wijsbegeerte bacheloropleiding uantwerpen.be

wijsbegeerte bacheloropleiding

2013 2013

uantwerpen.be

Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen?

4

De opleiding wijsbegeerte

6

Wijsbegeerte, iets voor jou?

9

Hoe begin je eraan?

10

Het studieprogramma

11

Opleidingsonderdelen jaar 1

17

Opleidingsonderdelen jaar 2

22

Opleidingsonderdelen jaar 3

28

De masteropleiding

31

Verder studeren

32

Nuttige info bij de start van je studietraject

33

Studie-en studentenbegeleiding

37

Studeren in het buitenland

41

Hoe bereik je makkelijk onze campussen

42

Infomomenten 44 Nuttige contactgegevens

45

|1

2|

Welkom Nooit meer leren, ik ga studeren! Maar wat? Zo begint de zoektocht van veel schoolverlaters naar informatie. Over opleidingen. Over universiteiten en hogescholen. Over beroepen. Jouw zoektocht is begonnen: je hebt dit boekje voor je neus. Hopelijk helpt het jou een stap vooruit in je keuzeproces. Een studiekeuze is nooit gemakkelijk. Het opleidingsaanbod is immens groot. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit of hogeschool van je keuze. En dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van je opleiding op topniveau te houden. Nieuwe uitdagingen, nieuwe ervaringen, nieuwe vrienden. Een nieuwe stad? De stap naar het hoger onderwijs markeert het begin van een nieuwe periode in je leven. Aan de Universiteit Antwerpen studeren zo’n 15 000 studenten in de meest uiteenlopende vakgebieden. In heel Antwerpen zijn er dat nog veel meer. Daarom werken we nauw samen met de Antwerpse hogescholen binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen. Als je naar een van onze infomomenten komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Onze medewerkers en studenten zullen je er graag over vertellen. We kijken uit naar de kennismaking!

Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen

|3

Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Prof en student staan dicht bij elkaar De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen. Dat maakt een vlotte interactie met je proffen mogelijk: je kan rechtstreeks bij hen terecht met vragen en problemen. De communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. De Universiteit Antwerpen is bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning. Je staat er dus nooit alleen voor. We spelen zo veel mogelijk in op jouw individuele noden. Bovendien nodigen we jou uit om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn onze studenten vertegenwoordigd.

Academische opleidingen op topniveau De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek dat ook internationale faam geniet. De ‘ivoren’ academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Tijdens je opleiding aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar bouw je kennis en vaardigheden op die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Daardoor kunnen we voortdurend inspelen op maatschappelijke uitdagingen. Door nieuwe opleidingen in te voeren en door keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen te verruimen.

Een moderne leeromgeving We omringen jou met de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste lesen computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. Momenteel heeft de universiteit vier campussen. Eentje in hartje Antwerpen, drie in de zuidelijke stadsrand. Met de komst van een aantal nieuwe opleidingen, die vanaf volgend academiejaar integreren in de Universiteit Antwerpen, komen er nog locaties bij. Waar jij straks terecht komt ontdek je verder in dit boekje.

4|

Om het toenemend aantal studenten op te vangen en jou een aangename leeromgeving te bieden, investeren we op grote schaal in nieuwe gebouwen. Enkele staan er al. Voor andere liggen de plannen op tafel.

Meer dan een opleiding We willen jou niet alleen een opleiding, maar ook een brede vorming aanbieden: jou helpen opgroeien tot een professional met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma’s.

Antwerpen Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur, ... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten zich thuisvoelen.

|5

De opleiding wijsbegeerte Confrontatie met wijsgerige vragen Iedereen wordt wel eens met wijsgerige vragen geconfronteerd. Sommige van die vragen duiken op in de eigen ervaring en nemen de vorm aan van vragen naar de diepere zin van het eigen bestaan en de wereld. Andere wijsgerige vragen liggen in het verlengde van problemen die onze cultuur en samenleving onvermijdelijk oproepen en waarop ook deskundigen vaak het antwoord schuldig blijven. Voor ethische problemen bijvoorbeeld is dat zonder meer duidelijk. Nog andere filosofische kwesties nestelen zich in de marge van de wetenschappelijke bedrijvigheid en hebben betrekking op de uiteenlopende manieren van kennisverwerving binnen de onderscheiden wetenschappelijke disciplines, of op de basisbegrippen waarmee in wetenschappen over natuur en mens wordt nagedacht. Voor wie over deze en vergelijkbare vraagstukken op een kritische en verantwoorde wijze verder wil denken, is filosofie leren de meest aangewezen weg. Een universitaire opleiding wijsbegeerte is daarbij de meest betrouwbare gids.

De opleiding is opgebouwd uit verschillende componenten Een aankomend filosoof moet niet alleen zijn of haar kritische denkvermogens en communicatieve vaardigheden aanscherpen. Filosoferen veronderstelt ook een grondige kennis van de wijsgerige traditie, inzicht in de fundamentele aspecten van het mens-zijn en vertrouwdheid met de fundamentele structuren van het culturele en maatschappelijke leven. Om aan al die aspecten voldoende aandacht te besteden, is de opleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen opgebouwd uit verschillende componenten: vaardigheden, geschiedenis van de wijsbegeerte, systematische wijsbegeerte, lectuur van filosofische auteurs, filosofische keuzeopleidingsonderdelen en nietfilosofische opleidingsonderdelen. Deze componenten staan samen garant voor een degelijke algemene filosofische vorming.

Verschillende mogelijkheden om je bachelordiploma te behalen In de eerste plaats kan je het volledige programma wijsbegeerte volgen. Dat staat niet alleen garant voor een grondige algemene inleiding in de wijsbegeerte. Het heeft ook oog voor de algemene vorming van de studenten door hen in het eerste bachelorjaar de kans te geven kennis te maken met andere wetenschappen (zoals geschiedenis, sociologie, rechtsgeleerdheid, economie, fysica, enzovoort). In de tweede plaats kan je een major wijsbegeerte volgen (40 studiepunten per bachelorjaar uit het volledige programma wijsbegeerte), gecombineerd met 20 studiepunten aan opleidingsonderdelen in één andere studierichting. Dit onderdeel uit een andere studierichting wordt minor genoemd. Bij de samen6|

stelling van die minor word je begeleid door de opleidingsverantwoordelijken en het onderwijssecretariaat. Ook met deze combinatie van een major wijsbegeerte met een minor in een andere studierichting verwerf je het bachelordiploma wijsbegeerte, en kan je doorstromen naar de master wijsbegeerte. Tenslotte kan je er ook voor opteren om wijsbegeerte als minor in je programma op te nemen. Voorlopig is die optie uitsluitend mogelijk in combinatie met een major geschiedenis: je volgt de major geschiedenis, en je vult dit programma aan met één derde van je opleidingsonderdelen in wijsbegeerte. In één extra studiejaar kan je dan daarna een bachelordiploma wijsbegeerte behalen, zodat je na 4 jaren over twee bachelordiploma’s beschikt. De opleiding wijsbegeerte wordt zowel in dag- als in avondonderwijs aangeboden. De meeste opleidingsonderdelen van de major wijsbegeerte worden ook in het avondprogramma aangeboden. Dit programma is in de eerste plaats bedoeld voor werkstudenten die reeds over een ander bachelordiploma beschikken en op grond daarvan studieverkorting verkrijgen. Maar ook werkstudenten die geen dergelijk diploma kunnen voorleggen, krijgen de toelating het volledige programma of het majorprogramma gedeeltelijk in avondonderwijs te volgen. Verdere informatie over dit avondprogramma kan je vinden in een afzonderlijke brochure ‘Studeren op maat: flexibel studeren, werken en studeren’. De brochure is verkrijgbaar bij de achteraan vermelde diensten.

