeeburg, gemeente Amsterdam

Pagina 13



Nieuwe marktplaats Rotterdam De toekomstige nieuwe marktplaats in Rotterdam staat in het teken van food. Op de overdekte marktplaats is ruimte voor 110 permanente en losse marktkramen. Op de onderste twee lagen bevinden zich, direct aan de markthal grenzend, winkels en horeca. Een galerij op de eerste verdieping verbindt deze twee lagen. De markt is alle dagen open van ‘s morgens 9 uur tot ‘s avonds 20.00 uur. Voor de zondagen staat een cultureel programma gepland. Op de koppen van de hal komen terrassen. Het hart van de hal wordt gevormd door ca. 100 marktkramen. Deze voornamelijk vaste kramen liggen rug aan rug. Een standaard kraam is 5 meter breed en 4 meter diep. De paden tussen de kramen zijn ongeveer 3 meter breed. De vaste kramen zullen worden aangevuld met losse kramen, waar wisselende seizoenproducten zoals asperges of mosselen kunnen worden aangeboden. Een exploitant kan desgewenst meerdere kramen exploiteren. Naar verwachting zal er aan circa 65 ondernemers plaats kunnen worden geboden. Van de circa 460 kramen op de huidige buitenmarkt zijn er ruim 100 foodkramen. Een groot deel van deze marktlui kan binnen in de hal een plek huren. Uitgangspunt hierbij is dat een kraam die naar binnen gaat, buiten niet wordt vervangen. Een deel van de foodkramen zal buiten blijven. Dit zal met name gelden voor de niet-bederfelijke waar. Naast food zal er binnen ook 7

plaats zijn voor de verkoop van bloemen en planten.

7

Bron: Brochure Markthal R’dam, april 2006, ProVast

Pagina 14


3


Inventarisatie huidige situatie 3.1 Achtergrondschets: Gorinchem Historie Gorinchem heeft een historische binnenstad met veel bijzondere en monumentale gebouwen. Vanwege de ligging aan de Merwede heeft Gorinchem altijd veel handel en bedrijvigheid gekend. De laatste jaren ontwikkelt Gorinchem zich van een traditionele industriestad tot een stad waarin dienstverlening, hoogwaardige industrie en toerisme in toenemende mate de motor zijn van de plaatselijke economie.

Bevolking Op 1 januari 2009 had de gemeente Gorinchem 34.521 inwoners. De leeftijdsopbouw van de Gorinchemmers wijkt amper af van het Nederlands gemiddelde. 15% van de inwoners is 65 jaar of ouder, dit zijn 5.201 inwoners. 14% van de inwoners van Gorinchem is van niet-westerse allochtone afkomst. Met respectievelijk 5,1 en 4,7% vormen Turken en Marokkanen de grootste niet-westerse groep inwoners. In heel Nederland is 9% van de inwoners van niet-westerse allochtone afkomst. In de nabije toekomst wordt de nieuwbouwwijk Hoog-Dalem gerealiseerd. Hierdoor zal het inwonertal van Gorinchem licht toenemen. Tegelijkertijd is er sprake van verdunning van huishoudens. Nu telt een huishouden gemiddeld 2,27 personen, dit zal in 2020 gedaald zijn naar 2,0. Het CBS verwacht in 2020 een inwonertal van 35.300 voor gemeente Gorinchem, zo’n 800 inwoners meer dan in 2009. Het percentage allochtonen blijft naar verwachting gelijk, het percentage ouderen zal toenemen. Dit is in lijn met landelijke trends.

Pagina 15



3.2 De markt in Gorinchem anno 2009 Niet zomaar een markt in Gorinchem Het sentiment rondom het houden van de markt in Gorinchem is groot. Zoals veelal wordt gezegd, is er al ruim 600 jaar markt op de huidige locatie rondom de kerk. Voorheen was de markt zeer groot in omvang, zo wordt gezegd dat zeven jaar geleden er nog ruim honderd kramen waren die zich uitstrekten over de Grote Markt en de Groenmarkt. Bezoekers kwamen vanuit de regio om hier hun stoffen, eten en andere zaken te kopen. De veelal vrouwelijke consumenten kochten de dagelijkse benodigdheden voor het hele gezin. Tegelijkertijd brachten ze ook een bezoek aan de winkels in de binnenstad. Zowel in 2001 als 2004 bleek uit het koopstromenonderzoek dat de consument de maandagmarkt beoordeelt als ‘goed’ tot ‘zeer goed’. Tegenwoordig is het beeld op de markt sterk veranderd. Zo staan er op de Grote Markt geen kramen meer. Daar openen horecagelegenheden hun terras om bezoekers te ontvangen. De huidige kleinere maandagmarkt staat op de Groenmarkt. De cijfers laten zien dat er per 12 januari 2009 in totaal 42 marktkooplieden stonden ingeschreven. Veelal hebben kooplieden zelfs meer dan 1 kraam tot hun beschikking. Er is nog steeds van alles te vinden, zoals een kraam waar fietsen worden verkocht, groenten en fruit, kleding, vis en bloemen. De verdeling food en non-food kramen komt overeen met het Nederlands gemiddelde, te weten 1/3 food en 2/3 non-food. ’s Ochtends vroeg komen een paar doelgerichte bezoekers snel hun benodigdheden inladen. Ze rijden langs met de auto om bijvoorbeeld hondenvoer te kopen. Rond tien uur, wanneer de meeste winkels in de binnenstad hun deuren openen, begint het ook drukker te worden op de markt. Ouderen en allochtone vrouwen doen hun boodschappen. Maar rond twaalf uur ruimen de eerste marktkooplieden hun kraam alweer op en vertrekken met hun wagen naar de volgende markt. Indicatie omzet van de markt Aan de hand van een zogeheten Distributie Planologisch Onderzoek (DPO)berekening is een goede inschatting te maken van de hoeveelheid geld die omgaat op deze markt.

Pagina 16



In Nederland bedraagt de besteding per hoofd van de bevolking aan de warenmarkt € 188,- per jaar. Zo’n 60% van deze bestedingen wordt gedaan bij food-kramen, terwijl juist non-foodkramen tweederde van alle kramen uitmaken. Dit betekent dat food-kramen een hogere omzet per openingsuur maken, gemiddeld € 121,- per uur (inclusief BTW). Non-foodkramen blijven steken op € 78,- omzet per openingsuur. Gemiddeld draait de ambulante handel € 90,- per openingsuur. De maandagmarkt in Gorinchem bestaat uit 42 kooplieden. Er van uitgaande dat deze een voor Nederland gemiddelde tot iets lager dan gemiddelde omzet draaien, bedraagt de jaarlijkse omzet van de maandagmarkt in Gorinchem zo’n € 700.000,- tot ruim € 750.000,-. Dit is ongeveer € 14.000,- per marktdag. Om deze bedragen te halen, zal de binding van Gorinchemmers aan hun maandagmarkt zo’n 12% bedragen. Daarnaast zal 10% van de omzet op de maandagmarkt van buiten Gorinchem komen. Ter controle van deze omzetberekening kan berekend worden hoeveel consumenten er dan nodig zijn om de markt op een gemiddeld niveau te laten draaien. Aangezien een consument gemiddeld € 21,- per marktbezoek uitgeeft, betekent dit met een dagomzet van ruim € 14.000,-, dat er elke maandag zo’n 600 tot 700 consumenten de markt moeten bezoeken om deze bedragen te laten kloppen. Tijdens het passantenonderzoek bleek het weinig moeite te kosten om op maandag zo’n 100 mensen te interviewen, terwijl natuurlijk maar een klein deel van de passanten mee heeft gedaan. Aangenomen mag worden dat 600 tot 700 bezoekers wel reëel is. De omzet van de zaterdagkramen is lastiger in te schatten. Tijdens locatiebezoek waren er maar weinig bezoekers. Het zou goed kunnen dat deze kramen een lagere omzet per openingsuur behalen dan gemiddeld. Er van uitgaande dat er gemiddeld vijf kramen op zaterdag staan, gedurende zes openingsuren, zal de jaarlijkse omzet ongeveer € 124.000,- tot € 140.000,bedragen. Locatie, aantrekkelijkheid, situering ten opzichte van binnenstad De winkels in de binnenstad gaan veelal vanaf 10.00 uur open op maandag. Niet alle nieuw gestarte ondernemers doen mee aan deze openingstijden en hebben hun winkels vaak ook op de maandag dicht. De Groenmarkt ligt in de binnenstad, maar is geen onderdeel van het winkelcircuit.

Pagina 17



De locatie van de markt heeft veel te bieden wat betreft de historische uitstraling. Maar de bestrating van de Groenmarkt wordt niet geschikt bevonden voor een flexibele indeling van de markt. Zo zijn er belemmeringen door de opstaande randen bij de parkeerplaatsen en rondom de bomen.

Figuur 1: De maandagmarkt is opgesteld tussen de kerk en het oude stadhuis. De Grote Markt (rechts, met fontein) kent veel horeca. Het kernwinkelgebied bevindt zich in noordelijke richting, ‘boven’ deze kaart.

