Wereldreis
Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - Afgiftekantoor Brussel X - 18de jaargang - APRIL 2005
Thema : Siervissen
Reistips voor de eerste graad APRILVIS
Soms wordt 1 april ook verzenderkesdag of foppertjesdag genoemd. “Wie heeft een goed idee om juf of meneer, mama of papa … beet te nemen ?” of “Hoe heb jij dit jaar op 1 april juf of meneer, mama of papa … beetgenomen ?” De kinderen knippen de omtrek van een grote vis uit en schrijven of tekenen daarin hun stoutste ideeën. Tel de vissen Op werkblad 1 gaan ze na hoeveel vissen door elkaar wriemelen. Oplossing : 20, 7, 14.
Brazilië : Amazonas pennenvriend in Brazilië. Ze melden dat ze naar het visfestival in Barcelos zullen komen. Maar hoe stuur je een geschreven brief op ? Vorige maand maakten de kinderen misschien hun eigen briefomslag. Daar moet een adres op : blijf 15 mm van onder- en zijkanten en 40 mm van de bovenkant. De landcode voor Brazilië is BR : zo is geen verwarring mogelijk met b.v. België (BE), Bosnië-Herzegovina (BA), Belize (BZ) of Burundi (BI). De postzegel moet in de rechterbovenhoek. Op de achterzijde komt de afzender. Zoek een brievenbus in de buurt, een postbode komt die bus regelmatig lichten. Op het postkantoor worden alle zendingen afgestempeld. Van daar gaat het naar het dichtstbijzijnde postkantoor van de bestemmeling. Dat gebeurt met een bestelwagentje, de trein, de boot of het vliegtuig. Daar bezorgt een postbode de brief thuis. En dat kan best aan de andere kant van de wereld zijn ! Misschien kan iemand postzegels uit verre landen tonen ? HANDEN UIT DE MOUWEN, FEESTJE BOUWEN !
Mooie zwemmers De vissen in papier-maché die de leerlingen met het maartnummer maakten, versieren ze nu. Er zijn talrijke voorbeelden van kleurige vissen in aquariumboekjes. Badges
BIJ DE FOTO
Bied de kalenderfoto aan en vertel over de e-mail van Lien (werkblad 3). In Brazilië zwemmen de kleurigste visjes rond. Vooral in de vele rivieren van het reusachtige Amazonegebied. Er is zelfs een stad waar een feest wordt gevierd rond één soort siervis. En feesten kunnen de Brazilianen ! Stuur een briefje De leerlingen schrijven een korte brief naar hun
Als herkenningsteken op een festival dragen de mensen in Brazilië een badge. Elk kind probeert er zo een te ontwerpen. Maak er een veiligheidsspeld aan vast en steek op !
Praalwagen Met werkblad 2 maakt elk groepje leerlingen een praalwagen om uiteindelijk met de hele klas een stoet samen te stellen. Verras de leerlingen met wat confetti en serpentines voor een feestelijke afsluiter.
Reistips
kunnen hierin hun eigen belevenissen vertellen over wat ze in de klas hebben gedaan rond de brief.
voor de tweede graad KLASGESPREK BIJ DE FOTO
Misschien herkennen sommige kinderen de vis op de aprilfoto van de Wereldkalender. Wie heeft thuis een aquarium ? Welke vissen zitten er in ? Eventueel kunnen enkele leerlingen hun vissen van thuis meebrengen en erover vertellen. De andere kinderen zullen waarschijnlijk verwonderd reageren over de kleuren, vormen van deze vissen. Deze opmerkingen kun je dan later gebruiken voor de fantasievis. Opzoeken op het internet Laat de kinderen via een zoekrobot ‘siervissen’ opzoeken. Zo krijgen ze wat vissen duidelijk te zien met extra uitleg erbij. In de computerhoek kunnen de leerlingen ook volgende oefeningen maken : http://www.devirtueleklas.be/onlinezoetwatervissen/ zoetwatervissen.htm http://www.devirtueleklas.be/onlinezeevissen/noordzeevis.htm DE E-MAIL VAN LIEN
Misschien is het wel leuk te weten dat er werkelijk een e-mailadres van Lien bestaat. Lien vraagt in haar brief, deze maand in e-mailvorm (werkblad 3), om te antwoorden. Dit kan een aanleiding zijn om de kinderen in de klas een E-mail te laten opstellen. De kinderen PUBLICITEIT
LEVENDE NATUUR : VISKUNDE
Deze activiteit kadert in de eindtermen Wereldoriëntatie : - gelijkenissen en verschillen ontdekken in een verzameling dieren en een ordening aanbrengen en verantwoorden ; - biotopen kennen en veelvoorkomende organismen herkennen en benoemen ; - bij organismen kenmerken aangeven waaruit hun aangepastheid blijkt aan hun voeding, aan bescherming en aan de omgeving. Op werkblad 4 duiden de kinderen de verschillende delen van een vis aan. Ze gaan op zoek naar afbeeldingen van verschillende vissen en herkennen er telkens de delen in. Er bestaan allerlei kleuren en modellen en vooral koraal- en diepzeevissen kunnen er heel eigenaardig uitzien ! In groepjes verdelen ze de afbeeldingen of de namen over twee kolommen op een groot blad aan de muur, b.v. zoetwatervissen en zoutwatervissen ; welke vissen eten we wel eens en welke zitten in een aquarium ; zwemmen de vissen in warm of in koud water ? Zo merken ze ook dat dolfijnen, walvissen, zeehonden, zeekoeien e.d. geen vissen zijn (dat zijn zoogdieren), evenmin als pinguïns of inktvissen. FANTASIEVIS
De kinderen kunnen een eigen siervis ontwerpen en inkleuren. Ze geven er ook een fantasienaam aan en een kort verslag over de plaats waar de vis leeft. Leerlingen kunnen hun eigen fantasievis voorstellen aan de andere kinderen.
