GEZONDHEIDSZORG ook uw zorg! Verspreidingsgebied: Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Stadscentrum en Blokhoeve
Zomer 2010 nummer 113
30e jaargang, nr. 2, 113de editie, zomernummer 2010 Redactiesecretariaat:
Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein
Vormgeving en druk:
drukkerij Van den Boogaard Nieuwegein
Coördinatie verspreiding:
C. Swart, 030-6076760
Oplage:
7500 exemplaren
Verschijning: 4 x per jaar in de wijken Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Stadscentrum en Blokhoeve in de gemeente Nieuwegein. Overname van artikelen uit deze krant is toegestaan, na toestemming van de auteur en de redactie, met bronvermelding.
Inhoud
Bladzijde
Van de redactie
03
Diabetes
04
De behandeling van diabetes: dieet, tabletten en insuline
06
Een dag uit het leven van … een diabetespatiënt
08
Wijkservicepunten Nieuwegein
19
Meeste gestelde vragen op het diabetesspreekuur
10
Zelfcontrole bij diabetes
11
Misverstanden over diabetes
13
Diabetes en depressie
15
De nieuwe HbA1c-waarde belicht
17
Beweegprogramma voor patiënten met Diabetes Mellitus
19
Overgang van Vitras naar Vialente
20
Nuldelijnstandaard: Voetschimmel
21
Nuldelijnstandaard: Witte vloed
22
Kunst in het Gezondheidscentrum Mondriaanlaan
23
Even voorstellen
24
Samenstelling redactie
27
2
Zomer 2010
Van de redactie Door N. de Hartog, huisarts Mondriaanlaan Geachte lezers, Voor u ligt een nieuwe editie van de gezondheidskrant. Deze keer is het thema diabetes. Veel mensen hebben te maken met deze chronische ziekte, vroeger ook wel suikerziekte genoemd. Deze naam slaat niet op het niet mogen nuttigen van suiker, maar op het hebben van een verhoogde bloedglucosewaarde. Dat is dan meteen een van de fabels over diabetes die ik graag de wereld uit wil helpen. Natuurlijk is een gezonde voeding wel van belang en daar hoort matig gebruik van suiker wel bij. Helaas hebben we met de vergrijzing van de bevolking en met de toename van overgewicht in Nederland steeds meer te maken met diabetes. Reden te meer om als redactie deze keer te kiezen voor een gezondheidskrant die geheel gewijd is aan deze ziekte. In deze gezondheidskrant treft u een scala van artikelen over diabetes aan, onder andere over zelfcontrole en een dag uit het leven van een diabetespatiënt. De verschillende types diabetes worden belicht en de soorten medicijnen om de bloedglucose-waarde binnen de normale grenzen te houden, worden besproken. Ook de vragen die regelmatig gesteld worden bij de praktijkondersteuners vindt u terug. Daarnaast kunnen er ook somberheidklachten spelen bij diabetes. Ook daar besteedt een artikel aandacht aan. Sinds april van dit jaar wordt door alle laboratoria een nieuwe eenheid gebruikt voor het zogenaamde HBa1C, die aangeeft hoe goed de diabeet is ingesteld. Dit heeft te maken met de internationale afspraken hierover. Dit zal voor de meeste diabeten een omslag betekenen. Om hier alvast aan te kunnen wennen volgt een uitleg hierover. Vanaf januari 2011 zal de nieuwe eenheid volledig zijn ingevoerd. Tot slot: u treft onze nuldelijn-standaarden en het “even voorstellen” als vaste rubrieken aan. Ik wens u namens de gehele redactie veel leesplezier en een prettige zomer en mocht u er op uit trekken: een fijne vakantie.
Zomer 2010
3
Diabetes Door N. de Hartog, huisarts Mondriaanlaan Vaak hebben mensen jarenlang niet door dat ze diabetes hebben. Want niet iedereen heeft duidelijke klachten (symptomen) die horen bij diabetes (suikerziekte). Dit zijn symptomen van diabetes die vaak voorkomen: • Veel dorst • Veel plassen • Erg moe zijn • Last van wazig zien Verschillen tussen type 1 en type 2 diabetes Veel symptomen lijken op dingen die iedereen wel eens heeft, zoals vermoeidheid en futloos zijn. Bij diabetes (suikerziekte) kan het lichaam de bloedsuiker niet meer regelen. Dat gebeurt bij gezonde mensen heel nauwkeurig, met het hormoon insuline. Diabetes is onder te verdelen in twee types. Er zijn veel verschillen tussen type 1 en type 2 diabetes te noemen. Hieronder vindt u een aantal belangrijke kenmerken. Kenmerken van type 2 diabetes: • Het lichaam maakt te weinig insuline. • Het lichaam is ongevoeliger voor de nog aanwezige insuline. • Overgewicht en weinig beweging, maar ook erfelijke aanleg vergroot het risico op diabetes. • Mensen met diabetes type 2 krijgen voedings- en bewegingsadviezen. Indien nodig kunnen daaraan medicijnen worden toegevoegd en in een kleiner percentage is het nodig insuline te spuiten, vaak in combinatie met tabletten. • Vroeger sprak men ook wel van ouderdomssuiker. Helaas is door de toename van overgewicht bij jonge mensen deze term niet langer van toepassing. • 9 van de 10 mensen met diabetes hebben diabetes type 2.