De wens om te verkopen Voor een marktkoopman of vrouw is de dag pas goed, wanneer er veel wordt verkocht. Een goede omzet maakt dat hij/zij een glimlach heeft. Toch wordt het beeld van goedlachse marktkooplieden die hun spullen aanprijzen niet meer door iedereen herkend. Zo is het imago van de markt waar goedkoop goede spullen worden verkocht, veranderd in een imago van goedkope producten van een lage kwaliteit. Niet alleen moet de markt sterk concurreren met de (discount)supermarkt, maar het vinden van geschikte marktkooplieden blijkt ook een hele klus. De wachtlijst bestaat niet meer. Er zijn bijna geen meelopers meer te vinden die de gaten kunnen opvullen van met vakantie zijnde vaste marktkooplieden. Het is vaak zelfs zo dat de marktkooplieden voor zeer lange tijd afwezig zijn, waardoor er grote gaten vallen in de rijen kramen. Er komen relatief weinig nieuwe jonge marktkooplieden bij. Dit leidt

Pagina 18



tot veroudering en verschraling van de markt, terwijl de ervaring van de oudere marktkooplieden verloren gaat. Handhaving en regels Bestuurlijk ligt de verantwoordelijkheid voor de maandagmarkt bij de portefeuillehouder van Economische Zaken. De marktmeester, onderdeel van de afdeling Veerdienst, Lingehaven en Markt, draagt zorg voor de handhaving van de marktverordening. Bij deze afdeling is ook de marktcommissie ondergebracht. Deze commissie, bestaande uit marktkooplieden en de marktmeester, overlegt ongeveer vier keer per jaar over de gang van zaken op de markt. De marktverordening biedt het kader waarbinnen de markt kan functioneren. Hierin zijn onderwerpen opgenomen als de opbouw/indeling van het marktterrein, de reiniging, het voorkomen van overlast en het ordelijk laten verlopen van economisch verkeer. De regels worden door marktkooplieden vaak gezien als ‘gedateerd’, ze zouden het realiseren van een innovatieve markt in de weg zitten. De verplichte minimale aanwezigheid en de anciënniteitlijst zijn hier voorbeelden van. Op de maandagmarkt bestaat er geen clustering van branches, bijvoorbeeld een hoek met alleen maar kramen waar versproducten worden verkocht. Dit heeft vooral te maken met de marktverordening die vaste standplaatsen koppelt aan de marktkoopman. Wanneer de marktkoopman een andere plaats wil dan wordt hij/zij hiervoor op de wachtlijst geplaatst. In de marktverordening is een maximumbeperking opgenomen voor het aantal kramen per branche. Door de markmeester wordt geconstateerd dat het moeilijk is om te handhaven dat de marktkooplieden te vroeg vertrekken. Marktgeld De marktkooplieden ‘huren’ voor een ochtend een stukje grond om hier hun waar te verkopen. Hiervoor vraagt de gemeente een vergoeding. Bovendien draagt de gemeente zorg voor de reiniging van de markt en voor het goede verloop van de markt. In Gorinchem betaalt iedere marktkoopman/vrouw hetzelfde jaartarief voor een standplaats. De tarieven voor meelopers worden wekelijks afgerekend. In 2009 bedraagt het tarief voor een vaste standplaats voor minimaal 1 dag per week € 1,05 per m2 per dag. Voor tijdelijke

Pagina 19



standplaatsen, braderieën en incidentele markten bedraagt het tarief € 2,05 per m2 per dag. Een deel van het marktgeld wordt gebruikt voor promotie. Sinds begin 2008 moeten de marktkooplieden zelf met ideeën komen om het geld in te zetten voor de promotie, zoals advertenties in lokale kranten. Deze werkwijze is nieuw voor de marktkooplieden en voorheen waren er nog niet veel initiatieven van de grond gekomen. Anno 2009 is dit veranderd en worden advertenties geplaatst, acties opgezet en tasjes weggegeven. De opbrengsten van de markt zouden kostendekkend moeten zijn. In 2007 en 2008 waren de opbrengsten lager dan de kosten. Voor de kosten van de markt moet gedacht worden aan reiniging, de inzet van de marktmeester, maar ook de financiële administratie. Deels worden deze kosten doorbelast in de apparaatskosten van de gemeente. Verse producten op de zaterdagkramen Op de zaterdagmarkt staan kramen met bloemen, AGF, bakker, loempia, kaas (is geschorst) en vis. Er bestaat een grote wens bij de marktkooplieden om ook een poelier aan te trekken. Pasen en Pinksteren De Paas- en Pinkstermarkten hebben minder moeite om marktkooplieden te vinden die voor één dag in Gorinchem willen staan. In 2008 waren er ongeveer 110 kramen. De samenstelling van de markt is tijdens Pasen en Pinksteren zeer divers, met de verkoop van o.a. worst, schoenen, kleding, stroopwafels, en dvd’s.

3.3 Beleidsontwikkelingen Toekomstbeeld Gorinchem Het wensbeeld voor de ontwikkeling van de gemeente Gorinchem wordt helder weergegeven in de Gemeentelijke Structuurvisie 2005-2015. Het zwaartepunt van het voorzieningenaanbod blijft in de binnenstad. Er wordt niet ingezet op groei, maar op kwaliteit. Door de toevoeging van de woonwijk Hoog-Dalem, wordt beoogd om meer middenklasse aan te trekken, die ook meer gebruik maakt van de binnenstad.

Pagina 20



Binnenstadsbeleid Medio 2004 is in Gorinchem het binnenstadsmanagement gestart. De grootste opgave is de binnenstad voor een groter publiek toegankelijk te maken. De afgelopen jaren was er een duidelijke toename van bezoekers. Toch zijn er ook zorgen over de groei van de leegstand en of er in de toekomst voldoende investeringen in de kwaliteit van de binnenstad zullen blijven plaatsvinden. In de Ruimtelijke Economische Visie voor de binnenstad is de huidige locatie van de maandagmarkt geen onderdeel van het kernwinkelgebied. Het beeld van Gorinchem dat in de Toekomstvizier wordt geschetst is dat in de binnenstad een duidelijke splitsing ontstaat tussen ‘boodschappenfuncties’ en het ‘recreatieve winkelen’. Om voldoende bezoekers te trekken naar de binnenstad moet Gorinchem ook een centrum van vermaak zijn. Standpunt portefeuillehouder Er wordt belang gehecht aan de toegevoegde waarde van de markt. Het lijkt er op dat de markt tegenwoordig steeds minder voorziet in een behoefte. De woonfunctie in de binnenstad wordt versterkt, maar de markt lijkt niet te profiteren van de toename van bewoners in de nabije omgeving. Door de ontwikkelingen op de markt in Gorinchem wordt binnen het college wel gedacht aan verandering van het tijdstip en dag van de markt. Maar het is moeilijk om de markt naar een andere dag te verplaatsen. Tevens blijkt uit onderzoek in enkele grote gemeenten dat het verplaatsen van een markt gepaard gaat met een omzetverlies van 20-50%. De herinrichting van de Groenmarkt en de uitbreiding van de parkeergarage Kazerneplein bieden aanknopingspunten om het bezoek aan de markt te versterken. Door de toename van parkeerplaatsen kan dit bronpunt van bezoekers versterkt worden. In de nieuwe structuurvisie voor Gorinchem wordt de Groenmarkt als horecakerngebied aangewezen. Een andere opstelling van de marktkramen is wellicht mogelijk, meer richting de winkels en meer als onderdeel van de loopstromen. De markten tijdens Pasen en Pinksteren worden gezien als een toegevoegde waarde voor de binnenstad.

Pagina 21



3.4 Markten in de omgeving Bij de uitwerking van de scenario’s is het belangrijk een beeld te hebben bij de warenmarkten in de omliggende gemeenten in het verstedelijkte, westelijk en zuidelijk deel van de Alblasserwaard. Dit zijn de plaatsen HardinxveldGiessendam, Sliedrecht, Papendrecht en Alblasserdam. Aan deze plaatsen is een locatiebezoek gebracht. Ter vergelijk wordt ook weergegeven hoeveel marktkramen er in Leerdam, Werkendam en Woudrichem staan en op welk tijdstip de weekmarkt daar gehouden wordt. Marktnaam

Openingstijden

Houweningeplaats HardinxveldGiessendam

Zaterdag 08:00 - 12:30 uur

Irenestraat Boven-Hardinxveld

Vrijdag 13:00 - 17:00 uur

Burg. Winklerplein Sliedrecht

Woensdag 09:30 - 16:30 uur

Marktplein Papendrecht

Dinsdag 10:00 - 16:00 uur

Wilgenplein Alblasserdam

Maandag 12:00 – 17.00 uur

De Markt Leerdam

Zaterdag 13.00 - 17.30 uur

Kerkstraat Leerdam

Donderdag 8.30 – 12.30 uur

‘t Rond Woudrichem

Donderdag 13.00– 17.00 uur

Plein Werkendam

Zaterdag 08.00 - 16.00 uur

Aantal kramen 28

6 49 37 44 5 50 15 22

1.Hardinxveld-Giessendam De zaterdagmarkt in Hardinxveld-Giessendam wordt op de Houweningeplaats gehouden. Op deze markt is vooral food goed vertegenwoordigd, met meerdere vis-, brood-, groente en fruit-, en aardappelkramen. Daarnaast is er enig aanbod van bloemen, stoffen & kleding en wenskaarten. Deze zaterdagmarkt wordt goed bezocht en telt bijna dertig kramen. Opvallend is

Pagina 22



het grote aantal jonge mensen op de markt, zowel wat betreft gezinnen als een groot aantal jonge marktkooplieden/zaterdaghulpen in de kramen.