Studieopbouw De Universiteit Antwerpen garandeert een algemene vorming voor alle studenten wijsbegeerte, en komt tegelijk tegemoet aan de eigen vaardigheden en interesses van elke individuele student. In de loop van de drie bachelorjaren kan je je algemene intellectuele vorming verbreden, krijg je een stevige basis in verschillende filosofische theorieën, onderzoeksmethoden en vaardigheden. Je leert filosofische vraagstukken duiden en analyseren, en op systematische wijze nadenken over uiteenlopende hedendaagse filosofische problemen. Het diploma ‘Bachelor in de wijsbegeerte’ geeft toegang tot de masteropleiding, waarin je jouw algemene filosofische kennis verder kan uitdiepen en jouw filosofische specialisme verder kan aanscherpen. Het programma leidt tot de graad ‘master in de wijsbegeerte’.

|7

8|

Wijsbegeerte, iets voor jou? Belangstelling voor de diepere vragen van het menselijk (samen)leven Om aan de opleiding wijsbegeerte te beginnen, heb je geen specifieke inhoudelijke voorkennis nodig. Een goede algemene begaafdheid volstaat. Een speciale belangstelling voor de diepere vragen van het menselijke (samen) leven is echter wel vereist. Bovendien moet je bereid zijn om je zonder vooroordelen in te werken in filosofische vragen, en om regelmatig en zelfstandig te werken. Het is ook belangrijk dat je méér en iets anders wil begrijpen dan je eigen levensgeschiedenis. Natuurlijk duiken wijsgerige vragen onder meer op uit eigen ervaringen, maar in de opleiding filosofie mag je niet in de eerste plaats concrete antwoorden verwachten op persoonlijke vragen. Een algemene goede begaafdheid en zin voor logisch denken zijn essentieel. Verder kunnen ook een sterk abstraheervermogen, oog voor detail en nuance, en een goed geheugen je slaagkansen verhogen. Om teksten van anderstalige auteurs vlot te kunnen begrijpen, is daarnaast een goede (passieve) kennis van Frans, Engels en Duits belangrijk. Bij deze beschrijving van belangrijke vaardigheden moet een kanttekening worden gemaakt. Mensen - ook filosofen - zijn voortdurend in beweging. De opleiding kan je helpen om (bepaalde van) deze vaardigheden verder te ontwikkelen: je hoeft nog geen filosoof te zijn als je aan de opleiding wijsbegeerte wil beginnen.

|9

Hoe begin je eraan? Welk diploma heb je nodig? Om te worden toegelaten tot de bachelorstudie wijsbegeerte, moet je in principe een diploma van het secundair onderwijs bezitten. Mensen zonder diploma secundair onderwijs kunnen ook op basis van ‘elders verworven competenties’ (vb. werkervaring) worden toegelaten tot een universitaire studie. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie niet-Nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraagprocedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, [email protected]).

Studieduurverkorting Wie reeds houder is van een ander diploma hoger onderwijs, komt in aanmerking voor studieduurverkorting en/of voor vrijstellingen voor bepaalde opleidingsonderdelen. Met vragen hierover kan je terecht bij de facultaire onderwijsadministratie http://webhost.ua.ac.be/helpdesk/lnw/ of aan de docenten van de opleiding wijsbegeerte Johan Taels ([email protected]) of Geert Van Eekert (Geert.Vaneekert@ ua.ac.be).

Introductiedag Op de eerste dag van het academiejaar word je door de voorzitter van de onderwijscommissie van de opleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen nog eens extra wegwijs gemaakt in het studieprogramma. Zij wijzen je bovendien de weg naar allerlei diensten die voor jou belangrijk zullen zijn, en geven advies bij de keuzes die je in jouw studieprogramma kan maken.

10 |

Het studieprogramma Verschillende wijzen om een diploma te behalen Je kan op vier verschillende wijzen een bachelordiploma wijsbegeerte behalen: via het volledige programma wijsbegeerte, via een major wijsbegeerte gecombineerd met een minor in een andere studierichting, via het avondprogramma en via een minor wijsbegeerte (gecombineerd met een major in een andere studierichting) aangevuld met een bijkomend jaar. In volgend overzicht worden de verschillende mogelijkheden toegelicht. Daarna vind je de verschillende aangeboden filosofische opleidingsonderdelen, met in de eerste kolom het aantal lesuren dat per week gedurende één semester aan elk opleidingsonderdeel wordt besteed. Omdat het academiejaar uit twee semesters bestaat, van september tot januari en van februari tot juli, worden de lessen van alle opleidingsonderdelen in de regel in één semester gegroepeerd. Elk semester heeft dus een eigen collegerooster. De tweede kolom, met de studiepunten, geeft een idee van de belasting die het opleidingsonderdeel binnen de totale opleiding vertegenwoordigt. De studiepunten geven een indicatie van de geschatte studielast per opleidings­ onderdeel per week. In het berekenen van het totale examenresultaat wordt hiermee rekening gehouden. Een opleidingsonderdeel met een groot aantal studiepunten heeft een groter gewicht op de deliberatie.

Volledig programma wijsbegeerte Het volledige programma van de bacheloropleiding wijsbegeerte Universiteit Antwerpen omvat drie studiejaren van telkens 60 studiepunten. Indien dit studie­ programma met vrucht wordt afgelegd, ontvang je de graad van bachelor in de wijsbegeerte, waarmee je kan doorstromen naar de masteropleiding wijsbegeerte.

Major wijsbegeerte + minor andere studie Je kan de bacheloropleiding wijsbegeerte eventueel combineren met een andere opleiding. In dat geval volg je in de drie bachelorjaren telkens voor (+/-) 40 studiepunten aan filosofische opleidingsonderdelen. Daarnaast volg je voor een totaal van 60 studiepunten, gespreid over drie studiejaren, een minor in een andere opleiding aangeboden aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen (geschiedenis, taal- en letterkunde) of aan andere faculteiten van de Universiteit Antwerpen. Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, wordt de graad van bachelor in de wijsbegeerte verleend, waarmee je toegelaten wordt tot de masteropleiding wijsbegeerte.

| 11

Avondprogramma wijsbegeerte In dit programma zijn alle filosofische basisopleidingsonderdelen opgenomen. Het is toegankelijk voor houders van een diploma hoger onderwijs die op grond van dit diploma studie­duurverkorting kunnen verkrijgen.

Andere studie + minor wijsbegeerte Aan de faculteit letteren en wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen kan je ook een major geschiedenis volgen in combinatie met een minor wijsbegeerte. In dat geval volg je gespreid over de drie bachelorjaren voor in totaal 60 studiepunten aan filosofische opleidingsonderdelen (in combinatie met 120 studiepunten in geschiedenis). Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, verwerf je na een aanvullend jaar wijsbegeerte van 60 studiepunten de graad van ‘bachelor in de wijsbegeerte’, waarmee je wordt toegelaten tot de master­opleiding wijs­ begeerte.

Collegeroosters

Een voorbeeld van een collegerooster vind je op www.ua.ac.be/collegeroosters.

12 |

Jaar 1

lesuren

sp.

Vaardigheden Methoden en technieken van filosofisch onderzoek



Inleiding tot de lectuur van Franse, Engelse en Duitse filosofische teksten



2 2



4 3

Geschiedenis van de wijsbegeerte Historisch overzicht van de wijsbegeerte: oudheid en middeleeuwen

3

6

Historisch overzicht van de wijsbegeerte: moderne en hedendaagse tijd

3

6

2 3 3 3 2

3 5 5 5 3

2 2

4 4

Systematische wijsbegeerte Logica Psychologie en wijsgerige antropologie Cultuurfilosofie Ethiek Taalfilosofie Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs Seminarie hedendaagse filosofische auteurs Niet-filosofische opleidingsonderdelen

Je kiest voor een totaal aan 12 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen die voor de eigen opleiding relevant zijn, zoals: Inleiding tot de sociologie, Inleiding van het religieuze bewustzijn in Europa, inleiding tot de economie, … .

12

| 13

Jaar 2 Vaardigheden Mondelinge oefeningen Schriftelijke oefeningen Geschiedenis van de wijsbegeerte Hedendaagse continentale wijsbegeerte Hedendaagse analytische wijsbegeerte Filosofische grondslagen van de westerse cultuur Systematische wijsbegeerte Jaarlijks: •Ken- en wetenschapsleer • Metafysica Ba2/Ba3 even jaren (2012-2013): • Filosofie van de religie • Van sympathie tot empathie Ba2/Ba3 oneven jaren (2013-2014): • Kunstfilosofie • Wijsgerige psychologie Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs II Seminarie hedendaagse filosofische auteurs II Filosofische opleidingsonderdelen

lesuren

sp.

2 2

5 5

2 2

4 4

3

5

2 3

3 5

2 2

3 4

2 2

3 3

2

4

2

4

Je kiest voor 9 studiepunten uit een lijst van filosofische opleidingsonderdelen waartoe behoren: Jaarlijks: • Bio-ethiek • Jodendom en filosofie Even jaren (2012-2013): • Tocqueville en de gelijkheidsdynamiek Geschiedenisfilosofie • • Religie, moraal en samenleving Techniekfilosofie •

14 |



9

2 2

3 4

2 2 2 2

3 3 3 3

Oneven jaren (2013-2014): • Wijsgerige antropologie van de religie • Filosofie van de economie • Filosofie van de muziek • Logia II

2 2 2 2

3 3 3 3

In functie van een zich ontwikkelend filosofisch specialisme kan je eventueel van deze 9 studiepunten, maximum 6 studiepunten invullen door te kiezen voor niet-filosofische opleidingsonderdelen die aansluiten bij jouw filosofische interesse. Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 9 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen. Mits gemotiveerde aanvraag kan jou ook de toelating worden gegeven een ander niet - filosofisch opleidingsonderdeel te kiezen.