BOEKINGEN INLEEFPROGRAMMA’S 2005 - 2006
Ken je de inleefateliers van Studio Globo nog niet ? Of wilde je al lang eens deelnemen ? Aarzel dan niet om nu meteen contact op te nemen i.v.m. de boekingsdata voor het schooljaar 2005-2006. Studio Globo geeft voorrang aan nieuwe leerkrachten ! Wonen op het Dak Meer info over dit aanbod vind je op de webpagina: www.studioglobo. be/inleefateliers. Daar krijg je ook de contactgegevens van de verschillende centra. Voor algemene info : zie gegevens onderaan. Ben je geïnteresseerd, dan bel je best meteen om je op een wachtlijst te zetten. In de loop van de maand mei ontvang je dan tijdig een brief met de data waarop je mag bellen voor een boeking voor volgend schooljaar (dit is in principe in de maand juni). Voor meer informatie : Studio Globo vzw – Otletstraat 28/11 – 1070 BRUSSEL – Tel. : 02.520.05.30 – Fax : 02.520.91.11 – e-mail :
[email protected] – Webstek : http://www.studioglobo.be
Reistips voor de derde graad DE FOTO EN HET VERHAAL
De leerlingen bekijken de foto op de kalender. Wat zien ze ? Ze noteren hun bevindingen in woordspinnen, b.v. : festival, vis, Brazilië. Die komen aan bod in een klasgesprek en de kinderen zoeken gelijkenissen. Ze lezen het verhaal ‘Het visfestival van Barcelos’ (werkblad 5 en 6) en vergelijken met de reeds gemaakte woordspinnen. Kunnen ze er nu nieuwe maken ? AAN HET WERK
Bij het verhaal horen opgaven. In groepjes van drie à vier werken de leerlingen aan werkblad 7. Oplossing : 1. Brazilië ; 2. kardinaalsvis ; 3. Arturo ; 4. Barcelos ; 5. Rio Negro ; 6. voetbal ; 7. Koop een vis, red een boom ; 8. Piaba. Van boven naar onder : Brasilia. Brazilië De leerlingen gaan aan de slag met wereldkaart, kompas, atlas, internet, bibliotheek … Ook de Wereldreis van oktober 2003 kan van pas komen. Ze lossen (elk een deel van) werkblad 8 individueel op. Oplossingen : 1. Brazilië grenst in het noorden aan Frans Guyana, Suriname, Guyana en Venezuela ; in het westen aan Colombia, Peru en Bolivia ; in het zuiden aan Paraguay, Argentinië en Uruguay. 2. De hoofdstad is Brasilia, een federaal district. Deze nieuw ontworpen stad in het binnenland werd de federale hoofdstad i.p.v. Rio de Janeiro (zie ook werkblad 7). 3. Brazilië is 279 keer groter dan België. Het enorme land beslaat bijna de helft van de oppervlakte van Zuid-Amerika. 4. De gemiddelde bevolkingsdichtheid bedraagt 21 inwoners per km². De spreiding van de bevolking is zeer ongelijk : in de kustgebieden van het noorden zuidoosten en het zuiden woont ca. 90 % van de totale bevolking op iets meer dan eenderde van de oppervlakte. Het Amazonegebied en het westen daarentegen hebben een bevolkingsdichtheid van respectievelijk 1 en 3 inwoners per km². 5. Portugees. Het aantal indianen dat nog op de oorspronkelijke manier leeft, bedraagt minder dan 0,2 % van de totale bevolking. In het totale Amazonegebied leven naar schatting nog 800 000 indianen, waarvan 120 000 in Brazilië. Het blanke deel van de bevolking vormt de meerderheid met 53 %. Daarna volgen de brancos of pardos (ook wel morenos of mulatos genoemd) die van Europees-Afrikaanse afkomst zijn met 22 % en de mamelucos of cablocos, mensen met indiaanse en Portugese voorouders, met 12 %. De zwarte bevolkingsgroep
