Wereldreis
Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - Afgiftekantoor Brussel X - 19de jaargang - APRIL 2006
Thema : LEEFTIJD
Senegal
Reistips
Leg hier het verband met een bruidsjurk of andere feestkledij bij ons.
voor de eerste graad
Levensfasen Ons leven is onderverdeeld in periodes of levensfasen. Elke levensfase krijgt een naam. Laat de kinderen er enkele verwoorden (naar aanleiding van de meegebrachte foto’s bijvoorbeeld). Vóór de geboorte zijn wij een foetus, erna een baby, vervolgens een peuter, kleuter, lagere schoolkind, puber, adolescent, volwassene … Dan bevinden wij ons op een hoogtepunt en daarna lijken de benamingen alleen maar bergaf te gaan, b.v. middelbare en derde leeftijd, (hoog)bejaarde … Dat is niet in alle culturen het geval. Bij de Bassari is het zo dat wanneer iemand een bepaalde leeftijd bereikt, hij of zij een andere naam krijgt. Hoe ouder iemand er wordt, hoe meer wijsheid hij of zij heeft vergaard en hoe meer respect die persoon verdient.
VOORBEREIDING RITUELEN
Doelen - Kinderen zien in hoe mensen omgaan met grote momenten in het leven. Zij worden zich bewust van hun eigen levensverhaal en van de samenhang ervan met andere levensverhalen. - Zij genieten van de aantrekkelijke kanten van diversiteit en wennen aan een brede waaier van smaken, geuren, kleuren, klanken, vormen en leefgewoonten. Vooraf Laat de leerlingen foto’s en/of spullen meebrengen die te maken hebben met grote momenten in het leven (geboorte, besnijdenis, communie, verjaardag, huwelijk van de ouders, jubileum …) Inleidend gesprek Voer een kringgesprek over meegebrachte materialen. Zorg zelf ook voor een aantal gebruiksvoorwerpen indien er niet voldoende verschillende materialen worden meegebracht. Groepeer foto’s en materialen. Laat de kinderen aan het woord bij meegebrachte zaken en accentueer het symbool bij elke groep (b.v. trouwring, wenskaartje voor een verjaardag, kruisje bij de plechtige communie, nieuwjaarsbrief). KERN
Tradities, feesten en symbolen Misschien brengen sommige leerlingen bijzondere voorwerpen mee uit een andere cultuur. Nu kun je nog eens terugblikken of verbanden leggen. Alle volkeren hebben eigen tradities, feesten en symbolen. Op scharniermomenten in het leven feesten mensen. Op de kalenderfoto zie je Bassarivrouwen uit Senegal die om de vijf jaar een feest vieren. De vrouwen doen speciale kledij aan voor dat feest : een mooie riem, een bijzonder kapsel, een zonnebril, een dansstok …
VERWERKING
Breng wat sfeer in de klas door West-Afrikaanse muziek te draaien. Laat een prachtige film zien van Kirikou (voor de hoogste graad misschien zelfs in het Frans) ; de muziek is van de beroemde Senegalese zanger Youssou N’Dour. De kinderen kleuren de motiefjes op werkblad 1. Verdeel een tekenblad in twee. Aan de ene kant tekenen de kinderen een symbool dat hen aanspreekt vanuit hun eigen cultuur. Op de andere helft komt een element van bij de Bassarivrouwen. In Senegal maken mensen kleine schilderijen op glas. Bovenstaande opdrachten kun je laten uitvoeren met contouren glasverf op doorschijnend plastic, b.v. een insteekmapje : eerst de details weergeven, daarover de grotere kleurvakken. Op werkblad 2 staat een feestelijk recept met Senegalees fruit.
Reistips voor de tweede graad DE BRIEF VAN LIEN
Met werkblad 3 maken de kinderen kennis met het land van de maand : Senegal. Pas na de bespreking van deze brief licht de leerkracht de foto toe. LEVENSFASEN
In bijna alle culturen gaan de grote momenten in een mensenleven gepaard met rituelen. De gemeenschap komt samen als iemand geboren wordt, volwassenheid bereikt, in het huwelijk treedt, kinderen krijgt, sterft. Kijk maar eens naar je eigen leven of naar dat van je ouders of grootouders. Doelen De leerlingen kunnen illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten (Wereldoriëntatie). De leerlingen kunnen in omgang met anderen respect en waardering opbrengen. Zij benaderen mensen van andere culturen met respect, interesse en openheid. Zij tonen belangstelling en openheid voor andere samenlevingen en opvattingen (Sociale vaardigheden). KRINGGESPREK
Laat de leerlingen op zoek gaan naar de overgangsrituelen in hun eigen leven en bespreek.