9

| 15

Jaar 3 Vaardigheden Bachelorscriptie Levensbeschouwelijke vorming Levensbeschouwing Systematische wijsbegeerte Jaarlijks: • Sociale en politieke filosofie Ba2/Ba3 even jaren (2012-2013): • Filosofie van de religie • Van sympathie tot empathie Ba2/Ba3 oneven jaren (2013-2014): • Kunstfilosofie • Wijsgerige psychologie Lectuur van filosofische auteurs Seminarie antieke filosofische auteurs Seminarie middeleeuwse filosofische auteurs Onderzoeksseminaries

lesuren

12 2

3

2

3

2 2

3 4

2 2

3 3

2 2

4 4

Je kiest drie onderzoeksseminaries voor een totaal aan 12 studiepunten uit volgende lijst van vijf onderzoeksseminaries: Onderzoeksseminarie metafysica Onderzoeksseminarie ethiek Onderzoeksseminarie wijsgerige psychologie Onderzoeksseminarie filosofie van de religie Onderzoeksseminarie esthetica Filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 12 studiepunten uit een lijst van filosofische opleidingsonderdelen: zie jaar 2.

16 |

sp.



2 2 2 2 2

12 4 4 4 4 4



2

Opleidingsonderdelen jaar 1 In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor wijsbegeerte. Op www.ua.ac.be/wijsbegeerte staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal.

Vaardigheden Methoden en technieken van filosofisch onderzoek De studenten maken kennis met de organisatie van de universiteitsbibliotheek en worden ingeleid in het gebruik van de belangrijkste instrumenten voor het opzoeken van filosofische literatuur (catalogi, bibliografieën, databanken, ..., met inbegrip van de mogelijkheden van het internet). Verder staat een kennismaking met belangrijke filosofische referentiewerken (lexica, encyclopedieën, indices, handboeken, ...) op het programma. De studenten leren tevens de spelregels voor literatuurverwijzingen bij het redigeren van een wetenschappelijk werk kennen.

Inleiding tot de lectuur van Franse, Engelse en Duitse filosofische teksten Van een afgestudeerd filosoof mag daarenboven worden verwacht dat hij/zij in staat is wijsgerige teksten in het Frans, Engels en Duits te lezen. Dit opleidingsonderdeel stelt op basis van een lectuur van teksten de meest frequente taal- en interpretatieproblemen die in het filosofische Frans, Engels en Duits voorkomen aan de orde. De studenten worden zo vertrouwd gemaakt met technieken om anderstalige filosofische teksten te lezen.

Geschiedenis van de wijsbegeerte Historisch overzicht van de wijsbegeerte: oudheid en middeleeuwen De cursus wil de studenten inleiden in de belangrijkste systemen en stromingen van Thales tot en met de 16de eeuw. Het overzicht van de antieke filosofie is opgebouwd vanuit de dialectiek tussen filosofie als theoretische wetenschap en filosofie als levenswijsheid. Het overzicht van de middeleeuwse filosofie neemt als leidraad de spanning tussen het rationele denken en het christelijk geloof. Tot slot worden de grote stromingen in de filosofie van de renaissance behandeld.

| 17

Historisch overzicht van de wijsbegeerte: moderne en hedendaagse Tijd Deze cursus biedt een introductie op de grote figuren en stromingen die sinds de renaissance, zowel op het continent als in de Angelsaksische wereld, het uitzicht van de westerse filosofie hebben bepaald. Aandacht wordt besteed aan de samenhang tussen het filosofieconcept bij die diverse figuren en stromingen en de uitwerking daarvan in zowel de theoretische als praktische filosofie. Er wordt opgehelderd hoe de filosofie geen zelfbetrokken bezigheid is, maar impact heeft op en samenhangt met de grondslagen van de cultuur. De aandacht gaat uit naar: het rationalisme en empirisme van de 17de en 18de eeuw, de verlichting en het Duitse idealisme, het positivisme en pragmatisme in de 19de eeuw, de fenomenologie en de ‘linguistic turn’ in de 20ste eeuw, de existentiefilosofie en het structuralisme, de erfenis van Wittgenstein tot heden.

Systematische wijsbegeerte Logica De studenten leren methodes kennen om na te gaan of redeneringen logisch correct zijn (waarheidstafels, bomen, Venn-diagrammen, natuurlijke deductie) en aan de hand van oefeningen worden zij met het gebruik van deze logische technieken vertrouwd gemaakt. De cursus beperkt zich tot propositielogica en predicatenlogica (zonder relaties en identiteit).

Psychologie en wijsgerige antropologie Vanuit een wijsgerig antropologisch perspectief worden zowel grote psychologische thema’s (gewaarwording, waarneming, leren, motivatie, e.a.) als een aantal invloedrijke psychologische strekkingen (dieptepsychologie, (neo)behaviorisme, existentiële psychologie, e.a.) behandeld. Hierbij wordt vooral gelet op de bijdragen die deze thema’s en stromingen hebben geleverd tot het ontwerpen van het hedendaagse mensbeeld.

Cultuurfilosofie Het opleidingsonderdeel bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt ingegaan op de betekenis en de oorsprong van de cultuurfilosofie. Vervolgens wordt de constitutieve rol van de taal in de cultuur geanalyseerd. Tenslotte wordt vanuit H. Arendts Vita Activa een cultuurfilosofische analyse van de moderniteit gegeven als aanzet tot de interpretatie van de hedendaagse crisis in de cultuur. In het tweede deel van de cursus worden een aantal hedendaagse cultuurfilosofische debatten geanalyseerd, zo onder meer de erfenis van de verlichting, het postmodernisme, het multiculturalisme, het terrorisme en de democratie. 18 |

Ethiek In het eerste deel staan twee thema’s centraal: een overzicht van enkele conventionele begripsbepalingen (hfdst. 1) en de maatschappelijke en ethische implicaties van de overgang van een moderne naar een zgn. postmoderne samenleving (hfdst. 2). In het tweede deel worden de belangrijkste hedendaagse ethische systemen besproken, zoals de consequentiële ethiek (hfdst. 3), de intentie-ethiek (hfdst. 4), de deugdethiek (hfdst. 5) en de hermeneutische ethiek (hfdst. 6).

Taalfilosofie • •

Een grondige kennismaking met de filosofie van Wittgenstein. Intentionaliteit en taalhandelingen bij Grice, Searle, Apel en Habermas.

Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs Dit opleidingsonderdeel sluit nauw aan bij het opleidingsonderdeel ‘historisch overzicht van de wijsbegeerte: Moderne en hedendaagse tijd’ (Ba1), maar kan ook onafhankelijk ervan gevolgd worden. Via de lectuur en analyse van oorspronkelijke teksten wordt een thematisch overzicht gegeven van enkele cruciale kwesties die in de filosofie van de moderne tijd (1600-1800) op de agenda stonden. Elk van de thema’ s wordt in kaart gebracht via het behandelde tekstexcerpt en de situering ervan in het denken van de auteur. De behandelde thema’s zijn : (1) het moderne wereldbeeld en de kritiek van de metafysica ; (2) de verhouding lichaam/geest ; (3) kennis en wijsheid; (4) geloof, theodicee en de zin van het leven ; (5) de vraag naar de grondslag van de moraal ; (6) de vraag naar de grondslag van de maatschappij.

Seminarie hedendaagse filosofische auteurs Het seminarie is gewijd aan de discussie tussen twee hedendaagse Franse filosofen, Luc Ferry and Marcel Gauchet over de toekomst van het religieuze na de ‘uittocht van de religie’. In een introductie (hoorcolleges) wordt deze discussie gesitueerd in de context van het gehele oeuvre van beide auteurs en wordt hun oeuvre vergeleken met dat van een andere Franse hedendaagse denker, Rene Girard; vervolgens is er ‘close reading’ van de tekst, waarbij de studenten worden uitgenodigd zelf een fragment te presenteren. Tenslotte wordt expliciet ingegaan op het concept van de ‘metafysische behoefte’, dat zowel door Gauchet als Ferry in deze discussie naar voren wordt geschoven om hun respectieve positie te onderbouwen en te verduidelijken.

| 19

Niet-filosofische opleidingsonderdelen (te kiezen voor 15 sp.) Hierna volgen slechts enkele voorbeelden van opleidingsonderdelen waarvoor je kan opteren. Je kiest in overleg met de studietrajectbegeleiders.