4
Zomer 2010
Kenmerken van type 1 diabetes: • Het lichaam maakt zelf geen insuline meer aan. • Het afweersysteem heeft de cellen die insuline aanmaken ten gronde gericht. • Mensen met diabetes type 1 moeten zichzelf insuline inspuiten of een insulinepomp dragen. • Zelfcontrole van de suikerwaarde is bij dit type noodzakelijk. (zie het artikel hierover in dit nummer) • Heette vroeger ook wel jeugddiabetes, ook deze term dekt de lading niet meer. • 1 op de 10 mensen met diabetes heeft diabetes type 1. Controles bij de dokter, praktijkondersteuner en diabetesverpleegkundige Door verstoorde bloedsuikerregulatie kunnen op termijn complicaties ontstaan. De 3-maandelijkse controles zijn erop gericht deze complicaties te voorkomen of in een vroeg stadium te ontdekken. Er wordt dan gekeken naar bloeddruk, gewicht, bloedsuiker, vetspectrum (waaronder cholesterol), nierfunctie en rookgedrag. Eenmaal per jaar is de controle uitgebreid. Voor de ogen wordt er dan een fundoscopie gemaakt (foto van het netvlies van het oog). Ook de tastzin en vibratiezin (het kunnen voelen van trillingen) wordt standaard bepaald bij dit jaarlijkse onderzoek. Dit gebeurt met een monofilament (soort nylon draadje) en een stemvork. Ook hoort daar het voetonderzoek bij. Voor het dagelijks leven is het belangrijk dat deze zintuigen intact zijn, zodat de diabeet eventuele verwondingen bemerkt. In dit nummer leest u verder wat de meest gestelde vragen op het diabetesspreekuur zijn.
Zomer 2010
5
De behandeling van diabetes: dieet, tabletten en insuline Door M.E. Frankhuisen, apotheker De behandeling van diabetes bestaat uit een dieet en medicijnen. Hiermee is de ziekte goed onder controle te houden. De behandeling is erop gericht de bloedglucosewaarde binnen de normale grenzen te houden. Dieet Vooral voor mensen met type 2-diabetes die te zwaar zijn, is een dieet belangrijk. Afvallen maakt dat de cellen weer wat gevoeliger voor insuline worden. Voor alle diabetespatiënten geldt dat zij een nieuw evenwicht moeten vinden tussen de hoeveelheid koolhydraten die zij eten en de hoeveelheid insuline in hun bloed. De huisarts kan de diabeet doorverwijzen naar de diëtist. Insuline Insuline zorgt ervoor dat glucose in de cellen wordt opgenomen. Mensen met type 1-diabetes maken zelf geen insuline en moeten daarom insuline spuiten. Bij type 2-diabetes wordt insuline pas voorgeschreven als een dieet en tabletten niet voldoende helpen. Hoeveel en hoe vaak men insuline moet spuiten, verschilt per persoon. Als iemand insuline moet gaan gebruiken, wordt door de arts eerst onderzocht hoeveel insuline er nodig is. Er zijn verschillende typen insuline: • kortwerkend • middellangwerkend • langwerkend Het verschil is de snelheid waarmee ze in het bloed worden opgenomen. Kortwerkende insuline werkt al binnen 30 minuten. Bij middellangwerkende en langwerkende insuline duurt dat langer. Spuitschema De diabeet moet insuline spuiten volgens een schema dat speciaal voor hem is gemaakt.
6
Zomer 2010
Vaak wordt een combinatie van verschillende soorten insulines gegeven: kortwerkende insuline vangt een glucosepiek na een maaltijd op; langwerkende insuline maakt dat er altijd wat insuline in het bloed zit. Tabletten Mensen met type 2-diabetes moeten tabletten slikken die de bloedglucosewaarde op een normaal peil houden. Er zijn verschillende soorten tabletten. De bekendste twee (soorten) zijn: • sulfonylureumderivaten, zoals tolbutamide, gliclazide, glimepiride, en glibenclamide, stimuleren de aanmaak van insuline. Ook worden de cellen waarschijnlijk gevoeliger voor insuline. • metformine remt waarschijnlijk de productie van glucose in de lever. Dit middel is vooral geschikt voor mensen met overgewicht, omdat het – in tegenstelling tot de sulfonylureumderivaten – geen gewichtstoename veroorzaakt. Als de tabletten onvoldoende werken, kan de arts een combinatie van deze middelen voorschrijven, of andere tabletten voorschrijven. Combinaties van geneesmiddelen Samen met de huisarts controleert de apotheek of de medicijnen bij elkaar gebruikt kunnen worden. Men krijgt voorlichting over de werking en de te verwachten bijwerkingen. Ook beantwoorden wij vragen over de (nieuwe) geneesmiddel. Hebt u zelf nog vragen? Stel ze gerust. Diabetespas Bij de apotheek kunt u gratis een Diabetespas ophalen. Hierin staan de medicijnen die u gebruikt en gegevens over periodieke controles, adviezen van uw arts en verpleegkundige en de bloedglucosewaarden die voor u het beste zijn. Verder noteert u hierin per dag uw bloedglucosewaarden. Door de diabetespas kunnen de verschillende hulpverleners hun adviezen beter op elkaar afstemmen.