2. Boven-Hardinxveld Elke vrijdagmiddag wordt in de Irenestraat in Boven-Hardinxveld een kleine markt gehouden met in totaal zes kramen. Op deze markt kan men terecht voor de dagelijkse boodschappen zoals brood, vis, kaas, groente en fruit. Ook zijn er een poelier en een kraam met bloemen en planten te vinden. De markt is ruim opgezet, en maakt een rustige, dorpse indruk.

Pagina 23



3. Sliedrecht Op het Burgemeester Winklerplein in Sliedrecht wordt elke woensdag de hele dag markt gehouden. Het is de grootste markt van de Alblasserwaard, met bijna 50 kramen. De kramen staan veelal dicht op elkaar, waardoor de gangpaden smal zijn. Daarnaast staan er veel losse kratten, dozen en reclameborden naast de kramen. Hoewel de markt goed bezocht wordt, zijn er in het midden toch enkele kramen onbezet. Het aanbod is gemengd, zowel food als kleding en een behoorlijk aanbod in drogisterijartikelen.

4. Papendrecht De weekmarkt in Papendrecht is ongeveer even groot als de markt in Gorinchem, en wordt op dinsdag van 10.00 tot 16.00 uur gehouden op een plein met veel hoogbouw. Er is een aantal ‘gaten’ in de opstelling, en de kramen staan op een aantal plaatsen ver uit elkaar. De markt wordt in de directe nabijheid van winkels en horeca gehouden. Hoewel de markt voldoende aanbod en ruimte heeft, heeft vooral het marktplein zelf een matige uitstraling.

Pagina 24



5. Alblasserdam De markt op maandagmiddag in Alblasserdam wordt gehouden op het Wilgenplein, naast het Makado-winkelcentrum. Dit is eveneens een plein met relatief nieuwe bebouwing. De markt is omgeven door bestelbusjes, vrachtwagens en auto’s van marktkooplieden en bezoekers.

Pagina 25



6. Overige markten De situatie in Leerdam is vergelijkbaar met die in Gorinchem. Er wordt op donderdagochtend een relatief grote markt gehouden, terwijl er op zaterdag slechts vijf kramen aanwezig zijn. De markten in Werkendam (gehele zaterdag) en Woudrichem (donderdagmiddag) zijn met respectievelijk 22 en 15 kramen aanzienlijk kleiner dan de markt in Gorinchem. Wat valt op? Wanneer deze vijf markten in de Alblasserwaard met de markt van Gorinchem worden vergeleken valt een aantal zaken op: tijdstip , opstelling, uitstraling en locatie en type bezoekers. Tijdstip De weekmarkten van Papendrecht en Sliedrecht beslaan respectievelijk de gehele dinsdag en woensdag. Marktkooplieden hebben door deze markttijden geen mogelijkheid nog andere markten te bezoeken. In Gorinchem wordt de weekmarkt op maandag alleen ’s ochtends gehouden. Zoals Papendrecht en Sliedrecht laten zien, is het niet onmogelijk om op een doordeweekse dag de hele dag markt te hebben. Daarnaast werd tijdens de workshop gesteld dat de ‘betere’ markten meer naar het eind van de week te vinden zijn, op vrijdag en zaterdag. Hiermee werd gesuggereerd dat het lastig is om marktkooplieden op zaterdag naar Gorinchem te krijgen. Echter, één dorp verderop, in Hardinxveld-Giessendam, wordt op zaterdag een aantrekkelijke en druk bezochte markt gehouden met een vergelijkbaar aanbod als op de maandagmarkt in Gorinchem. Ook de kleine kern Boven-Hardinxveld weet op vrijdagmiddag marktkramen te trekken. Opstelling In Papendrecht en Alblasserdam typeren de markten zich door een vrij onaantrekkelijke opstelling, waarbij vrachtwagens en auto’s van de

Pagina 26



marktkooplieden het marktbeeld domineren. De kramen staan soms ver uit elkaar of zijn onbezet, wat ‘gaten’ oplevert. In Hardinxveld-Giessendam is meer aandacht besteed aan de opstelling. De markt is compact en knus ingericht. Vrachtwagens en auto’s zijn in de twee doodlopende straten achter de markt geplaatst, zodat er geen storende uitstraling vanuit gaat. De markt in de Irenestraat in Boven-Hardinxveld kan vergeleken worden met de zaterdagstandplaatsen in Gorinchem. Met slechts zes kramen kan een ruimere opstelling gecreëerd worden, wat een rustige indruk geeft. Uitstraling en locatie Wat betreft de uitstraling van de markt en de marktkramen is de maandagmarkt in Gorinchem vergelijkbaar met de markten in Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam. Deze markten zijn qua uitstraling in orde, en de hoeveelheid rommel is beperkt. De markten in Papendrecht en Alblasserdam maken daarentegen een matige indruk wat betreft uitstraling en netheid. De andere bezochte markten hebben verplicht dezelfde bovenzeilen van de marktkramen. In Gorinchem is dit niet het geval en dit maakt dat de kramen geen eenheid vormen. De uitstraling van de locatie waar de markt gehouden wordt, is een opsteker voor Gorinchem. Zoals op de onderstaande fotoserie te zien is, worden de vijf andere markten in de Alblasserwaard gehouden op relatief nieuwe pleinen waar grauw beton overheerst. Eentonige galerijflats en seniorenwoningen vormen het decor van de markt. De Groenmarkt in Gorinchem met de historische gevels, de kerk met het carillon en het oude stadhuis steekt hier qua uitstraling met kop en schouders boven uit.

Burgemeester Winklerplein, Sliedrecht Houweningeplaats, H’veld-Giessendam

Pagina 27



Wilgenplein, Alblasserdam

Irenestraat, Boven-Hardinxveld

Marktplein, Papendrecht

Groenmarkt, Gorinchem

Bovendien doet de Groenmarkt zijn naam eer aan wat betreft het groen. Er staan diverse grote bomen en er groeit klimop tegen het oude stadhuis, een klimopvariant die in het najaar donkerrood kleurt.

Ontluikend voorjaarsgroen bij de kerk

In het najaar kleurt de klimop rood

Type bezoekers Onder het gemiddelde marktpubliek zijn meer vrouwen dan mannen, en ook ouderen zijn oververtegenwoordigd. Daarnaast zijn er op de markten in de Alblasserwaard ook veel allochtonen te vinden. Hierop vormt de

Pagina 28



zaterdagmarkt in Hardinxveld-Giessendam een uitzondering. Deze wordt (vrijwel) uitsluitend bezocht door autochtone Nederlanders, waaronder veel gezinnen en jonge mensen. Het druktebeeld lijkt op deze markten vergelijkbaar, hoewel het in Hardinxveld-Giessendam wat drukker lijkt door de compacte opstelling van de markt. Samenvatting Wat opstelling, aantal kramen en bezoekers betreft heeft Gorinchem een hele normale maandagmarkt, vergeleken met de andere markten in de Alblasserwaard. Het grote pluspunt van Gorinchem is de uitstraling van de locatie. Waar de andere vijf markten tussen moderne bebouwing gesitueerd zijn, heeft de Groenmarkt historische gebouwen, een carillon en openbaar groen te bieden.

Pagina 29


Pagina 30



4


Twee scenario’s voor de toekomst 4.1 De verbeterde maandagmarkt Scenario 1 Titel: De verbeterde maandagmarkt Trefwoorden: compact, ontmoeting, stoffen, boodschappen-plus Locatie en tijdstip Iedere maandagochtend van 8.30 uur tot 12.30 uur op de Groenmarkt in Gorinchem. Thema Boodschappen doen en even lapjes kijken. Deze markt is vooral gericht op de bewoners van Gorinchem en inwoners uit de regio. Onder deze doelgroep is vraag naar de dagelijkse boodschappen, en naar stoffen. Dus daar richt de verbeterde maandagmarkt zich op. Eventueel, ter versterking van de identiteit van de maandagmarkt, zou er een stoffenmarkt in de evenementenhal gehouden kunnen worden, zodat stoffen weer terugkomen in de identiteit van de markt in Gorinchem. Opstelling Door een goede opstelling kunnen gaten in de markt worden voorkomen. Er is een vaste kern van ongeveer 30 kraamhouders, die regelmatig komen. Voor de kooplieden die onregelmatig komen zal er een specifieke locatie worden aangewezen. Kooplieden worden ingedeeld naar A-status voor de vaste kraamhouders en een B-status voor onregelmatige bezoekers. De markt wordt compacter opgezet met kramen (zowel wagens als neergezette kramen), die maximaal 4 uur open zijn, zodat kooplieden de mogelijkheid hebben nog naar een andere markt te gaan. Een deel van de Groenmarkt blijft zo beschikbaar voor auto’s, vrachtwagens of busjes. Het doel is om storende zaken zoveel mogelijk uit het zicht te plaatsen, net als in de aantrekkelijke zaterdagmarkt van Hardinxveld-Giessendam.