Inleiding tot de sociologie In het inleidende hoofdstuk wordt een definitie van de sociologie voorgesteld die moet toelaten deze wetenschap te onderscheiden van andere wetenschappen en met name van andere menswetenschappen, zoals de geschiedkunde. Het tweede hoofdstuk schetst het historische ontstaan van de sociologie vanuit een samenloop van maatschappelijke en cultuurhistorische omstandigheden. Vanaf het derde hoofdstuk worden de evoluties op lange termijn ontleed van belangrijke sectoren van de samenleving en achtereenvolgens van: • de socialisatie en de culturele denkbeelden en waarden (met een afzonderlijke paragraaf over het verschijnsel ‘jeugd’), • de groepsvorming met bijzondere aandacht voor het verschijnsel ‘gezin’, • de sociale stratificatie met een uitweiding over de (on)mogelijkheden van het zogenaamde sociaal beleid, • de religie met bijzondere aandacht voor het godsdienstsociologische thema bij uitstek, namelijk de secularisatie, • de politiek met bijzondere aandacht voor de institutionalisering van die politiek in regimes zoals de democratie.

Geschiedenis van het religieuze bewustzijn in Europa Geschiedenis van het religieus bewustzijn, toegespitst op de vraag naar de religieuze houding als (emotionele en institutionele) geloofshouding door de geschiedenis van het christendom heen. In dit college staat de spanning tussen geloofshouding en geloofsinhoud centraal. Deze spanning is in de theologie ook bekend als die tussen het ‘fides qua’ en het ‘fides quae’, het geloof ‘waarmee’ of ‘waardoor’ men gelooft (houding) versus het geloofde geloof (inhoud). Het is de bedoeling in het kader van een historisch overzicht te belichten hoe deze spanningsverhouding vanaf het geboorte-uur van het christendom aanwezig is, onder verschillende gedaanten altijd bestaan heeft en tot op vandaag doorwerkt. De stelling die dit historische parcours als een basso continuo begeleidt, betreft de gedachte dat deze spanningsverhouding geen zwaktebod is, maar precies constitutief en dus specifiek is voor een niet-vervreemdende maar authentiek christelijke religie, die uitdrukking zoekt te zijn van een streven naar een band van het eindige met de bron van alle transcendentie. Geloof kan dus niet zonder geloofsovergave, tegelijk moet die overgave ook altijd kritisch getoetst kunnen worden, met name naar de waarheidsaanspraken die erin besloten liggen. In dit 20 |

opzicht wordt deze spanning tussen geloof als houding versus geloof als rationeel te verantwoorden inhoud de expressie van een omvattender dialectiek tussen het/ de absolute en alle menselijke pogingen tot religie, begrepen volgens hun etymologische oorsprong: tussen het absolvere (losmaken) en het religare (vastbinden; als een van de mogelijke etymologieën van religie).

Inleiding tot de economie Het gedrag van consumenten en producenten vormt de basis voor de analyse van de vraag naar en het aanbod van economische goederen, van de prijsvorming en van de verschillende marktvormen. Een juiste omschrijving van begrippen zoals bruto nationaal product, werkloosheid, inflatie, betalingsbalans, economische groei, enz. is noodzakelijk om inzicht te krijgen in de werking en betekenis van macro-economische politiek. De rol van geld, internationale handel, wisselkoersen krijgt hierbij ook voldoende aandacht zonder dat daarbij te veel in detail wordt gegaan. De klassieke en Keynesiaanse visie op de samenhang van de macro-economische grootheden laat zien hoe men in de tijd anders is gaan denken over economische evoluties en de rol van economische politiek. Tenslotte worden twee artikels besproken waarbij economische begrippen worden toegepast op historische gebeurtenissen.

| 21

Opleidingsonderdelen jaar 2 Vaardigheden Mondelinge oefeningen De studenten oefenen zich in mondelinge vaardigheden: het onderbouwen en stellen van een kritische vraag aan de hand van verschillende modaliteiten van respons; het presenteren en verdedigen van een standpunt in een debat; het voorbereiden en naar voor brengen van een mondelinge uiteenzetting.

Schriftelijke oefeningen Door middel van een aantal oefensessies wordt bovendien geleerd hoe een planning op te maken, wat bij het schrijven van een wijsgerige tekst de gepaste invalshoeken zijn en hoe men de geschreven tekst dankzij een persoonlijke stijl zowel toegankelijk als overtuigend kan maken. In het tweede semester word je gevraagd om, onder begeleiding van een door hem of haar te kiezen docent, een kort wijsgerig essay te schrijven (eventueel op te vatten als voorbereiding op de bachelorscriptie en de meesterproef).

Geschiedenis van de wijsbegeerte Hedendaagse continentale wijsbegeerte In deze cursus komen een aantal stromingen aan bod die de geschiedenis en het zelfbegrip van de hedendaagse continentale wijsbegeerte verregaand hebben bepaald, zo onder meer marxisme, positivisme, fenomenologie, existentialisme, structuralisme en poststructuralisme.

Hedendaagse analytische wijsbegeerte In het hedendaags debat over de vrije wil maken we kennis met standpunten van G. Ryle (the Concept of Mind), J.L. Austin, Peter Bieri (Das Handwerk der Freiheit) en J.R. Searle (Rationality in Action). Bijzondere aandacht wordt besteed aan de discussie over vrijheid in het kader van de neurofysiologie (Libet, W. Singer, G. Roth) en daarmee verbonden kwesties als verantwoordelijkheid en schuld.

Filosofische grondslagen van de westerse cultuur De cursus bestaat uit twee delen. In een eerste deel wordt uitvoerig aandacht besteed aan de methodologische vraag naar het specifieke karakter van een cultuurfilosofische benadering. Als uitgangspunt nemen we de tekst van Isaiah Berlin, The Purpose of Philosophy, waarin de stelling wordt verdedigd dat de historisering van de kantiaanse categorieën op het einde van de achttiende eeuw de overgang markeert van een transcendentaalfilosofische naar een cultuurfilosofische benadering. Vervolgens 22 |

thematiseren we zowel de mogelijkheden als de moeilijkheden van de cultuurfilosofische benadering. In een tweede deel stellen we de vraag naar de inhoud van het concept Europa/ Westen als culturele identiteit. Om die vraag te beantwoorden wordt een historisch overzicht gegeven van de wisselende basisvooronderstellingen van het Europese denken en van de manier waarop deze vooronderstellingen de westerse cultuur op diverse domeinen (politiek, economisch, religieus, sociaal-maatschappelijk...) hebben gestempeld.

Systematische wijsbegeerte Ken- en wetenschapsleer Na een korte historische inleiding op de filosofie van kennis en wetenschap wordt een overzicht geboden van de thema’s die centraal staan in de hedendaagse kenleer en wetenschapsfilosofie. De behandelde thema’s zijn: inductie (in het logisch positivisme, bij Popper, Bayesianisme), verklaring en voorspelling (deductief-nomologisch model, Van Fraassens pragmatische kritiek, de hernieuwde interesse in causaliteit), Kuhniaans relativisme en de reacties erop, het wetenschappelijk realisme debat (realisten versus empiricisten en instrumentalisten), de discussie over de bredere rol van de wetenschap in de samenleving.

Metafysica De cursus geeft een overzicht van de hoofdmomenten in de geschiedenis van het concept metafysica en een overzicht van de belangrijkste kritieken op het metafysische project. Op die wijze brengt de cursus de zin, de mogelijkheden en de grenzen van het metafysische denken ter sprake.