bestaat uit 11 % van de bevolking. Verder zijn er nog cafuzos van indiaans-Afrikaanse afkomst. 6. In het noorden (b.v. in Barcelos) heerst een evenaarklimaat met alle dagen temperaturen van 22 tot 32 °C. In een groot deel van het Amazonegebied valt jaarlijks meer dan 2000 mm neerslag. In het oosten valt die neerslag vooral in de zomer, in het westen zijn er twee regenseizoenen : een groot in februari-juni en een klein in oktober-januari. De meeste neerslag valt in de namiddag. In het hoogland van Brazilië heerst een savanneklimaat met temperaturen tussen 18 en 26 °C en een droge winter. In de noordoostelijke steppe is het droog en heet. Daar valt maar af en toe regen, soms zelfs een heel jaar niets. In het zuiden heerst een subtropisch klimaat. Daar onderscheiden we vier seizoenen, omgekeerd van bij ons (zuidelijk halfrond !). De regen valt verdeeld. De temperaturen kunnen nog veel verschillen : aan de kust minima tussen 5 en 10 °C, verder naar het binnenland kunnen die temperaturen nog zakken. 7. a. Het Amazonebekken is een vlak en komvormig rivierengebied dat doorloopt tot in Bolivia, Peru en Colombia. Het is 7 miljoen km² groot en bedekt in Brazilië een derde van de oppervlakte. De Amazone, 7025 km lang, wordt gevoed door zo’n 1000 zijrivieren en bezit de grootste zoetwatervoorraad ter wereld ; de monding bij Belem heeft een breedte van maar liefst 300 kilometer. Het gebied bezit het rijkste regenwoud ter wereld : nergens zijn zoveel soorten planten en dieren te vinden. b. Het zuiden wordt gevormd door het centrale plateau van de Mato Grosso (tot 800 m hoog) en tafelbergen (chapadas) langs de kust (tot 2890 m). Daartussen stromen rivieren (Paraná, Paraguai, Iguaçu), die via de Rio de Prata uitmonden in de Atlantische Oceaan. In de regenschaduw van de steile wanden van het kustgebergte liggen savannes en steppen. 8. Buidelrat (opossum), brulaap, agoeti, stekelvarken, waterzwijn (capibara), vampiervleermuis, jaguar, reuzenotter, neusbeer, zoetwaterdolfijn, tapir, zeekoe, gordeldier, luiaard, miereneter ; kolibrie, toekan, ara, harpijarend ; anaconda, boa, zeeschildpad ; kardinaalsvis, piranha, sidderaal, pijlstaartrog ; parasolmier, morphovlinder ; vogelspin … 9. Uit het Amazonegebied komen wilde rubber (Hevea brasiliensis), paranoot (Bertholletia excelsa), gatenplant (Monstera deliciosa), reuzenwaterlelie (Victoria regia), passievrucht (Passiflora edulis), cashewnoot (Anacardium occidentale) en orchideeën. Ook typische Zuid-Amerikaanse planten zijn apenverdriet (Araucaria araucana), cactussen en bromelia’s ( b.v. Ananas comosus). Na soja en koffie werd sinaasappelsap voor Brazilië het derde agrarische exportproduct. Cacao, suikerriet, maïs, tabak, bananen, rijst en maniok zijn ook belangrijke landbouwgewassen. Voor sisal is Brazilië de grootste producent ter wereld. 10. Hier kan een bezoekje aan een wereldwinkel in de buurt helpen : de leerlingen noteren alles wat ze daar zien i.v.m. Brazilië. Ze vragen wat dit allemaal kost, waarvoor iets dient … Laat hen ook enkele
producten meebrengen naar de klas en receptjes uitproberen in het Braziliaanse ‘feestdorp’. MUZISCH TOTAALFEEST IN DE KLAS
Breng de Braziliaanse sfeer in je klas. Verdeel de leerlingen over vijf groepen en geef hen elk een muzische opdracht. Voorzie voldoende tijd om deze uit te werken. Verzamel daarna de resultaten en richt de klas in als een Braziliaans dorp. Knutselgroep (beeld) Deze leerlingen schilderen de vissen die ze vorige maand uit papier maakten. Door kleerhangers te plooien en de vissen er met stevige draad aan te hangen, kunnen ze er een mobile mee vormen. Instrumentengroep (muziek) Zij zingen een Braziliaans lied (b.v. uit ‘Red de aarde met muziek’) en begeleiden zichzelf ritmisch op zelfgemaakte percussie-instrumenten of eenvoudige fluitjes. Speel een vis (drama) Een groepje verzamelt uitdrukkingen i.v.m. vis, geeft ze dramatisch weer en laat de klas raden. Dansgroep (beweging) Deze leerlingen gaan op zoek naar Braziliaanse dansmuziek (b.v. samba, bossanova, ferro) en studeren een dans in. Ze zorgen voor passende (carnavals)attributen. Informatiegroep (media) Deze leerlingen zoeken op internet, in kranten… (audio)visuele informatie i.v.m. Brazilië. Ze maken hier b.v. een videomontage of een collage van.