Pagina 31



Promotie Goede bewegwijzering, advertenties in lokale bladen en proberen klanten weer wat vaker naar de markt te krijgen. De belangrijkste promotie is mond-totmond reclame wanneer de mensen doorkrijgen dat de markt weer aantrekkelijker is geworden. Eventueel kan er een plattegrond worden uitgedeeld met de nieuwe opstelling. Tegelijkertijd kan in de huis-aan-huis bladen een artikel over de nieuwe opstelling van de markt worden geplaatst. Daarnaast in een vakblad regelmatig een advertentie plaatsen: ‘de maandagmarkt in Gorinchem, wil je aansluiten dan ben je welkom’. Ook wordt er samenwerking gezocht met het ROC Da Vinci College voor stageplaatsen. Hierdoor interesseer je jonge mensen in de opleidingsrichting Handel/Detailhandel voor een baan in de ambulante handel. Ook komen daardoor wellicht vrienden en bekenden naar de markt om de stagiair op te zoeken. Niet alleen ontstaat zo bekendheid met het ondernemen op de markt door de student, maar krijgt deze ook snel een indruk van de consument in Gorinchem. Dit kan een voordeel bieden bij toekomstig ondernemerschap, en het verbeteren van het ondernemerschap in Gorinchem. Reglement en organisatie De organisatie van de maandagmarkt gaat, net als in de huidige situatie, via de markmeester en functioneert volgens de marktverordening. De organisatie blijft in handen van de gemeente. Tot slot Hoewel de markt flink is gekrompen, zal deze naar verwachting rond de 40 marktkooplieden blijven schommelen omdat er een doelgroep voor is en blijft. Met een compactere, prettigere opstelling komen consumenten wellicht weer wat vaker, maar er wordt niet uitgegaan van groei. Dit is een realistisch beeld voor een doordeweekse dag in Gorinchem. Daarnaast maakt de huidige maandagmarkt een prima indruk vergeleken met een aantal andere markten in de Alblasserwaard. Met de herinrichting van de Groenmarkt is er een redelijke kans dat de markt fraaier wordt en mogelijk meer klanten trekt.

Pagina 32



4.2 De markt op zaterdag Scenario 2: Titel: De markt op zaterdag Trefwoorden: Kraamkamer van de marktwereld. Locatie en tijdstip Zaterdag van 10.00 uur tot 17.00 uur in clusters op diverse locaties in de binnenstad van Gorinchem. Verschillende straten komen daarvoor in aanmerking.

Inzet op beleving en leisure De zaterdag is voor veel consumenten een dag om te ontspannen. Men komt naar de binnenstad voor ‘beleving’ en ‘leisure’. Dit betekent funshoppen, een stadswandeling langs bezienswaardigheden, een bezoek aan de horeca, en ‘ervaren’ wat er die dag op je af komt. De vrije zaterdag is bij uitstek een dag waarop veel mensen ‘iets leuks’ willen gaan doen en een uitstapje maken. Inwoners uit de Alblasserwaard en het Rivierengebied, maar ook toeristen en watersporters komen de binnenstad van Gorinchem bezoeken. De

Pagina 33



levendigheid van de binnenstad kan versterkt worden wanneer de marktkramen inspelen op deze behoefte aan ‘beleving’ op een vrije zaterdag.

Bezienswaardigheden en horeca in de binnenstad van Gorinchem Gorinchem profiteert van de ligging aan de Merwede. De veerpont brengt toeristen naar de zuidkant van het centrum. Ook de jachthaven aan de noordkant van de stad levert een bijdrage aan het toeristische klimaat.

Pagina 34


De veerpont en kade


Stadspoort tussen stad en Merwede

Diverse thema’s Uit het passantenonderzoek blijkt dat er niet zoveel animo is om de markt te verplaatsen naar donderdagavond. De maandagmiddag lijkt een aardige optie, maar uit het passantenonderzoek blijkt het meeste enthousiasme voor een ‘grote markt’ op zaterdag. Hierbij kan eens in de maand een rommel- en antiekmarkt worden gehouden. Het aanbod kan aangevuld worden met hapjes, zoals een loempiakraam, vers gebakken vis/kibbeling, een stroopwafelkraam, een kraam met warme halve hanen/kippenpoten, en iets met biologisch/ecologisch/vegetarisch. Warme hapjes zullen niet veel extra mensen trekken, maar kunnen wel het verblijfsklimaat verbeteren. Er is vraag naar een regelmatige antiek- en rommelmarkt. Elke week lijkt (te)veel van het goede, wellicht kan dat eens per maand.

Opstelling De markt op zaterdag wordt een losse markt, niet extreem groot maar wel aantrekkelijk. De kramen hoeven niet allemaal op de Groenmarkt te staan, een ananaskraampje tussen het winkelend publiek mag ook. Deze markt is dus van een ander type dan de maandagmarkt. Het is allemaal iets minder strak. De brandweer geeft aan binnen welk gebied het toegestaan is om een bepaald type kraam neer te zetten. Je kunt daarmee verspreid in het Pagina 35



centrumgebied kleine clusters krijgen. Eens per maand zou er een antiek- en curiosacluster kunnen komen, zoals de rommelmarkt in Klarendal. Promotie Er moet aan twee vormen van promotie worden gedaan: Enerzijds richting de consument en de binnenstadsbezoeker. Anderzijds is promotie belangrijk om de kramen en clusters te vullen. Onder marktkooplieden moet bekend zijn dat er in Gorinchem gemakkelijk een standplaats te krijgen is, dat Gorinchem een handige plaats is om een nieuw product te testen etc. omdat er overal marktplekjes in de binnenstad zijn. Even contact met de organisatie en er is een plek beschikbaar.

Pagina 36


5


Het passantenonderzoek Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek is het passantenonderzoek. Dit geeft meer informatie over de herkomst van bezoekers, de trekkers op de markt en hoe men de markt met rapportcijfers beoordeelt. In de enquête werd ook een mening gevraagd over de ontworpen scenario’s. Het passantenonderzoek werd gehouden op zaterdag 18 april en maandag 20 april 2009. In totaal hebben 306 voorbijgangers de vragenlijst beantwoord. Een aantal van hen deed het gesprek samen met iemand anders (zoals echtparen of een vriendengroepje). Hierdoor zijn er door de enquêteurs 215 ingevulde formulieren opgehaald (waarvan 101 op zaterdag en 114 op maandag). Op zaterdag is vooral het winkelend publiek in de hoofdstraten ondervraagd, op maandag zijn vooral mensen op de Groenmarkt aangesproken.

Winkelend publiek op zaterdag

Bezoekers van de maandagmarkt

In paragraaf 5.1 wordt ingegaan op de herkomst van bezoekers (postcode, vervoermiddel, doel van hun bezoek). In paragraaf 5.2 wordt beschreven hoe de ondervraagde bezoekers de huidige markt beoordelen (bezoekfrequentie en rapportcijfers). In paragraaf 5.3 komt de toekomst van de markt aan bod. Tot slot volgen in paragraaf 5.4 enkele gegevens over de uitvoering van het passantenonderzoek.

5.1 De bezoekers Het passantenonderzoek levert gegevens over binnenstadsbezoekers wat betreft hun vervoermiddel, hun postcode en de reden dat deze passanten de binnenstad van Gorinchem bezoeken.

Pagina 37



1. Met welk vervoermiddel bent u hier gekomen?

Anders 3%

Te voet 28%

Met fiets/bromfiets /scooter 38%

Met de auto 31%

De meerderheid van de ondervraagde passanten is lopend of met de fiets/bromfiets en een derde is met de auto naar het centrum van Gorinchem gekomen. Vier passanten gaven aan met de pont of hun eigen jacht naar Gorinchem te zijn gekomen. Eén persoon kwam met de trein, en eveneens één persoon kwam met de streekbus. 2. Hoe vaak bezoekt u het centrum van Gorinchem? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. Elke dag

60

28%

B. Twee/drie keer per week

66

31%

C. Eens per week

36

17%

D. Een/twee keer per maand

41

19%

E. Zelden

12

6%

Van de ondervraagde voorbijgangers komt 75% eens per week of vaker naar het centrum van Gorinchem. Dit zijn vooral Gorinchemmers. Mensen met een ‘vreemde’ postcode bezoeken de stad zoals te verwachten valt, over het geheel wat minder vaak.