Filosofie van de religie Er worden vier etappen onderscheiden in de filosofie van de religie: 1. premoderne godsdienstfilosofie (Anselmus, Thomas); 2. natuurlijke religie (deïsme); 3. pathologie van de religie (Hume, etc.); 4. conceptuele geografie van de religie (Wittgenstein). Elke etappe wordt toegelicht met tekstfragmenten.

| 23

Van sympathie tot empathie Na een etymologische, historische en conceptuele duiding van de begrippen empathie en sympathie wordt de rol van empathie in de morele beoordeling en interactie in kaart gebracht en kritisch geëvalueerd. In een eerste deel wordt stilgestaan bij de founding fathers van de empathie-benadering in de moderne moraalfilosofie, David Hume en Adam Smith. In een tweede deel wordt een korte schets gegeven van de recente opbloei van de interesse in empathie vanuit de neuropsychologie, de philosophy of mind en de gedragsbiologie (ihb Frans de Waal): deze schets dient als opstap voor een meer grondige beschouwing van de wijze waarop het empathie vertoog invloed heeft op de hedendaagse ethiek, o.m. in het werk van Martha Nussbaum en Michael Slote. In een laatste deel worden een aantal kritieken op de empathie- en sympathie-gebaseerde ethiek ontwikkeld, o.m. aan de hand van Friedrich Nietzsche, Peter Goldie en Jesse Prinz.

Kunstfilosofie • • • • • • • • •

schets van een algemeen antropologisch kader om de oorsprong van kunst te duiden; uitleg van verschillende maatschappijtypes en hun verhouding tot de kunst; oorsprong en functioneren van de kunst in de Griekse cultuur; filosofie van de beeldende kunst bij de Presocraten, bij Plato en Aristoteles; het ontstaan van de moderne kunst in de Renaissance (perspectief); maniërisme en rationalisme (Descartes); Baumgarten, Kant en Hegel; Schopenhauer, Nietzsche en Heidegger; modernisme en postmodernisme.

Wijsgerige psychologie In de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: • onderscheid cognitief/fenomenaal bewustzijn; • paradigmata: behaviorisme, identiteitstheorie, de verschillende vormen van functionalisme, fysicalisme; • aspecten: mentale causaliteit, subjectieve ervaring, intentionaliteit.

24 |

Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs II Close reading van een aantal moraalfilosofische teksten van Kant. Centrale tekst is Kants Grundlegung zur Metaphysik der Sitten, maar ook passages uit Kritik der praktischen Vernunft, Tugendlehre, Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft en Anthropologie im pragmatischer Hinsicht kunnen ter sprake komen, en worden dan eveneens grondig gelezen en becommentarieerd. Op die manier wordt een genuanceerd beeld geconstrueerd van Kants plichtsethiek.

Seminarie hedendaagse filosofische auteurs II Bij de lectuur van teksten van S. Kierkegaard staan twee thema’s centraal: de historisch-filosofische betekenis van S. Kierkegaard en zijn rol als gesprekspartner voor de 20ste eeuwse filosofie. Wat het eerste thema betreft lezen we fragmenten uit Of/Of, de herhaling, een literaire kritiek, afsluitend naschrift, dialectiek van de ethische en ethisch-religieuze mededeling. Voor het tweede thema bespreken we teksten van J.P. Sartre en E. Levinas.

Filosofische opleidingsonderdelen (9 sp.): Bio-ethiek Na een inleiding van twee hoorcolleges (4 tot 6 uur) worden vijf seminaries ingericht, elk gewijd aan een specifiek thema/probleemgebied. Telkens wordt aan een of twee experten gevraagd een gefundeerd standpunt voor te stellen in de actuele ethisch relevante discussie of een overzicht te geven van de (vaak complexe) ethische aspecten omtrent de resultaten of de toepassing van een welbepaald segment van het biologisch of biomedisch onderzoek. Elk seminarie is aanleiding tot een discussie/dialoog tussen studenten, experten en docenten. De inleiding houdt een college (1 à 2 uur) in, gegeven door een bioloog (ev. gastspreker) die vanuit de wetenschap het belang en de onontkoombaarheid van ethische reflectie in het licht stelt met duidelijke referentie aan de vijf te behandelen thema’s later in de cursus. Een tweede deel van de inleiding behelst een voorstelling door de filosoof/docent van de bio-ethiek in relatie tot de filosofie als onderdeel van de menswetenschappen (2 tot 4 uur). Hierbij wordt vooral de nadruk gelegd op de methodes van ethische reflectie, de historiek van de bioethiek en van de ethiek in het algemeen, alsook de band ethiek/maatschappij. Aan de uit te nodigen experten en de studenten zal op voorhand bij elk seminarie een kort document ter beschikking worden gesteld dat in concreto de ethische relevantie van het thema in de verf zet. Op die wijze kan zowel de interventie van de specialist, als de daaropvolgende discussie voldoende worden afgebakend in functie van een vruchtbare discussie en gedachtewisseling. | 25

Jodendom en filosofie Uitgangspunt voor deze cursus vormt een inleidende reflectie over het (problematische) concept van een ‘joodse’ filosofie. Na een overzicht van de ontwikkeling van de joodse filosofie en enkele eerder mystieke strekkingen van de oudheid en de middeleeuwen tot de joodse verlichting, zullen gastvoordrachten focussen op de interactie tussen moderniteit en joods denken (Levinas, Buber, Rosenzweig, Benjamin e.a.).

Geschiedenisfilosofie Geschiedenisfilosofie is de studie van de voorgeschiedenis van de geschiedenis­ filosofie in oudheid en middeleeuwen, van de ontwikkeling van de moderne geschiedenisfilosofie, van de 19de-eeuwse kritiek op de geschiedenisfilosofie en van latere vormen van filosofisch denken over de geschiedenis.

Religie, moraal en samenleving Filosofische studie van een aantal centrale aspecten van de problematiek van het spanningsveld religie, moraal en samenleving op basis van auteurs zoals P. Ricoeur, J. Maritain, E. Mounier en E. Cioran.

Techniekfilosofie Overzicht van de belangrijkste stromingen in de techniekfilosofie sedert Heidegger. Naast de theoretische benadering komen ook thema’s als technology assessment en de maatschappelijke effecten van technische innovatie aan bod.

Wijsgerige antropologie van de religie In deel 1 staat de verhouding tussen het tragische en de religie (religie in het algemeen en christendom in het bijzonder) ter studie. Deze verhouding wordt besproken aan de hand van exemplarische, premoderne, moderne en hedendaagse uitwerkingen van het tragische. Deel 2 begint met een overzicht van de drie belangrijkste theorieën over het komische: de superioriteitstheorie (Plato, Aristoteles, Hobbes, Bergson), de ontladingstheorie (H. Spencer, S. Freud) en de incongruentietheorie (Kant, Kierkegaard, Schopenhauer, Plessner). Nadien wordt de plaats en de betekenis van het komische in verschillende religieuze tradities besproken. In een afsluitend deel worden verschillende visies over de samenhang tussen het tragische en het komische met elkaar geconfronteerd.

26 |

Filosofie van de economie De cursus vangt aan met een beknopt historisch overzicht van de reflectie omtrent het economische bij enkele toonaangevende auteurs zoals Aristoteles, Smith en Marx. Nadien volgt een filosofische analyse omtrent een aantal conventionele economische begrippen zoals schaarste, waarde, nut, rationaliteit, behoefte en arbeid.

Filosofie van de muziek Weinig filosofen hebben het in het verleden aangedurfd om over muziek te schrijven. Enkele uitzonderingen zijn Schopenhauer, Nietzsche en Adorno. Toch dringt muziek meer en meer onze leefwereld binnen. Een filosofische reflectie over dit thema is dus wenselijk. Enkele voorbeelden van vragen die in deze cursus aan bod kunnen komen: • Is muziek een taal? • Is muziek de gevoelsuitdrukking van de componist? • Hoe verhoudt muziek zich ten overstaan van andere kunstvormen? • Waarom is het zo moeilijk over muziek te spreken? • Is een formalistische muziekesthetica (E. Hanslick) verdedigbaar?

Niet-filosofische opleidingsonderdelen

Je kiest voor 6 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen. Mits gemotiveerde aanvraag kan hem/haar ook de toelating worden gegeven een ander niet-filosofisch opleidingsonderdeel te kiezen.

| 27

Opleidingsonderdelen jaar 3 Vaardigheden Bachelorscriptie In de bachelorscriptie wordt van jou verwacht dat je in staat bent de verschillende reeds verworven vaardigheden te integreren. Je moet in staat zijn zelfstandig een specifiek onderzoeksthema af te bakenen en een duidelijk omlijnde probleemstelling helder te formuleren op basis van wetenschappelijk verantwoord studiemateriaal. Uit de doorgenomen lectuur ben je in staat de argumentatie die relevant is voor de probleemstelling weer te geven. Je bent daarenboven in staat zelf een positie te bepalen en te verdedigen.