Zomer 2010
7
Een dag uit het leven van … een diabetespatiënt Door A.J. Sikkema, 35 jaar, jurist UMC St. Radboud in Nijmegen De wekker gaat, ik sla de snooze-knop in en draai me nog twee keer om. Een half uur later sprint ik met de fiets naar het werk. In de haast heb ik niet gegeten, maar dat haal ik met de lunch wel weer in. De maandagmorgen is bij mij meestal een soort 100 meter horden en eten duurt gewoon te lang. Op het werk aangekomen kijk ik in mijn tas. Stik! Het voorvakje van mijn laptoptas, de plek waar mijn insulinespuit zich steevast bevindt, is vanochtend leeg. Die spuit ligt vast nog op de eettafel, blijven liggen na het avondeten. Ik weeg mijn opties. De lunch zal mijn bloedsuikers omhoog jagen en zonder insuline blijft die waarde de hele werkdag hoog. Daar zal ik op de dag zelf niets van merken, maar op de lange termijn brengt dit soort pieken onherroepelijk complicaties met zich mee. Naderende voetamputaties, nierproblemen en blindheid spoken door mijn hoofd. De andere optie: de hele werkdag leven op een plakje droog brood, is ook geen aantrekkelijk vooruitzicht. Op dit soort momenten besef ik weer even hoe belangrijk insuline voor mij is. Sinds mijn 29e heb ik suikerziekte type 1, vroeger jeugddiabetes genoemd. Mijn lichaam maakt dus helemaal geen insuline meer aan. Gewoon door stomme pech: ongeveer één op de tweeduizend mensen overkomt dit ongevraagd. Nu spuit ik elke dag zo’n vier keer insuline: ’s avonds langwerkende insuline als basis voor de komende dag. Verder spuit ik bij elke maaltijd kortwerkende insuline. De insuline zorgt ervoor dat mijn bloedsuiker op normaal niveau blijft. Bovendien check ik die bloedsuikers regelmatig met een vingerprik. Op die manier kan ik zien of ik de hoeveelheden goed heb ingeschat. Gelukkig heeft de ziekte mijn leven verder niet merkbaar veranderd. Ik eet nog hetzelfde en doe nog dezelfde dingen als voorheen. Wintersport en andere vakanties vormen geen probleem. Het helpt ook dat mijn vriendin altijd goed met mij mee denkt.
8
Zomer 2010
Ze heeft soms eerder dan ik door wanneer ik bijvoorbeeld wat moet eten. Het enige verschil met vroeger vormen de paar minuten per dag dat ik met de spuit in de weer ben. Eigenlijk heb ik het gevoel dat ik maar een paar minuten per dag suikerziekte heb! Ik besluit om voor de lunch naar huis te fietsen om mijn insulinespuit te halen. Met twee tosti’s en zeven eenheden insuline kom ik de rest van de werkdag door. Omdat het Pasen is, pik ik ook nog een paar chocolade-eitjes mee (geniet, maar snoep met mate…). Ik spuit twaalf eenheden voor het avondeten en 20 eenheden langwerkende insuline voor de nacht. Dan ben ik klaar om te gaan slapen. Dit keer beloof ik mezelf om de snoozeknop met rust te laten.
Wijkservicepunten Nieuwegein Een wijkservicepunt heeft een loketfunctie voor vragen op individueel niveau en eenvoudige dienstverlening. Eenvoudige vragen worden direct afgehandeld. Complexe vragen worden persoonlijk doorgegeven aan die organisatie die een oplossing kan bieden. Uitgangspunt is dat de burger zich maar bij één loket hoeft te melden. Dat kan door er naar toe te gaan, te bellen of te mailen. Over niet al te lange tijd zullen alle eenvoudige vragen via internet kunnen worden afgehandeld. Bij het wijkservicepunt worden mensen geholpen bij het zoeken naar een antwoord op hun vraag. Het wijkservicepunt Jutphaas/Wijkersloot/Zuilenstein (JWZ), voor informatie en advies vindt u op het volgende adres: Kerkveld 63 A, 3431EC Nieuwegein Telefoon 030-6008833 (hele week bereikbaar op kantoortijden) E-mail:
[email protected] Inloop: elke donderdag van 13.00-14.00 Een folder over het Wijkservicepunt kunt u afhalen bij uw huisartsenpraktijk. Zomer 2010
9
Meest gestelde vragen op het diabetesspreekuur Door B. Wildenburg, praktijkondersteuner huisartsenpraktijk Mondriaanlaan • Wat is het verschil tussen diabetes type 1 en type 2? Diabetes type 1 ontstaat door de vernietiging van insuline-producerende cellen in het lichaam, waardoor er geen insuline meer wordt aangemaakt. Diabetes type 1 openbaart zich meestal bij kinderen en jong volwassenen. Mensen met diabetes type 2 maken wel insuline aan, maar vaak is dit onvoldoende of is het lichaam minder gevoelig voor de insuline. Diabetes type 2 openbaart zich meestal bij mensen ouder dan 40 jaar die te zwaar zijn. • Mag ik geen gebakje meer eten nu ik diabetes heb? Af en toe een gebakje kan geen kwaad. Het is voor mensen met diabetes belangrijk om gezond en regelmatig te eten. Koolhydraten en vetten in de voeding spelen een belangrijke rol. • Waarom is bewegen belangrijk als ik diabetes heb? Lichaamsbeweging stimuleert de gevoeligheid van het lichaam voor insuline. Daardoor wordt er meer glucose in de cellen opgenomen waardoor de bloedsuiker daalt. Daarnaast kan bewegen helpen om af te vallen en verbetert het de lichamelijke en geestelijke conditie. Bewegen is dus belangrijk! • Is diabetes te genezen? Vooralsnog is diabetes niet te genezen, alleen te behandelen. Er wordt veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van diabetes om het nog beter te kunnen behandelen en het hopelijk ooit te kunnen voorkomen of genezen. • Heeft stress invloed op diabetes? Bij mensen met diabetes type 1 kan de bloedsuiker zowel stijgen als dalen door stress. De diabetes kan dan flink ontregelen. Bij mensen met diabetes type 2 stijgt de bloedsuiker meestal onder invloed van stress. • Waarom moet ik stoppen met roken als ik diabetes heb? Mensen met diabetes hebben een grotere kans op het krijgen van hart- en vaatziekten. Roken geeft ook een grotere kans op hart- en vaatziekten. Daarnaast verhoogt roken niet alleen de bloeddruk, het cholesterolgehalte en de hartslag, maar ook de bloedsuikerspiegel.