Pagina 38



3. Wat is vandaag het hoofddoel van uw bezoek? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. De winkels en horeca

99

46%

B. De markt

79

37%

C. Toeristische bezienswaardigheden

4

2%

D. Werk/privé

33

15%

Bijna de helft van de ondervraagden komt voor de winkels en horeca in Gorinchem. Daarnaast komt 37% in de eerste plaats voor de markt. Dat er op zaterdag ook enkele kramen staan was niet bij alle ondervraagden bekend. Er zijn slechts 3 respondenten die als hoofddoel de zaterdagse marktkramen noemen. 4. Wat gaat u nog meer bezoeken in het centrum van Gorinchem? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. De winkels en horeca

55

26%

B. De markt

23

11%

C. Toeristische bezienswaardigheden

1

0%

D. Werk/privé

17

8%

E. Niets / niet van toepassing

119

55%

Een derde van de ondervraagden combineert winkel/horecabezoek met een bezoek aan de markt. Slechts een enkeling komt voor de toeristische bezienswaardigheden. Enkele tientallen ondervraagden kwamen naar de binnenstad voor werk- of privé-afspraken. 5. Wat is uw postcode? Antwoord: Gorinchem (4201

Aantal:

Percentage

Respondenten

Respondenten

totaal

maandag

zaterdag

133

62%

68%

55%

82

38%

32%

45%

t/m 4207) Andere postcodes

Ruim een derde (38%) van de ondervraagden komt niet uit Gorinchem. Dit onderschrijft het beeld dat Gorinchem een streekfunctie vervult. De respondenten met ‘vreemde’ postcodes werden relatief vaker op zaterdag aangetroffen. Bijna de helft van de ondervraagde zaterdagse binnenstadsbezoekers kwam van buiten Gorinchem, op maandag was dit iets

Pagina 39



minder dan een derde. Op de volgende afbeelding is de herkomst van deze personen te zien. Velen van hen wonen op minder dan 15 kilometer van Gorinchem. Respondenten van elders komen vooral uit de richting van Rotterdam. Elke ster op de kaart staat voor één ingevuld formulier, dit kan dus ook bijvoorbeeld een echtpaar betreffen.

Vier postcodes zijn niet op deze kaart weergegeven. Dit betreft een postcode op Schouwen-Duiveland, een in de gemeente Zeist, en postcodes in België en Frankrijk. Deze respondenten gaven aan voor familiebezoek in Gorinchem te zijn. Nog eens drie respondenten wilden hun postcode niet geven.

5.2 Beoordeling van de markt in Gorinchem Naast een aantal algemene vragen over het bezoek aan de binnenstad van Gorinchem, zijn aan passanten vier vragen gesteld over de huidige markt. Hoe vaak bezoekt men de markt op maandag / op zaterdag, voor welk product komt men naar de markt en welke rapportcijfers geeft men?

Pagina 40



6. Gaat u wel eens naar de markt in Gorinchem op maandag? Zo ja, hoe vaak? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. Elke maandag

52

24%

B. Een of twee keer per maand

54

25%

C. Enkele keren per jaar

53

25%

D. Nooit

56

26%

Enkele tientallen respondenten gaven bij de enquêteurs aan dat ze vroeger elke maandag de markt bezochten, maar tegenwoordig minder vaak. Als reden hiervoor wordt genoemd dat het aanbod is teruggelopen. 7. Gaat u wel eens naar de markt in Gorinchem op zaterdag? Zo ja, hoe vaak? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. Elke zaterdag

17

8%

B. Een of twee keer per maand

14

7%

C. Enkele keren per jaar

42

20%

D. Nooit

142

66%

De zaterdagkramen worden door veel ondervraagden nooit bezocht. Tweederde van hen geeft aan nooit naar de zaterdagmarkt te gaan, nog eens 20% komt enkele keren per jaar. 8. Komt u voor een speciaal product naar de markt? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. Aardappelen, groente en fruit

74

41%

B. Textiel, kleding, stoffen

39

22%

C. Vis

13

7%

D. Kaas

28

8%

E. Bloemen

14

3%

F. Anders

12

7%

G. Nee, of niet van toepassing

76

-

Omdat er meerdere antwoorden mogelijk waren, zijn er meer antwoorden dan respondenten. De ondervraagden die voor een speciaal product naar de markt komen, komen meestal voor aardappels, groente en fruit. Dit is in lijn met het landelijke beeld, er zijn namelijk ongeveer evenveel groentewinkels (1.400 verkooppunten in de sedentaire handel) als groentekramen (1.200

Pagina 41



verkooppunten in de ambulante handel) in Nederland. Daarnaast zijn kleding en stoffen een belangrijk aspect van de Gorinchemse markt. Kaas, bloemen en vis zijn een secundaire trekker op de markt. Enkele respondenten gaven een ander product op, zoals kattenvoer of haarverf. 9. Hoe beoordeelt u de markt met een rapportcijfer van 1 tot 10 op de volgende onderdelen? Maandagmarkt:

Zaterdagmarkt:

A. Keuzemogelijkheden v/h aanbod

5,9

6,9

B. Kwaliteit van het aanbod

6,7

7,4

C. Prijsniveau

6,9

7,3

D. Sfeer en gezelligheid

6,1

6,8

E. Veiligheid

7,2

7,1

F. Bereikbaarheid

7,7

7,9

G. Parkeergelegenheid

6,8

7,1

H. Onderhoud en uitstraling kramen

6,7

6,9

Gemiddeld rapportcijfer markt

6,8

7,2

Aantal respondenten:

159

15

Wat betreft de zaterdagmarkt zijn er maar weinig respondenten die een cijfer hebben gegeven. Voor zover dat gebeurde, krijgen de kramen die op zaterdag aanwezig zijn hogere cijfers dan die op maandag. Dit scheelt gemiddeld bijna een halve punt. Over het geheel scoort de maandagmarkt een 6,8. Echter, twee zaken vallen hierbij op. Het aanbod op de maandagmarkt wordt door de 159 respondenten met een 5,9 beoordeeld. Hier speelt mee dat er vroeger veel meer kramen op de markt stonden. Het huidige aanbod is daarmee vergeleken wat schraler. Daarnaast wordt de sfeer en gezelligheid met een 6,1 beoordeeld. Veel respondenten geven aan dat het vroeger veel drukker en gezelliger was. Ook zijn de lege kramen in het midden van de markt niet goed voor de sfeer en gezelligheid, zo stellen enkele respondenten. Hoewel de markt in de binnenstad wordt gehouden, scoort bereikbaarheid als beste. Wellicht speelt hier mee dat de meerderheid van de respondenten te voet of met de (brom)fiets naar de markt komt.

Pagina 42



5.3 De toekomst van de markt In de enquête waren ook vijf vragen opgenomen over de toekomst van de markt. Zouden passanten vaker denken te komen wanneer er een bepaald aspect van de markt wijzigt? Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de respondenten van maandag en de respondenten van zaterdag. Dit om in te kunnen schatten of er verschillen zijn qua antwoorden tussen de bezoeker van de maandagmarkt (die boodschappen komt doen), en de respondent op zaterdag (die voor ontspanning met vrienden of familie een rondje langs de winkels slentert). 10. Zou u vaker naar de maandagmarkt gaan wanneer deze ’s middags tot 6 uur geopend is? Antwoord:

Aantal:

Percentage

Respondenten

Respondenten

totaal:

maandag

zaterdag

Ja

64

30%

28%

32%

Nee

151

70%

72%

68%

De ondervraagden geven met een ruim tweederde meerderheid aan de markt niet vaker te gaan bezoeken wanneer deze op maandagmiddag wordt gehouden. Echter, zo’n 30% geeft aan dat wel te zullen doen. Dit geldt voor zowel de ondervraagde passanten op zaterdag als op maandag. 11. Zou u vaker de markt bezoeken wanneer deze tijdens de koopavond op donderdag wordt gehouden? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

Respondenten

Respondenten

maandag

zaterdag

Ja

56

26%

24%

28%

Nee

159

74%

76%

72%

Het idee om op donderdagavond een markt te houden wordt door de meerderheid van de respondenten afgewezen. Ruim een kwart verwacht wel op koopavond naar de markt te gaan.

