Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling:
Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo’n 116.000 tot 10.000 jaar geleden. Een mysterieus tijdperk waarin mensen naast sabeltandtijgers en wolharige mammoeten leven. Met dit werkblad ontdek je van alles over de ijstijd én sta je ook stil bij de klimaatverandering van nu. Veel succes en plezier bij het invullen van de werkbladen.
Startactiviteit 3 Kernactiviteit 3 Afsluitende activiteit
6
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-2-
Startactiviteit
Kernactiviteit
1. Warming-up
2. Cold Kees
1a. Je krijgt nu de trailer te zien van de film Giganten uit
2a. Bij de startactiviteit heb je als journalist een aantal
de IJstijd.
vragen gesteld. Lees je vragen bij 1a nog eens door. Zijn er nog vragen onbeantwoord gebleven? Of roept
1b. In de trailer zie je paleontologen* die mammoetbot-
de film nieuwe vragen op? Schrijf die vragen hieron-
ten onderzoeken. Stel je bent een journalist. Je moet
der op:
een nieuwsitem maken over mammoeten. Wat zou jij dan van deze paleontologen willen weten voor je
Na het zien van de film heb ik nog deze vragen:
item? Bedenk 3 vragen. Schrijf ze hieronder op.
1.
1. 2. 2. 3. 3.
2b. Rechercheur Kees Cold onderzoekt een oude moord* Paleontologen bestuderen fossielen van dieren en/of planten.
zaak opnieuw. Wat is er met de mammoet in kwestie gebeurd? Wie of wat zijn de daders? Kortom, een hoop vragen waar Kees Cold jouw hulp bij nodig
1c. Je docent vertelt je nu kort iets over de film en het onderwerp. Je hoeft nog niets op te schrijven.
heeft. Vorm samen een onderzoeksteam en los deze zaak op.
Tot slot
Weetje
Je gaat nu de film Giganten uit de IJstijd in Omniversum
Cold case ‘Cold case’ betekent letterlijk: koude zaak.
bekijken. Na afloop krijg je nog een aantal vragen die
Een cold case is een onopgeloste moordzaak. Wanneer
over de film zullen gaan.
er nieuw bewijsmateriaal is, wordt een zaak opnieuw onderzocht.
Weetje Wist je dat aan het einde van de laatste ijstijd de wolharige mammoet uitstierf?
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-3-
DE ZAAK MAMMOET X De vragen Voor je aan de opdracht begint lees je eerst de feiten door. Je vindt de feiten op pagina 5 van dit formulier. Vul daarna de vragen hieronder in.
e. Wie of wat zijn de vijanden van mammoet X? Hint: welke roofdieren zag je bijvoorbeeld in de film?
a. In welk land is mammoet X gevonden? Bekijk de landkaart bij het kopje De feiten. Hint: deze plek is sinds kort een haven. Lees de antwoorden op je vragen goed door. Lees ook de feiten en het stukje Aanwijzingen door. Wat zou de doodsoorzaak van mammoet X kunnen zijn?
b. Tot welke mammoetsoort behoort mammoet X? Lees de tekst bij het blokje Bekende mammoetsoorten
Eindrapport
en bekijk nog eens de landkaart. Hint: vergelijk de kiezen
Lees de antwoorden op je vragen goed door. Lees ook
van mammoet X met de verschillende mammoetsoorten.
de feiten en het stukje Aanwijzingen door. Wat zou de doodsoorzaak van mammoet X kunnen zijn? f. Mammoet X is om het leven gekomen door:
c. Wat kun je zeggen over de gezondheid van mammoet X? Lees de tekst bij het blokje Mammoetringen. Bekijk vervolgens de tekening van de dwarsdoorsnede van de slagtand. g. De verdachte in deze zaak is (hint: het hoeft hier niet te gaan om een roofdier uit de film): d. Wat at mammoet X en hoe kwam hij aan voldoende voedsel? Lees nog een keer het stukje Bekende mammoetsoorten.
Reconstructietekening
Hint: de film vertelde over een kudde mammoeten en hoe
h. Teken naast de mens op de tekening mammoet X.
zij aan hun voedsel kwamen.
Let op de grootte van de mammoet en zijn lichamelijke kenmerken.
1.80 meter
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-4-
De feiten
Mammoetringen
Mammoet X was een mannetje, woog 7000 kilo, at 160
In de film zie je hoe paleontologen de slagtand van een
kilo per dag en was 2,5 meter lang.
mammoet bekijken. Het aantal ringen zegt iets over de gezondheid van een mammoet. Dunne ringen vertellen
Rechercheur Kees Cold heeft foto’s van:
bijvoorbeeld dat het dier weinig te eten heeft gehad door
• de plek waar mammoet X is gevonden.
een guur klimaat. Dikke ringen vertellen dat een mammoet goed heeft kunnen eten door een milder klimaat.
