vriend of vreemde? februari 2015 Algemene Doopsgezinde Sociëteit

02

2015

vriend of vreemde?

foto Jacob Kikkert

februari 2015 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

uitgelicht

nieuw geluid

Het Menno Koor Holland heeft in Justina Oosters een nieuwe dirigent mogen begroeten. Zij leidde 3 januari op proef de repetitie van het koor in Sneek. Oosters is de opvolger van Arthur Koopman, die in december na bijna zeventien jaar afscheid nam als dirigent. Justina Oosters voltooide haar studie piano in Utrecht in 1990 en haar studie orkestdirectie aan het Tilburgs Conservatorium in

eeuwfeest

Op zondag 19 april viert de Doopsgezinde Gemeente Bussum-Naarden haar honderdjarig bestaan. Op het programma staan onder meer een receptie, Doopsgezind, de musical en een korte viering. De gemeente Bussum-Naarden stamt niet uit de begintijd van het doperdom. Vlakbij, in Huizen, was sinds de 17e eeuw een Waterlandse gemeente, waarvan niet exact is vast te stellen wanneer die is gestart. Uit deze gemeente is in 1878 de gemeente (Huizen-)Hilversum ontstaan. Indertijd gingen de doopsgezinden uit Bussum-Naarden daar naartoe. In 1909 werd in Bussum echter een kring gesticht, onder de vlag van de Doopsgezinde Gemeente Hilversum. De

vooraf 1995. Daarnaast studeerde zij koordirectie in Zwolle en volgde zij meerdere masterclasses in binnen- en buitenland. Ze is dirigente van meerdere koren en wordt regelmatig gevraagd als begeleidster. Het Menno Koor Holland is een landelijk gemengd koor met circa zestig leden van overwegend doperse oorsprong. Iedereen, ongeacht haar/zijn leeftijd, vindt er de mogelijkheid om met elkaar te zingen. Het repertoire is veelomvattend en varieert van bewerkingen van het Liedboek tot wereldlijke werken in vele talen. Omdat de koorleden verspreid wonen over heel Nederland is er geen vaste vestigingsplaats. De repetities worden eens per maand gehouden in de vermaning van een doopsgezinde gemeente: elke eerste zaterdag van de maand (m.u.v. mei) van 10.30-12.15 uur en van 13.15-15.30 uur. De repetitiedag wordt afgesloten met een concertje of presentatie. Meezingen/meer informatie: Secretaris Hans de Jonge 072 561 20 63 | [email protected] www.mennokoorholland.nl

behoefte daartoe kwam voort uit de groei van Bussum als forensenplaats: in 1874 verbond de eerste stoomtrein Naarden-Bussum met Amsterdam. Amsterdamse doopsgezinden vestigen zich sinds die tijd geregeld in Bussum. Op 13 april 1915 wordt Bussum-Naarden een zelfstandige gemeente, waar één keer per maand een dienst gehouden wordt. Er is dan geen eigen voorganger. Het eeuwfeest wordt vanaf 14.00 uur gevierd met een receptie, gevolgd door een uitvoering van Doopsgezind, de musical, door Kees Posthumus en Juul Beerda. Deze musical vertelt het meeslepende liefdesverhaal van het sympathieke kerkenraadslid Menno en de mooie, jonge, onkerkelijke Geert. En passant wordt kennisgemaakt met de doopsgezinde traditie. In deze musical met een knipoog zijn tal van liedjes uit bekende musicals verwerkt. Na de musical is er een hapje en een drankje. Aansluitend vindt een korte viering plaats, met een feestelijke maaltijd tot slot. Oud-leden, oud-predikanten en hun partners en andere betrokkenen worden van harte uitgenodigd dit jubileum mee te vieren. Graag z.s.m. aanmelden via [email protected], of per post: Wladimirlaan 10 | 1404 bb Bussum www.dgbussum-naarden.doopsgezind.nl

inhoud

Het is druk in de tram. Ik zit ongegeneerd naar mensen te staren. Dat kan gemakkelijk, want iedereen is toch druk met zijn telefoon. Verderop staat een man met een ringbaardje en een mediterraan uiterlijk. Tussen zijn voeten staat een zwarte rugtas. Er komen gedachten bij me op die ik niet wil hebben. Die geen zin hebben ook. Als die tas ontploft, ontplof ik mee. Dikke pech, daar helpt geen ongegeneerd staren tegen. Angst is een slechte raadgever, ik weet het. En het is precies wat zij willen, zeggen de deskundigen. Dat wij bang zijn. Toch heb ik die gedachten. Ping. ‘Volgende halte: Koningsplein. Vergeet u niet uit te checken?’ Enigszins opgelucht, en vooral gegeneerd, stap ik uit. De tas is niet ontploft. Natuurlijk is de tas niet ontploft. Even later is ‘Parijs’ onderwerp van gesprek aan de koffietafel. Hoe zou het géén onderwerp van gesprek kunnen zijn? Een aanslag op het vrije woord, zegt de een. Dat je alles mág zeggen, wil nog niet zeggen dat je alles móet zeggen, reageert de ander. Gebrek aan gemeenschapszin, zo meent de derde. Er wordt gesuggereerd dat we een verklaring op moeten stellen. Er wordt een voorzichtig grapje geprobeerd. Er wordt over getwijfeld om naar de demonstratie te gaan. Wie weet tussen wat voor enge extremisten je daar loopt. Ik vraag me vooral af hoe ik om moet gaan met mensen in mijn directe omgeving die opeens met meningen aan komen zetten die me, laat ik het voorzichtig zeggen, verrassen. Thuis vanaf de bank volg ik de in allerijl georganiseerde bijeenkomsten. Ik hoor mooie en rake woorden van dichters en columnisten. Van burgemeesters die zeggen dat we iedere angst zullen overwinnen en dat we onze stem nog luider, nog luider, nog luider moeten laten horen. Haat en geweld, zegt de premier, mogen en zullen het nooit winnen van respect en verdraagzaamheid. En steeds klinkt dat ene refreintje: je suis Charlie. In Amsterdam laat de spreekstalmeester van dienst, die het geheel overigens presenteert alsof het een feestelijk evenement betreft, het de 18.000 aanwezigen ter afsluiting scanderen. Het is een wat gekunsteld slot, maar ik vind het toch indrukwekkend: de geluidsgolf die door de zee van mensen rolt en zoiets wil zeggen als ‘tot hier en niet verder’. Ik vraag me af hoe lang mensen Charlie zullen blijven. Dan pak ik de afstandsbediening en zap verder. Zou er ergens voetbal zijn?

Johan Tempelaar Coördinator communicatie ads [email protected]

5

8

12

17

Scherp zien

Interview met De Hokjesman

5

Dementie 8 Als je geliefde een vreemde wordt

Uit de comfortzone

12

Bruggen rappen

17

Groningen viert Sint Pannekoek

‘We are just human beings’

en verder… ingekomen 4 Commissie Joden-Christenen 10 interview Douwe van der Sluis WereldWerk 14 lichtjes in Tanzania boeken & bladen 18 uit de kast 20 Bram Busschers

mijnbouw als roofbouw 22 opinie – Jaap Schiere kort 23 Exodus: Gods and Kings 24 het recht van de sterkste

ingekomen

interview

ik geef om jou! In Museum Catherijneconvent Utrecht is tot 1 maart de expositie Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen te zien. ‘Heb je naaste lief als jezelf ’ is een populaire uitspraak. Afkomstig uit de bijbel, maar eigenlijk een universele leefregel. Hoe doen we dat eigenlijk: onze naasten liefhebben? Ik geef om jou! brengt de geschiedenis en de ontwikkeling van de naastenliefde in beeld en biedt inzicht in het veelomvattende begrip ‘caritas’, Latijn voor naastenliefde of liefdadigheid. Museum Catherijneconvent Utrecht Lange Nieuwstraat 38, Utrecht | www.catharijneconvent.nl Geopend dinsdag t/m vrijdag (10.00-17.00 uur) en zaterdag/ zondag (11.00-17.00 uur)

kribtogram

Doopsgezind NL december 2014 | januari 2015 Oplossingen Horizontaal 2 morse 4 appel 10 misthoorn 11 sopraan 12 Ee 13 netwerk 15 wortel 16 werkwijze 17 urn 18 ok 19 wervelwind 21 welp 22 paap 23 egelvis 25 Ko 26 tussen 27 aula 28 vezelrijk 29 Arke 30 bakbeest 31 toestand