10
Zomer 2010
Zelfcontrole bij diabetes Door M.E. Frankhuisen, apotheker Veel diabeten controleren geregeld hun bloedsuikerwaarde. Aan de hand van de resultaten kunt u, samen met uw arts, de verschillende aspecten van de behandeling op elkaar afstemmen. Bovendien is zelfcontrole een goede methode om na te gaan hoe uw lichaam reageert op bijvoorbeeld voedsel of sporten. Waarom zelfcontrole? Zelfcontrole geeft u meer inzicht in: • de aard en het beloop van de diabetes, • de invloed van afwijkende maaltijden, inspanningen, stress en bijkomende ziekten, • opsporen van hypo’s en hypers (te lage of te hoge suikerspiegels). Zelfcontrole is de beste methode om na te gaan hoe uw lichaam reageert op voedsel, sporten, medicijnen, stress en ziekte. Door uw bloedglucose te testen kunt u nagaan wat er met uw bloedsuiker gebeurt als u een bepaald soort of een bepaalde hoeveelheid voedsel eet, een sport beoefent of als uw gewicht verandert. U leert welk effect de medicijnen hebben op uw bloedsuikerspiegel en of ze hun werk doen. De bloedsuikercontrole vertelt u of u iets moet eten, meer insuline moet nemen of een eindje moet gaan lopen. U wordt ook gewaarschuwd als uw bloedsuikerspiegel erg hoog of erg laag is. Betere behandeling U weet hierdoor welke invloed uw doen en laten heeft op uw bloedsuikerspiegel. Zomer 2010
11
U leert als het ware hoe uw lichaam reageert op bepaalde situaties en acties. Hierdoor kunt u de bloedsuikerspiegel beter onder controle houden. Als gevolg hiervan voelt u zich gezonder en fitter. Aan de hand van het voorleggen van de resultaten van de zelfcontrole aan uw arts of praktijkondersteuner, kan de behandeling indien nodig verder aangepast worden aan uw omstandigheden. Hulpmiddelen In de apotheek zijn alle hulpmiddelen verkrijgbaar voor zelfcontrole. U kunt ze, zonder recept bij ons ophalen. Het maakt niet uit bij welke zorgverzekeraar u verzekerd bent. Ook kunt u bij ons terecht voor gratis naaldencontainers, nieuwe batterijen voor uw meter, een diabetesdagboekje of een geneesmiddellen-paspoort. Jaarlijks organiseert de apotheek een aantal ‘metercontrole-dagen’. Wij nemen dan alle handelingen met u door voor het uitvoeren van een correcte suikermeting en we controleren of uw meter nog naar behoren werkt. Voor al uw vragen over zelfcontrole kunt u bij de apotheek, praktijkondersteuner of huisarts terecht.
12
Zomer 2010
Misverstanden over diabetes Door P. Koenjer, diëtiste Vialente Over diabetes bestaan nogal wat misverstanden. Over de ziekte zelf, over de voeding en over de beste behandeling. Dit komt ook doordat in de loop der jaren de adviezen behoorlijk veranderd zijn. Hieronder volgen de meest voorkomende misverstanden. Suiker is verboden… Vroeger was het zo dat mensen met diabetes geen suiker mochten, zij namen dan vaak speciale suikervrije producten. Dit is echter allang niet meer zo. Mensen met diabetes kunnen gewoon suiker eten, of producten waar dat in zit, zoals koek, snoep en chocola. Zij hoeven dus geen suikervrije producten te gebruiken. Wat echter voor iedereen geldt, geldt ook voor u, wees matig met suiker en suikerbevattende producten. Deze zijn vaak niet gezond. Ook als u wat wilt afvallen, kunt u beter minder suiker gebruiken. Belangrijk is dus te letten op de mate waarin suiker gebruikt wordt en wat voor effect dit op uw glucosewaarden heeft. Van snoepen krijg je diabetes… Dit klopt niet, en wordt vaak gezegd om mensen bang te maken. Wel is het zo, dat je door te veel te snoepen te zwaar kan worden. Overgewicht kan wel leiden tot diabetes. Iemand met diabetes mag geen bananen… Iemand met diabetes mag alles eten, niets is verboden. Eerder werd geadviseerd om geen banaan te eten, omdat deze te veel koolhydraten en suikers zou bevatten. In de nieuwe richtlijnen is een banaan geen probleem meer. Daarbij zijn bananen en ook alle andere fruitsoorten erg gezond. Dus het is alleen maar goed om daar voldoende van te eten, aanbevolen is 2 porties fruit per dag. Met belangrijke voedingsmiddelen zoals rijst, aardappelen, brood en melkproducten krijgt u ook koolhydraten binnen, deze kunt u echter niet missen, omdat u deze nodig heeft om alle vitamines en mineralen binnen te krijgen. Zomer 2010
13
