Jouw wereld op de kaart
WERKBLAD Groep 7 en 8
Recht zo die gaat! Varen op de kaart van Mercator Deze tentoonstelling gaat over Mercator, een beroemde kaartenmaker uit de 16de eeuw. Zijn wereldkaart wordt nog steeds gebruikt om de weg op zee te vinden. Kijk eerst goed naar deze plattegrond van de tentoonstelling, dan weet je waar je de antwoorden op alle vragen kunt vinden.
6
5
1
3 2 4
7
Aan de slag! Jullie juf of meester maakt 6 werkgroepen van maximaal 5 leerlingen. Iedere werkgroep begint op een ander punt in de tentoonstelling.
leerling) Naam: – (Naam – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – medeleerlingen) Namen van de andere leerlingen uit jouw groepje: –(Naam – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
1
Met welke kaart ga jij de zee op?
Ga naar de muur met de vier grote wereldkaarten.
1a Welke wereldkaart is het beste bruikbaar op zee?
Die – – – van – – – –Mercator. – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
1b Bij de wand vind je een globe (wereldbol) van de buitenaardse planeet Snok. Teken hieronder de wereldkaart van Snok.
1c Vind jij het makkelijk om een wereldkaart te maken van een ronde planeet?
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
1d Waarom wel of niet?
2
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Gerard Mercator
Ga naar de ronde ruimte met de oude globe (wereldbol).
2a Wie was Gerard Mercator? Vul mijn paspoort in en teken mijn pasfoto.
Gerard Mer cator 1512 1594 Rupe Wiskund lmonde
mie (sterreeenn astronoKaar tenma kunde) car tograaf ker of
2b Ga naar de lachspiegel en lees de tekst. Bekijk dan het plaatje van Groenland en Afrika. Het is moeilijk om de ronde aarde plat weer te geven op een kaart. Wat is er mis met Groenland?
Doordat de landen worden vervormd is de oppervlakte van Groenland veel te groot.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
2c Het museum bezit een zeldzame wereldkaart van Mercator. Deze kaart is opgenomen in een atlas. In de computerversie van de atlas kun je zelf bladeren. Blader naar kaart 8 in de computeratlas. Welke eilanden bestaan niet? Friesland, Vlaanderen en St. Kilda Friesland, Vlaanderen en St. Brandaan Friesland, Terschelling en St. Brandaan
x
Tja, Mercator deed wel zijn best, maar maakte soms een foutje.
2d Teken een fantasie-eiland. Een zeeman vertelde Mercator dit verhaal: “Iets ten westen van IJsland ligt een langwerpig vulkaaneiland, half zo groot als IJsland zelf. Er zijn hoge bergen en een kronkelige rivier die van zuid naar noord stroomt.”
3
Teken dit fantasie-eiland hieronder en geef het een naam.
Varen op je ogen
Ga naar het verhaal over de reis naar Venetië.
3a B ekijk het filmpje. Wat zijn portolaankaarten?
x Kaarten met alleen de kustlijn en de havenplaatsen
Kaarten met zeeën, rivieren, bergen en hoofdsteden Plattegronden van havensteden
3b Z eelieden voeren vanuit onze streken langs de kust naar Venetië. Wat kochten ze daar?
Specerijen en zijde.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Haring, – – – – – –wol, – – – –graan, – – – – – wijn, – – – – –laken, – – – – –zout, – – – – hout. – – – – –
En wat brachten ze naar Venetië om te ruilen? Open de la. –
3c Ga naar het spel met de kijkers. Welk kijkgat laat Gibraltar zien?
x
4
A B C
Varen op de kaart van Mercator
Ga naar het verhaal over de reis naar Azië.
4a In de 17de eeuw gingen zeelieden de wereldkaart van kaartenmaker Mercator gebruiken. Ze voeren er mee naar Azië om daar peper, kaneel en andere specerijen te halen. Teken in het kaartje de nieuwe verplichte route van de VOC.
4b Ga naar de vitrine met al die gereedschappen. Hoe weet je midden op zee waar je precies bent op de kaart? Om daar achter te komen, kijken zeelieden naar de zon, de maan en de sterren. Navigatie-instrumenten komen dan goed van pas. Kijk in de vitrine. Onderstreep de namen van de navigatie-instrumenten.
Zeeastrolabium Logboek
Kijker
Configurator
Kompas
Geodriehoek
Snok
Katalysator
V-snaar
Legenda
Kaartpasser
4c Ga naar de de grote zeekaart met het kompas. Bekijk de kaart.
Kruisstaf
Giek Krenk
In– – het – – – (zuid)oosten. – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Ligt Batavia vanuit Nederland gezien in het noorden, oosten, zuiden of westen? –
4d Gebruik het kompas. Wijs met je vinger waar we heen moeten vliegen om vanuit het museum naar Batavia te reizen.
5
Varen op de satelliet
Ga naar het verhaal over de reis naar Shanghai (China).
5a Containerschepen varen tegenwoordig op de satelliet naar China. Noem vier dingen die ze daar vandaan halen:
Spelcomputers, prentenboeken, speelgoed.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Wat brengen ze naar China? Open de la.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Vooral oud-papier en gerecycled plastic.