- Brazilië. Vijf eeuwen geschiedenis. E. Stols. Acco, Leuven / Leusden, 2002. - Met het oog op Brazilië. M. Morrison. Corona. Ars Scribendi, Harmelen, 2001. - Red de aarde met muziek. Handleiding bij de CD/MC ‘Red de aarde’. NCOS, Brussel, 1996. Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2005 Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : http://www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : € 12,40 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : € 1,25 Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : 02 520 05 30. E-mail :
[email protected] Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : 02 526 10 92. E-mail :
[email protected] Aan dit nummer werkten mee : Christine Huyben, Eefje Verheyen, Emmy Goossens, Carolien De Vriendt, Joris Gyselinck, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs is toegelaten mits bronvermelding Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de houtstof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop) Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.
BIBLIOGRAFIE
- Brazilië. Landen van de wereld. L. Jermyn. Corona. Ars Scribendi, Harmelen, 2003. - Brazilië. Landenreeks. M. Bayer. KIT, Amsterdam / Novib, Den Haag / NCOS, Brussel, 1997.
C O L O F O N
Wereldreis
Brazilië LANDENINFO
Ligging Brazilië is het grootste land van Zuid-Amerika en heeft maar liefst tien buurlanden. Ten oosten ligt de Atlantische Oceaan. De oppervlakte van Brazilië is 8.511.965 km². Landschap en klimaat Brazilië kent twee landschapstypen : de laagvlakte van de Amazone en de hoogvlakte in Zuid-Brazilië met in het oosten bergen. Het klimaat is over het algemeen tropisch, maar door de uitgestrektheid van het land zijn er toch nog grote onderlinge verschillen in temperatuur en neerslag tussen gebieden van het land. De plantengroei in Brazilië varieert van tropisch regenwoud over savannes en steppen naar moerasgebieden. Geschiedenis De oudste sporen van menselijke bewoning, zowel in het binnenland als aan de kust, dateren van ca. 11 000 jaar geleden. Kleine groepen indianen leefden van wat landbouw, maar voornamelijk van jacht, visvangst en pluk. De Portugese zeevaarder Pedro Alvares Cabral ontdekte op 22 april
1500 Brazilië. Vanaf dan viel het gebied onder het bestuur van Portugal. Het land kreeg zijn naam van het ‘pau brasil’ of brazielhout (Caesalpinia echinata, Fabaceae), dat een belangrijk koloniaal product zou worden. De kolonisatie van Brazilië verliep maar moeizaam. Voor de zeer winstgevende suikerplantages werden zwarte slaven uit Afrika gehaald. In de 17de eeuw startten de ontdekkingstochten naar het binnenland van Brazilië, waar goud werd gevonden. Duizenden goudzoekers trokken daarop het gebied in. Door de goudwinning nam het zuidoosten van Brazilië steeds in belang toe en in 1763 werd Rio de Janeiro dan ook de hoofdstad van Brazilië. Ook joegen de slavendrijvers in die tijd de indianen op om als plantagearbeiders dienst te doen. Portugese Jezuïeten probeerden de inheemse bevolking te beschermen en kwamen dan ook regelmatig in conflict met de Portugese bestuurders. In 1808 vluchtte de Portugese koning Joao VI voor Napoleon naar Brazilië en het land werd semi-onafhankelijk. Na zijn terugkeer naar Portugal stelde hij zijn zoon Pedro aan als regent van Brazilië. In de strijd tegen het Portugese parlement keerde Pedro zich samen met de Engelsen tegen Portugal. Hij verdreef de Portugezen en riep in 1822 de onafhankelijkheid van Brazilië uit. De afschaffing van de slavernij zonder schadeloosstelling aan de slavenhouders (1888), alsmede conflicten met de kerk en het leger brachten de keizerlijke regering in diskrediet. In 1889 brak onder maarschalk Da Fonseca een opstand uit,
Reisinfo - april 2005
die Pedro II dwong het land te verlaten. Brazilië werd een republiek, geheel naar het voorbeeld van de Verenigde Staten. In oktober 1929 pleegde generaal Gétulio Dornelles Vargas een staatsgreep en er kwam een einde aan de ‘Oude Republiek’. De populaire Vargas bleef 25 jaar lang de machtigste man van Brazilië. Na de Tweede Wereldoorlog kende Brazilië tal van moeilijkheden op politiek vlak, met een militaire dictatuur in de jaren zestig tot gevolg. In de jaren ’80 keerde Brazilië terug naar een democratie. In oktober 2002 werd de 57-jarige Luiz Inacio Lula da Silva (kortweg Lula) met 61 % van de stemmen verkozen tot 36ste president van Brazilië. Bevolking Brazilië had in 2004 180,7 miljoen inwoners. In de hoofdstad Brasilia wonen ‘slechts’ twee miljoen mensen, Sao Paolo telt 18 miljoen inwoners, Rio de Janeiro 11, Belo Horizonte en Porto Alegre 4, Recife en Salvador 3. Er is sprake van een voortdurende verstedelijking : 83 % van de bevolking woont in de steden, waar vooral de favelas zich razendsnel hebben uitgebreid. De bevolking van Brazilië is zeer heterogeen van samenstelling en van indiaans-Afrikaans-Europese herkomst. HDI : Brazilië is 72ste in de wereld met een hoger dan gemiddelde index van 0,775. Economie De grootste economische activiteiten in het Amazonegebied zijn mijnbouw, veeteelt en (vaak illegale) houtproductie. Dit laatste brengt uiteraard enorme gevaren mee voor het voortbestaan van de ‘longen van de wereld’. Daarenboven werd enkele jaren terug olie gevonden in het hart van het regenwoud, een levensgrote bedreiging. Munt : de Braziliaanse real, 1 BRL = 0,2804 euro.
