WERKBLAD YIN & JAN, VAN VOC-FACTORIJ TOT MAINPORT NAAM:
(Naam leerling)
Bovenbouw HAVO en VWO
WWW.MARITIEMMUSEUM.NL
2011
Yin & Jan, van VOC-factorij tot mainport
WERKBLAD Bovenbouw HAVO en VWO Nǐ hao, 你 好 ! Christa en Elsa hebben niet voor niets gekozen voor een studie Trade Management gericht op Azië. China is immers booming. In deze tentoonstelling ontdek je hoe Nederland en China 400 jaar geleden met elkaar in contact kwamen. Aanvankelijk is China heel gesloten, tot in de 19de eeuw Westerse landen de Chinese markt open breken. Het land keert weer in zichzelf als het in 1949 communistisch wordt, maar nu gaat China misschien ook jouw toekomst bepalen… Hoe? Dat wordt je straks duidelijk. Ga aan de slag in werkgroepen van maximaal vijf leerlingen. Elke groep start met een andere vraag. Succes! Yin & Jan
开始 Start (ontvangstplek) Shanghai en Rotterdam Op de paviljoens zie je filmbeelden van de Chinese havenstad Shanghai en van Rotterdam.
a Welke woorden vind jij bij Shanghai passen? Zet er een streep onder. Haven
Rustig
Overbevolkt Mooi
Hip
Hoog
Globalisering
Internationaal Saai
Metropool Shanghai
Dorp
Vervuiling Lawaai
Wereldstad Natuur Mainport Grootmacht Verkeersdrukte Laag
Gevaarlijk
Schone lucht
b Welke drie woorden passen bij Rotterdam? Omcirkel ze.
Mainport Rotterdam
z.o.z. 1/7
c B ekijk de twee staande tv-schermen in de rode blokken. Tussen al het cijfergeweld vind je ook een tijdlijn van de Nederlandse en Chinese geschiedenis. Begin met de Chinese tijdlijn. Wat is er gebeurd in: A 1200
1300
B 1400
1500
C 1600
1700
1800
D 1900
E 2000
Marco Polo in China Handel met het buitenland wordt gelegaliseerd Verdrag van Nangking Communistische Volksrepubliek China Deng Xiaping lanceert “Vier Moderniseringen”
A. 1275: ...................................................................................................................................................................................................................... B. 1567: ...................................................................................................................................................................................................................... C. 1842: ...................................................................................................................................................................................................................... D. 1949: ...................................................................................................................................................................................................................... E. 1978: ...................................................................................................................................................................................................................... En dan de Nederlandse tijdlijn. Wat is er gebeurd in: F 1200
1300
1400
1500
1600
G 1700
H 1800
1900
I 2000
Oprichting VOC Eerste handelspost in China (Canton) Nederland erkent Volksrepubliek China Stedenband Shanghai en Rotterdam
F. 1602: ...................................................................................................................................................................................................................... G. 1727: ...................................................................................................................................................................................................................... H. 1950: ...................................................................................................................................................................................................................... I. 1979: ......................................................................................................................................................................................................................
Paviljoen “Handen Schudden” Barbaren Ga naar het schilderij van Jacob van Neck. Raak met het eetstokje Yin & Jan aan en luister naar de tekst.
1a W ie is Jacob van Neck en waarom gaat hij naar China?
Jacob van Neck is een VOC-koopman die in 1601 handel wil drijven met de Chinezen.
............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................
1b W aarom is hij niet succesvol?
De Portugezen houden hem tegen.
................................................................................................................................................
1c W elke Chinese bijnaam hebben de Nederlanders aan Jacob van Neck te danken?
Roodharige barbaren.
................................................................................................................................................
Luister naar de verhalen via de koptelefoons en kruis de juiste antwoorden aan:
1d W elke Chinese handelswaar noemt Dirk Gerritszoon Pomp: Specerijen, zijde, parels, rijst, porselein
x Goud, edelgesteente, zijde, parels en gouddraad Goud, zilver, zijde, parels en porselein
Jacob van Neck
z.o.z. 2/7
1e Hoe wil Cornelis Matelief met de Portugese handelaars concurreren?
x Met geweld
Door betere prijzen te bieden Door betere producten aan te bieden
1f Waarom denk je dat Van Braam Houckgeest in 1795 de Chinese keizer bezoekt?
x Als eerbetoon om de handelsbelangen veilig te stellen Om de Nederlandse schaatskunsten te demonstreren Om Nederlandse producten te verkopen
Paviljoen “Kennis en Kunde” Leren van elkaar Chinezen en Nederlanders hebben veel uitvindingen van elkaar overgenomen. Ga naar het kompas. Raak met het stokje Yin & Jan aan en luister naar hun verhaal.