Diabetes type 2 komt alleen bij ouderen voor… Vroeger werd diabetes type 2 ‘ouderdomssuiker’ en diabetes type 1 ‘jeugdsuiker’ genoemd. Dit klopt allang niet meer, omdat mensen in allerlei leeftijdscategorieën type 2 diabetes (kunnen) krijgen. Er zijn zelfs al jongeren en kinderen die het hebben. Het is wel zo, dat naarmate iemand ouder wordt de kans wel groter wordt dat iemand type 2 diabetes krijgt. Type 1 diabetes begint veel vaker op jonge leeftijd, maar ontstaat soms ook op oudere leeftijd. Diabetes is tijdelijk… Helaas is diabetes een chronische ziekte. Dat betekent dat het nooit over gaat. Het doel is om de ziekte onder controle te houden met stabiele glucosewaarden. Wat nog wel kan gebeuren is dat mensen met diabetes type 2 en overgewicht gaan afvallen waardoor ze minder medicatie nodig hebben. En soms is het dan zo dat ze zonder medicatie verder kunnen. Ik heb een beetje suiker… Een ‘beetje suiker’ bestaat niet. Je hebt diabetes of je hebt het niet. Als je insuline spuit heb je pas echt suiker… Je hebt diabetes als je bloedglucosewaarden te hoog zijn. Er wordt gekeken wat dan de beste behandeling is. Dat zijn altijd leefstijladviezen. Verder krijgen mensen medicijnen. Als deze niet meer genoeg de bloedglucosewaarden verlagen wordt overgegaan op insuline. Al die tijd heb je diabetes. Type 1 diabetes is erger dan type 2 diabetes… Ook dit is niet waar. De ziektes ontstaan op een verschillende manier en worden anders behandeld. Bij diabetes type 1 moet je altijd gelijk insuline gaan spuiten in combinatie met voedingsadviezen. Bij diabetes type 2 wordt vaak begonnen met leefstijladviezen, waarna wordt aangevuld met medicijnen en/of insuline. Beide ziektes kunnen tot complicaties leiden. Je kunt niet zwanger worden als je diabetes hebt… Ook deze stelling klopt niet, wel is het goed om nog meer aandacht voor goede bloedglucosewaarden te hebben. Wanneer deze te hoog zijn tijdens de zwangerschap, kan dit vervelende gevolgen voor het kindje hebben. Met goede begeleiding kan dit worden voorkomen. Als u nog vragen heeft over ‘diabetes en voeding’ kunt u contact opnemen met de diëtisten van Vialente: 08-vialente of 088-4253683
14
Zomer 2010
Diabetes en depressie Door L. de Jong, Psychologenpraktijk Mensen met diabetes zijn twee keer zo vaak depressief als mensen die geen diabetes hebben. Andersom geldt dat mensen met een depressie twee keer zoveel kans hebben om diabetes te krijgen. Meer aandacht voor depressieve klachten in de diabeteszorg en voor diabetes in de depressiezorg is daarom noodzakelijk. Dit blijkt uit een literatuurstudie van het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Zorgelijk samenspel Eind 2007 heeft het RIVM het rapport gepubliceerd: ‘Diabetes en depressie, een zorgelijk samenspel’. Dit rapport bevatte niet eerder gepubliceerde cijfers die er niet om liegen. Een op de zes mensen met diabetes heeft last van depressiviteit. We praten dan omgerekend over ruim honderdduizend Nederlanders. Dit houdt in dat mensen met diabetes twee keer zoveel risico lopen op een depressie als mensen zonder diabetes. We weten niet precies wat de oorzaak en wat het gevolg is. Andersom geldt namelijk ook dat mensen die depressief zijn of zijn geweest over het algemeen vaker een chronische ziekte hebben dan mensen die nooit depressief zijn geweest. Risicomomenten voor het ontwikkelen van een depressie zijn momenten van overgang. Naast het moment waarop de diagnose diabetes gesteld wordt, kan daarbij gedacht worden aan de overgang van ‘pillen’ naar ‘insuline spuiten’, wat vaak erg ingrijpend is. Ook het optreden van complicaties bij diabetes geeft een verzwaring van de ziektelast en daardoor is er meer kans op het ontstaan van een depressie. Negatieve vicieuze cirkel Probleem is dat bij slechts een klein deel van de diabetes patiënten de depressieve klachten herkend worden. Dit is een ernstige zaak omdat de combinatie van depressie en diabetes voor extra problemen zorgt. Zo zien we meer complicaties, zoals hart- en vaatziekten, nierproblemen en oogaandoeningen. Zomer 2010
15
Een mogelijke oorzaak hiervan is dat mensen die depressief zijn vaak weinig fut hebben om goed voor zichzelf te zorgen. Hierdoor verwaarloost een diabetespatiënt met een depressie vaak zijn zelfverzorging met een slechte glucose-instelling tot gevolg. Een slechte glucose-instelling levert weer een verhoogd risico op de hierboven genoemde complicaties. Dit kan zeker op de lange termijn voor grote problemen zorgen. Daarbij ervaren mensen die diabetes hebben en zich depressief voelen een sterk verminderde kwaliteit van leven. Er ontstaat een negatieve vicieuze cirkel, er is sprake van extra lijden en de kosten van de zorg liggen aanzienlijk hoger. De weg naar behandeling Het RIVM adviseert in haar rapport dat er binnen de diabeteszorg meer aandacht moet komen voor de psychosociale problematiek, waar de depressieve klachten onder vallen. Een adequate behandeling van de depressie heeft bij mensen met diabetes een dubbel positief effect. Naast het verminderen van psychische klachten komt ook naar voren dat glucosewaarden verbeteren. Hiervoor is het allereerst noodzakelijk dat de patiënt en de hulpverlener de depressie onderkennen. Vaak hebben mensen met diabetes al zoveel klachten en fysieke ongemakken dat het praten over de gemoedstoestand en emoties erbij inschiet. Binnen het EMC Nieuwegein is het onderkennen van depressieve klachten bij diabetes patiënten om die reden een standaard onderdeel van de behandeling geworden. Dit opent vervolgens de weg naar behandeling. Hierbij kan gedacht worden aan medicatie of gesprekken of een combinatie van beiden.