Wereldreis
FOTO-INFO
De foto is genomen tijdens het tropische visfestival in Barcelos op de rechteroever van de Rio Negro. In de deelstaat Amazonas is Barcelos met zijn 20 000 inwoners - na de hoofdstad Manaus - de grootste stad. Het Amazonebekken vormt het grootste zoetwatergebied ter wereld. In de Rio Negro leven zowat 700 verschillende soorten eetbare of siervissen. Veel vissen worden geëxporteerd naar Europa, Azië en de Verenigde Staten. Meer dan 60 % van de bevolking van Barcelos leeft van de visvangst en organiseert sedert 1994 het jaarlijkse ‘Festival van de Siervis’.
lokale bevolking wel sceptisch tegenover deze onderzoekers, maar nu zien ze in dat ze bondgenoten zijn. In 1994 startte Herbert Axelrod in Barcelos een centrum waar de mensen kunnen genieten van de diversiteit aan vissen in de Rio Negro. Op die manier krijgen schoolkinderen onderricht over welke vissen ze wel en welke ze beter niet kunnen vangen. De lokale bevolking was zo opgezet met het project, dat ze een festival van de tropische vis organiseerde. Het festival trekt elk jaar in januari duizenden bezoekers uit het Amazonegebied, maar ook toeristen uit heel de wereld (vooral de Verenigde Staten). Een groot probleem vormt tegenwoordig de tegenkanting van milieu- en dierenrechtenorganisaties. Hun protest tegen het vangen van siervissen zou de hele visindustrie heel vlug kunnen stoppen en de mensen uit de Amazone verplichten om andere bronnen van inkomsten te zoeken, die waarschijnlijk veel schadelijker zijn voor het milieu.
THEMA-INFO : SIERVISSEN
Project Piaba is een dorpsorganisatie met zijn hoofdkwartier in Barcelos. In het begin was het een biologisch onderzoeksproject onder leiding van professor Ning Labbish Chao van de universiteit van Manaus. Sindsdien is het geëvolueerd tot een organisatie die zich vooral richt op de ecologische, economische en culturele aspecten van het gebied. Zijn eerste bekommernis is om de vissers aan het werk te laten. Waarom die bekommernis ? Professor Chao gelooft dat een maatschappij die gebaseerd is op een stabiele economie (in dit geval de visvangst), niet zo vlug zal overgaan tot een meer intensieve economie, die rampzalig wordt voor het regenwoud. Het is een alternatieve manier om het zo kostbare regenwoud te sparen, een manier die de lokale bevolking niet verweesd achterlaat, maar de verantwoordelijkheid in eigen handen geeft. Zijn leuze is : “Koop een vis, red een boom.” In het begin (1989) verzamelde project Piaba vooral biologische informatie om de impact van de visserij te kunnen inschatten. Zelfs Chao was ervan overtuigd dat de massale vangst van piaba (siervissen) schade moest berokkenen aan de omgeving. Maar het onderzoek sprak dit tegen. Door de visvangst werd het ecosysteem namelijk in evenwicht gehouden, omdat kardinaalsvissen nu eenmaal zeer vruchtbaar zijn en er anders een overbevolking door dit soort siervissen zou ontstaan in de Rio Negro. Project Piaba zorgde vooral voor het commerciële aspect. Het informeerde de klant, die op zijn beurt een grote steun bleek te vormen. Aanvankelijk stond de
Project Piaba zorgt vooral voor het ecologische evenwicht in de Rio Negro en voor een betere economische situatie voor de vissers in Barcelos. Zo verstrekken zij vislicenties en zelfs een soort pensioen. In 2001 werd een vakbond voor siervissers opgericht in Barcelos. Zo krijgen ze toch nog een inkomen tijdens het overstromingsseizoen, als ze niet kunnen werken. De vakbond kan ook onderhandelen voor een betere prijs. Noem Project Piaba dus gerust een positieve manier van ontwikkelingssamenwerking, waarbij de plaatselijke bevolking logistieke steun krijgt voor wat ze al generaties lang doet. REISWOORDENSCHAT
badge : speldje met (humoristische) tekst of afbeelding, kenteken (Engels). défilé : het (in gelederen) voorbijtrekken bij een wapenschouw of modeshow (Frans). favela : krottenwijk (Portugees). mestiezen : mensen van gemengde afkomst (Spaans)
Reisinfo - april 2005
Kleur deze zwemmers maar in de mooiste tinten !