Verticaal 1 oma 3 samenwerkingsverband 5 promotiewedstrijd 6 eerstehulppost 7 steentijd 8 tapijtkever 9 staalwol 11 spotje 14 kanovaren 20 delegeren 24 duurloop 25 kalebas

heid en leefklimaat. Bron van leven en delen wordt zo bron van verstikking en conflict. ‘Mijnbouw’ wordt ‘roofbouw’. De voorjaarsconferentie van Doopsgezind WereldWerk heeft als thema Mine, mine, mine. Van wie is de schepping? Van de ‘eerlijke’ vinder? Van ons allemaal? Van God? Van de hoogste bieder? Of van diegene met de sterkste arm? Welke rol kunnen wij spelen in dit vraagstuk, dat zo groot is dat het onze invloedssfeer te boven lijkt te gaan? En dat tegelijkertijd raakt aan onze dagelijkse keuzes. Inleider van de conferentie is Martine Vonk, inspirator, onderzoeker en adviseur op het gebied van duurzaamheid. In 2011 promoveerde ze op een onderzoek naar de omgang met het milieu bij onder meer de Amish. Ook staan er workshops op het programma, variërend van chocolade maken en guerilla gardening, tot thema’s als ‘klimaat en conflict’ en duurzaamheid in de gemeente. Verder een zondagse viering, avondsluiting, wandelen, zingen en alle gelegenheid voor ontmoeting en gesprek. Medewerking verlenen o.m. de Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling, Stichting Oikos en Kerk en Vrede. Tijd en plaats: zaterdag 7 maart 13.30 uur t/m zondag 8 maart op Dopersduin, Schoorl. Jongeren (16-30 jaar) en de groep 30+ beginnen op vrijdagavond 6 maart om 18.00 uur. Er is opvang voor de allerkleinsten (0-4 jaar) en een programma voor kinderen van 4-15 jaar. Prijzen: kinderen vanaf 4 jaar € 15,–; niet-werkende jongeren € 27,50; volwassenen naar draagkracht € 55,–, € 82,50 of € 97,50. Aanmelden en meer informatie: Daniëlle Stevens, [email protected]

Prijswinnaars > Driedaags b&b-arrangement in Dopersduin voor twee personen I. van Ginkel-van der Vegt uit Ridderkerk > Dopper Steel C. Kik-van Gils uit Blokker M. Bruin uit Steenwijk > Boekenbon t.w.v. € 10,– R. Boer Iwema uit Warnsveld Z. Polman uit IJhorst A. Haverkamp uit Bussum De winnaars hebben persoonlijk bericht ontvangen.

mine, mine, mine!

Voorjaarsconferentie Doopsgezind WereldWerk Dáár ligt het allemaal, haast voor het oprapen: hout, gewassen, water, olie, mineralen, metalen… Vaak niet te delven zonder schade toe te brengen aan mens, boom of dier. Hebzucht en jaloezie steken de kop op. Winstoogmerk en speculatie winnen het van medemenselijk-

op weg naar Pasen

De Hokjesman

Met Hooglied en Johannes

Kijk mee door de ogen van kunstenaars naar het Hooglied en de teksten van Johannes en kijk met nieuwe ogen naar het Paasverhaal, zing het hoogste lied, het Hooglied! Zing het liedje van verlangen en opstaan, van zoeken en (niet) vinden op weg naar Pasen. Verdiep je samen met anderen in Bijbelverhalen over de betekenis van Pasen en zing ter afwisseling samen liederen bij dit thema. Pasen, tijd voor iets nieuws, tijd om op te staan. Prijs: € 5,– voor de lunch en koffie/thee. Het studiemateriaal wordt gratis aangeboden. Datum & locatie: naar keuze zaterdag 7 maart in Den Haag: doopsgezinde kerk, Paleisstraat 8; of zaterdag 14 maart in Groningen: doopsgezinde kerk, Oude Boteringestraat 33. Tijd: 10.15-16.00 uur Opgave: bij secretaris Harry Schram harry912@tele2 | 035 541 78 40

>>

4

5 foto’s Stefan Heijendael

interview

Michael Schaap heeft als ‘De Hokjesman’ het beschrijven van gemeenschappen en hun uitsluiting tot kunst gemaakt. Als kind van joodse afkomst fascineert het onderwerp hem mateloos, al vanaf zijn jeugd. tekst Kalle Brüsewitz

W

Michael Schaap (1968) is programmamaker, cameraman en regisseur en maakte mede programma’s als Waskracht, Het Geluk van Nederland, Levy & Sadeghi, De Wereld Draait Door en De Hokjesman. In 2009 maakte hij de documentaire De Viagraman over de onzekerheden van de man en zijn roede, en in 2013, behalve De Hokjesman, de documentaire Achter de Dijk over een beruchte pedofiel in een hechte gemeenschap in Zeeland. Momenteel werkt hij met zijn compagnon Jurjen Blick aan een derde seizoen van De Hokjesman (www.vpro.nl/dehokjesman). Tegelijkertijd is Schaap bezig met andere filmplannen. Hij woont met zijn geliefde en twee kinderen in Amsterdam.

& Jan Willem Stenvers

Het voelt wat onwennig als we Sociëteit ‘De Kring’ aan het Leidseplein binnenlopen. De aanwezigen komen hier duidelijk vaker, wij nooit. Ze kijken even op van hun kaartspel en krant, door hun sigarettenrook heen, vanuit ‘de mooiste rookruimte van Amsterdam’. We vragen voorzichtig of Schaap aanwezig is. Hij is er nog niet, maar we mogen aan een tafel wachten. Zodra de Hokjesman binnenloopt, bestelt hij een drankje voor ons. Vervolgens begint hij met vragen stellen. ‘Wat maakt doopsgezinden doopsgezind?’ en: ‘Hoe komt het dat ze in Nederland liberaal zijn en in het buitenland zo streng?’ Nog voordat wij één vraag hebben gesteld waarschuwt hij meerdere keren: ‘Ik praat veel!’

Voor uw programma De Hokjesman komt u in veel verschillende gemeenschappen waarvan de leden u allemaal lijken te vertrouwen. Hoe doet u dat? ‘We doen eerst veel en lang research en daar doe ik ook zelf aan mee. Tegelijk ben ik oprecht geïnteresseerd. Die twee dingen helpen. Mensen krijgen daardoor het gevoel dat je ze serieus neemt en ze echt wilt leren kennen. Jur (Jurjen Blick, mederegisseur en editor, red.) en ik komen beiden van de filmacademie, we zijn verhalenvertellers. We willen mooie films maken, met een cinematografische beeldvoering en een rijke vertelling. De Hokjesman is geen journalistiek programma. We doen niet aan traditionele waarheidsvinding.’

Hoe gaat u om met gevoeligheden binnen een gemeenschap? ‘Voor ons hoeven niet per se alle heilige huisjes te worden omgetrapt. Sommige verhalen zijn voor de pers misschien relevant, maar voor ons niet. Bijvoorbeeld het coke-gebruik in Volendam. Dat zou het hoogste ter wereld zijn. Maar dat is én een cliché én niet waar; ook in Amsterdam en Eindhoven snuiven ze zich suf. Dus afgezien van het feit dat het nieuws over het vele gebruik

6

Scherp zien in het dorp gebaseerd bleek op selectief lezen van statistieken, was het ook niet relevant voor ons verhaal. Volendammers gaven na de uitzending aan dat ze blij waren dat we dat cliché niet van stal hadden gehaald. Bij de uitzending over de Molukkers is een scène over de zogenaamde ‘belofte op terugkeer’ gesneuveld in de montage. Die toezegging is nooit echt gedaan door de Nederlandse regering, maar de mythe blijft. Dat ligt extreem gevoelig. We hebben die mythe niet doorgeprikt, we zijn geen mythbusters. We laten de mensen en hun verhalen in hun waarde. Het gaat om hún waarheid. Al zit er voor de goede verstaander genoeg vrijzinnigheid verstopt in onze voice-over.’