Pagina 43



12. Zou u vaker naar de zaterdagmarkt gaan wanneer er veel meer verschillende kramen zouden staan? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

Respondenten

Respondenten

maandag

zaterdag

Ja

129

60%

60%

60%

Nee

86

40%

40%

40%

De meerderheid van de respondenten is enthousiast over een ‘grote markt’ op zaterdag. Een tiental respondenten geeft aan ‘geen marktmens te zijn’, en sowieso geen markten te bezoeken. De resultaten van deze vraag lijken erop te wijzen dat er vraag is naar een aantrekkelijke zaterdagmarkt. Dit geldt zowel voor de huidige maandagmarktbezoekers als voor de op zaterdag ondervraagde passanten in de binnenstad. 13. Zou u vaker naar de markt gaan wanneer er ook een antiek- en rommelmarkt te vinden is? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

Respondenten

Respondenten

maandag

zaterdag

Ja

97

45%

49%

41%

Nee

118

55%

51%

59%

Over het toevoegen van een antiek- en rommelmarkt zijn de meningen verdeeld. Bijna de helft van de ondervraagden geeft aan vaker naar de markt te gaan wanneer dit aanbod te vinden is. 14. Zou u vaker naar de markt gaan wanneer er snacks, warme en luxe hapjes of tapas op de markt te vinden zijn? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

Respondenten

Respondenten

maandag

zaterdag

Ja

61

28%

28%

28%

Nee

154

72%

72%

72%

Een ruime meerderheid van de ondervraagden zal de markt niet vaker bezoeken wanneer er snacks of warme hapjes worden aangeboden. Degenen die aangeven wel vaker naar de markt te zullen gaan, laten veelal weten dit niet speciaal voor de hapjes te zullen doen. Warme hapjes kunnen de markt aantrekkelijker maken, maar veel respondenten zullen er niet speciaal op af komen.

Pagina 44



Het blijkt dat de antwoorden van de maandagrespondenten en de zaterdagrespondenten niet sterk uiteenlopen, of zelfs exact dezelfde percentages opleveren. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er gemiddeld gezien onder de door Seinpost ondervraagde maandagbezoekers niet totaal andere wensen leven dan bij de ondervraagde zaterdagbezoekers.

5.4 Achtergrondgegevens van het onderzoek In deze paragraaf wordt voor de helderheid vermeld uit welke respondenten deze steekproef bestaat, en op welke locaties welk aantal enquêtes zijn opgehaald. 15. Wat is uw leeftijd? Antwoord:

Aantal:

Percentage:

19 jaar of jonger

4

2%

20-29 jaar

10

5%

30-39 jaar

30

14%

40-49 jaar

29

14%

50-59 jaar

46

22%

60-69 jaar

56

26%

70-79 jaar

31

15%

80 jaar en ouder

7

3%

Gemiddelde leeftijd

54 jaar

In bovenstaande tabel is de leeftijdsopbouw van de respondenten vermeld. De leeftijdsopbouw van alle passanten in de binnenstad kan hier van afwijken. Het bleek dat jongeren veelal niet geïnteresseerd waren om aan de enquête deel te nemen. Het aantal respondenten onder de 30 jaar is daarom beperkt gebleven. Over het geheel zijn de babyboomers goed vertegenwoordigd in deze enquête. Bijna de helft van de respondenten is tussen de 50 en 69 jaar. Echter, alle (volwassen) leeftijdscategorieën zijn met meerdere respondenten in deze enquête terug te vinden.

Pagina 45



Geslacht van de ondervraagde Antwoord:

Percentage:

Vrouw

69%

Man

31%

Op de maandagmarkt waren vrouwen zeer sterk oververtegenwoordigd. Aantal personen per ingevuld formulier Antwoord:

Aantal:

Percentage:

A. 1 persoon

142

66%

B. 2 personen

58

27%

C. Groepje (gezin)

12

6%

D. Groepje (anders)

3

1%

Tweederde van de gesprekken werd met één persoon gehouden. Daarnaast werd ruim een kwart van de formulieren door een echtpaar of vriendenduo ingevuld. Een klein deel van de gevoerde gesprekken was met een gezin of groter groepje. In totaal hebben 306 personen deelgenomen aan een gesprek met een enquêteur. Zij zorgden in totaal voor 215 ingevulde formulieren. Locatie van het gesprek (aantal formulieren) Maandag

Zaterdag

Groenmarkt (markt)

56

30

Binnenstad (winkelgebied)

58

71

Op zaterdag was het overwegend rustig op de Groenmarkt. De enquêteurs hebben dan ook vooral onderzoek gedaan in het winkelgebied. Maandag is de helft van de enquêtes op de markt afgenomen, en de helft in het winkelgebied.

Pagina 46


6


Van scenario’s naar aanbevelingen 6.1 Inleiding In dit rapport is een veelheid aan informatie te vinden over de markt in Gorinchem. Bronnenonderzoek, interviews en gesprekken met ruim driehonderd passanten in de binnenstad van Gorinchem hebben geïnspireerd tot twee realistische scenario’s voor de toekomst van de markt. Tot nu toe, is de workshop, één van de informatiebronnen nog niet toegelicht. Workshop Tijdens de tweede bijeenkomst van de begeleidingscommissie is een workshop gehouden. Het doel van de workshop was het ontwerpen van circa vijf scenario’s voor de toekomst van de markt. Eerst hebben alle aanwezigen individueel mogelijkheden en opmerkingen op papier gezet bij de variabelen: tijd, locatie, opstelling, thema, promotie en regelgeving. Hiermee werd iedereen bekend met de verschillende variabelen die van invloed zijn op het functioneren van de markt en is inzicht verkregen in de diverse standpunten. Daarna zijn in groepen scenario’s ontworpen. In de bijlage is een overzicht gegeven van de zes ontwikkelde scenario’s. Op hoofdlijnen kwamen er drie voorstellen uit de workshop. Dit zijn (1) het verlengen van de maandagmarkt naar de maandagmiddag; (2) het houden van de markt op donderdagavond met hapjes; en (3) de grote markt op zaterdag. Door Seinpost zijn de scenario’s die tijdens de workshop zijn ontwikkeld, gekoppeld aan het onderzoek dat is uitgevoerd naar de huidige situatie van de markt, algemene trends en ontwikkelingen en het passantenonderzoek. Naar aanleiding van de gehouden interviews, de literatuurstudie en het passantenonderzoek, is gekozen voor twee scenario’s: (1) de verbeterde, compacte maandagmarkt; en (2) de verrassende zaterdagmarkt. In dit hoofdstuk wordt eerst een SWOT-analyse gemaakt van de markt in Gorinchem. Vervolgens wordt ingegaan op aanbevelingen om de realisatie van beide toekomstscenario’s mogelijk te maken.

Pagina 47



6.2 SWOT-analyse Op basis van de informatie die eerder in dit rapport is gegeven, is een zogeheten SWOT-analyse (Strenghts, Weaknesses, Opportunities and Threats) gemaakt. In de tabel wordt voor de markt in Gorinchem opgesomd welke sterkten en zwakten er momenteel aan te wijzen zijn, en welke kansen of juist bedreigingen er zijn voor de toekomst van de markt.

Sterkten Bereikbaarheid: • Autosnelwegen uit alle windstreken • Jachthaven en veerpont • Bereikbaarheid krijgt het hoogste rapportcijfer in het passantenonderzoek Uitstraling locatie: • Historische omgeving, groen • Steekt positief af tegen andere marktlocaties in Alblasserwaard Streekfunctie: • Bezoekers vanuit de omgeving, blijkt ook uit passantenonderzoek Kansen Bevolking: • Vergrijzing levert meer potentiële marktbezoekers op • Inwonertal Gorinchem neemt licht toe • Streekfunctie voor inwoners Alblasserwaard, blijkt ook uit passantenonderzoek • Ligging in de Bible Belt, dus relatief meer vrouwen zonder betaald werk met een groot gezin Toerisme: • Watersport, jachthaven • Historische binnenstad • Groene omgeving dicht bij de Randstad Inspiratie en trends: • Sommige markten zijn zeer succesvol, wellicht een goede inspiratiebron • De consument wil meer ‘beleving’ • De consument doet de boodschappen later op de dag i.v.m. toename betaald werk onder vrouwen en senioren • Het passantenonderzoek wijst op vraag naar een aantrekkelijke zaterdagmarkt

Pagina 48

Zwakten Aanbod: • Passanten geven het aanbod/de keuzemogelijkheden een laag cijfer 5,9 • Er staan kramen leeg in het midden van de maandagmarkt Tijdstip: • Door een toename van het aantal tweeverdieners en het langer doorwerken van ouderen verschuift het tijdstip waarop mensen boodschappen doen naar later op de dag en later in de week. Bedreigingen Dalende trends: • Verschraling van het aanbod in de laatste jaren • Dalende trend in marktbezoek en bestedingen in Nederland • Steeds lastiger voor marktkooplieden om een opvolger te vinden • Overdag minder consumenten op straat te vinden door toename betaald werk onder vrouwen en senioren • Het imago van de markt is er niet beter op geworden Regelgeving en organisatie: • Het is lastig om een kraam met standplaats aan een opvolger door te geven • Brandweer en andere instanties stellen (terecht) strikte eisen aan de locatie waar een markt gehouden mag worden • Het is lastig een nieuwe markt ‘neer te zetten’, mensen zijn gewend aan een vast aanbod, dag en tijdstip