2a Welk volk heeft het kompas uitgevonden?
De Chinezen.
............................................................................................................................................................................
2b Het buskruit is een Chinese vinding. Beredeneer welke invloed het kompas en het buskruit hebben op het verloop van de contacten tussen China en het Westen.
Het kompas loodst de Europeanen .............................................................................................. over zee naar China. Hun superieure .............................................................................................. kanonnen zorgen ervoor dat ze toe.............................................................................................. gang krijgen tot de Chinese markt. Dit .............................................................................................. geldt met name voor de 19de eeuw. ..............................................................................................
Nederland
2c De Chinezen nemen in de 17de eeuw de Nederlandse cartografie over. Zoek naar Nederland op de Chinese wereldkaart. Wat zegt deze kaart over de Chinese kijk op de Nederlanders?
Kennelijk is de Nederlandse agressieve aanwezigheid zo opvallend dat de .............................................................................................. Chinezen zich niet voor kunnen stel.............................................................................................. len dat de Republiek een klein land is. .............................................................................................. ..............................................................................................
2d Ga naar de computer, klik op de woordenlijst en oefen je eerste woordjes Mandarijn. Schrijf in Chinese karakters (letters):
een
drie
zes
tien
3/7
Paviljoen “Vraag en Aanbod” Waardevolle spullen uit China Ga naar het houten scheepsmodel. Raak met het eetstokje Yin & Jan aan en luister naar hun verhaal.
3a De Chinezen hebben in de 17de eeuw geen interesse in Nederlandse of Europese producten. Hoe betalen de Nederlanders voor de Chinese goederen?
Met zilver, specerijen, tin, koper, hout, parels, suiker en andere producten die via ruilhandel in Azië zijn verkregen. .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
Gedwongen handel Ga naar de Chinese vlag aan het plafond en raak Yin & Jan weer aan. Luister naar hun gesprek.
3b De handel met China verandert. Naast porselein, thee en zijde heeft China in de 19de eeuw meer te bieden. Wat vervoert de Nederlandse kapitein bijvoorbeeld?
Hij vervoert Chinezen; goedkope Chinese werklieden.
..............................................................................................................................................................................................................................
3c China is eerst erg gesloten. Hoe verandert dat in de 19de eeuw?
Engeland dwingt China met geweld extra handel toe te staan.
..............................................................................................................................................................................................................................
3d In 1839 breekt de eerste opiumoorlog tussen Engeland en China uit. Waarom wordt deze oorlog zo genoemd?
x
Omdat door opium benevelde Chinese soldaten de Engelsen hebben geprovoceerd. Omdat de oorlog wordt uitgelokt door de betaling van Chinese goederen met het verslavende opium. Omdat steeds meer Engelse soldaten verslaafd zijn geraakt aan Chinees opium.
3e Op de muur hangt een soort stripverhaal van schilderijen. Lees het verhaal. Handelen met Chinezen blijkt knap ingewikkeld te zijn. Wat zou er in het plaatje hieronder gezegd worden? Verzin zelf iets grappigs.
De kantoren (factorijen) van de Europese kooplieden, schilderij van onbekende Chinese maker, circa 1840
4/7
Paviljoen “Uit en Thuis” Werken met Chinezen China is enorm veranderd. In dit paviljoen kun je naar de verhalen luisteren van Nederlanders en Chinezen die China of Nederland hebben bezocht om er te werken of te studeren. Kies één persoon uit. Jullie mogen kiezen uit:
Nicolaas Luxemburg
Ahmed Aboutaleb
Franck van der Mark
ambassadeur Zhang
Bert Groothuizen en Jan Buiter
Lees eerst de vragen en bekijk dan het interview.
4a Wie heb jij gekozen?
(Naam)
..............................................................................................................................................................................................................................