Levensbeschouwelijke vorming Levensbeschouwing Levensbeschouwelijke diversiteit is in de hedendaagse samenleving een feit en dit weerspiegelt zich ook aan de universiteit. Om met deze diversiteit om te gaan kiest de Universiteit Antwerpen voor actief pluralisme. Actief pluralisme wil recht doen aan het belang van levensbeschouwelijke ideeën en aan de plaats die ze in de openbare ruimte kunnen innemen. Levensbeschouwelijke ideeën blijven immers een belangrijke rol spelen in het morele bewustzijn en in het dagelijks oordelen en handelen van mensen, organisaties en samenlevingen. Actief pluralisme is zelf geen levensbeschouwing, maar een houding ten aanzien van (de eigen en andere) levensbeschouwingen. Het insisteert op een inhoudelijke dialoog binnen en tussen levensbeschouwingen en op een concreet engagement dat levensbeschouwingen als fenomeen, als overtuiging én als praktijk, ernstig wil nemen. Meer gedetailleerde informatie is beschikbaar via de website: www.ua.ac.be/pietergillis.

Systematische wijsbegeerte Sociale en politieke filosofie Om de sociale filosofie als kritische, normatieve theorie van het goede samenleven te bepalen worden klassieke sociaal-filosofische themata als verlichting, ideologie en utopie behandeld. Vanuit een wezenlijk inzicht in de oorspronkelijke socialiteit van de mens, wordt verder beargumenteerd dat de fundamentele sociale deugd, wederzijdse erkenning, enkel in een politieke samenleving kan worden gerealiseerd. Onderzocht worden dan de fundering (sociale contracttheorie), de norm (rechtvaardigheid en mensenrechten) en de grens (geweld) van het politieke. 28 |

Filosofie van de religie De cursus biedt een voornamelijk historisch overzicht van de belangrijkste bijdragen op het vlak van de filosofie van de religie. Belangrijke auteurs die voor het voetlicht worden gebracht zijn onder anderen: Augustinus, Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, R. Descartes, D. Hume, I. Kant, G. Hegel, A. Comte, L. Wittgenstein, P. Ricoeur en A. N. Whitehead. Diverse auteurs worden toegelicht aan de hand van tekstfragmenten.

Van sympathie tot empathie Na een etymologische, historische en conceptuele duiding van de begrippen empathie en sympathie wordt de rol van empathie in de morele beoordeling en interactie in kaart gebracht en kritisch geëvalueerd. In een eerste deel wordt stilgestaan bij de founding fathers van de empathie-benadering in de moderne moraalfilosofie, David Hume en Adam Smith. In een tweede deel wordt een korte schets gegeven van de recente opbloei van de interesse in empathie vanuit de neuropsychologie, de philosophy of mind en de gedragsbiologie (ihb Frans de Waal): deze schets dient als opstap voor een meer grondige beschouwing van de wijze waarop het empathie vertoog invloed heeft op de hedendaagse ethiek, o.m. in het werk van Martha Nussbaum en Michael Slote. In een laatste deel worden een aantal kritieken op de empathie- en sympathie-gebaseerde ethiek ontwikkeld, o.m. aan de hand van Friedrich Nietzsche, Peter Goldie en Jesse Prinz..

Kunstfilosofie De cursus is opgebouwd rond drie centrale thema’s: 1. Het statuut van het beeld in de kunst. 2. De verhouding tussen kunstfilosofie en esthetica. 3. De hedendaagse kunstopvattingen. Bovendien worden de studenten uitgenodigd om zich te confronteren met en zich een idee te vormen van de hedendaagse kunstcreatie. Dit gebeurt enerzijds door deel te nemen aan een publiekslezing van de hedendaagse kunstenaar, anderzijds door het uitschrijven van een beknopt werkstuk (max. 5 pagina’s) over het werk van deze kunstenaar.

Wijsgerige psychologie In de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: • onderscheid cognitief/fenomenaal bewustzijn; • paradigmata: behaviorisme, identiteitstheorie, de verschillende vormen van functionalisme, fysicalisme; • aspecten: mentale causaliteit, subjectieve ervaring, intentionaliteit.

| 29

Lectuur van filosofische auteurs Seminarie antieke filosofische auteurs Het seminarie antieke filosofische auteurs heeft tot doel jou te vormen in de lectuur van in het Nederlands vertaalde teksten uit de antieke wijsbegeerte. Het beoogt ten eerste een letterlijk begrip van de tekst, en, daarmee verbonden, een kritische houding ten opzichte van vertalingen van Griekse filosofische teksten. Ten tweede wil het seminarie jou opleiden in de analyse van de filosofische argumentatie die in een bepaalde tekst ontwikkeld wordt.

Seminarie middeleeuwse filosofische auteurs Na een beknopte inleiding die enig licht werpt op de context waarin filosofie gedurende de Middeleeuwen is gesitueerd, worden representatieve teksten van belangrijke middeleeuwse auteurs gelezen, zoals bijvoorbeeld Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, Duns Scotus en anderen. In de colleges wordt verder bijzondere aandacht geschonken aan de metafysische, epistemologische en ethische aspecten van de bestudeerde passages.

Onderzoeksseminaries

Je kiest 3 onderzoeksseminaries voor een totaal aan 12 studiepunten uit een lijst van 5 onderzoeksseminaries, met name onderzoeksseminaries over metafysica, ethiek, wijsgerige psychologie, filosofie van de religie en esthetica. De inhoud van deze onderzoeksseminaries wordt bepaald in functie van het lopende onderzoekswerk in de onderzoekscentra van het Departement Wijsbegeerte.

Filosofische keuzeopleidingsonderdelen

Je kiest voor 12 studiepunten aan opleidingsonderdelen uit de lijst van filosofische keuzeopleidingsonderdelen die vermeld werd bij jaar 2. In functie van jouw specialisme kan je hiervan afwijken.

30 |

De masteropleiding Vanuit je bachelor wijsbegeerte kan je doorstromen naar de master wijsbegeerte. Om na de combinatie van een andere bacheloropleiding met een minor wijsbegeerte door te stromen naar de master wijsbegeerte, moet je echter eerst een aanvullend programma volgen. • • •

•

Vaardigheden: meesterproef, voortgangsseminarie. Filosofie en samenleving: in dit opleidingsonderdeel staat elk jaar een filosofisch probleem centraal met een grote maatschappelijke draagwijdte. Grondige studies: drie te kiezen: Filosofie van de kunst: modernisme en ­representatiekritiek; Filosofie van de religie; Wetenschap, subjectiviteit en ­belichaming; Metafysica, metafysicakritiek en postmetafysisch denken en ­Vraagstukken uit de fundamentele ethiek. Onderzoeksseminaries: twee te kiezen: het einde van de secularisering, levensbeschouwelijke diversiteit, teksten en -thema’s uit de fenomenologie, onderwijs­filosofie, origin of social cognition.

Je kan tevens opteren voor het volgen van een opleidingsonderdeel aan een andere opleiding wijsbegeerte. Je kan bovendien een gemotiveerde aanvraag indienen om in functie van de meesterproef een niet-filosofisch opleidings­ onderdeel te volgen. Meer informatie vind je in de brochure ‘Wijsbegeerte, masteropleiding’ of op de website www.ua.ac.be/studiekiezer.

Bereid je in de praktijk voor op een werksector naar keuze Uit een onderzoek onder oud-studenten van het Departement Wijsbegeerte is gebleken dat ze zo goed als allemaal een baan hebben. Ongeveer de helft werkt rechtstreeks in de lijn van hun wijsgerige opleiding. Deze oud-studenten geven onderwijs in de filosofie, ze begeleiden dit onderwijs of zijn aangesteld om aan filosofisch onderzoek te doen. Ze werken op universiteiten, op hogere opleidingsinstituten of in het secundair onderwijs. De andere helft bestaat uit oud-studenten die buiten het onderwijs op diverse plaatsen binnen de maatschappelijke en de culturele sector een baan hebben gevonden. Ze zijn verantwoordelijk voor taken die men in de praktijk leert op voorwaarde dat men een goede universitaire opleiding heeft genoten, zonder dat precies vaststaat welke opleiding. Zowel in de eerste als in de tweede groep vind je studenten die hun filosofie­ opleiding met een tweede opleiding gecombineerd hebben. Het is wel zo dat werk voor filosofen in het onderwijs beperkt is en dat filosofen die buiten het onderwijs werk willen vinden, de platgetreden paden moeten verlaten. | 31

Verder studeren Specifieke lerarenopleiding: www.ua.ac.be/IOIW Je kan de lerarenopleiding volgen na je masteropleiding. De opleiding beperkt zich niet tot de vorming van studenten die willen gaan lesgeven. De voortdurende veranderingen in het sociale en economische leven hebben het fenomeen van de buitenschoolse vorming en opleiding – onder meer in de bedrijven zelf – in belang doen toenemen. Daarom wil de specifieke lerarenopleiding niet alleen in een vorming van toekomstige leraars voorzien, maar ook een algemene ‘vorming voor vormers’ aanbieden.