PUBLICITEIT
De kinderen overlopen de rituelen die zij in hun leven al hebben meegemaakt. Op welke manier werd het ritueel uitgevoerd ? Werd er daarna feest gevierd ? Misschien is hier wel een leuke anekdote aan verbonden ? Wat was voor hen de betekenis van dit ritueel ? Je kunt bijvoorbeeld vragen wat het lentefeest of de eerste communie voor hen betekent ? De leerlingen kijken ook in een kristallen bol en gaan op zoek naar rituelen die zij in de toekomst nog zullen meemaken. Wat betekenen deze rituelen ? Waarom trouwen mensen bijvoorbeeld ? Zijn er kinderen in de klas die rituelen uit een andere cultuur kennen ? Je merkt vast een aantal gelijkenissen, maar ook opmerkelijke verschillen. Op basis van deze bevindingen kun je de leerlingen duidelijk maken dat elke cultuur belang hecht aan overgangsrituelen, maar dat de wijze waarop zij vorm krijgen dikwijls sterk kan verschillen. Aansluitend vullen de leerlingen werkblad 4 in. RITUELEN IN DE KLAS
- Breng wat sfeer in de klas met verjaardagsliedjes, maar ook met West-Afrikaanse muziek. - Foto’s kunnen de klas omtoveren tot een multicultureel decor, gebruik zowel foto’s uit minder bekende culturen als foto’s die de leerlingen meebrengen, b.v. de novemberfoto op de Wereldkalender van 2001. - De kinderen vergelijken de foto’s uit hun eigen leven met beelden van rituelen uit andere culturen. Wat valt op ? Welke gelijkenissen zien zij ? Welke verschillen ? Wie zien zij op de foto ? Wat gebeurt er op de foto ? Waar zou de foto genomen zijn? Wanneer ? Waarom ?
Reistips voor de derde graad DOELEN
- De leerlingen benaderen mensen van andere culturen met eerbied. Zij tonen belangstelling en openheid voor andere samenlevingen en opvattingen. - Zij leven zich in in de leefwereld van leeftijdsgenoten met een andere cultuur en voelen zich verbonden met hen. - Zij kunnen onterechte veralgemeningen over landen in een ander cultuurgebied doorprikken. EEN LAND EN EEN NAAM
Eén van de eerste blanken die aan de Senegal stond vroeg aan een visser : “Hoe heet het hier ?” De man dacht dat hij naar een prauw wees en antwoordde “Sunu gal lë” : “Dit is onze prauw”. Misschien is het verhaal te mooi om waar te zijn, maar feit is dat voor de mensen die wonen aan de stroom in kwestie (of in het land dat van de stroom haar naam heeft gekregen) hun prauw al eeuwenlang veel meer is dan een gebruiksvoorwerp. VERHALEN UIT SENEGAL
Vreemde beelden - Vooraleer het kalenderblad om te slaan, vertellen de leerlingen welk beeld zij hebben van Senegal en zijn bewoners. En hoe zouden Senegalezen zich ons voorstellen ? Noteer staakwoorden op twee helften van het bord : “Hoe zien wij hen ?” en “Hoe zien zij ons ?” - Toon nu pas de kalenderfoto. Past dit beeld van Senegalezen in hun voorstelling, waarom wel of niet ? Vul het schema op het bord aan. - Vervolgens lezen de leerlingen ‘Gods grapje’ op werkblad 5. Zagen de leerlingen zichzelf als zo’n ‘andere stam’ ? Vervolledig het schema. - Bespreek beide visies op ‘de anderen’. Welk besluit kunnen zij hieruit trekken ? Nog een fabeltje ? Net als elders bestaan in Senegal hele verhalencycli rond een aantal personages, dikwijls dieren. Twee belangrijke hoofdrolspelers zijn Leuk de haas en Mbuki de hyena. Leuk is de held die het goed bedoelt en de wijsheid in pacht heeft, terwijl Mbuki zijn tegenpool is : listig, vals en gulzig. In het sprookje over waarheid en noodlot (werkblad 6) doen zij allebei mee. Helaas heeft Leuk hier het verschil niet kunnen maken.