16
Zomer 2010
De nieuwe HbA1c-waarde belicht Door N. de Hartog, huisarts Mondriaanlaan Met het HbA1c wordt aangegeven wat de gemiddelde bloedglucosespiegel over de afgelopen 2 tot 3 maanden geweest is. Vanaf 6 april 2010 zijn de eenheden van de HbA1c-waarde veranderd. Hierdoor veranderen ook de getallen van de HbA1c-waarde. Dit heeft gevolgen voor mensen met diabetes. Zij zullen moeten wennen aan nieuwe streefwaardes. Wat is HbA1c? HbA1c is de afkorting voor geglyceerd hemoglobine. Het ontstaat doordat glucose zich in het bloed bindt aan hemoglobine in rode bloedcellen. Dit proces is onomkeerbaar. Stijgt de concentratie glucose in het bloed, dan wordt er meer HbA1c gevormd. Omdat rode bloedcellen een levensloop van twee tot drie maanden kennen, geeft de hoeveelheid HbA1c een beeld van de gemiddelde bloedglucosespiegel over de afgelopen twee tot drie maanden. Waarom een nieuwe eenheid? De overstap heeft te maken met de internationale harmonisatie die ontwikkeld is om wereldwijd suikerziekte te kunnen vergelijken. Dit is met name bij deze chronische ziekte van belang omdat er dan internationaal met grote groepen mensen onderzoek kan worden gedaan. Deze overstap zal heel geleidelijk gaan, omdat de laboratoria nog tot januari 2011 de oude waardes zullen blijven geven naast de nieuwe waardes. U kunt dit vergelijken met de overstap van de gulden naar de euro. Ook daar hadden we destijds om aan de nieuwe munt te wennen een lange aanlooptijd voor. Waarom is het belangrijk om HbA1c te meten? Het risico op complicaties bij mensen met diabetes neemt toe als de HbA1cwaarde toeneemt. Dit is aangetoond door the Diabetes Control and Complications Trial (DCCT) bij diabetes type 1, en de UK Prospective Diabetes Study (UKPDS) bij diabetes type 2. Zomer 2010
17
Wat kan de huisartspraktijk voor u betekenen? De HbA1c-waarde geeft samen met het meten van de bloedglucosewaarde op verschillende tijdstippen een indicatie of de behandeling van diabetes optimaal verloopt. Uw dokter vormt samen met de praktijkondersteuners een team waarbij elke 3 maanden onder andere het HbA1c aan de orde komt en de behandeling volgens de richtlijnen uitgevoerd wordt. Daarnaast is er ruimte voor het afstemmen op de persoonlijke situatie van elke patiënt. Tabel: streef- en referentiewaarden Streefwaarde Volwassenen met diabetes Kinderen met diabetes
Oud DCCT HbA1c (%) <7 <7,5
Nieuw IFFC HbA1c (mmol/mol) <53 <58
Hoe rekent u de oude waardes naar de nieuwe om? Op de website www.nieuwediabeteswaarde.nl vindt u: • Een omrekencalculator waarmee u de oude naar de nieuwe waarde kunt omrekenen en andersom. • Een omrekentabel waarmee u de oude naast de nieuwe waarden kunt aflezen. • De omrekenformules.
18
Zomer 2010
Beweegprogramma voor patiënten met Diabetes Mellitus Door: X Toth Varju, Paramedisch Centrum Bewegen is voor alle mensen met Diabetes Mellitus belangrijk. Bewegen leidt niet alleen tot een betere conditie, sterkere spieren en botten en een verhoogde fitheid, maar vooral ook tot een betere insulinewerking. Bij regelmatig bewegen neemt de dagelijkse insulinebehoefte af, het gebruik van bloedsuikerverlagende tabletten kan worden verminderd en in sommige gevallen zelfs uitgesteld worden. Een ander positief effect, zeker voor mensen met type 2 diabetes, is het effect van bewegen op het lichaamsgewicht. Daarom is het beweegprogramma een geïntegreerd onderdeel in de totale zorg voor patiënten, in het Zorg Aanbod Plan voor patiënten met Diabetes Mellitus. Patiënten met Diabetes Mellitus worden verwezen naar een consult bij de fysiotherapeut. Tijdens deze eerste afspraak wordt door de fysiotherapeut de gezondheid en de leefstijl in kaart gebracht door middel van een vraaggesprek. Na afloop van het gesprek bepaalt de fysiotherapeut of er een indicatie is voor het beweegprogramma. Waaruit bestaat het programma? Bij een indicatie voor een beweegprogramma wordt er een lichamelijk onderzoek gedaan. De fysiotherapeut neemt een vragenlijst met u door en doet een conditietest. Daarna wordt er een behandelprogramma opgesteld. Deze bestaat uit conditietraining, actieve oefeningen en voorlichting. Tijdens de training wordt er intensief begeleid, worden adviezen geven en vindt er scholing plaats in houdingen en bewegingen. Tijdens en na het beweegprogramma vinden er evaluaties plaats. Doel? Het doel van het beweegprogramma is het verbeteren van conditie en spierkracht en zo mogelijk gewichtsvermindering. Tevens heeft bewegen positieve invloed op insuline gevoeligheid en kan het complicaties verminderen. Duur en frequentie? De beweegprogramma bestaat uit 16 sessies fysiotherapie van een uur, die twee keer per week zullen plaatsvinden. Zomer 2010
19
Vergoeding? Afhankelijk van uw aanvullend pakket worden de behandelingen fysiotherapie vergoed. Er wordt geadviseerd om uw verzekeringspolis te controleren. Vragen? Wilt u meer informatie dan kunt u contact opnemen met Bianca Paape, fysiotherapeut van het Paramedisch Centrum Nieuwegein, telefoonnummer 030-6000202.