Master-na-masteropleidingen Op de webstek van de Universiteit Antwerpen kan je steeds een actueel overzicht vinden op www.ua.ac.be/studiekiezer.

32 |

Nuttige info bij de start van je studietraject Hoe verlopen de lessen? Aan de Universiteit Antwerpen word je competentiegericht opgeleid. Tijdens je opleiding verwerf je geleidelijk competenties door opdrachten en casussen te maken. Daarvoor heb je relevante kennis, vaardigheden en attitudes nodig. Tijdens de lessen stimuleren docenten je om actief mee te werken. Zo ben jij verantwoordelijk voor je eigen leerproces. Je maakt kennis met verschillende onderwijsvormen zoals hoorcolleges, oefeningensessies, seminaries, werkcolleges, practica, responsiecolleges, … Docenten geven je ook opdrachten of casussen die je alleen of in groep moet uitwerken. Door deze mix van onderwijsvormen krijg je de kans om kennis en vaardigheden te verwerven die je later nodig hebt in je beroepsleven. De elektronische leeromgeving Blackboard helpt je om gestructureerd alle informatie terug te vinden. Je vindt er niet alleen aanvullingen op je cursussen, maar ook webmail, informatie over financiering van je studies, huisvesting, studentenjobs, cultuur, ... Docenten geven via dit medium ook opdrachten door. Je kan hen te allen tijde om feedback vragen. Het contact met je professoren en assistenten is even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs. Ze laten je allerminst aan je lot over. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, doen zij hun best om je te helpen met al je vragen en problemen.

Studieprogramma en creditbewijzen Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel stellen we modeltrajecten voor. Als je voor een modeltraject kiest, rond je een bacheloropleiding (180 studiepunten) af in 3 jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Ook in de modeltrajecten heb je als student meer keuzemogelijkheden, waardoor je eigen accenten kan leggen in je studieprogramma. Het academiejaar is opgedeeld in twee semesters. Aan het eind van elk semester leg je examens af van de opleidingsonderdelen die op dat moment afgewerkt zijn. De examens van het eerste en het tweede semester vormen samen de eerste zittijd. Als je niet voor alle opleidingsonderdelen een creditbewijs hebt behaald in de eerste zittijd, krijg je nog een kans tijdens de tweede zittijd op het einde van augustus en in het begin van september. Om te slagen voor het examen van een opleidingsonderdeel moet je ten minste 10 op 20 behalen. Als dat lukt krijg je een creditbewijs: een erkenning van het feit dat je de studiepunten verbonden aan dat opleidingsonderdeel verworven hebt. | 33

Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen behaalt voor alle opleidingsonderdelen. Als je niet alle creditbewijzen van je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. Je komt dan in een geïndividualiseerd traject terecht. Bij het samenstellen van dit traject moet je rekening houden met voorwaarden die de volgorde waarin je kan inschrijven voor opleidingsonderdelen bepalen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je faculteit moet het geïndividualiseerd traject bovendien goedkeuren. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders je over de samenstelling van je programma. Het is belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet. Je faculteit volgt je studieprestaties en legt je bindende voorwaarden op wanneer je niet de helft van de creditbewijzen van het goedgekeurde studieprogramma hebt behaald. Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op www.ua.ac.be/OER.

Leerkrediet Het leerkrediet werd in het leven geroepen om je te stimuleren om een doordachte studiekeuze te maken. Het is een maatstaf voor studiesucces en studievoortgang en kan gevolgen hebben voor jouw recht op verder studeren en jouw sociale statuut als student. Daarom is het belangrijk om doordacht te kiezen, je in te zetten voor je studie en ook administratief tijdig met alles in orde te zijn. Meer informatie vind je ook op www.ua.ac.be/studiepunten.

Hoe werkt het leerkrediet? Elke student krijgt 140 studiepunten bij zijn eerste inschrijving aan de universiteit. Als je inschrijft voor een opleidingsonderdeel vermindert je leerkrediet met het overeenkomstige aantal studiepunten. Enkel wanneer je slaagt voor dat opleidingsonderdeel, komen die studiepunten er terug bij. Studiepunten waarvoor je gedelibereerd wordt - dit wil zeggen: geslaagd verklaard hoewel je er geen creditbewijs voor behaalde - komen niet terug bij je leerkrediet. Dit kan in je nadeel zijn wanneer je een bijkomende master wil behalen. De overgang van secundair naar hoger onderwijs loopt niet altijd even vlot. De overheid heeft een maatregel om hieraan tegemoet te komen. Zo krijg je de eerste 60 studiepunten die je verwerft dubbel terug.

34 |

Voor wie? Het leerkrediet is van toepassing op alle studenten die zich inschrijven met een diplomacontract voor een bachelor- of masteropleiding en voor alle inschrijvingen met een creditcontract.

Verkeerde keuze gemaakt? Als je voor de eerste keer in Vlaanderen voor een bacheloropleiding bent ingeschreven en je van opleiding wenst te veranderen, voorzien de overheid en de universiteit maatregelen om het verlies van leerkrediet te beperken. Deze zijn afhankelijk van de data van uit- en inschrijving. Informeer je tijdig.

Opleiding afgewerkt? Na het behalen van je bachelordiploma, behoud je je leerkrediet. Als je een masterdiploma behaalt, wordt het startkapitaal van 140 studiepunten van je saldo afgetrokken. Is je studietraject perfect verlopen, dan heb je nog 60 studiepunten over.

Onvoldoende leerkrediet? Als je geen of een negatief leerkrediet hebt, mag de universiteit je inschrijving weigeren. Als je onvoldoende studiepunten hebt voor de opleiding of het programma waarvoor je wilt inschrijven, kan de universiteit je inschrijving beperken tot het aantal studiepunten waarover je nog beschikt. Het aantal studiepunten waarvoor je credits behaalt via de examens is dus belangrijk en zorgt ervoor dat je kan verder studeren.

Ombudspersoon Tijdens de examens kan je met problemen terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. Bijvoorbeeld in verband met de examenregeling, uitstel van een examen, onderbreking of stopzetting van examens of een conflict met een docent. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het onderwijs- en examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. Hij of zij is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je zaak bepleiten. Je kan de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op Blackboard. De centrale ombudspersoon is prof. Patrick Cras. Hij treedt op als bemiddelaar bij geschillen tussen studenten en personeelsleden die het niveau van de faculteit overschrijden. De contactgegevens van de centrale ombudspersoon kan je ook terugvinden op Blackboard.

| 35

36 |

Studie-en studentenbegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf en voor je studieproject. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is niet altijd eenvoudig. Je staat immers tegelijkertijd voor een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van het netwerk studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Bij hen kan je het hele academiejaar terecht voor studiebegeleiding.

Studentenbegeleiding De Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding is er om je te helpen vanaf het moment dat je je voor het eerst inschrijft tot aan het moment waarop je je diploma in handen krijgt. •

Informatie en advies over studeren in het hoger onderwijs Stel ons al je vragen over opleidingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, het onderwijs- en examenreglement, het leerkrediet, … Voor specifieke vragen over je individuele programma en het aanvragen van vrijstellingen kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Ook voor vakinhoudelijke begeleiding kan je terecht in je faculteit.

•

Inschrijven zonder diploma secundair onderwijs Als je geen diploma secundair onderwijs bezit en minimum 25 jaar bent, kan je bij ons toch een aanvraag tot inschrijving aan de Universiteit Antwerpen indienen.

•

Erkenning van eerder verworven competenties (EVC) Contacteer de EVC-coördinator voor informatie, een adviesgesprek en het opstarten van de procedure. Meer info vind je op www.ua.ac.be/evc.

•

Begeleiding bij het maken van je studiekeuze en bij twijfel over je studierichting Weten wat je wilt is soms makkelijker gezegd dan gedaan. Samen met een studentenbegeleider kan je aan de hand van gesprekken meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen, al dan niet in het kader van heroriëntering. Oefeningen uit het werkboek ‘Kijk op kiezen: stappenplan voor studie- en beroepskeuze’ kunnen jou hierbij helpen.

| 37

•

Begeleiding omtrent studievaardigheden, studieplanning en uitstelgedrag Een studentenbegeleider kan je begeleiden in het aanscherpen van je studievaardigheden. Hoe verwerk je grote hoeveelheden leerstof? Hoe maak je een schema? Hoe maak je goede nota’s? We helpen je ook realistische planningen te maken en doen oefeningen om uitstelgedrag tegen te gaan.