NAAMGEVING
Een naam ligt op een of andere manier vast of wordt gekozen door de ouders. De leerlingen bereiden de vragen over hun naam op werkblad 7 thuis voor. Je ziet er ook hoe de naamgeving bij de Bassari gebeurt. Meteen laat je de leerlingen zinnetjes maken in de officiële taal van Senegal : het Frans. “Je suis le/la ……… fils/fille et je m’ appelle ………” Kringgesprek Nadat de kinderen het werkblad hebben ingevuld, stellen zij in een kringgesprek de betekenis van hun eigen naam voor aan de groep. Zitten er kinderen in de klas die andere culturen kennen, laat die dan ook eens aan het woord. Hoe gebeurt naamgeving daar ? Je merkt vast een aantal gelijkenissen, maar ook een aantal opmerkelijke verschillen. Op basis van deze bevindingen kun je de leerlingen duidelijk maken dat in elke cultuur belang wordt gehecht aan het geven van een naam, maar dat de wijze waarop dit gebeurt sterk kan verschillen. Staan wij stil bij de betekenis van onze naam ? VERWERKINGSOPDRACHTEN
Vision Quest Als jonge Afrikanen de wereld van volwassenen willen binnentreden, moeten zij alleen op pad vertrekken. Onderweg komen zij voor heel wat uitdagingen te staan, b.v. een spannende ontmoeting met een roofdier. Na deze tocht krijgen zij een andere naam. Wij spreken van een Vision Quest. Laat de kinderen in gedachten een spannende reis ondernemen. Roep beelden in hen op door vreemde muziek te spelen of vooraf een spannend verhaal te vertellen. Je kunt ze ook van een zgn. ‘geestesverruimende’ drank laten drinken. Aanvullend kunnen de leerlingen werkblad 8 per twee zelfstandig invullen. What’s in a name ? Veel mensen zweren bij een god om bepaald gedrag goed te praten of te motiveren. Denk maar aan de talloze oorlogen die gevoerd worden ‘in de naam van God’. Iedere partij denkt wel dat God aan zijn/haar kant staat en hun strijd steunt. Een mens zou wel gaan denken dat er meerdere goden moeten zijn of juist geen enkele. Of is er toch een god, maar hebben wij hem/haar helemaal verkeerd begrepen ? Het is beslist een uitdaging om hier met de kinderen eens over te filosoferen. Het is niet de bedoeling dat je één sluitende oplossing naar voren schuift. Het kan echter wel interessant zijn om aan te tonen dat er zoveel verschillende meningen als mensen zijn, maar dat dit niet altijd tot conflicten hoeft te leiden. - Als je voelt dat de kinderen wel in staat zijn om te
filosoferen, vind je hieronder een aantal leuke aanknooppunten om een gesprek op gang te brengen. De bedoeling is om kinderen te laten inzien dat verschillende levensbeschouwingen het resultaat zijn van andere invalshoeken en de kinderen daar respect voor te laten opbrengen. - Stel dat je één dag kon toveren of voor God zou mogen spelen – wat zou je dan veranderen ? Kun je ook vertellen waarom ? - God heeft doorheen de geschiedenis veel verschillende namen gekregen. Sommige culturen vinden het zelfs lasterlijk om de naam van G*d voluit te schrijven of luidop uit te spreken. Ga je eens op zoek naar een aantal voorbeelden. Wat vind je hier zelf van ? Welke is volgens jou de juiste naam voor God, of speelt het allemaal niet zo’n grote rol ? Verzin je zelf een passende naam ? Zijn er kinderen in de klas met een andere opvatting en die hier iets over willen vertellen ? - Je hebt vast een heleboel vragen die je God zou willen stellen. Schrijf er een aantal op en bedenk een geschikt ritueel om ze hem op te sturen. Zou de gewone post hier een oplossing voor weten ? Of doe je liever zoals de boeddhisten : kleurrijke gebedsvlaggetjes ophangen en hopen dat de wind ze kan bezorgen ? Hoe zou God kunnen antwoorden ? Met een donderslag bij heldere hemel, een brandende braamstruik of toch eerder via de muziek van de Zee ? BIBLIOGRAFIE
- Het eeuwige gezicht. U. Weinhold & A. Van Dijk. Afrika Museum, Nijmegen, 2000. - L’ Afrique, c’est chique ! Alfa, Turnhout, 2000. - Op stap met Coumba in Senegal. Vredeseilanden, Leuven, 1998. - Senegal : a country and its people. A. Yamamura. Takarajima, New York, 1995. - Senegal, Gambia. Landenreeks. G. Hesseling. Koninklijk Instituut voor Tropen, Amsterdam, 1996 / 2006. - Senegal, Gambia. Le Guide du Routard. Lannoo, Tielt, 2005. - Symbolen van Afrika. H. Owosu. Verba, Hoevelaken, 2002.