Overgang van Vitras naar Vialente Door M. Jaklofsky, diëtist Vanaf 1 januari 2010 werken de diëtisten van Vitras voor Vialente. Vialente is een nieuwe organisatie die gespecialiseerd is in voeding-, leefstijl- en dieetadvisering. De overdracht betekent voor u als cliënt een nieuwe organisatie maar dezelfde, vertrouwde diëtisten. De diëtisten blijven werkzaam op de Mondriaanlaan en op de andere vertrouwde locaties en als het nodig is komen we natuurlijk nog steeds op huisbezoek. Daarnaast blijven we cursussen op het gebied van voeding aanbieden. De persoonlijke mobiele telefoonnummers van de diëtisten zijn hetzelfde gebleven. Voor het maken van een eerste afspraak is het nummer wel gewijzigd: Telefoon: 08-vialente of 088-4253683 E-mail:
[email protected] Internet-site: www.vialente.nl We hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Heeft u nog vragen, dan kunt met ons contact opnemen. En wie weet tot op ons spreekuur! Met vriendelijk groet, De diëtisten in Nieuwegein van Vialente, Marianne Jaklofsky Tessa Klop-Harlaar en Paulien Koenjer
20
Zomer 2010
✂
Voetschimmel De klachten - blaasjes, velletjes, kloofjes op de voet - de aangedane huid kan heftig jeuken en soms pijnlijk zijn Voetschimmel zit op de voet en de voetzool, maar vooral tussen de tenen (meestal tussen teen vier en vijf )
Naar de dokter? - nee, voetschimmel kan geen kwaad. Met onderstaande adviezen kunt u het probleem zelf oplossen - ja, wanneer de huid rond de schimmelplek rood, warm en pijnlijk wordt
Wat kunt u zelf doen? - was de voeten liefst zonder zeep. Goed afdrogen is belangrijk, vooral tussen de tenen - trek dagelijks schone, liefst katoenen sokken aan - draag goed ventilerend schoeisel, zo mogelijk open schoenen. Laat sportschoenen goed drogen - draag plastic slippers in zwembaden en openbare ruimtes - jodium helpt goed tegen schimmels en jeuk. Gebruik jodium waarin 10% povidonjood zit - mocht dit niet goed helpen koop dan een antischimmelcrème (miconazolnitraat). Het is zonder recept verkrijgbaar bij drogist en apotheek.
Copyright © Paul van Dijk
Zomer 2010
21
✂
Witte vloed De klachten -
jeuk en branderig gevoel in/rondom de vagina soms pijn en vaak plassen irritatie/ pijn bij het vrijen roodheid van de slijmvliezen van vagina en schaamlippen extra afscheiding anders gekleurde of ruikende afscheiding
Naar de dokter? - nee, de klachten verdwijnen meestal binnen vier weken - ja, wanneer er behalve de witte vloed pijn in de onderbuik is - ja, wanneer de klachten langer duren dan vier weken of erg hinderlijk zijn
Wat kunt u zelf doen? -
veeg uw billen af van voren naar achteren was uzelf van onderen ook in die richting gebruik bij het wassen of in bad geen zeep gebruik geen vaginaalsprays, deodorants of zaaddodende pasta’s gebruik een condoom wanneer u niet met een vaste partner vrijt vaginaalspoelingen met lactacyd of molkosan (beiden zonder recept verkrijgbaar bij apotheek of drogist) kunnen de klachten verminderen/bestrijden - het gebruik van yoghurt is niet zinvol
Copyright © Paul van Dijk
22
Zomer 2010
Kunst in het Gezondheidscentrum Mondriaanlaan Schilderijen van Frank Gude Frank Gude is in 1950 in Amsterdam geboren. Hij is sinds zijn jonge jaren bezig in de grafische wereld, omdat zijn vader drukker was en een eigen bedrijf had. Hij heeft in Amsterdam gestudeerd om zich daar te verdiepen in het vak. Hij tekende en schilderde intussen op alles wat hij in handen kreeg. Hij omschrijft het maken van zijn schilderijen als: 'de kunst van het gebruiken van het juiste moment, de juiste sfeer en omgeving. Ik tracht elementen uit het dagelijks leven te gebruiken om in een schilderij gevoelens naar voren te brengen die niet uit te leggen zijn, maar die iedereen ervaart. Dit is een deel van de magie'. Hij probeert de kracht en emotie van het moment te vatten in zijn schilderijen. Zijn inspiratie haalt hij overal vandaan: bij het kijken naar verandering van kleuren, naar bewegingen, van internet en televisie of van spectaculaire sportmomenten. De wereld is vol beweging, die op het doek kan worden vertaald. Het is de kunst om te kijken en het juiste moment weer te geven. De collectie, die vanaf begin juli tot eind september 2010 in het Gezondheidscentrum Mondriaanlaan komt te hangen, zal een verzameling zijn van nieuwe en oudere werken, waarbij het kleurgebruik en de abstrahering hopelijk velen zal aanspreken. Kom eens langs om de schilderijen te bekijken. Is uw interesse gewekt en wilt u een voorproefje, kijk dan eens op www.frankgude.nl
Zomer 2010
23
Even voorstellen … Marja Hoogesteijn, ergotherapeut Mijn naam is Marja Hoogesteijn en sinds 2010 ben ik werkzaam vanuit mijn eigen praktijk Ergotherapie Leidsche Rijn in het Paramedisch Centrum. Ik woon in Vleuten, ben getrouwd en moeder van dochter Marjorie. Voordat ik mijn eigen praktijk begon, heb ik als ergotherapeut ruim 12 jaar ervaring opgedaan in een verpleeghuis, ziekenhuis en verschillende verzorgingshuizen. Ook heb ik als adviseur gewerkt voor zorgverzekeraars en bedrijven op het gebied van verschillende voorzieningen, zoals sta-opstoelen, tilliften, rolstoelen en bedden. Wat is ergotherapie? Ergotherapie is bedoeld voor mensen, zowel jong als oud, die een beperking ervaren. Een beperking uit zich vaak in het dagelijks handelen en kan erg vervelend of confronterend zijn. Dit merkt men bijvoorbeeld tijdens het eten of wassen, maar ook bij het opnieuw plannen van huishoudelijke werkzaamheden. Hierbij kunt u denken aan de beperkingen na een burn-out , Carpale Tunnelsyndroom (een klachtenpatroon veroorzaakt door een beknelling van een zenuw ter plaatse van de pols), artrose, Parkinson of een hersenbloeding. Daarnaast kan ergotherapie u ook begeleiden bij het aanvragen van een rolstoel, tillift, spalk of sta-opstoel. Kortom: ergotherapie helpt u bij uw dagelijkse handelingen, blijf er niet mee zitten! Neem bij vragen gerust via het Paramedisch Centrum Nieuwegein contact met mij op.