• zijn slagtand, kiezen en beschadigde botten.
Dwarsdoorsnede slagtand Mammoet X
Aanwijzingen Bij de plek vindt rechercheur Kees Cold een versteende keutel. In de keutel zit veel kalk dat komt uit botten. Ook vindt Kees Cold een schedel. De schedel en de keutel komen van een dier. Een ver familielid van dit dier leeft in Afrika. Dit dier lijkt op een hond en heeft buffels en antilopen op het menu. Ook eet deze aaseter graag de restjes vlees op die andere roofdieren hebben achtergelaten.
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-5-
Afsluitende activiteit
Bekende mammoetsoorten 1. Amerikaanse mammoet
3.Cooling-down
- Periode: 12.000 tot 10.000 jaar geleden. - Gebied:
Noord-Amerika
tot
aan
het
zuiden van 3a. Hieronder zie je acht stellingen. Lees elke stelling aan-
Midden-Amerika. - Grootte: 3,5 tot 4 meter hoog.
dachtig door. Vorm vervolgens een groepje van vier.
- Leeftijd: 60 tot 80 jaar.
Van je docent krijgen jullie een stelling toegewezen
- Dieet: gras, bladeren en vruchten.
en te horen of jullie voor of tegen deze stelling zijn.
- Lichamelijke kenmerken: weinig haar en slagtanden
Bedenk vooraf waarom jullie voor of tegen deze stelling zijn. Schrijf je mening hieronder op.
staan naar elkaar toe.
Wij hebben stelling …. (vul hier het nummer in). We zijn voor/tegen deze stelling, omdat
kiezen van Amerikaanse mammoet
2. Wolharige mammoet
Stellingen
- Periode: vanaf 200.000 jaar geleden.
1. De mammoet is uitgestorven door mensen.
- Gebied: noordelijk Europa, Azië en Noord-Amerika.
2. Het uitsterven van dieren hoort bij een ijstijd.
- Grootte: zo’n 2,7 meter hoog.
3. Er worden zoveel mammoetbotten gevonden, we
- Leeftijd: 60 jaar.
hoeven ze niet allemaal te bewaren.
- Dieet : grassen van de Mammoetsteppe. - Lichamelijke kenmerken: dikke vetlagen, kleine oren, kromme slagtanden en een vacht met lange haren.
4. Er moet meer onderzoek worden gedaan naar de verschillende ijstijden (om ons beter op de toekomst voor te bereiden). 5. Wetenschappers mogen mammoeten klonen. 6. Dieren moeten zichzelf maar aanpassen aan - door mensen veroorzaakte -klimaatveranderingen. 7. Het uitsterven van diersoorten, zoals ooit de mammoet, moet voorkomen worden.
kiezen van wolharige mammoet
8. Het broeikaseffect is een natuurverschijnsel, net als de ijstijd. 3b. L aat één iemand uit jullie groepje de stelling presen-
3. Steppemammoet - Periode: 1 miljoen jaar tot 300.000 jaar geleden.
teren aan de klas. Discussieer vervolgens met de klas
- Gebied: Europa.
over deze stelling.
- Grootte: ongeveer 4,5 meter hoog. - Leeftijd: 45 - 50 jaar. - Dieet: harde grassen. - Lichamelijke kenmerken: kromme slagtanden en licht behaard.
kiezen van steppemammoet
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-6-
Verdiepingskader: mammoet in zicht!
3. Moeten we uitgestorven dieren klonen?
Je gaat nu luisteren naar een radio-interview met wetenschapper Bas Wintermans. Beantwoord de volgende vragen: 1. Zou jij de baan van wetenschapper Bas Wintermans willen hebben en waarom?
4. De wolharige mammoet stierf mogelijk uit door klimaatverandering. De ijsbeer staat nu op het punt van uitsterven door klimaatverandering. Vind je dat we de ijsbeer moeten redden en zo ja, hoe?
2. In het radiofragment vertelt Wintermans over het klonen van mammoeten. Denk je dat een mammoet het klimaat van nu zou overleven? Waarom denk je dat?
Weetje Klonen - Met een bepaalde techniek kunstmatig een identieke kopie van een levend wezen maken.
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-7-
Werkblad Giganten uit de IJstijd l Omniversum
-8-