Hoe komt het dat een programma als De Hokjesman zo goed bij u past? ‘Ik ben mijn hele leven al gefascineerd door thema’s als in- en uitsluiting. De warme geborgenheid van een gemeenschap, versus de gevaren van superioriteitsgevoelens: onze club is de beste! Laten we die anderen – inmiddels gedegradeerd tot insecten – een kopje kleiner maken! De geschiedenis van mijn familie is deels debet aan die fascinatie. Ik ben van joodse komaf en geboren in 1968, dus maar 23 jaar na de oorlog. In mijn familie speelde dat zeer. Er was veel verdriet. Als kind had ik daar last van, ook omdat ik mij schuldig voelde dat mijn naaste familie het had overleefd, mede doordat mijn grootvader een notabele was en goede contacten had buiten de joodse gemeenschap. Hij was een intellectueel die alles documenteerde: alle documenten, sterren en plattegronden van kampen – als bewijsmateriaal voor de misdaden

van de oorlog. Dat zat allemaal in een grote koffer die ik als kind eindeloos overhoop heb gehaald. Mijn zusje en ik waren zo ongeveer de enige joodse kinderen op school. Blijkbaar was dat zo bijzonder dat de biebmoeder tot tweemaal toe in de klas luid aan mij kwam vragen of ik wist waar de boekjes over Israël waren gebleven. Maar mensen maken dit onderscheid nog steeds. De vpro heeft een paar subtiel antisemitisch getoonzette brieven gekregen over het programma, in casu mijn persoon. Het was verkapt, maar het kwam er op neer dat de briefschrijvers vonden dat ik me als jood niet mocht bemoeien met de Nederlandse volksaard. Begrijp me niet verkeerd: er is geen groeiend antisemitisme in Nederland. Het is er altijd al geweest. Op deze manier is mijn achtergrond mede de voedingsbodem geweest voor De Hokjesman. Toch zou ik niet snel een aflevering maken over de joodse gemeenschap. Niet alleen omdat ik weinig nieuws zal ontdekken denk ik, maar ook omdat je die vermaledijde oorlog er gratis bij krijgt. Daar kan ik niet zo goed meer tegen, to put it mildly. Die oorlog is als een gifbeker voor mij. Mijn vrouw heeft mij verboden er nog over te lezen. Mijn boeken over de oorlog staan op een ‘gifplank’. Ik koop namelijk wel boeken over de oorlog, en die zet ik daar op. Maar ik vermijd het onderwerp liever. ‘In de uitzending over de Molukkers kon ik het thema niet helemaal vermijden, omdat die zich afspeelt in het voormalige SS-kamp Vught. Daar heeft mijn vader in de oorlog gevangen gezeten en ik was er als kind al een aantal keren geweest. In de barak waar mijn vader had

gezeten woonden Molukkers. Dat maakte een diepe indruk op me. En ze wonen er nog steeds. Ik moest daar iets mee doen. In het herinneringscentrum van Kamp Vught lag een pas onlangs ontdekt en gepubliceerd dagboek te koop, een rauw en naar verluid zeer bijzonder getuigenverslag van de ondergang van de joden in Nederland*. Er zijn maar héél weinig van dat soort dagboekverslagen bewaard gebleven. Ik móest het hebben. Het staat op mijn gifplank en ik stond er deze week nog mee in mijn handen. De verleiding is groot, maar ik weet dat ik het niet moet lezen. Dan ben ik dagen ziek.’

‘Ik mocht me als jood niet bemoeien met de Nederlandse volksaard’ Als u er echt ziek van wordt, hoe kijkt u dan naar racisme en anti-semitisme in de huidige maatschappij? Dat moet u pijn doen. ‘Het lastige is dat buitensluiting en racisme vaak subtiel gaan. Kleine speldenprikken uitdelen, steeds even iemand wijzen op z’n achtergrond, ook al is het lollig bedoeld: dat is héél onaangenaam. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk te begrijpen als je niet zelf stelselmatig bent buitengesloten, of niet behoort tot een minderheid. Het gaat erom dat je linksom of rechtsom altijd herinnerd wordt aan je afkomst. Als ik in een kroeg afreken wordt er soms, quasi-grappig, gerefereerd aan joden en geld. Het raakt me niet, maar ik ben er wel gevoelig voor. Ook helpt het me de dingen scherp te zien – een handige eigenschap voor een filmer.’ << * Alles ging aan flarden, door Klaartje de Zwarte-Walvisch

7

column

Als je geliefde een vreemde wordt

Mijn vader kreeg in de laatste periode van zijn leven te maken met dementie. Hij besefte niet goed dat hij aan het veranderen was en niet eerder vertoond gedrag liet zien. tekst Ruud Mulder – achtergrondfoto Depositphotos

Van een vriendelijke man werd hij een kribbige, starre persoon die steeds moeilijker kon omgaan met afwijkingen van het bekende leefpatroon. Vooral voor mijn moeder was dat ingrijpend: ‘Ik ben met een totaal andere man getrouwd - dat valt niet mee hoor’, vertrouwde zij ons, haar kinderen, toe. Zij leed daaronder. Het woord ‘dement’ komt uit het Latijn. Het wil letterlijk zeggen dat iemand ‘zonder mens’ is. En ’mens’ in het Latijn betekent: verstand, geest, denkvermogen. Als mensen gaan dementeren, functioneren verstand en denken steeds minder goed. Vooral ouderen worden dement, maar soms sluipt de ziekte binnen als iemand nog maar in de vijftig is. Het is een onomkeerbaar proces van mentale achteruitgang dat begint met vergeetachtigheid, en kan voortschrijden tot omvattend begrips- en geheugenverlies. De spraak gaat achteruit, verwarring en desoriëntatie eisen hun tol, en ook de lichamelijke conditie wordt aangetast. Uiteindelijk is permanente zorg nodig. Gemiddeld duurt de ziekte ongeveer zeven jaar. Ruud Mulder is geestelijk verzorger in ziekenhuis Tergooi, Hilversum/ Blaricum

8

Sommigen noemen dementie de epidemie van de 21e eeuw. We worden alsmaar ouder, onder meer door de ontwikkelingen op medisch-technisch gebied. Mooi, maar dat betekent ook dat er meer chronisch zieken zullen

komen zoals mensen met dementie. Men schat dat het in 2050 om zo’n half miljoen Nederlanders zal gaan. Dementie is heel ingrijpend. Als niet alleen een vriend tot een vreemde wordt, maar je eigen man, vrouw, vader of moeder steeds verder wegglijdt, doet dat veel met alle betrokkenen. Ook de patiënt(e) zelf lijdt er onder, zeker in de eerste fase. Mijn vader kon er nauwelijks over spreken, maar hij had last van de onzekerheid die zijn beginnende dementie met zich meebracht. Wij voelden zijn moeite met het verlies van controle. Ook moesten mijn kinderen opa maar niet meer vragen naar zijn oorlogservaringen: hij was bang dat hij daardoor nog verder uit balans zou raken. In het ziekenhuis waar ik als geestelijk verzorger werk, kom ik geregeld demente patiënten tegen bij wie het verlies van de autonomie haakt aan de vroegere angst van de gevangenschap in het jappenkamp, of aan andere heftige oorlogservaringen. Wat wij als geestelijk verzorgers demente patiënten proberen te bieden, is misschien wel vooral veiligheid. Wij doen dat door bij de kennismaking de patiënt bij de naam te noemen en aan te kijken, onszelf duidelijk voor te stellen, een hand vast te houden en af te tasten wat in een gesprek nog mogelijk is. Het kortetermijngeheugen is aangetast, maar over hun vroegere leven kunnen patiënten soms wel degelijk vertellen. Als geloof en kerkelijkheid een rol spelen, kunnen patiënten die verward zijn ineens

een bekend lied meezingen. Of hardop het Onze Vader meebidden, tot tranen toe bewogen. Ik heb gemerkt dat dit vertrouwde ritueel ontroert en houvast biedt. Soms loop ik zelf na zo’n ontmoeting met tranen in mijn ogen terug naar mijn kamer. Wij zijn er attent op niet in discussie te gaan of de ander te verbeteren, want die reactie vergroot alleen maar het gevoel van onveiligheid. Een valkuil is ook dat demente mensen als kind worden behandeld. Respect voor wie iemand is en het scheppen van een veilige ruimte, zijn van groot belang.