•

Psychologische begeleiding en psychotherapie Ook wanneer je kampt met persoonlijke problemen die je studies belemmeren (faalangst, rouwverwerking, relatieproblemen, …) kan je terecht bij een studentenbegeleider die samen met jou nagaat welke hulp je het best kan gebruiken.

•

Begeleiding van studenten met een functiebeperking Heb je een functiebeperking zoals een fysieke handicap, chronische ziekte, leerprobleem, concentratieprobleem, stoornis binnen het autismespectrum of psychisch probleem? Ook dan kan je bij ons terecht voor begeleiding. Als je beschikt over een geldig attest kan je ook bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. Dien je aanvraag tijdig in via www.ua.ac.be/functiebeperking. Meer info vind je ook in de folder ‘Studeren met een functiebeperking’.

•

Begeleiding van studenten met een topsport- of kunstbeoefening Beoefen je sport of kunst op een hoog niveau, dan kan je eveneens bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. De Sportcommissie beoordeelt aanvragen van topsporters, de Commissie Cultuur die van kunstbeoefenaars. Meer info vind je op www.ua.ac.be/sportenkunst of in de folder ‘Studeren met een topsport- of kunstbeoefening’.

•

Afstudeerbegeleiding Tot slot kan je bij ons terecht voor hulp in je zoektocht naar jobs die passen bij je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses, voor informatie over verdere studies, …

Tijdens een eerste gesprek gaan we na wat jouw vragen, noden en wensen zijn. Daarna kan je een training, kortere begeleiding of zo nodig een langere psychotherapie volgen. Het volledig aanbod en alle info over onze trainingen kan je terugvinden in de brochure ‘Trainingen’, die je kan downloaden via www.ua.ac.be/trainingen. Ook inschrijven voor trainingen kan via deze website. Het volledig aanbod en alle info over onze trainingen kan je terugvinden in de brochure ‘Trainingen’, die je kan downloaden via www.ua.ac.be/trainingen. Ook inschrijven voor trainingen kan via deze website. 38 |

Informatie en afspraken verlopen verder steeds via het Studenteninformatiepunt (STIP): • info: T +32 3 265 48 72 of stip.ua.ac.be • afspraken: enkel telefonisch: T +32 3 265 48 72 Neem ook een kijkje op www.ua.ac.be/studentenbegeleiding.

Studietrajectbegeleiding Voor specifieke vragen over je individuele studieprogramma, vrijstellingen en andere kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Zijn of haar contactgegevens vind je op www.ua.ac.be/contactpersonenslb.

Vakspecifieke begeleiding Met vragen over of problemen met één van je cursussen kan je steeds terecht bij de professor die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent. Gewoon even langslopen of een e-mail schrijven: je zal merken dat je snel geholpen wordt. Voor bepaalde opleidingsonderdelen organiseren zij extra groepssessies, om de besproken theorie uit hoorcolleges toe te lichten en in oefeningen toe te passen. Bij deze sessies is vooral de wisselwerking tussen jou en je begeleider belangrijk: je kan hulp vragen waar je vastloopt, je begeleider houdt rekening met de gekende knelpunten van de cursus en je krijgt nuttige tips voor de studie van de leerstof.

Taalbegeleiding: academisch Nederlands Bij het ‘Monitoraat op maat’ kan je terecht voor gratis taalondersteuning academisch Nederlands. Tijdens individuele sessies helpen taaldocenten je met je taalvragen. Voor specifieke taalbehoeften organiseren ze contactmomenten in kleine groep. Je kan er je eigen werkstukken en studiemateriaal bespreken. Meer informatie vind je op www.ua.ac.be/monitoraatopmaat.

| 39

40 |

Studeren in het buitenland De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma’s zoals Erasmus. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het Erasmusprogramma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van Erasmus) werden wereldwijd uitwisselings­ programma’s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer info: www.ua.ac.be/dis (Dienst Internationale Samenwerking).

| 41

Hoe bereik je makkelijk onze campussen Op www.ua.ac.be/route kan je de wegbeschrijving naar onze campussen terugvinden.

Met de fiets Onze campussen zijn gemakkelijk te bereiken met de fiets. Meer en meer studenten kiezen voor dit transportmiddel. Je kan je op deze manier immers snel verplaatsen. Op elke campus staan verschillende fietsparkings ter beschikking van de studenten.

Met de bus of de tram Voor informatie over dienstregelingen en algemene inlichtingen kan je bellen naar De Lijn Info: 070 220 200. Voor informatie over abonnementen kan je in Antwerpen terecht op: +32 3 218 14 11. De website van De Lijn beschikt over een routeplanner die voor jou je reis van deur tot deur met bus, tram en/of trein uitstippelt: www.delijn.be.

Met de trein Voor informatie over reiswegen, dienstregelingen en vertrek- en aankomsttijden kan je terecht op www.b-rail.be.

Met de auto Parkeren in Antwerpen is niet altijd gemakkelijk. Enkel de campussen Groenenborger, Drie Eiken en Middelheim beschikken over ruime parkings. Wil je toch graag met de auto komen? Meer info vind je op www.parkereninantwerpen.be.

Waar situeert zich jouw campus? De opleiding wijsbegeerte wordt georganiseerd op de Stadscampus, Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen.

42 |

Campus Merksem

Merksem

Eilandje

Park Spoor Noord

MAS

Dam

Linkeroever

Borgerhout

F. Rooseveltpl.

Stadscampus Stadscentrum

Centraal Station

Zuid

Campus Zuid

Zurenborg

ANTWERPEN

Berchem Station

Berchem Kiel Nachtegalen park

Campus Middelheim

Hoboken Campus Groenenborger

Campus Hoboken

MORTSEL

Wilrijk

Campus Drie Eiken

EDEGEM

| 43

Infomomenten Heb je nog vragen die je graag in levende lijve wil stellen? Of wil je de universiteit wel eens van dichtbij meemaken? Kom dan kennismaken tijdens de vele info­ momenten in 2013.

Studie-informatiedagen Jaarlijks vindt in elke Vlaamse provincie een studie-informatiedag (SID-in) plaats. Je maakt er kennis met de brede waaier aan studie- en beroepsmogelijkheden na het secundair onderwijs. De Universiteit Antwerpen is natuurlijk telkens van de partij: breng een leerrijk bezoekje aan onze infostand. → www.ond.vlaanderen.be/sidin

Open lesdagen Onze campussen verkennen? Proffen en studenten ontmoeten? En hier en daar een les meepikken? Dat kan tijdens de open lesdagen in de krokusvakantie (van 11 tot en met 15 februari). Speciaal voor leerlingen van het secundair onderwijs richten we proeflessen in. Maar je mag ook simpelweg aansluiten bij de studenten van de eerste bachelorjaren. Schrijf je in op de website! → www.ua.ac.be/openlesdagen

Open campusdagen Op 23 maart en 27 april ben je welkom op onze open campusdagen. Dé gelegenheid om alle informatie uit de eerste hand te krijgen. Babbel met proffen, studenten en studentenbegeleiders. Bezoek bib, aula en labo. Kortom: snuif de sfeer van het campusleven op. → www.ua.ac.be/opencampusdagen

Infomarkt Twijfel je in september nog over je studiekeuze? Of wil je graag bevestiging van je keuze? Kom dan naar de infomarkt op 4 september: alle infostanden van alle opleidingen op één plaats. Laatste kans om vragen te stellen, cursussen te doorbladeren en brochures mee naar huis te nemen. → www.ua.ac.be/infomarkt

44 |

Nuttige contactgegevens Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Onderwijssecretariaat Rodestraat 14 2000 Antwerpen 03 265 45 65 Voor vragen kan je ook terecht op de helpdesk: http://webhost.ua.ac.be/helpdesk/lnw/

Contactpersonen Onderwijscommissie: Voorzitter: Prof.dr. Geert Van Eekert [email protected] Ondervoorzitter: Prof.dr. Arthur Cools [email protected] Studietrajectbegeleider Joeri Van den Brande, lokaal S.R. 123 03 265 45 74

Wil je ook de brochure van een andere opleiding inkijken? Of wil je alvast de masteropleiding beter leren kennen? Vraag dan een brochure aan via www.ua.ac.be/brochures of bij het Studenteninformatiepunt (STIP).

| 45

46 |

| 47

48 |