Hoeveel vissen zijn er alles bij elkaar ? .......... Hoeveel van éénzelfde soort ? .......... Hoeveel verschillende soorten ? ..........
Zoveel mooie vissen !
Wereldreis
Werkblad 1 - april 2005
Wereldreis
Brazilië feest In Brazilië feesten de mensen graag. Het beste carnaval van de wereld is in Rio de Janeiro. Barcelos heeft een festival rond siervissen. Elk jaar maken de mensen zich weer klaar voor zo’n groot feest. Hebben jullie zin om mee te werken aan een stoet vol praalwagens om zo het vrolijkste feest ooit te vieren ?
Wat heb je nodig ? afvalmateriaal schoendozen wc-rolletjes rietjes kleinere dozen van b.v. cornflakes dopjes van flessen
kurken potjes van yoghurt … verf in allerlei kleuren schaar lijm
Hoe maak je de praalwagen ? Beschilder de dozen, potjes, kurken, dopjes … in mooie lichte kleuren. Schik de dozen en potjes tot een leuke praalwagen en lijm ze vast. Werkblad 2 - april 2005
Wereldreis
Bom dia*, iedereen ! Deze maand een mailtje vanuit Brazilië, leuk hé ! Een paar dagen geleden was er hier een super-leuk feest in Barcelos. Ik ging er naartoe samen met mijn vriendje José. Vanmorgen was de foto klaar en toen ik die zag, wist ik meteen dat ik die naar jullie zou doorzenden. Heb je haar al gezien ? Knap hé ! Het feest was in het voetbalstadion van de stad. Ja, ik weet wel dat Brazilianen de beste voetballers van de wereld zijn, maar nee, het was geen voetbalfeest. Het was een visfestival. Maanden geleden begonnen de kinderen al met de voorbereiding : ze maakten allerlei mooie vissen uit klei, ook José natuurlijk ! Ik kwam juist op tijd aan om ze te helpen beschilderen. José vertelde me ondertussen dat er hier enorm veel mooie siervissen leven, met prachtige vormen en felle kleuren. De vissers van Barcelos vangen die en grote vishandelaars verkopen ze aan winkels overal in de wereld. Ook in België komen er van die vissen in het aquarium terecht : ken je ze ? Toen de kleivissen af waren, verkochten we ze aan de toeristen. Zo hadden ook wij geld genoeg voor een toegangskaartje ! Eindelijk was de wedstrijddag daar. De vissers toonden hun mooiste en zeldzaamste vissen die ze hadden gevangen. Daarna werd er nog tot ’s morgens vroeg gefeest in de straten. Weet je, vriendjes, ik heb ongelooflijk mooie visjes gezien ! En één ding staat vast : als ik nu nog eens een aquarium met siervissen zie, dan denk ik zeker en vast terug aan José en zijn vissers. Jullie ook ? Groetjes van Lien * ‘Bom dia’ is Portugees en betekent ‘goeiedag’. P.S. Sturen jullie een e-mailtje terug ?
Werkblad 3 - april 2005
Wereldreis
Viskunde Alle vissen zwemmen in het water : in vijvers of rivieren, in meren of zeeën. De meeste vissen hebben schubben op hun huid, sommige alleen een slijmlaag (b.v. de paling). Langs de zijlijn zitten gevoelige plekjes. Vissen bewegen zich voort met hun verticale staartvin. Ze sturen met hun borst- en buikvinnen. De rug- en de aarsvin dienen om in evenwicht te blijven. Het geraamte van vissen bestaat uit been of alleen kraakbeen (bij haaien en roggen). Vissen ademen door kieuwen, die achter de kieuwdeksels zitten. Met hun zwemblaas kunnen vissen op de gewenste diepte blijven. De meeste vissen leggen eitjes, dat heet ‘kuitschieten’. En een school … is een groep vissen die samen zwemmen. Schrijf de delen van een vis op de juiste plaats bij de tekening
aarsvin bek borstvinnen buikvinnen kieuwdeksel
oog rugvin staartvin voeldraden zijlijn
.....................................................
.....................................................
..................................................... .....................................................
.....................................................
.....................................................
.....................................................
..................................................... ..................................................... .....................................................