Men schat dat in 2050 zo’n half miljoen Nederlanders aan dementie zullen lijden

Aandacht voor de familie van deze patiënten hoort er voor ons als geestelijk verzorgers ook bij. Als je geliefde een vreemde wordt en jou niet meer herkent, is dat voor de naasten pijnlijk, al hoeft er voor de betrokkene zelf geen sprake te zijn van lijden. Oog en oor voor de gevoelens van de naasten vinden wij belangrijk. Onmacht, vervreemding, pijn, verdriet, verlies, maar ook schaamte, onbegrip en boosheid: van alles speelt mee. Erkenning daarvan geeft soms nieuwe ruimte om met die geliefde ander om te gaan. En dan pas kunnen we zeggen dat we in onze samenleving, waarin vaak alleen succes en autonomie tellen, ook kunnen leren van mensen die kwetsbaar zijn. Ik hoop dat demente mensen vooral medemensen ontmoeten die niet weglopen, maar goede zorg verlenen, oog hebben voor hun behoeften, vertrouwd zijn en in liefde veiligheid bieden. <<

9

interview

Zelfreflectie tekst Jan Willem Stenvers

‘Het is belangrijk om te investeren in de relatie tussen joden en christenen, juist nu. Dat komt onze visie op de joden en het debat over Israël ander meer begrijpen, komen tot nieuwe inzichten ten goede.’ Dat zegt Douwe van der Sluis, Israël-kenner en lid van de doopsgezinde Commissie inzake Joden en Christenen. Als theologiestudent in de jaren zestig maakte hij een omslag in christendom en samenleving mee. Het bewustzijn over hoe gesproken en gedacht werd over joden, nam toe. Joden kregen binnen het christelijk denken en de samenleving als geheel een nieuwe, positievere plaats. Die omslag intrigeerde hem. Hij verdiepte zich in de joodse traditie en woonde bijna twintig jaar in Israël. Zo zag hij hoe de relatie tussen de twee religies na de holocaust verbeterde. Van der Sluis organiseerde ontmoetingen tussen Palestijnse en joodse jongeren, en studieseminars naar Jeruzalem. Dat alles om nuance in het debat aan te brengen en ervoor te zorgen dat men ‘de ander’ leerde kennen. Tot zijn grote verdriet ziet hij nu hoe de verworvenheden voor een groot deel weggeëbd zijn. ‘We zitten vast aan ingekankerde patronen en hebben dat niet door’, zegt hij tijdens het interview. Het gaat hem aan het hart. Met de Commissie inzake Joden en Christenen probeert hij iets van de vroegere zelfreflectie terug te laten keren.

Relatie herstellen Van der Sluis: ‘Wij willen mensen laten kijken naar verhalen en een traditie, die enerzijds anders, maar anderzijds ook herkenbaar zijn. Zo gaan mensen de

10

en tot zelfreflectie. Dat laatste vind ik het belangrijkste, want helaas is na duizenden jaren nog steeds een ommekeer nodig, en dat is lastig. Wij vinden dat kennis van die andere traditie, die parallel loopt met de onze, een belangrijk vehikel kan zijn om iets in de relatie te herstellen. Het opdoen van die kennis stimuleren we, bijvoorbeeld door het boekje van Dodo van Uden Weg van de Tora * dat net is uitgebracht.’ Het baart Van der Sluis zorgen dat men zich opnieuw bewust of onbewust afzet tegen het jodendom. ‘In de theologie, in het moderne geloof en in preken komt het evidente zich afzetten tegen het jodendom niet zoveel meer voor. Daardoor ziet men het probleem niet. Maar ondertussen generaliseren we wel vaak ‘de joden’. Er wordt gesproken over ‘de joodse lobby’; er wordt gezegd: ‘Joden zijn nou eenmaal zo’, en er wordt op bepaalde manieren over Farizeeën gepraat. Het zijn kleine dingen, maar ze keren wel steeds terug. Een voorbeeld is het kerstverhaal, waarbij Christus wordt geboren in een duistere wereld en licht en vrede brengt. Dat is een prachtig verhaal, maar als je het een beetje historiseert is die duistere wereld zo weer de joodse wereld.’ Dat zich afzetten is een gevolg van de eeuwenoude wrange relatie tussen christenen en joden, aldus Van der Sluis. ‘Joden en christenen gebruiken deels dezelfde geschriften en hebben dus een gemeenschappelijke

* zie pagina 23

‘Veel mensen kiezen de kant van het slachtoffer en kijken niet naar de motieven van de vermeende daders’ erfenis. Alleen is de erflater nog niet dood.’ Volgens de Israël-kenner was dit er de oorzaak van dat christenen zichzelf altijd definieerden tegenover of ten koste van joden. ‘Men vond zichzelf het nieuwe Israël, maar wat moest er dan gebeuren met het oude Israël? Men dacht dat, als Israël maar zou zijn zoals christenen het invulden – en dus niet zoals het in werkelijkheid bestond – de messias zou terugkeren. In tweeduizend jaar tijd heeft dat geleid tot een anti-judaïstische theologie en praktijk, die in de twintigste eeuw een absoluut zwart dieptepunt heeft bereikt.’

Nuances De politiek van de staat Israël maakt het tegenwoordig lastiger om ons bewust te blijven van hoe wij met het jodendom omgaan en -gingen, legt Van der Sluis uit. ‘Naar jezelf kijken, terwijl de ander minstens even slecht blijkt, vinden mensen lastig. De handelswijze van Israël en de emoties die daardoor worden opgewekt, rijmen niet met het ‘andere beeld’ van het jodendom.’ Dat er meer bekend wordt over het lot van de Palestijnen en men daardoor meer sympathie voor ze krijgt, is prima, vindt Van der Sluis. ‘Men is nu eenmaal geneigd de kant van het slachtoffer te kiezen en dat is een goede eigenschap.’ Maar we moeten wel uitkijken, zegt hij. ‘Betekent dat dat we daarom moeten terugkeren naar een anti-judaïstische samenleving? En de joodse traditie in zijn geheel uit het oog moeten verliezen?’ Een veel gehoorde kreet is: “Dat ik Israël veroordeel maakt mij toch niet gelijk een antisemiet?” ‘Nee’, zegt Van der Sluis, ‘dat hoeft ook helemaal niet. Maar tegelijkertijd ontwijken veel mensen daarmee wel de nuances die nodig zijn in het debat. Ze kiezen de kant van het slachtoffer en kijken niet naar de motieven van

de vermeende daders. Ze ontwijken zo het grijze en smerige gebied in de conflictsituatie.’ En dat is precies het probleem wat Van der Sluis probeert duidelijk te maken: het veroordelen gaat te makkelijk. ‘De negatieve beeldvorming die gevoed is en nog steeds gevoed wordt door eeuwenlange anti-joodse oordelen en vooroordelen, bepalen ook nu nog de manier waarop we over joden denken en spreken. Voortdurende reflectie blijft absoluut noodzakelijk.’

‘Voortdurende reflectie blijft absoluut noodzakelijk’ ‘Afgelopen zomer was er in Amsterdam een demonstratie waar geroepen werd: fuck Israël, fuck de talmoed, fuck het zionisme. Van mij mag je ‘fuck Israël’ en ‘fuck het zionisme’ zeggen. Dan heb je kritiek op een politiek en een ideologie. Maar ‘fuck de talmoed’ betekent net zoveel als ‘fuck de joden’, ofwel het afwijzen van een heel geloof en een grote groep mensen. Als commissie hebben wij daarop gereageerd met een artikel. Wat we kunnen doen is niet veel, maar we doen ons best. Noem het maar een luis in de pels in die wrange relatie.’ << Douwe van der Sluis is doopsgezind proponent en werkte onder meer aan de Hogeschool Holland, als docent Bijbelwetenschappen en Judaïca. Naast Van der Sluis zijn Dodo van Uden, Ruth Hoogewoud-Verschoor, Afke Maas-Smilde, Joahnnes van der Meer, Ruth Winsemius-Oosterbaan en Tea Rienksma lid van de Commissie inzake Joden en Christenen.

11

Sint Pannekoek

Uit de comfortzone

M * De stadswandeling door Groningen onder leiding van een ex-dakloze voert niet langs de toeristische plekken in de stad, maar brengt je naar de rafelranden van de stad en laat je kennismaken met het leven van een dakloze of verslaafde stadsgenoot. Google maar eens ‘Gewoon een kop koffie’ via Social Labs Groningen.

12

De nieuwe nationale feestdag Sint Pannekoek op 29 november was mij totaal ontgaan. Het bleek een gemiste kans om heerlijke pannenkoeken te eten, klaargemaakt op het plein voor de vermaning in Groningen. Social labs tekst Tea G. Rienksma – foto’s Jacob Kikkert Maar bovenal was het een gemiste kans om de anonimiteit van de grote stad voor even te doorbreken en een ongedwongen praatje te maken met medestadsbewoners. Een nieuwe nationale feestdag, ooit verzonnen door de bekende striptekenaar Jan Kruis van Jan, Jans en de kinderen. Toen kleindochter Catootje van de strip zin had in pannenkoeken, bedacht haar opa een nieuwe Rotterdamse feestdag op 29 november waarop massaal pannenkoeken gegeten zouden worden. Inmiddels is Sint Pannekoek het land overgewaaid en uitgegroeid tot een voorbeeld van zo’n ongeplande, spontane sociale actie die mensen met heel verschillende achtergronden en levenssituaties met elkaar in contact brengt.

gesteld pannenkoeken te bakken en die op het plein voor de kerk aan te bieden. Dat werd meteen enthousiast opgepakt. Het was niet zo ingewikkeld en het kostte weinig geld. Een en ander was afhankelijk van het weer, dus het was allemaal tamelijk last minute werk. We hebben flyers gemaakt voor de groep dak- en thuislozen die altijd naar de Doperse Dis komen en hen expliciet uitgenodigd. Ook nodigden we toevallige voorbijgangers uit om een pannenkoek te komen eten. Ons idee was om mensen die elkaar normaal niet tegenkomen met elkaar in contact te brengen. Dat is wel zo'n beetje gelukt, lijkt me. We hebben ongeveer vierhonderd pannenkoeken gebakken!’