6.3 Organisatorische structuur van de markt Nieuwe vormen van beheer De toekomst van de ambulante handel hangt niet alleen af van de functionele invulling van de markt, maar ook de vormen van beheer van de markt staan in de belangstelling. Door de marktkooplieden worden bijvoorbeeld beperkingen ervaren bij o.a. het toewijzen van marktplaatsen. Hier worden nieuwe vormen voor gezocht. Er wordt ook nagedacht over verandering van het marktmanagement. Het CVAH, het HBD en de VNG onderzoeken de mogelijkheden van nieuwe aanpassingen aan de beheervorm van de markt. Verzelfstandiging van bevoegdheden en taken is hierbij aan de orde. De discussie komt o.a. voort uit de wens om meer ondernemend op te treden. Privatisering van de markt of verzelfstandiging van taken zouden een oplossing kunnen zijn om hieraan tegemoet te komen. De huidige organisatiestructuur van de markt in Gorinchem is door het college geregeld in artikel 160 van de Gemeentewet. De gemeente bepaalt in de marktverordening aan welke regels kooplieden zijn gebonden en is tevens verantwoordelijk voor de uitvoering en handhaving van die regels. De uitvoering en handhaving wordt overgelaten aan de bedrijfsleider Markten. De praktische uitvoering en controle op de naleving van de regels, voortkomend uit het beleid, is aan de marktmeester gedelegeerd. De kosten en opbrengsten van de markt moeten in balans zijn. Verzelfstandiging Het is mogelijk om het beleid en beheer van de markt in een stichting onder te brengen. De gemeente blijft wel verantwoordelijk voor de orde en veiligheid, de stroomvoorziening, het parkeren en de locatiekeuze. De optie om de markt te verzelfstandigen kan worden gerealiseerd door een stichting op te richten die onafhankelijk van de gemeente opereert. In het bestuur van de stichting kunnen marktkooplieden, vertegenwoordigers van de gemeente en eventueel de binnenstadsmanager plaatsnemen. Het beleid kan worden vastgelegd in een convenant tussen gemeente en stichtingsbestuur. De marktkooplieden moeten dan opdracht geven aan de stichting om de beheertaken te laten uitvoeren.

Pagina 49



De stichting is een rechtspersoon zonder leden met een statutair vastgelegd doel en daarvoor bestemd vermogen. Een stichting mag commerciële activiteiten ontplooien. De invloed van de gemeente beperkt zich tot het recht één of meerdere bestuurders te benoemen dan wel te ontslaan. De stichting is bevoegd tot het laten uitvoeren van praktische zaken (zoals afvalinzameling of evenementenorganisatie) door private partijen, zonder dat deze gehouden is aan een bijzondere selectieprocedure. Zo voert de Stichting Weekmarkt Almelo een aantal taken in het beheer van de markt uit, zoals de reiniging en afvalverwerking. Alle marktkooplieden zijn aangesloten bij de stichting. Op basis van het marktgeld heeft de stichting een eigen begroting. Organisatievergunning De mogelijkheden om de markt volledig te privatiseren zijn nog onvoldoende verkend. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de gevolgen van deze beheervorm. Als tussenvorm heeft de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) in 2008 een nieuw organisatiemodel opgesteld, waarbij de gemeente een vergunning verleent aan een organisator. Deze organisator kan naar eigen inzicht een indeling van de markt maken en vergunningen verstrekken aan de marktkooplieden. Deze organisatievergunning is een nieuwe beheervorm, omdat in plaats van losse vergunningen aan de standplaatshouders één vergunning aan één organisator wordt verleend. De organisator regelt alles mits hij voldoet aan de regels die de gemeente opstelt. De politie behoudt het toezicht op de openbare ruimte. Indien een gemeente er voor kiest om (een deel van) de organisatie van een warenmarkt uit te besteden, kan zij zich beperken tot haar kerntaken: openbare orde, veiligheid, milieu en gezondheid. Beleidsambtenaren van de gemeente blijven in dat geval verantwoordelijk voor het vastleggen van afspraken met de organisator in een beheerplan. Het beleidskader wordt vooraf vastgelegd in samenspraak met de marktkooplieden. Bij de keuze voor een organisator dient de gemeente zich te houden aan de Dienstenrichtlijn, wat inhoudt dat bij uitbesteding van taken een selectieprocedure dient te worden gevolgd waarin partijen worden beoordeeld op continuïteit, kwaliteit en doelmatigheid. Om dit te beoordelen zal een plan van aanpak door de organisator dienen te worden aangeleverd.

Pagina 50



Mogelijkheden voor Gorinchem Een goed functionerende Centrummarkt is een pluspunt voor Gorinchem: de consument kan hierdoor beschikken over een aanvulling op het voorzieningenniveau dat wordt geboden door de sedentaire detailhandel, met daarnaast een toeristisch/recreatief aspect. Dit vraagt om professioneel marktmanagement dat niet de kramenverhuurder, de marktkoopman, of de inrichting van de openbare ruimte centraal stelt, maar de potentiële klant als uitgangspunt neemt. In de workshop met de betrokkenen bij de markt in Gorinchem is de organisatiestructuur van de markt niet nadrukkelijk aan de orde geweest. De huidige organisatiestructuur van de markt biedt de gemeente al mogelijkheden om bijvoorbeeld de locatie van de markt en de opstelling van de kramen te wijzigen. Ook een afschaffing van de anciënniteitlijst is mogelijk zonder aanpassing in de organisatiestructuur. Argumenten om de organisatiestructuur te wijzigen zijn bijvoorbeeld dat een gemeente zich zou willen concentreren op beleidstaken en daarom de praktische organisatie van de warenmarkt niet langer tot haar taak wil rekenen. Een ander argument kan zijn dat een private partij wellicht beter in staat is om nieuwe marktkooplieden aan te trekken om zo voldoende omvang op de markt te houden of dat een private partij wellicht kostenefficiënter kan werken dan een gemeente. Het is evenwel essentieel voor het draagvlak bij met name de marktkooplieden dat een eventuele verandering in de organisatiestructuur van de markt in goed overleg met hen wordt gedaan, omdat zo wordt voorkomen dat de marktkooplieden de markt in Gorinchem niet langer willen bedienen en daarmee het functioneren van de Centrummarkt juist wordt ondermijnd.

6.4 Aanbevelingen In hoofdstuk 4 zijn de twee realistische toekomstscenario’s voor de warenmarkt in Gorinchem geschetst. Dit zijn: a. De verbeterde maandagmarkt b. De markt op zaterdag

Pagina 51



Visie op de markt op de middellange termijn Het uitgangspunt voor de invoering van de scenario’s is de levensvatbaarheid van de markt in de toekomst te borgen en te versterken. De verbeterde maandagmarkt is een compacte markt met een prettiger opstelling, zodat er geen gaten meer vallen. Ouderen worden als belangrijke doelgroep gezien die de maandagmarkt blijven bezoeken. In samenwerking met het ROC Da Vinci College worden pogingen gedaan om stageplaatsen aan te bieden op de markt. Hierdoor raken jongeren bekend met ondernemen op de markt. De organisatie van de markt blijft in handen van de marktmeester en de gemeente. De markt op zaterdag speelt in op ‘beleving’ en ‘leisure’, op de ontspannen zaterdagconsument en op toeristen. Naast het huidige kleine food-cluster, is er een aanzienlijke biologisch/ecologisch aanbod. Ook is er ruimte om snel een losse kraam neer te mogen zetten, binnen de door de brandweer gestelde grenzen. Dit kan een ananaskraam zijn, of bloemen en planten die op straat uitgestald worden. Eens in de maand is er ’s zomers ruimte voor een cluster ‘rommelmarkt en antiek & curiosa’. Ook hapjes mogen niet ontbreken. Hoewel een stroopwafelkraam, loempiakraam of kippenpoten voor veel consumenten niet de hoofdreden van het bezoek zullen zijn, versterkt dit het verblijfsklimaat. Ook verrassende ‘try-out’ kramen vullen de ‘belevenis’ aan. Hoewel er zorgen kunnen bestaan dat de ‘betere’ markten meer naar het eind van de week zijn, viel in paragraaf 3.4 al op dat in het dorp HardinxveldGiessendam ook een bloeiende zaterdagmarkt bestaat. Gorinchem, met zijn historische binnenstad en streekfunctie, kan dan zeker een zaterdagmarkt dragen. Het passantenonderzoek versterkt deze notie. Reglement en organisatie Het standplaatsenbeleid voor de zaterdagkramen blijft voorlopig gehandhaafd. Hierin staat aangegeven dat er maximaal 9 kramen in een cluster kunnen zitten. Het huidige ‘food’- cluster kan op deze manier op de zaterdag blijven staan. De stichting binnenstadsmanagement fungeert als adviseur voor de thematisering van de markten. Er wordt hier gezocht naar een koppeling met de evenementennota.