- The Gambia and Senegal. A. Burke. Lonely Planet, Melbourne, 2002. - The World Guide. Instituto del Tercer Mundo / New Internationalist, Oxford, 2005. Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2006 Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : http://www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : € 12,90 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : € 1,30 Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : 02 520 05 30. E-mail :
[email protected] Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : 02 526 10 92. E-mail :
[email protected] Aan dit nummer werkten mee : Kris Berwouts, Wim Haeghebaert, Christophe Durand, Joerie Osaer, Bram Decraene, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de houtstof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop) Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.
C O L O F O N
Wereldreis
Senegal uit Amerika naar Europa kwamen. Net voor de kust van Dakar ligt het eiland Gorée, waar alle slaven uit dit Ligging Senegal, 196 722 km² groot, ligt in deel van Afrika werden verzameld West-Afrika, omringd door de At- alvorens het continent voor altijd lantische Oceaan, Mauritanië, Mali, te verlaten. Guinee, Guinee-Bissau en Gambia. Drie machtige rivieren doorstromen Toen de plantagehandel in de 18de het land : de Casamance in het zui- en 19de eeuw verlieslatend werd en den, de Gambia in het centrum en de groeiende Europese industrie de Senegal die de grens vormt in het een steeds grotere behoefte kreeg noorden. Het landschap is droog, aan grondstoffen, werd Afrika gede plantengroei schraal en de hitte koloniseerd. Senegal kwam onder loodzwaar, maar hoe zuidelijker je Frans bestuur. Dat liet het land voor gaat in Senegal, hoe vochtiger het een belangrijk deel volplanten met aardnoten, leverancier van de o zo wordt. belangrijke olie. De kolonisatie ging gepaard met een beschavingsmissie : Geschiedenis en economie Senegal nam deel aan de lange ge- de Fransen vonden dat ze de Afrischiedenis van West-Afrika waar in kanen wel wat bij konden brengen, de loop der eeuwen verschillende want hun verfijnde cultuur was superieur aan die primitieve Afrikaanse rijken elkaar zijn opgevolgd. tradities, vonden zij. Net als het hele continent was Senegal vanaf de 16de eeuw een In 1960 werd Senegal onafhankelijk onderdeel van de driehoekshandel dankzij de ongewapende strijd van tussen Europa, Afrika en Amerika, Senegalese intellectuelen. 46 jaar later waarbij textiel, wapens, munitie en is Senegal aan zijn derde president alcohol vanuit Europa naar Afrika toe. De machtsovergang tussen de werden verscheept en daar geruild staatshoofden verliep telkens vreedtegen slaven. Met diezelfde schepen zaam, wat niet evident is in Afrika. gingen de slaven dan naar Zuid- en Noord-Amerika om op plantages In Senegal leeft 70 % van de mensen te werken. De driehoek sloot zich van de landbouw. Het land probeert door de stroom plantageproducten de afhankelijkheid van aardnoten te (waaronder suiker en rum), die van- doorbreken door ook andere gewassen te produceren en te verwerken zoals gierst, suikerriet, katoen en rijst. Toch blijft het land verstrengeld in de wurggreep van de armoede, die mee in stand wordt gehouden door de schuldenlast en de voor de Derde Wereld ongunstige interLANDENINFO
Reisinfo - april 2006
nationale handelsakkoorden. Niet alleen voor de boer in zijn dagelijkse strijd tegen de dorre aarde en de verzengende zon, maar ook voor de ambtenaar of de leraar die zich met zijn hongerloontje naar het einde van de maand sleept, blijft het afwachten wat de toekomst brengt. De vijf minuten durende video ‘Het Afrikaanse katoenverhaal’ gaat over de katoenteelt in Senegal en haar plaats in de wereldhandel : http:// www.globalsociety.be/ Munt : CFA (Communauté Financière Africaine) Franc BCEAO (Banque Centrale de l’Afrique de l’Ouest), XOF 1 = 0,0015 euro. Bevolking Senegal is een land van veel gemeenschappen en culturen. Er zijn elf miljoen Senegalezen en zij behoren tot verschillende volkeren : 95 % van de mensen is moslim. Frans is de officiële taal, maar er zijn nog zes 'nationale talen'. Een Senegalese boreling staat gemiddeld een levensduur van 56 jaar te wachten. Een kwart bereikt de leeftijd van 40 jaar niet. Naargelang hij bij de rijkere of armere bevolking behoort, wordt 7 tot 18 % geen 5 jaar, 5 tot 8 % sterft zelfs vóór zijn eerste verjaardag. HDI : Senegal staat 157ste met een ontwikkelingsindex van 0,458. Cultuur Maar Senegal is natuurlijk niet alléén kommer en kwel. Verre van. Senegal heeft een bruisende cultuur. Wie acuut nood heeft aan een shot Senegalese creativiteit en levensvreugde, jaagt het best een cd van Youssou N’Dour, Baaba Maal of de rappers van Positive Black Soul door de boxen. Geluidsknop op tien !