Last minute

Ludiek

Pijke Vossestein, lid van de doopsgezinde gemeente in Groningen, leek het een goede actie. Hij kreeg de doopsgezinde gemeente mee in het bakken en uitdelen van pannenkoeken. Pijke is ook initiatiefnemer van de Doperse Dis, die nu al voor het derde jaar succesvol draait. Iedere maand kookt hij met hulp van circa twintig vrijwilligers uit de doopsgezinde gemeente – in leeftijd variërend van 20 tot 80 – een maaltijd voor circa zestig dak- en thuislozen in de stad Groningen. Pijke: ‘Via Facebook zag ik dat ook in Groningen mensen elkaar opriepen pannenkoeken voor elkaar te bakken op 29 november. Het initiatief hiertoe komt van een groep die zich verenigd heeft in Social Labs Groningen. Deze mensen organiseren bijvoorbeeld stadswandelingen door ex-daklozen.* Ik heb de doopsgezinde gemeente voor-

Er waren die zaterdag ook andere initiatieven in de stad, maar de doopsgezinde gemeente was de enige kerkelijke gemeente die betrokken was. Pijke: ‘Wij hebben het voordeel dat we kerk in de binnenstad zijn en bekend bij de dak- en thuislozen.’ Jacob Kikkert, een van de predikanten van de dg Groningen, hielp mee met het uitdelen van pannenkoeken aan voorbijgangers. Jacob: ‘Het is niet zo dat vreemden nu direct vrienden zullen worden. Maar het viel me wel op dat het aanbieden van een pannenkoek vooral vriendelijkheid opleverde en soms een praatje. Even was er contact tussen mensen die elkaar niet kennen, niet opzoeken, niet tegenkomen. Een ludieke manier om mensen uit hun zogeheten comfortzone te halen. Dat geldt zowel voor ons als gemeenteleden, als voor de voorbijgangers en de dak- en thuislozen.’

Het lijkt erop dat de toekomst is aan dit soort laagdrempelige, spontane initiatieven waarbij mensen met elkaar ergens de schouders onder zetten. Geen door de regering afgedwongen en geplande activiteiten in het kader van de participatiesamenleving, maar een individueel initiatief van iemand met een goed idee en voldoende pit om dat ten uitvoer te brengen. De sociale media zijn hierbij van groot belang. Ze zijn de verbindingsschakels tussen de initiatiefnemers en de deelnemers en medewerkers. Pijke Vossestein kwam via Facebook in contact met de groep Social Labs Groningen die iets van plan was rond Sint Pannekoek. De groep is een initiatief van stadsbewoners die zich ten doel stellen door middel van allerlei initiatieven Groningen mooier, liever en socialer te maken. Iedereen die wat wil doen ten bate van de Groninger samenleving kan zich aansluiten. Er wordt gecommuniceerd via blogs. De Social Labs beweging bestaat al meer dan twintig jaar. Initiatiefnemer is de Brit Zaid Hassan met zijn boek The Social Labs Revolution: A new approach to solving our most complex challenges. Hij pleit voor een spontane en vooral experimentele aanpak van maatschappelijke problemen door mensen die zich betrokken voelen bij zaken als duurzaamheid, gezonde voeding, het slechten van maatschappelijke tegenstellingen, het aanpakken van de kloof tussen arm en rijk, enzovoort.

Het lijkt erop dat de toekomst is aan dit soort laagdrempelige, spontane initiatieven krijg je de kans je beelden en soms vooroordelen bij te stellen. Een vreemde kan dan net ietsje minder vreemd worden – ja, kan iemand worden die je misschien groet of iemand met wie je een praatje maakt. En wie weet wordt hij of zij een nieuwe vriend? Dit jaar zal ik beter opletten wanneer het Sint Pannekoek is. << advertentie

Pasen & Meivakantie op Dopersduin Schoorl 3 april t/m 6 april 2015 • 2 mei t/m 8 mei 2015 Bloemknoppen barsten van kleur, vogels zingen de zon toe, en op Dopersduin zindert het van het leven tijdens de lente! Kindervoetjes rennen over de paadjes, stemmen van jong en oud voegen zich vol vreugde samen, de frisse lentelucht laat ieders bloed sneller stromen. Dopersduin in de lente is gewoon een feestje, voor iedereen! Wees welkom! Minimale prijzen volpension € 56,- (leeftijd 4 t/m 12 jaar) € 75 (leeftijd 13-16 jaar) € 140,- (vanaf 17 jaar)

Neem contact op via e-mail [email protected] of per telefoon 072-5091274

Nieuwe vriend? Nu ik er op let zie ik overal om mij heen ontwikkelingen waarbij mensen activiteiten organiseren, vaak op lokaalof buurtniveau. Samen iets gaan doen of iets ontwikkelen, waardoor nieuwe verbindingen ontstaan en je mensen tegenkomt die je anders nooit zou ontmoeten. Daardoor

13

Doopsgezind WereldWerk in Tanzania

Lichtjes

tekst & foto’s Els de Quant

‘En op dat moment besef ik dat we over elkaar moeten waken en elkaar op handen moeten dragen, om te voorkomen dat we onze voet stoten aan de stenen op onze levensweg. Dan zullen we veilig zijn omdat we U naast ons weten en iets ervaren Doopsgezinde Vrouwenzendingshulp dat wij bezoeken van Uw kracht die alles trotseert.’

Shirati is bouwgrond beschikbaar. Het idee is om het verblijf semi-zelfstandig te laten zijn met een eigen bestuur, onder toezicht van de kmt. Zo zijn wij op weg om hen te helpen die ons nodig hebben, de verdrukten en armen. Van hen leren wij wat liefde is. <<

en waar nodig stimuleren en adviseren.

Voor een aantal projecten in Tanzania is een wensenlijst samengesteld, zie www.dgwereldwerk.nl

Onderwijs

Aidswezen met hun verzorgers.

14

Deze zinnen komen uit een bewerking van psalm 91. Over het geheel genomen gaat het goed met alle projecten van WereldWerk in Tanzania. Er zijn wel flinke stenen op onze weg waar we overheen moeten stappen, en valkuilen die we moeten zien te mijden. Problemen ook als corruptie, een andere volksaard en een andere cultuur, waarin Nederland zich onderscheidt van Tanzania. Desalniettemin kunnen we zo hier en daar een klein lichtje zijn in de wereld van armoede en ellende. Er zijn in Tanzania particuliere projecten en projecten van WereldWerk. De twee particuliere projecten zijn van een doopsgezinde zuster, en richten zich op verschillende wijze op gehandicapten. Ook daar proberen we te helpen. Daarnaast is er nog een microkrediet-project van de

WereldWerk heeft als eerste speerpunt in haar beleid onderwijs. Wij helpen al vele jaren een kleine tweehonderd aidswezen die in (gast)families wonen. WereldWerk zorgt voor het schoolgeld. Ook het adoptieprogramma met zo’n 28 kinderen is een voorbeeld van steun aan gemarginaliseerde kinderen: van het adoptiegeld kunnen zij naar school. En het Scholarship-programma maakt vervolgopleidingen mogelijk, met name na de middelbare school. Binnen dit programma wordt voorrang gegeven aan verpleegkundig- en medisch studenten. Ook de kleintjes worden niet vergeten: zij kunnen naar de Zappe kleuterschool. Ieder jaar betaalt WereldWerk 24 ‘vrijplaatsen’ voor kinderen uit de meest kansarme gezinnen. En in 2014 zijn wij, samen met onze Duitse en Canadese zusters en broeders, begonnen met het bouwen van een Middelbare Technische School. Meisjes en jongens die daar hun diploma hebben gehaald zijn vaklui en zullen zeker werk kunnen vinden. Gereedschap wordt (ook) in Nederland verzameld, met name bij Gered Gereedschap. WereldWerk verscheept alles.