Pagina 52



Actielijst Actie

Trekker

Prioriteit

Gemeente

Primair

1. Marktbeleid •

Locatie markt aanduiden onderdeel

•

Aanpassen marktverordening

•

Keuze in kostentoedeling

winkelconcentratiegebied

2. De verbeterde maandagmarkt •

Opstelling aanpassen

Gemeente: Partner

Primair en

•

Versterken ondernemerschap

zijn CVAH en

volgend

•

Promotie en communicatie

marktcommissie

3. De zaterdagmarkt •

Vaststellen locatie clusters

Gemeente

Primair

•

Aansluiten bij

Versterken marktcommissie

Gemeente

Primair

Bewegwijzering voor de markt in

Gemeente

binnenstadsmanagement •

Acquisitie

4. Samenwerking •

5. Overig •

de haven aanbrengen

6.5 Slot Om een krachtige impuls te geven aan de markt in Gorinchem, wordt geadviseerd beide toekomstscenario’s gelijktijdig in te voeren: zowel een verbetering van de maandagmarkt als de invoering van een markt op zaterdag. Door een verbetering van de maandagmarkt kan de huidige doelgroep aan ‘hun’ markt verbonden blijven (en wellicht weer wat vaker komen), terwijl kleine ingrepen voor nieuwe impulsen kunnen zorgen. De zaterdagmarkt speelt in op de wensen van de zaterdagconsument. Het huidige

Pagina 53



cluster food kan blijven bestaan, en wordt versterkt met andere thematische markten en verrassend aanbod. Een ‘farmshop’ en ‘try-out’-kramen springen in op de veranderende eisen van de consument. Door beide scenario’s tot uitvoer te brengen wordt de levendigheid van de Gorinchemse binnenstad versterkt en uitgebouwd. De economische vitaliteit van de markt alsook de winkels en horeca worden verbeterd door een toenemende kruisbestuiving op zaterdag. Met een compacte markt op maandag, gericht op boodschappen doen en even lapjes kijken, en een levendige binnenstad op zaterdag, blaast de gemeente Gorinchem de markt nieuw leven in. En niet alleen de markt, maar de gehele binnenstad profiteert hiervan. De markt heeft toekomst!

Pagina 54



Bijlagen Bijlage 1: Bronnen Gemeente Gorinchem, Gemeentelijke Structuur Visie 2005-2015. Gemeente Gorinchem, Cultuur, dat maakt de stad! April 2000. Gemeente Gorinchem, Woonvisie, analyse deel over ontwikkeling van de bevolking in Gorinchem, 2005. Gemeente Gorinchem, Marktverordening Gorinchem, 2007. Gemeente Gorinchem, Toekomstvizier Binnenstad Gorinchem, 2008. Gemeente Gorinchem, Algemene Plaatselijke Verordening, oktober 2008. Gemeente Gorinchem, Leisure Nota Gorinchem 2008-2013, Rob Joosten Advies. Gemeente Gorinchem, Notitie Ontdek ‘de Markt’. Kernuitgangspunten Groenmarkt en omgeving’, herinrichting en functies, mei 2007, concept. Hoofdbedrijfschap Detailhandel, ‘De markt heeft toekomst’. Den Haag, 2007. Hoofdbedrijfschap Detailhandel, ‘Veiligheid op de markt’. Den Haag, 2008. Brandweer Zuid-Holland Zuid, Plan van Aanpak Besluit brandveilig gebruik bouwwerken, oktober 2008. Stichting Binnenstadsmanagement, Ruimtelijke Economische Visie 2005-2010. Stichting Binnenstadsmanagement Gorinchem, Economisch Profiel, 2005.

Pagina 55



Bijlage 2: Samenstelling begeleidingscommissie

•

De heer E.C. Ligthert (Stichting Horeca Grote Markt)

•

De heer J.C.W. van Bel (binnenstadsmanager)

•

De heer G. Pronk (ass.bedrijfsleider/marktmeester)

•

De heer H. de Bruin (Haven- en Marktmeester)

•

Mevrouw L. Donker (marktkoopvrouw, namens de marktcommissie)

•

De heer M. van der Staal (vertegenwoordiger klankbordgroep binnenstad)

•

De heer R. Kalkman (bestuurslid CVAH)

•

Mevrouw L. van der Pol (gemeente Gorinchem, team SORV)

•

Mevrouw B. van Weenen (kraamhoudster AGF)

•

De heer J. Visser (Visser Verhuur Marktkramen)

•

De heer C. Bosman (winkeliersvereniging Hartje Gorkum)

•

Mevrouw M. van Alphen (Kamer van Koophandel)

•

De heer P. van der Heijden (marktcommissie)

•

De heer J. Hania (Gemeente Gorinchem, bedrijfsleider Veerdiensten, Havens en Markten),

•

De heer A. van der Wiel (Gemeente Gorinchem, beleidsmedewerker Economische Ontwikkeling),

•

De heer A. de Bruin (Gemeente Gorinchem, beleidsmedewerker Economische Ontwikkeling)

Pagina 56



Bijlage 3: Interviews Interview 1: Combi van vertegenwoordigers markt Gorinchem De heer P. van der Heijden (maandagmarkt) - Maandag 16 maart om 13.30 uur De heer H. de Bruin (haven- en marktmeester) en de heer G. Pronk (assistent bedrijfsleider/marktmeester) - Maandag 16 maart om 14.00 uur Mevrouw B. van Weenen (zaterdagmarkt) - Donderdag 19 maart om 17:00 uur (telefonisch) Interview 2: winkeliers De heer C. Bosman, voorzitter winkeliersvereniging ‘Hartje Gorkum ‘ en de heer J. van de Boogaard, vertegenwoordiger winkeliers Westwagenstraat. - Dinsdag 24 maart om 13.00 uur Interview 3: gemeente Gorinchem Burgemeester P. IJssels (portefeuillehouder) - Dinsdag 24 maart om 14.30 uur Interview 4: horeca Grote markt De heer E. Ligthert (restaurant de Hoofdwacht) - Maandag 16 maart om 11.00 uur Overige interviews De heer J.C.W Van Bel, binnenstadsmanager - Dinsdag 24 maart om 16.00 uur

Pagina 57



Bijlage 4: Scenario’s uit de workshop Opmerking: in alle scenario’s blijft de locatie ongewijzigd (Groenmarkt) 1. Kleinere maandagmarkt De maandagmarkt wordt wat later op de dag gehouden, namelijk van 10.00 uur tot 16.00 uur. De markt wordt daarnaast gecomprimeerd tot een kleinschalige markt. Er is een vaste kern van kooplieden, met daaromheen losse standplaatsen. 2. Grote zaterdagmarkt Op zaterdag wordt er de hele dag markt gehouden, grootschalig op de Groenmarkt en de Grote Markt. Er is een breed aanbod van producten te vinden. Er worden activiteiten georganiseerd om zoveel mogelijk reuring in de binnenstad te krijgen. De zaterdagmarkt krijgt intensieve promotie in de wijde omgeving. 3. Verbetering maandagmarkt De markt wordt op maandag of woensdag gehouden, van 9 tot 18 uur. De markt wordt wat kleiner. Om de binnenstad/het winkelgebied beter te betrekken worden er kramen verplaatst naar de Westwagenstraat, zodat er een logische looproute ontstaat. Er komt een pendelbus tussen verzorgingshuizen en de markt, zodat ouderen makkelijk een wekelijks uitje hebben. Daarnaast komt er een blauwe parkeerzone, waar men een half uur gratis mag parkeren met een blauwe schijf. Marktkooplieden krijgen een Astatus (trouwe marktkoopman of –vrouw, krijgt goede plek) of B status (komt soms wel, soms niet, krijgt wisselplek). Voor meelopers komen er wisselplekken. 4. Uitbreiding zaterdagmarkt De zaterdagmarkt wordt uitgebreid tot een grote markt, met streekproducten, een boerenmarkt, en een uitgebreid aanbod (toevoeging poelier). Kleinvee mag er bij, het moet een aantrekkelijke grote markt worden. Ook hier kan een pendelbus tussen verzorgingshuizen en de markt worden gereden, en een blauwe parkeerzone worden ingevoerd.

Pagina 58



5. Latere maandagmarkt De maandagmarkt wordt van 10 tot 18 uur gehouden, tegelijk met de winkelopeningstijden. Er wordt aansluiting gezocht met de detailhandel, zodat winkels en markt beide profiteren. De markt heeft een breed aanbod, waaronder biologische producten, en er komt meer promotie. Een regelmatige koopjesmiddag, met een thema, kan een vast en herkenbaar onderdeel zijn van de maandagmarkt. 6. Donderdagavond koopjesavond en hapjes Op donderdagavond loopt er een wat koopkrachtiger publiek in de stad, tweeverdieners, yuppen, gezinnen. Wanneer er op donderdagmiddag en avond een markt wordt gehouden, met biologische producten, misschien antiek en curiosa voor de fun-shopper en een zeer breed aanbod, lopen mensen tijdens hun rondje door de stad ook langs de markt. Bovendien zijn er snacks, warme hapjes, biologische hapjes/proeverijen, tapas en andere aantrekkelijke zaken om mensen rond etenstijd in de binnenstad te houden. De donderdagmarkt wordt vergezeld van zeer goede promotie en opvallende activiteiten.

Pagina 59

Onderzoek Centrummarkt Gorinchem. Seinpost Adviesbureau BV

Recommend Documents