Wereldreis
FOTO-INFO
De Bassari of Tenda zijn een klein volk uit het heuvelachtige zuidoosten van Senegal. Er leven ongeveer 8500 Bassari in Senegal en evenveel buiten de grenzen. Het zijn goede jagers en landbouwers. Bij hen zijn leeftijdsgroepen zeer belangrijk. Voor overgangsrituelen komen zij allemaal terug naar hun dorpen, ook al zijn zij in het dagelijks leven tot buiten het land uitgezwermd. Om de vijf jaar vieren zij feest voor de vrouwen tussen 30 en 35 jaar oud. Deze vrouwen trekken dan de voorgeschreven traditionele kleding aan om hun samenhorigheid te beleven. De vrouwen vieren de overgang naar een andere levensfase. ‘Odoyil ’ werden zij tot nu toe genoemd, maar na het feest behoren zij tot de ‘Odepeka ’. THEMA-INFO : LEEFTIJD
In bijna alle culturen gaan de grote momenten in een mensenleven gepaard met rituelen : de gemeenschap komt samen als iemand geboren wordt, volwassenheid bereikt, in het huwelijk treedt, kinderen krijgt, sterft … Wanneer iemand een andere fase van zijn leven begint, wordt daar bij stilgestaan. Overgangsrituelen verlopen volgens een bepaald patroon, dat over de culturen heen een aantal identieke kenmerken heeft : de betrokkenen trekken zich terug uit het leven van alledag, en krijgen tijdens deze periode van afzondering nieuwe kennis mee. Zij worden ook onderworpen aan een aantal bijzondere gedragsregels. Uiteindelijk keren zij in een ritueel terug naar de gemeenschap, maar dan als iemand die in een volgende fase zit. Ook als het gaat om de rol van mensen in de maatschappij, hun beroep bijvoorbeeld, moeten zij fasen
doorlopen. Enkele voorbeelden uit onze eigen cultuur : zij krijgen een opleiding, maken stages en een proefperiode door, leren van hun meer ervaren collega’s. Later krijgen zij meer verantwoordelijkheid, worden leidinggevend, gaan hun ervaringen doorgeven aan jongeren, voor wie zij uiteindelijk plaats ruimen wanneer zij op pensioen gaan. Ook bij deze overgangsmomenten wordt vaak stilgestaan. De manier waarop tegen leeftijd wordt aangekeken, is niet in alle gemeenschappen dezelfde, maar overal wordt de levenscyclus verdeeld in periodes. Elke periode hangt samen met een specifieke status, met bepaalde rechten en plichten. Elke periode hangt samen met gedrag dat als wel of niet passend wordt beschouwd. Vandaar het wij-gevoel bij mensen van dezelfde generatie. Door een reeks rituelen raak je met je leeftijdsgroep steeds dieper ingewijd in de tradities van je eigen groep en je staat samen stil bij de fases van het leven. Je blijft levenslang lid van de groep, er heerst een grote onderlinge verbondenheid en ondanks de grote sociale verschillen die de groepsleden kunnen hebben (sommigen hebben het ver gebracht, anderen veel minder), gaat het er binnen zo’n leeftijdsgroep heel egalitair aan toe. REISWOORDENSCHAT
egalitair : gelijkheid nastrevend. leeftijd : tijd die iemand leeft, periode in iemands leven. meerderjarig : die de leeftijd heeft bereikt (18 jaar) om volgens de wet handelingsbekwaam te zijn. ritueel : overgeleverd gebruik, vaste gewoonte. totem : dier of voorwerp met bijzondere persoonlijke betekenis. volwassen : lichamelijk volgroeid, vruchtbaar ; in staat tot doordacht zelfstandig handelen.
Reisinfo - april 2006
Wereldreis
Afrikaanse motieven Afrikanen gebruiken veel motieven. Je vindt ze overal terug. Met die motieven versieren zij hun kledij.