Gezondheidszorg Gezondheidszorg is het tweede speerpunt van ons beleid. WereldWerk helpt het ziekenhuis in Shirati in het Rorya district nu zo’n negen jaar. Komend jaar gaat er weer een grote industriële wasmachine naar toe. De tweede – er is te veel was voor één machine. WereldWerk heeft ook veel geïnvesteerd in de bouw van een Health Centre met een grote thuiszorgorganisatie. Dat is Bethsaida, in het Musoma district, waar jaarlijks zo’n 13.000 patiënten worden behandeld. De thuiszorg werkt als onze ouderwetse wijkverpleging: je komt in een gezin voor één zieke,

maar neemt direct het hele gezin ‘mee’. Bethsaida probeert zich van andere ziekenhuizen te onderscheiden door toegewijde en liefdevolle zorg te leveren. En dat valt op: in Bethsaida wordt niet geschreeuwd en geslagen. Bethsaida krijgt veel steun uit de doopsgezinde broederschap en daarbuiten. Daar is men dankbaar voor.

Kinderdagverblijf Tot slot is WereldWerk samen met de kmt, de doopsgezinde kerk ter plaatse, gestart met de bouw van een kinderdagverblijf naar voorbeeld uit Zuid-Amerika. Ouders kunnen hun kinderen overdag hier brengen en zelf gaan werken. Zo kunnen ze beter voor hun kinderen zorgen en komt het onderwijs later niet in de knel. In

bestuurstafel In Doopsgezind NL van oktober vorig jaar schreven we onder de titel ‘Kerk moet wijken’ over de Mkonzo Mennonite Church in de stad Dodoma in Tanzania. Die kerk moest worden afgebroken vanwege de verbreding van de Iringa Road. De Tanzaniaanse Mennonite Church heeft een stuk grond gekocht aan de overkant van de weg, en stenen voor de nieuwbouw. Maar er was helaas geen geld

met de klok mee Bethsaida, afdeling voor moeder- en kindzorg. De technische school: het eerste gebouw is bijna klaar. Zappe kleuterschool: de kinderen krijgen zoveel pap als ze willen. Maar dat is vaak hun enige maaltijd.

reisverslag

Brazilië en Paraguay Van 20 september tot 12 oktober 2014 hebben Sjoukje Wethmar, Roel Meihuizen, Cees Maliepaard en vier vrijwilligers uit Duitsland en Zwitserland een reis door Brazilië en Paraguay gemaakt. Zij bezochten de adoptieprojecten en enkele andere projecten van de Mennonieten aldaar, die door de Internationale Mennonitische Organisation (imo) en Doopsgezind WereldWerk worden ondersteund. Zie voor het reisverslag www.dgwereldwerk.nl

meer om de nieuwe kerk af te bouwen en er een dak op te plaatsen. Dankzij de inzet van de leden van de doopsgezinde gemeenten Giethoorn en Blokzijl, en de ‘verdubbelaar’ van Doopsgezind WereldWerk, kwam het benodigde geld voor de afbouw snel bij elkaar. De brief waarin pastor Zacharia S. Musongo beide Nederlandse gemeenten bedankt, wordt besloten met de woorden van psalm 133:1-3.

Een pelgrimslied van David. Hoe goed is het, hoe heerlijk als broeders bijeen te wonen. Goed als olie op het hoofd die neervalt op de baard, de baard van Aäron, en neervalt op de hals van zijn gewaad, als de dauw van de Hermmon die neervalt op de bergen van Sion. Daar geeft de Eeuwige zijn zegen: leven voor altijd.

15

the hard way

We’re not Hamas or Abbas, we are just human beings and bas

Ontwerp & tekst

Bruggen rappen Een Palestijnse en een Israëlische rapper die samen muziek maken, optreden en rappen over vrede. Saz (Palestijn) en Sagol 59 (Israëlisch) vinden dat niet meer dan vanzelfsprekend, al kiezen ze daarmee voor ‘the hard way’. tekst Jan Willem Stenvers – foto Jaap Reedijk

Print & druk

Alle grafische diensten onder één dak perfect voor u uitgevoerd!

Reclame & sign Online media

Het Spijk 4 Postbus 29 8320 AA URK 0527-689168 [email protected] @gbugrafisch

www.gbu.nl advertenties GBU_adv Doopsgezind NL_195x131.indd 1

18-03-14 08:48

Donatus ver zekert vert ro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te ver-

Saz en Sagol 59 traden in september samen op tijdens MasterPeace in Concert in de Ziggo Dome in Amsterdam. Tijdens dit concert bracht de internationale vredesbeweging MasterPeace artiesten uit conflictgebieden op het podium bij elkaar, om op te roepen tot dialoog en het terugdringen van (gewapende) conflicten. Een paar dagen voor het concert ontmoeten we Saz en Sagol in Hilversum. In de repetitieruimte van het Metropole Orkest is het een in en uitlopen van muzikanten uit de hele wereld. Er wordt gelachen, gedronken, gegeten en muziek gemaakt. Saz: ‘Het feit dat we met de ‘vijand’ samenwerken kan het perspectief van velen veranderen. Niet veel mensen denken of weten dat dat mogelijk is.’

trouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

w w w .donat us.nl t el. 073 - 5221700

Met andere artiesten samenwerken is voor beiden een tweede natuur. Sagol: ‘Ik ken Saz al tien jaar. Voor ons is deze samenwerking niet bijzonder. Wel voor het publiek: dat ziet een Palestijn en een Israëliër samen optreden. Wellicht geeft dat hoop en inspiratie voor een oplossing van sommige problemen.’ Saz: ‘Vanaf dag één dat ik muziek maak, doe ik dat met anderen. Joods, christelijk, wit of zwart, het kan allemaal, zo lang ik het met ze kan vinden. Als Sagol geen goed mens en musicus was, zou ik hier niet samen met hem zijn.’ Volgens Saz is hij niet de enige die op deze manier denkt, en is vrede in het land van Sagol en hem daarom mogelijk. ‘De meeste mensen willen een normaal

leven. Ze worden niet wakker met de gedachte: ik wil vandaag een jood of moslim doden.’ Daar waar ze kunnen, gebruiken Saz en Sagol hun status en bekendheid om conflicten te beslechten. Sagol spreekt zich uit in zijn muziek, schrijft opiniestukken en maakte in 2001 het eerste Hebreeuws-Arabische rapnummer ooit. ‘Ik neem mezelf niet al te serieus, ik doe wat ik moet doen. In dit soort conflicten word je gedwongen een kant te kiezen. Ik heb de kant van vrede en gesprek gekozen.’ Saz: ‘Het is makkelijk voor mij om liedjes over haat te maken, maar moeilijk om dat over liefde en vrede te doen. Ik kies bewust voor ‘the hard way’, maar ik zie dat niet als controversieel. Ik ben een Palestijn en heb al jarenlang met haat en vooroordelen te maken. Ik wil iets doen voor mijn volk, de Palestijnen, en niet tegen anderen.’ Ondanks het positivisme over mooie samenwerking en muziek over vrede, viert haat nog steeds hoogtij in Israël en Palestina, vertelt Sagol. ‘Je wilt niet weten wat de jeugd over ons leert op Palestijnse scholen. Helaas is het in Israël niet veel anders… We leren om elkaar te haten, terwijl we aan het eind van de dag nog steeds in hetzelfde land wonen.’ Toch is er ook hunkering naar een ommekeer, vertelt Saz, vooral onder de jongere generatie. ‘Ze hebben er genoeg van. Er is een populaire uitspraak onder jongeren: We’re not Hamas or Abbas, we are just human beings and bas.’* <<

* We zijn niet Hamas of Abbas, we zijn gewoon mensen, bas [zo is het]

17

boeken & bladen

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, [email protected]

IMPACT IM IM MPACT T PACT ACT IM IMPA ACT T IMPACT Jezus. AC C CT PAC AC C IMPACT IM IMPA ACT CIMPACT ACT CT John Ortberg

tonele voert, en werkelijk nog geen alinea kan schrijven zonder er de een of andere deskundige bij aan te halen. Discovery-documentaire omdat de voice-over steeds in herhaling valt, er voortdurend geheimzinnige insinuaties zijn, en omdat de informatie voor een leek op het eerste gezicht best aardig lijkt. Als het echter je vakgebied is weet je wel beter en kun je niet anders dan alle ongenuanceerde zwart-wit stellingen knarsetandend verduren. Zowel informatie als schrijfstijl zijn zo christelijk-Amerikaans dat het in Nederlandse vrijzinnige ogen bijna lachwekkend overkomt, ware het niet dat de passie en overtuiging van de bladzijden spatten als ware het een spirituele peptalk van jewelste. En dat is eerder irritant dan lachwekkend. Dat de impact van Jezus op onze beschaving ongekend groot en verrassend divers is, staat voor mij buiten kijf. Dat het fantastisch is dat daar eens een boek over geschreven wordt, daar ben ik het helemaal mee eens. Maar dan liefst een goed boek, van het niveau van Achterhuis bijvoorbeeld. Dat verdient het onderwerp. Dat verdient u, lezer. Dit boek van John Ortberg maakt dat helaas niet waar. Ik zou het oprecht niemand aanraden.

gnifiek werk.’ – Dallas Willard, auteur van Divine Conspiracy.

rend geschreven. Dit boek overweldigt de lezer en wijst op de van Jezus op onze geschiedenis en cultuur. John Ortberg laat r bestaan dat Jezus niet zomaar een man was en bevestigt dat van God lichamelijk aanwezig was.’ – Tony Campolo, Eastern

GEEN MENS HEEFT DE WERELD ZO INGRIJPEND VERANDERD

w boekenplank voor dit boek. Maak plaats in uw hart voor deze Lucado, voorganger en auteur

IMPACT Jezus.