4b Welke relatie heeft deze persoon (of personen) met China?
(Relatie)
..............................................................................................................................................................................................................................
4c China is in naam nog steeds communistisch, maar in feite heeft het land een centraal geleide markteconomie. De omslag kwam rond 1980. Heb je Franck van der Mark, meneer Luxemburg of Jan Buiter en Bert Groothuizen gekozen? Beschrijf in drie zinnen het China van voor 1980 waarover zij vertellen. ............................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................................................
4d Heb je de ambassadeur of burgemeester gekozen? Beiden noemen iets dat typisch is voor een communistische planeconomie. Wat?
De ambassadeur heeft het over een vijfjarenplan. Ahmed Aboutaleb vertelt over de staatsbedrijven Cosco, China Shipping en China Bank.
.............................................................................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................................................................
Paviljoen “Going Global” China globaliseert Nadat China in 1949 communistisch is geworden, valt de handel met het buitenland stil. Vanaf 1980 gaat China weer voorzichtig open voor de internationale handel. De regering wijst vijf Speciale Economische Zones aan. Westerse bedrijven willen zich hier graag vestigen. Shanghai volgt in 1990. Het wordt een zogenaamde ‘open stad’.
z.o.z. 5/7
5a Vink aan wat de Speciale Economisch Zones en ‘open steden’ volgens jou aantrekkelijk maakt:
x belastingvoordelen x goedkope arbeid beperkte persvrijheid x eenvoudige regels voor im- en export Mandarijn als handelstaal x goede economische opleidingen hiërarchische arbeidsverhoudingen x toegang tot Chinese consumenten
Wereldschepen Ga naar het model met de gestapelde schepen. Raak met het eetstokje Yin & Jan aan en luister naar hun verhaal.
5b Een binnenvaartschip is eigenlijk een soort wereldschip. Wat gebeurt waar? Trek een streep.
Scheepsontwerp Staal gieten
India
Nederland
Nederland
Bouw romp China
Het afbouwen
5c Bekijk de wereldkaart op de muur. De iPad wordt in China gebouwd. Welke landen dragen ook een steentje bij? Noem er drie.
Nederland/Verenigde Staten/Taiwan/India/Afrika 2. Nederland/Verenigde Staten/Taiwan/India/Afrika 3. Nederland/Verenigde Staten/Taiwan/India/Afrika
1. ......................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................................
Paviljoen “Thee met melk” Hoe Chinees ben jij? Ga naar het schilderij. Raak met het eetstokje Yin & Jan aan en luister naar hun verhaal.
6a Drie zaken die op dit oude schilderij staan afgebeeld zijn Chinees. Welke?
De thee 2. De porseleinen vazen 3. De zijden jurk
1. ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................
6b Lees de tekst “Chinees porselein met Hollands tintje” bij de porseleinen borden in de grote vitrine. Beredeneer waarom dit product een vroeg voorbeeld van globalisering is.
Het ontwerp werd in Nederland gemaakt, de productie vond in China plaats en daarna werd het naar Europa verscheept.
.............................................................................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................................................................
z.o.z. 6/7
6c Op de labels aan het plafond kun je lezen welke spullen oorspronkelijk uit China of Nederland komen. Noem er drie waarvan je niet wist dat ze uit China stammen. 1. ......................................................................................................................................................................................................................... 2. ......................................................................................................................................................................................................................... 3. .........................................................................................................................................................................................................................
Klaar?
Heb je vraag 1 tot en met 6 gedaan? Ga dan terug naar de krukjes en wacht tot iedereen klaar is. Bedenk alvast een antwoord op de volgende vragen:
• H oe zou jij de vier economische periodes uit de moderne geschiedenis van China omschrijven?
Periode van beperkte handel 1842 – 1949 Periode van gedwongen openstelling 1949 – 1980 Periode van geslotenheid 1980 – nu Booming China, centraal geleide markteconomie
1600 – 1842 ........................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................
• Kan Nederland nog zonder China? • Kan China zonder Nederland? • Moeten we bang zijn voor China als nieuwe supermacht? Waarom wel of niet?
Dit werkblad is samengesteld door het Maritiem Museum Rotterdam (2011); vormgeving: Helmi Scheepers; met dank aan Uitgeverij Malmberg
7/7