24
Zomer 2010
Florencia Chausovsky, psychologe Mijn naam is Florencia Chausovsky, ik ben 32 en ik werk sinds januari 2010 voor de Psychologenpraktijk Mondriaanlaan als psycholoog in opleiding tot gz-psycholoog. Ik blijf in deze functie werken in de psychologenpraktijk tot december 2010 en ga daarna verder met mijn opleiding bij een andere instelling. Oorspronkelijk kom ik uit Buenos Aires, Argentinië, waar ik tot mijn 21ste heb gewoond. Daar ben ik met mijn studie psychologie begonnen die ik heb afgerond aan de Universiteit van Amsterdam. Na het afstuderen heb ik een aantal jaren bij Altrecht gewerkt, in een kliniek en een polikliniek. Het werken in een eerstelijnspraktijk is dus nieuw voor mij. Tot nu toe heb ik het werk hier als erg interessant en leerzaam ervaren. Ik denk dat mij een fijn en leerzaam jaar te wachten staat! Samantha den Haak, Oefentherapeut Cesar Mijn naam is Samantha den Haak. Ik ben vanaf 1 maart 2010 werkzaam in het Paramedisch Centrum als Oefentherapeut Cesar. Hiervoor heb ik gewerkt op een school voor speciaal onderwijs in Rotterdam. Daar heb ik veel ervaring opgedaan bij het behandelen van kinderen, maar omdat ik de volwassen patiënten erg miste ben ik toch op zoek gegaan naar iets anders. Het werken met pubers en volwassenen trekt mij erg aan omdat er een grote diversiteit is aan klachten en ziektebeelden, zoals rug-, nek- schouderklachten, scoliose en hernia. Daarnaast vind ik het erg leuk om samen met de patiënt een plan op te stellen en hierbij door middel van gedragsverandering, adviezen over houding en bewegingsapparaat, de klachten te verminderen en zo mogelijk op te heffen. Tijdens mijn opleiding heb ik in het Paramedisch Centrum stage gelopen. Ik heb daar toen een plezierige tijd gehad. Het samenwerken met de andere disciplines heeft mij toen erg enthousiast gemaakt. Als ik u als oefentherapeut kan helpen voor klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat, zie ik u graag terug voor een behandeling binnen het Paramedisch Centrum. Zomer 2010
25
Petra van den Hoeven Een niet helemaal nieuw gezicht meer inmiddels. Hoog tijd om even voor te stellen. Mijn naam is Petra van den Hoeven, ik woon in Houten. In juli vorig jaar ben ik als stagiaire in de huisartsenpraktijk Mondriaanlaan gekomen. Vanaf 1 april mag ik officieel het team van doktersassistenten versterken. Na 20 jaar in de kraamzorg gewerkt te hebben ben ik op zoek gegaan naar een andere uitdaging. Wel binnen de gezondheidszorg omdat daar mijn hart nog steeds ligt. Die uitdaging heb ik gevonden! Ik kijk met plezier terug op mijn stage. Vooral het contact met mensen, persoonlijk of telefonisch, trekt mij in deze functie. Ik vind het heel prettig dat ik nu in deze praktijk mag werken. Een drukke, dynamische praktijk met vele mogelijkheden. En vooral in een fijn team. In mijn vrije tijd vind ik het heerlijk om te lezen en om creatief bezig te zijn. Onder andere kaarten maken en borduren. Verder ben ik in de zomer graag bezig in mijn tuin met bloemen. Ik wens u een goede gezondheid toe, maar mocht het nodig zijn dan ontmoeten wij elkaar misschien eens in onze praktijk!
26
Zomer 2010
Samenstelling redactie Mw. M. Bliek, wijkbewoner/patiënt Tristanlaan 8, 3438 VL Nieuwegein Mw. M. Frankhuisen, apotheker Apotheek Nieuwegein, Mondriaanlaan 5, 3431 GA Nieuwegein Dhr. G. Giskes, wijkbewoner/patiënt Romeolaan 2, 3438 VK Nieuwegein Mw. N. de Hartog, huisarts Huisartsenpraktijk Mondriaanlaan, Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Dhr. H. van der Heu, wijkbewoner/patiënt, foto’s Salamanderweide 9, 3437 VH Nieuwegein Mw. J. Gravesteijn, fysiotherapeut Paramedisch Centrum, Mondriaanlaan 9, 3431 GA Nieuwegein Mw. M. Jaklofsky, diëtist Vitras, Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Mw. D. Kruise, psycholoog Psychologenpraktijk Mondriaanlaan, Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Mw. C. Swart, praktijkmanager Huisartsenpraktijk Mondriaanlaan , Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Mw. Y. van Viegen, oefentherapeut Cesar Paramedisch Centrum, Mondriaanlaan 9, 3431 GA Nieuwegein
Ook uw bijdragen in de vorm van vragen, opmerkingen, verzoeken om artikelen over een bepaald onderwerp blijven zeer gewenst. U kunt altijd contact opnemen met een van de redactieleden of een briefje sturen naar het redactieadres: Redactie gezondheidskrant Mondriaanlaan 7 3431 GA Nieuwegein. E-mail:
[email protected] Zomer 2010
27