IMPAC IMPA IM IMP PAAACT ACCT C IMPA ACTT AC ACT IMPACT IMPACT IMPA MPACT IMPACT MPACTT ACT C IIM IM I IMPA M A IMPACT M IMPACTIMP CT PACT ACT

ood aan het kruis zag het ernaar uit dat zijn korte leven niet veel aten in de geschiedenis. Hij was slechts drie jaar actief geweest er beperkt gebied en van al zijn woorden had Hij zelf niets op riendengroep had zich angstig en verslagen teruggetrokken en teeds kleiner geworden. ersoon die alles veranderde. Zijn impact op onze beschaving is leven en leer hebben diepe sporen nagelaten in de wereld van schap. Maar ook op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, de invloed van Jezus niet weg te denken. Wie is deze man? John et frisse blik naar de persoon en het werk van Jezus Christus en hoe Jezus ons nog altijd inspireert en mensenlevens verandert compassie, vergeving en hoop te bieden.

erg

00 9

IM MPACT PACT

John Ortberg

is voorganger van de Menlo Park Presbyterian Church in nië. Hij schreef onder andere Het leven waar je naar verlangt, Als lopen, moet je uit de boot stappen, Geloof en twijfel en Dichterbij en zijn vrouw Nancy hebben drie volwassen kinderen.

geen mens heeft de wereld zo ingrijpend veranderd

Een fascinerend, sprankelend, hoopgevend en relevant getuigenis over Jezus Christus. Sinds Hij op aarde was is alles anders. Jos Douma

Zo’n boek waarbij je om de paar bladzijden iemand erbij wil roepen met ‘moet je dit horen, geweldig!’ Rikko Voorberg

IMPAC IIM IMPA AC CCTPACT T M IIMPACT T knarsetanden Ongenuanceerde peptalk

Zelden heb ik zo naar een boek uitgezien als naar Impact van John Ortberg. Een boek dat onze hele moderne geseculariseerde wereld zou laten zien hoe groot de impact van Jezus Christus is. Hoe die ene mens, messias, Gods Zoon, God zelf in zijn trinitarische hoedanigheid – hoe Jezus Christus een onvoorstelbare, bijna onmetelijke invloed heeft gehad op het leven van alledag. Dat die invloed niet meer weg te denken is, en vaak op onverwachte plaatsen opduikt. Fantastisch toch? Wat een prachtonderwerp. Ik kon niet wachten tot het recensie-exemplaar mij bezorgd werd. En ik moet zeggen, zo’n boek heb ik in lang niet gelezen. Maar dat ik het überhaupt uit las, komt door de lichte dwang van de redacteur van de boekenpagina van Doopsgezind NL... Wat een ontstellend boek. Niet alleen worden er zoveel ballen in open doel geschoten dat je er gallisch van wordt; de toon en schrijfstijl houden ook nog eens het midden tussen een uitzending van dr. Phil enerzijds en een slechte Discovery-documentaire anderzijds. Dr. Phil, omdat de schrijver te pas en te onpas zijn vrouw ten

18

door Wieteke van der Molen John Ortberg (vertaling Tobya Jong), Impact, Ark Media, € 17,95

transformeren Kerk zonder pretentie

Had hij na het verschijnen van zijn voorlaatste boek niet uitgeroepen dat dit zijn ‘geestelijk testament’ was? Hij heeft het niet kunnen laten, de negentigjarige Harry Kuitert: er ligt weer eentje in de boekhandel. Kerk als constructiefout. De overlevering overleeft het wel. Als vanouds weet hij weer rake klappen uit te delen.

Aan de kerk, een instelling die macht uitoefent over de zielen van haar leden. Dat is haar ‘onuitroeibaar en onopgeefbaar kenmerk’. En aan die kerkleiders die onvoorwaardelijke gehoorzaamheid eisen! Zelfs de kerkgangers die zich vrijzinnig noemen worden niet gespaard. ‘ …vrijzinnige gemeenschappen die zich kerk noemen, maar het niet zijn, omdat ze van gezag dat van Boven komt niet meer willen weten, maar het concept kerk veronderstelt juist wel autoriteit.’ Daartegenover schetst Kuitert het positieve beeld van de christelijke kerk die immers een grootse cultuur op poten heeft gezet. ‘Een huis? Wat zeg ik: een kathedraal!’ ‘Haar liederen, teksten en rituelen zijn ons dierbaar geworden. Het is geen schande om er lid van te zijn, we zouden niet zijn wie we vandaag zijn.’ Zware kost, de nieuwe Kuitert? Welnee, hij schrijft zijn betoog met bijzonder fris taalgebruik. Over refo’s schrijft hij bijvoorbeeld: ‘Van de wereld moeten ze wel mee-eten om te overleven (lange rokken zijn van dezelfde stof gemaakt als korte rokjes), en de dominee heeft onder zijn toga een mobieltje in zijn broekzak zitten. Uitgeschakeld, dat wel!’

De kerk is in Kuiterts ogen weliswaar een constructiefout, de vraag of we haar dan maar moeten afschaffen beantwoordt hij met een beslist: ‘niet!’. Kerken hebben toekomst als ze de bakens durven te verzetten, de leer terugbrengen tot overlevering, en zichzelf tot een religieuze gemeenschap transformeren die de pretentie heeft afgelegd dat ze boven de anderen staat.

inzicht

Jeukende handen

door Jehannes Regnerus Harry Kuitert, Kerk als constructiefout. De overlevering overleeft het wel, uitgeverij Ten Have, € 17,99

felle strijd

Microgeschiedenis ‘Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen.’ Met dit spreekwoord wordt het thema van Cunegondes ontvoering reeds in het begin van de vertelling neergezet. Benjamin J. Kaplan, Amerikaans hoogleraar Nederlandse Geschiedenis aan University College London, schreef een boeiend verslag van een religieuze strijd die zich ten tijde van de Verlichting in het Limburgse Vaals en omstreken afspeelde. Cunegonde was een jonge katholieke vrouw. In 1762 probeerde ze een baby voor het doopvont uit de armen van de dominee te grissen. Daarmee wilde ze voorkomen dat het kind protestants gedoopt zou worden. Aan de hand van deze gebeurtenis beschrijft Kaplan, die zich baseerde op nog niet eerder geopende dossiers van het Nationaal Archief, hoe de door ons vaak bewonderde verlichtingsidealen in die tijd nog lang niet overal waren doorgedrongen. De 18e eeuw was een eeuw van ontwikkeling en tegenstellingen, zoals deze microgeschiedenis illustreert. Terwijl in Amsterdam verlichtingsidealen zoals tolerantie en individualisering gepredikt werden,

woedde enkele honderden kilometers verderop een felle strijd tussen de calvinistische en katholieke gemeenschap. Dáár brachten zogenaamde ‘gemengde huwelijken’ diverse problemen met zich mee: volgens welke religieuze traditie moest het kind worden opgevoed? In welke kerk moest het worden gedoopt? Dit alles speelde zich af tegen het decor van de ontkiemende industrialisatie, blijkens de opening in 1760 van een van Europa’s eerste echte fabrieken in Vaals. Cunegondes ontvoering is minder geschikt voor hen die een boek graag in één adem uitlezen. Door de vele noten, ondersteunende illustraties en verwijzingen naar bronnen met achtergrondinformatie wekt het boek de indruk van een wetenschappelijk verantwoord onderzoeksverslag. En dat is het feitelijk ook. Maar het boek is door de concrete verhaallijn en de verrassende inzichten ook een meeslepende thriller die geen moment verveelt. door Christiaan van den Berg