De motiefjes op deze pagina missen kleur. Haal je potloden en stiften boven. Verzin je ook zelf een leuk motief ? Werkblad 1 - april 2006
Wereldreis
Feestelijk eten Afrikanen vieren graag feest. Zij zingen. Zij dansen. Er wordt ook lekker gegeten. Wij vieren feest in de klas. Afrikanen vieren de geboorte van een baby. Zij eten dan bakbananen. Eerst wordt een stukje aan de oudste man gegeven. Daarna krijgt de rest van de familie een stukje. We maken bakbananen. Dat is niet makkelijk. Vraag er een volwassene bij ! Aan de slag 1. Schil de bakbananen. Snij ze voorzichtig in de lengte doormidden. Benodigdheden 4 grote bakbananen 50 gram bruine suiker 1 theelepel kaneel 50 gram boter Keukenspullen koekenpan snijplank mes pollepel spatel
2. Smelt de boter in de pan. Voeg de suiker toe. Voeg de helft van de kaneel toe. Roer alles goed door elkaar. Laat de pan op het vuur staan. Roer tot je de suiker niet meer ziet. Nu is het sausje klaar. 3. Doe de bananen in de pan. Schep het sausje er over. Bak ze één minuut. 4. Schep de bananen op borden. Gebruik een spatel. Neem de rest van de kaneel. Strooi de kaneel over de bananen. Werkblad 2 - april 2006
Wereldreis
Werkblad 3 - april 2006
Wereldreis
Een jaartje ouder … Een leuk ritueel bij ons is een verjaardagsfeest. Op die dag wordt je geboorte herdacht. Samen met je vrienden vier je feest. Je krijgt cadeautjes en wordt in de bloemetjes gezet. Bedenk voor jouw beste vriend of vriendin een leuke manier om zijn/haar verjaardag te vieren. Je kunt er opdrachten bij verzinnen. ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... Maak een uitnodigingskaart voor dit verjaardagsfeest. Schrijf er een vrolijke tekst op en maak er een tekening bij.
Afrikanen vinden hun voorouders erg belangrijk. Wanneer een kind is geboren, kiezen de grootouders een naam. De familie offert een kip aan de voorouders. Zo weten zij dat het kind goed beschermd zal worden. Plechtig en deftig Wanneer mensen een leuke belangrijke gebeurtenis meemaken, vieren zij feest. Maar voordat zij kunnen zingen en dansen, is het eerst tijd om wat stil te worden. Wij spreken dan van een ritueel. Tijdens dat ritueel keren altijd dezelfde elementen terug. Bij een doopsel bijvoorbeeld krijgt het kindje altijd water over het hoofd en bij het huwelijk komen er ringen aan te pas. Het ritueel is vaak een plechtige gebeurtenis. De mensen doen gepaste kledij aan en gebruiken voorwerpen die bij het ritueel passen. Door al deze dingen te doen, zorgen mensen ervoor dat deze gebeurtenis nóg specialer wordt. Teken een levenslijn : die stelt je levensloop voor, te beginnen bij je geboorte. Duid er een aantal belangrijke momenten op aan die je al hebt meegemaakt, zoals je eerste schooldag.
........................................................................................
........................................................................................
Denk ook eens na over een aantal bijzondere gebeurtenissen die je nog zou kunnen meemaken, zoals een feest van de vrijzinnige jeugd/vormsel of een huwelijk en duid ze aan met een leuke tekening. Kies er één moment uit en verzin er een eigen ritueel voor. Laat al je oude voorstellingen en ideeën los en probeer iets helemaal nieuws te bedenken.
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
Kunnen je klasgenoten zich hier ook in vinden ?
........................................................................................
........................................................................................
Stel je ook een speciaal gerecht samen ? Al je vrienden moeten kunnen meesmullen. Kruip in de huid van een echte kok. Jij beslist wat er op tafel komt. ........................................................................................