5b Ga naar de grote tv. Kies het filmpje over satellieten.
Hoeveel satellieten heb je nodig om je plaats op aarde te kunnen bepalen?
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Drie (vier voor alle zekerheid).
5c Kies vervolgens het filmpje over het navigeren. Onderstreep de navigatie-instrumenten die in het filmpje voorkomen.
kompas
verrekijker
kruisstaf
zeekaart
gps
radar
kaartpasser
5d Bekijk de grote wereldkaart. Tegenwoordig wijzen satellieten de weg. Toch leren zeelieden nog steeds hoe ze met de zeekaart van Mercator moeten werken. Waarom denk jij dat dat nodig is?
Een – – – –gps-systeem – – – – – – – – – kan – – – –uitvallen. – – – – – – – – Navigeren – – – – – – – – –met – – – een – – – –kaart – – – – werkt – – – – – –altijd. – – – – – – – – – – – – – – – – 5e In de auto hebben veel mensen tegenwoordig ook een satellietsysteem om mee te navigeren. Hoe noemen we dat meestal?
x
6
kompas google earth tomtom
Het wereldbeeld door de eeuwen heen
6a Zet deze vier kaarten in de juiste volgorde. Nummer ze van oud naar nieuw.
3
– – – – – – – – – – – – – – – –
4
– – – – – – – – – – – – – – – –
1
– – – – – – – – – – – – – – – –
2
– – – – – – – – – – – – – – – –
6b Europa hoeft niet altijd in het midden van de wereldkaart te staan. In welk land
zou deze wereldkaart gemaakt zijn? China Verenigde Staten Australië
x
6c Kijk naar de tijdlijn. In welk jaar vonden de volgende gebeurtenissen plaats?
6de – – – eeuw – – – – –voor – – – –Christus – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Eratosthenes bewijst dat de aarde rond is: –
7
1492 – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – Mercator publiceert zijn wereldkaart: –1569 – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – Ontdekking Australië: –1606 – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – Google Earth: –2005 – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – Columbus ontdekt Amerika: –
Vaar je eigen koers
Ga naar de lange werktafel bij de wand met de sterrenhemel. Blader door de reisgids.
7a Schrijf onder deze foto’s in welke havenstad ze zijn genomen.
H– –a–lif– a– x– – – – – –M– a– r– t–in– iq – –u –e– –
N– –ew– – Y– o–r–k– – – –R–ey– k– ja – –v–ik – – – –
Recife
– – – – – – – – –
F– o– r– t– L– a– u– derdale – – – – – –
Halifax, New York, Fort Lauderdale, Martinique of Recife 7b Naar welke havenstad wil jij varen met je cruiseschip?(Reykjavik, – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 7c Teken op onderstaande kaart van Mercator de kortste route vanaf Lissabon naar jouw havenstad.
(blauwe lijnen)
Reykjavik n, Halifax (w)nw, New York w, Fort
7d In welke windrichting ligt jouw havenstad ten opzichte van Lissabon? –Lauderdale – – – – – – –(w)zw, – – – – –Martinique – – – – – – – zw, – – –Recife – – – –(z)zw – –
7e Schuif door naar de stapel Junior Bosatlassen. Zoek kaart 59A op in de Junior Bosatlas. Wat is de gemiddelde jaartempe-
0-10°, New York 10-20°, Fort Lauderdale/Martinique/Recife 20-28° ratuur in jouw havenstad? –Reykjavik/Halifax – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 7f Zoek op de werktafel naar de tekst “Waar ligt jouw vakantiebestemming?”. Reykjavik: 64°NB, 22° WL - Halifax: 44° NB, 64° WL Lees de tekst. Op welke breedte- en lengtegraad ligt jouw havenstad? –
NY: 41° NB, 74° WL - Ft Lauderdale: 26° NB, 81° WL – Martinique: – – – – – – – –15° – – NB, – – 62° – – –WL – – -–Recife: – – – –8° – –ZB, – –35° – WL
7g Na een lange cruise langs de Amerikaanse kust beland je in Vancouver.
Canada – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – graden NB; 123 graden WL 7h Op welke breedte- en lengtegraad ligt Vancouver? –49 – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Zoek de stad Vancouver op in de Junior Bosatlas. In welk land ligt Vancouver? –
Schuif door naar de globe (aardbol).
7i Je gaat met het vliegtuig terug naar huis. Teken op de kaart hierboven (7c) de kortste route van Vancouver naar Amsterdam.
(groene lijn)
7j Gebruik nu de globe (wereldbol). Is de kortste route op de globe hetzelfde als op jouw kaart? 7k Probeer op de kaart nu ook de route die de globe aangeeft te tekenen.
(rode lijn)
Zo zie je, zelfs de wereldkaart van Mercator is niet perfect. De beste weergave van de wereld is en blijft een globe.
Dit werkblad is samengesteld door het Maritiem Museum Rotterdam en het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundige Genootschap. Vormgeving: Helmi Scheepers.