Werkblad 4 - april 2005
Wereldreis
Het visfestival van Barcelos Wie heeft er al een belangrijke voetbalwedstrijd bijgewoond ? Of ben je misschien al eens naar een groot concert geweest waar wel tienduizenden mensen waren ? Je hebt vast ook al uren moeten wachten om in een pretpark in je favoriete attractie te kunnen. Ben je al naar de Bloemenstoet geweest in Blankenberge of de Hanswijkprocessie in Mechelen of het carnaval in Aalst ? Misschien heb je zelfs het défilé voor de nationale feestdag in Brussel al eens meegemaakt. Zelf kan ik er geen genoeg van krijgen. Maar laatst ben ik naar een machtig evenement gegaan : Sail, het zeilfestival in Antwerpen. Dat vond ik zo cool dat ik erover heb geschreven naar mijn pennenvriend José uit Brazilië. Nou ja, pennenvriend. Eigenlijk heb ik José leren kennen via de computer, tijdens een van mijn vele chatsessies. Nu sturen we regelmatig e-mailtjes naar elkaar. Wel, die José schreef me dat hij toevallig ook zoiets fantastisch had meegemaakt. Hij was naar het visfestival geweest in Barcelos. Hij stuurde er zelfs een foto van mee in bijlage. Kijk maar … (zie kalenderfoto). Die e-mail vond ik eigenlijk zo super, dat ik hem niet voor mezelf kon houden, dus dacht ik: “Waarom stuur ik hem niet op naar Wereldreis, samen met de foto van José?” Toen Helga van Wereldreis me (ook via e-mail) liet weten dat dit verhaaltje zou worden opgenomen, was ik dolgelukkig. Wat ? Moet ik een beetje opschieten ? Dram ik te veel door ? Oké, hier is het verhaal van José. Ik heb het vertaald, want eigenlijk schrijven we naar elkaar in het Engels.
“Hallo Karen, Je vertelde me over je bezoek aan Sail 2004. Het leek me daar heel leuk. Weet je dat we hier in Barcelos ook een bijzonder feest vieren ? Het begint allemaal vlak na Nieuwjaar, op 7 januari, maar de inwoners van Barcelos zijn natuurlijk al maanden op voorhand in de weer met de voorbereidingen. We moeten ervoor zorgen dat er voldoende souvenirs voorhanden zijn, want het festival wordt niet alleen bezocht door mensen uit het Amazonegebied. Er komen toeristen uit heel Brazilië en zelfs uit het buitenland op af. Gelukkig is het plaatselijke voetbalstadion groot genoeg om meer dan twintigduizend mensen een plaatsje te geven, maar dat is nog ruim onvoldoende voor al die bezoekers. Tickets voor de grote viswedstrijd zijn al maanden op voorhand te koop, zelfs op het internet (moet je echt eens proberen !). Ze zijn wel redelijk duur, maar dat is voor Europeanen geen probleem, hé. Ik heb ondervonden dat de mensen in Latijns-Amerika denken dat we hier in Europa allemaal heel rijk zijn, zomaar reizen naar ginds enzovoort kunnen betalen (Karen). Een voetbalwedstrijd is hier in Brazilië een echt feest, Karen, maar dat is nog niet te vergelijken met ons visfestival ! Samen met enkele vrienden ben ik in september begonnen met het maken van grote versierde vissen. We maakten ze uit klei, lieten die dan enkele dagen drogen in de zon (gelukkig was het geen regenseizoen), zodat we ze in december konden schilderen onder de beschutting van de bomen. Zoals je misschien weet, is het hier immers zomer in december. Met de verkoop van onze versierde vissen konden we een deel van het toegangskaartje terugwinnen. Andere vrienden kochten ballonnetjes en verkochten die aan de ingang van het stadion. Tijdens de week vóór het evenement werden de straten en huizen kleurrijk versierd. We willen immers
Werkblad 5 - april 2005
Wereldreis een goede indruk maken als de blik van de wereld op ons gericht staat. Eindelijk was het zover. De avond voordien kon ik maar niet in slaap komen. Hoeveel mensen zouden dit jaar naar Barcelos afzakken ? Zouden we onze vissen kunnen verkopen ? Zal het team van mijn oude vriend Arturo winnen ? Ik was net in slaap gesukkeld, toen mijn moeder me kwam wekken. Ik sprong in mijn kleren, een rood T-shirt en een blauwe broek, de kleuren van de kardinaalsvis. Vlug propte ik een rijstkoek in mijn mond. Toen ik buiten kwam, heerste er al een gezellige drukte in de straten. Iedereen was zo opgewonden. De eerste toeristen druppelden binnen, op zoek naar een kop koffie om wakker te worden. Heel wat stadsgenoten hadden hun kraampjes met souvenirs al opgesteld. De vissers liepen er een beetje onwennig en nerveus bij. Meestal zitten ze rustig op de rivier, op zoek naar de mooiste vissen, ver weg van de menselijke drukte. Nu staan ze plots in het middelpunt van de belangstelling, want het hele feest draait om hen en hun kostbare waar. Vlug zette ik mijn kraampje buiten. De verkoop werd een enorm succes. Alle vissen waren op een paar uur verkocht. Gelukkig had ik er nog eentje voor mezelf overgehouden, zodat ik ook kon supporteren voor Arturo. De wedstrijd was onvoorstelbaar. De verschillende teams toonden de zeldzaamste vissen aan het publiek. De toeristen kozen er dan de meest exotische uit. Het team van Arturo werd aangeduid als de winnaar. We vierden de overwinning tot vroeg in de ochtend. In Brazilië weten we immers wat feesten is. Tijdens het feest kwam Arturo bij me zitten. Hij vertelde me dat Barcelos dankzij professor Ning Labbish Chao en zijn Piabaproject is uitgegroeid tot het centrum van de siervisvangst. In de Rio Negro leven immers enorm veel kardinaalsvissen en andere siervissen. Die handel bestaat al jaren, maar tot de komst van project Piaba kregen de vissers maar een heel klein deeltje van de koek. Arturo zelf krijgt voor 1000 vissen ongeveer 5 euro,