Werkblad 4 - april 2006
Wereldreis
Gods grapje Hey Hallo ! Blij je te zien ! Ik hoop dat je geen al te zware reis achter de rug hebt. Ik weet het, je moet zowat het hele land door om in ons dorp te geraken, en op het einde wordt de weg erg slecht. Maar goed, je bent er. Wees welkom ! Het is een heel leuke week om ons dorp te bezoeken. Morgen begint de ceremonie waarbij mijn moeder en haar vriendinnen overgaan naar een andere leeftijdsklasse. Dat is niet niks, bij ons hoort daar feest bij, en muziek en dans. En als wij feesten, dan gaan wij dagen door ! Je zult het zien, iedereen zal er zijn. Ook de Dragers van de Maskers, met hun kleren van antilopenhuid, hun arm- en halsbanden en parels en zelfs stekels van het stekelvarken in hun neus. Prachtig gewoon ! Vroeger liep iedereen er zo bij tijdens de ceremonies, zegt mijn oma. En nog eerder, toen de oma van hààr oma nog leefde, was dat gewoon onze kledij van alledag. Tot voor kort vierden wij onze feesten alleen, onder elkaar. Maar de laatste jaren komt een andere stam meevieren. Plots komen zij neergestreken, als een zwerm sprinkhanen, maar dan uit een stel autobus-
sen. In een mum hebben zij zich over het hele dorp verspreid. Zij stappen gutsend van het zweet zomaar onze huizen binnen en bekijken alles door het oog van een fototoestel. Klikklikklikklik, klinkt het dan vanuit alle hoeken van het dorp. Zij noemen zich “blank”, maar de meesten zien zo rood als het bloed van een pas gekeelde jonge geit. De anderen slepen hun vel met zich mee als een slang die dringend aan iets nieuw toe is. Zij kleden zich in bijna niets, maar dan in alle kleuren tegelijk. Zij komen kijken naar onze kralen en armbanden en zo, maar zelf boren zij de gekste dingen door hun oren, neus en lippen, zelfs wenkbrauwen en navel, en God weet door wat nog allemaal. Als zij zich al zo uitdossen om op reis te gaan, wat moet dat dan niet zijn tijdens hùn ceremonies ? Ik kan bijna niet wachten om zelf eens te gaan kijken. Ik spaar alvast voor een camera ! Een mens vraagt zich soms af wat Gods bedoeling was toen hij die rare stammen schiep. Misschien vindt Hij het gewoon leuk om af en toe een grapje uit te halen ?
Werkblad 5 - april 2006
Kris Berwouts
Wereldreis
Over waarheid en noodlot Beye de geit was nog erg jong. Zij dribbelde voortdurend rond en mekkerde de hele dag door. En nieuwsgierig dat zij was ! In het dorp zei men : “Blijkbaar heeft zij geen tantes die haar zeggen waar zij wel of niet kan komen…” Op een mooie dag was Beye overmoedig de savanne ingelopen, steeds verder, waar het struikgewas groener en frisser was en minder doornen had. Leuk de haas zat te snuffelen voor een termietenheuvel. De-kleine-met-de-grote-oren keek bezorgd hoe het jonge geitje de tijd vergat en speelde in het avondlicht. Leuk zong zachtjes : “Daar waarheen je gaat, je mag er nog geen voet zetten ! Je mag er niet eens over praten ! Daar waarheen je gaat, je mag er nog geen voet zetten ! Je mag er niet eens over praten ! Wat er gaat gebeuren, dat heb je zelf gezocht !” Maar Beye het geitje hoorde het niet. Of hoorde het wel, maar luisterde niet. Plots vond Beye Mbuki de hyena op haar pad. Wat een pech ! Bijna zo erg als couscous met gesuikerde pindasaus ! Mbuki lachte vals en vroeg likkebaardend : “Jij hier ? Zo laat op pad, zo ver van huis.” Beye blaatte bibberend : “Oo … ooo. Oompje Mbuki … hoe gaat het met je ?” Mbuki maakte een moeilijke periode door. De regens waren overvloedig geweest, alles stond groen
en er lagen bijna geen dode dieren op de savanne. En daar leefde hij toch van. Mbuki zei : “Als ik dit vertel, zal niemand me geloven. Want waarheid hangt niet alleen af van diegene die spreekt, maar ook van diegene die luistert. Ik ken mijn eigen waarheden wel, maar als jij me drie nieuwe waarheden vertelt die me kunnen overtuigen, dan laat ik je gaan.” “Oompje Mbuki,” sprak de geit, “als ik thuis vertel dat onze wegen elkaar hier gekruist hebben, zal niemand me geloven.” “Een waarheid als een koe,” antwoordde Mbuki, “maar het zijn de laatste twee waarheden die je zullen beletten te slapen.” “Oompje Mbuki,” ging Beye verder, “ik heb iets gezien dat langer is dan een kameel, maar toch in een hut slaapt.” “Dat kan niet,” lachte de hyena. “Jawel, de schering van het weefgetouw is langer dan Gueleme de kameel, maar ligt toch nooit buiten.” “Je hebt gelijk,” gromde de hyena, “maar de derde waarheid zal je beletten te slapen.” Beye begon weer zelfvertrouwen te krijgen en zei : “Oom Mbuki, geen enkele eigenaar van geiten vindt hyena’s leuke dieren.” “Ook dat is waar,” gaf Mbuki toe, “dit was je derde waarheid waar geen speld tussen te krijgen valt.” Beye maakte zich op om naar huis te gaan, maar Mbuki sprong op haar rug, beet haar de keel over en riep : “Waarheden of niet, helaas voor jou ontmoet je vandaag je noodlot.”
Werkblad 6 - april 2006
Wereldreis
Naamgeving Vul hier je naam in : ................................................................................................................................................. Hoeveel kinderen in de klas hebben (ongeveer) dezelfde naam als jij ? ................................ Weet jij wat je eigen naam betekent ? ........................................................................................ Je kunt aan je ouders vragen hoe je aan je naam bent gekomen. Misschien is er wel een leuk verhaal verbonden aan je naamgeving. ........................................................................................ ........................................................................................ Bij de Bassari, een bevolkingsgroep uit Senegal, zegt de voornaam de hoeveelste zoon of dochter iemand is in het gezin. Dit lijstje - met een mondje Frans - begrijp je wel. le / la … premier / première deuxième troisième quatrième cinquième sixième septième huitième neuvième
… fils Thiara Taana Kaali Endekha Yera Pata Maami Shaabi Mouki
… fille Ethira Ingana Pena Taki Niari Meti Mathia Yanfou Kemari
De Bassari vieren het geven van een naam aan een baby met een speciale ceremonie : wij spreken dan over ‘naamgevingceremoniën’. Meestal gebeurt dit als de baby een week oud is. De familie en de vrienden eten dan het lekkerste voedsel dat zij kunnen bereiden. Iedereen komt samen en fluistert een wens in het oor van de baby, bijvoorbeeld ‘leef lang’ of ‘wees gelukkig’. Wie is jou komen bezoeken vlak na je geboorte ? ........................................................................................ Op welke manier werd er feest gevierd ? ........................................................................................ Welke wensen werden er aan jou meegegeven na je geboorte? ........................................................................................ Breng een paar voorwerpen mee die bij een geboorte passen : een geboortekaartje, suikerbonen, een doopkaars …
Hoe zou jij heten bij de Bessari ? ........................................................................................ Hoeveel zijn er nu in de klas met die naam ? ..........................
Werkblad 7 - april 2006
Wereldreis
Er zit meer in een naam dan je denkt ! Gebruik de letters van je naam om nieuwe woorden mee te vormen. Kies de woorden zo dat zij je sterkste karaktertrekken weerspiegelen. Pak maar eens flink uit met jezelf ! Een voorbeeld : u ... w ... W wijs ... n I intelligent a ... M moedig a ... m ...
........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................
Totemnamen Ga per twee bij elkaar zitten. Ik werk samen met
Dit kan ook een ideale gelegenheid zijn om met een nieuwe lei te beginnen en alle minder leuke momenten, die er in het verleden zijn geweest, voorgoed overboord te gooien ! Je naam smaakt naar meer … De Yoruba’s, een volk uit het zuidwesten van Nigeria, eten bepaald voedsel dat verwijst naar wensen voor de baby. Zij geven schalen met verschillende etenswaren door en iedereen neemt een hapje. Zij eten honing zodat het leven van de baby zoet zal zijn, palmolie zodat zijn of haar leven gesmeerd zal verlopen en zout zodat het leven boeiend of smakelijk zal zijn. Verzin zelf een aantal etenswaren waarmee je iemand iets kunt toewensen.
................................ Bedenk een nieuwe naam voor je klasgenoot die zijn sterke karaktereigenschappen flink in de verf zet. Schrijf de naam hier op :
........................................................................................
........................................................................................
Vind je dat jij een leuke naam hebt gekregen ?
Jong of oud ? Sta even stil bij het volgende. In sommige landen, zoals in Nigeria, wordt de vijfde verjaardag van een kind uitzinnig gevierd. Dit doet men omdat veel kinderen al vóór hun vijfde verjaardag overlijden. Als een kind deze leeftijd haalt, dan wordt dat gezien als een enorme prestatie.
................................ Zou je het leuk vinden om zo
Ben jij al eens erg ziek geweest ? Wat is er toen
door het leven te gaan ? ............................................
gebeurd ? .....................................................................
Wat vindt je klasgenoot van die nieuwe naam ?
Hoe zou het komen dat kinderen in Afrika zo vroeg
........................................................................................
sterven ? .......................................................................
Organiseer nu zelf een kleine ceremonie waarin jij officieel je naam ontvangt. Maak er maar een echt rollenspel van. Tooi je in typische Afrikaanse klederdracht of andere speciale kledij. Fluister om beurten een wens in het oor van je ‘herboren’ klasgenoot.
........................................................................................
Stel de nieuwe naam voor aan de groep. Welke naam kreeg jij ? ...............................................
........................................................................................
Wat kunnen wij daartegen doen ? ............................ ........................................................................................
Werkblad 8 - april 2006