terwijl zo één visje uiteindelijk in Europa en Azië verkocht wordt voor twee euro. Professor Chao heeft ervoor gezorgd dat de vissers op de juiste plaatsen, op het juiste ogenblik de juiste hoeveelheid vis vangen, opdat de vissen niet zouden uitsterven. Samen met Herbert Axelrod richtte project Piaba in 1994 een groot centrum op met een aquarium dat elk jaar honderden bezoekers lokt. De kinderen van Barcelos komen regelmatig naar het centrum om er lessen te volgen over het vangen van siervissen op een ecologisch verantwoorde manier. Velen van ons zullen immers later in de visserij terechtkomen, als je weet dat 60 % van de bevolking is tewerkgesteld in de siervisvangst. Jammer genoeg zijn er kapers op de kust. Slecht ingelichte milieugroeperingen en dierenrechtenorganisaties proberen de siervisvangst te verbieden. Ze zijn nog nooit in Barcelos geweest om een kijkje te nemen hoe het hier werkelijk aan toe gaat. Wat moeten we anders ? Veel inwoners zouden overstappen van de siervisvangst naar het houthakkersbedrijf. Op die manier zou weer een stukje regenwoud verdwijnen. Of om het met de woorden van professor Chao te zeggen : “Koop een vis, red een boom.” Wel Karen, mijn mailtje is behoorlijk lang geworden, hé. Ik hoop dat ik je op die manier kan warm maken om volgend jaar eens een bezoekje te brengen aan Barcelos tijdens het visfestival. In bijlage vind je alvast een foto die ik heb gemaakt. Zo kun je meegenieten van de sfeer. Groetjes, José.”
Werkblad 6 - april 2005
Christine Huyben
Wereldreis
Opgaven bij ‘Het visfestival van Barcelos’ a. b. c. d.
Grootste Latijns-Amerikaanse staat Rood en blauw zijn mijn kleuren De leider van de andere ploeg Het visfestival wordt er gehouden
e. f. g. h.
Rivier waar siervisvangst populair is Meest geliefde sport in het land van José De leuze van professor Chao De naam van het project van Dhr. Axelrod
Van boven naar onder lees je mijn naam : - je vindt mij in het binnenland, - van bovenaf zie ik eruit als een vogel, - sedert 1960 ben ik de voornaamste van het hele land, - mijn naam is al in 1823 gekozen, - ik ben helemaal volgens een plan gebouwd, - met twee miljoen mensen ben ik toch niet de grootste, - ik heb iets gemeen met Abuja, Canberra, Belmopan, Islamabad, Washington en New Delhi. Wie ben ik ? ..................................................................
Werkblad 7 - april 2005
Wereldreis
Facetten van Brazilië 1. Som de buurlanden op in tegenwijzerszin : ........................................................................................... ........................................................................................... ...........................................................................................
7. Beschrijf in grote lijnen het landschap a. in het noordwesten : ........................................................................................... ........................................................................................... ...........................................................................................
........................................................................................... 2. Hoe heet de hoofdstad en wat is er zo bijzonder aan ?
........................................................................................... b. in het zuidoosten :
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
........................................................................................... 3. Hoeveel keer is Brazilië groter dan België ?
...........................................................................................
........................................................................................... 4. Bereken ook de gemiddelde bevolkingsdichtheid : ........................................................................................... 5. Welke taal spreken de meeste Brazilianen ? ........................................................................................... Toch is hun afkomst zeer verscheiden : leg uit. ........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... 6. Toon aan dat er in dit grote land klimaatverschillen zijn. ........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... ...........................................................................................
........................................................................................... 8. Schrijf hier de namen van tien typische dieren uit Brazilië : ........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... 9. Zoek vijf planten (bomen, vruchten …) die je in Brazilië vindt : ........................................................................................... ........................................................................................... 10. Verzamel Braziliaanse recepten in je map, hieronder schrijf je de naam van elk gerecht op : ........................................................................................... ........................................................................................... ...........................................................................................
Werkblad 8 - april 2005