‘Kortom, een blad om een abonnement op te nemen!’ Die aanbeveling, in mei 2012 op deze pagina’s, was voldoende reden om me op het gratis blad OneWorld te abonneren. OneWorld is een uitgave van ncdo, het Nederlandse kennis- en adviescentrum voor burgerschap en internationale samenwerking. Dat lijkt saaier dan het is. Het blad weet grote en zware onderwerpen rondom duurzaamheid en mondiaal denken op informatieve, heldere en aantrekkelijke wijze dichtbij te brengen. Zo wordt in het laatste nummer van 2014 dertien pagina’s lang aandacht besteed aan de vluchtelingenstroom vanuit Eritrea naar (onder meer) Nederland. Mochten tekst, feiten en cijfers niet voor zich spreken, dan doet het ondersteunende beeld dat wel. Over twee pagina’s zien we het bovenaanzicht van een paar honderd mensen, hutjemutje op een boot gepakt. Maar er is ook ruimte voor luchtiger, meer alledaagse zaken. Zo gaat redacteur Sanne op zoek naar een duurzame panty en leren we waar en onder welke omstandigheden kunstkerstbomen worden geproduceerd. Nu OneWorld haar overheidssubsidie kwijtraakt, doet het een beroep op haar lezers om een vrijwillige bijdrage te geven. Weliswaar belandt zo af en toe een nummer ongelezen in mijn oud-papierbak, maar ik zou OneWorld niet willen missen. Geen nummer kan ik lezen zonder dat het iets met me doet: van opkomende boosheid en ongeloof tot nieuwe inzichten en jeukende handen. Kortom… door Johan Tempelaar

Benjamin Kaplan (vertaling Roelof Posthuma), Cunegondes ontvoering, uitgeverij Nieuw Amsterdam, € 19,95

De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van

OneWorld verschijnt 8x per jaar en is een uitgave van het ncdo; zie www.oneworld.nl voor informatie en een gratis abonnement

één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

19

uit de kast Over doopsgezinden wordt gezegd dat zij ‘stillen in den lande’ zijn. In deze rubriek dagen we hen uit om uit de kast te komen, zichzelf te laten zien en hun geloof onder woorden te brengen.

van goede argumenten ontwikkelingen in de toekomst aan te geven. En Wouter doet dat evenzo.’

Wat is uw meest indrukwekkende en/of best bijgebleven jeugdherinnering? ‘Als jongen van vijf speelde ik met een vriendje op straat toen met veel kabaal kleine tanks en gevechtswagentjes de straat binnen reden, gevolgd door vrachtwagens met daarachter een serie Engelse tanks. Eén van die tanks stopte voor mijn ouderlijk huis, en daar werd de bemanning van drie personen met gejuich ontvangen. Af en toe proef ik een stukje oud wittebrood met aardbeienjam, en dan ben ik meteen weer terug in ’45, zittend in de kamer met mijn ouders en drie Engelsen.’

Waarover werd u voor het laatst echt kwaad? ‘Ik heb een vrij gelijkmatig humeur en moet goed nadenken wanneer ik voor het laatst kwaad was. Ik denk dat het een repetitie was met het Mierlo’s Gemengd Koor. Keer op keer maakte de groep bassen waar ik in zing, tot wanhoop van de dirigent dezelfde ritmische fout. Ik ben toen behoorlijk uitgevallen naar aanleiding van een opmerking uit die groep. Sommigen waren nu eenmaal niet zo muzikaal als ik, en het zingen moet gezellig blijven. Daarna ging het zingen overigens wel beter.’

Bram Busschers Bram Busschers (74 jaar) komt uit Eindhoven. Hij is voorzitter van de Ring Arnhem-Twente en van de Stichting Multifunctionele Accomodaties in Mierlo. Sinds zijn zevende speelt hij viool, momenteel in twee orkesten. tekst Jan Willem Stenvers – foto Enitia Karijodinomo Wat ziet u als uw meest ‘doopsgezinde’ eigenschap? ‘Ik hecht eraan gemaakte afspraken en afgesproken tijdstippen na te komen. Ik ben integer. De houding van de familie Van Eeghen, als onlangs beschreven in Doopsgezind NL, spreekt me daarom erg aan.’

Welke bijbelse figuur zou u een dag willen zijn? ‘Abraham – niet in de laatste plaats omdat ik zo heet. Ik zie in hem de doorzetter en vooral een man die accepteert dat het leven is zoals het is. Maar bovenal voel ik hem achter mij staan. Dat komt natuurlijk vreemd over, want hoe weet je of dat Abraham is. Dat weet ik ook niet, maar wel weet ik dat ik in sommige situaties een soort engel-

20

bewaarder achter me heb staan. Zo’n dertig jaar geleden werd ik uitgenodigd voor een bijeenkomst waar een helderziende zou optreden. Ze beschreef bij de aanwezigen wat ze ‘zag’. Bij mij gekomen vroeg ze of ik een oude man kende die ze beschreef en die glimlachend achter me stond. Die figuur ‘zie’ ik nog regelmatig, en voor mij is dat Abraham.’

Wat zou er veranderen in Nederland als u minister-president werd?

‘Ik zou de volledige verantwoordelijkheid (her)invoeren van de landelijke overheid voor het openbaar vervoer, de zorg, het cultuurbeleid en meer’ temporiseren, om te voorkomen dat ze uitwerken als symptoombestrijding.’

Hoe ziet de hemel er uit? ‘Ik geloof in reïncarnatie en zie de hemel als een soort opwerkingsfabriek waar de ziel verrijkt wordt met ervaringen, opgedaan in de proefperiode op aarde. Want ik kan niet aanvaarden dat alle energie die in de natuur is aangewend, met de dood volledig verdwijnt. De geestelijke vermogens zie ik gecomprimeerd worden tot universele kennis, die tot de basiskennis gaat behoren van nieuwgeborenen.’

Van welk lied krijgt u kippenvel? ‘Er zijn veel liederen en melodieën waar ik kippenvel van krijg; het hangt sterk af van de omstandigheden. Maar Lied 459 ‘Door de nacht van strijd en zorgen’ geeft me bijna altijd een brok in de keel en kippenvel.’

Als ik niet doopsgezind was, dan…

‘…zou ik vermoedelijk geen ander kerkgenootschap zoeken. Ik heb veel contacten met allerlei mensen door bestuursfuncties in verenigingen, orkesten en natuurlijk ‘Ik zou de volledige verantwoordelijkheid (her)invoeren van de landelijke overheid voor het openbaar vervoer, de de doopsgezinde kerk, en zie die contacten als noodzorg, het cultuurbeleid en meer. Marktwerking is in veel zakelijk voor mijn leven. De ontmoeting met mensen is gevallen wel mogelijk, maar leidt te vaak tot verwaarlozing voor mij de basis, en mijn lidmaatschap sinds 1958 van de doopsgezinde broederschap is daarbij onmisbaar.’ << van het maatschappelijk doel en tot eigen gewin. Ook zou ik sterk het invoeren van allerlei wetten en regels

colofon

via de aangegeven contactgegevens

Tea Rienksma, Marjon Slotboom, Jan

Abonnement Groot letter

in dit colofon.

Willem Stenvers

cbb 0341 56 54 99 of [email protected]

Doopsgezind NL is een uitgave van de

U kunt uw bijdrage overmaken op

Druk gbu Grafici, Urk

Het volgende nummer van Doops-

Algemene Doopsgezinde Sociëteit

iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v.

Advertenties Saskia Meerts

gezind NL verschijnt begin maart 2015.

(ads) en verschijnt tien keer per jaar.

Algemene Doopsgezinde Sociëteit

Oplage 7.500

Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk

Het blad wordt tegen een vrijwillige

onder vermelding van ‘dnl 2014’.

Papier G-Print Proost & Brandt,

12 maart 2015 aanleveren. Brieven

bijdrage toegezonden aan alle leden

Hoofdredactie Johan Tempelaar

fsc-gecertificeerd

dienen kort en zaakgericht te zijn.

Wie is voor u een (niet-bijbelse) profeet?

van doopsgezinde gemeenten.

(coördinator communicatie)

Contact redactie & advertenties

De redactie behoudt zich het recht

‘Herman Wijffels. Hij is alom bekend als topman in het bankwezen en als formateur van ‘Rutte I’, maar voor mij is hij visionair. Dat laatste heeft hij gemeen met Wouter van Dieren, voormalig lid van de Club van Rome. Op basis van zijn brede ervaring in de wereldpolitiek weet hij op grond

Vrienden en belangstellenden die

Eindredactie Marijke van Duin

Singel 454 | 1017 aw Amsterdam

voor om bijdragen in te korten of niet

het blad willen ontvangen, betalen

Redactie Kalle Brüsewitz, Martin

t 020 623 09 14 | [email protected]

op te nemen.

€ 40,– per jaar. U kunt zich opgeven

Maassen, Wieteke van der Molen,

www.doopsgezind.nl

© ads 2015

21

opinie

Mijnbouw tekst Jaap Schiere

Jaap Schiere (architect/ ingenieur) & Iris Speckmann (predikant/theoloog) zijn de afgelopen jaren, met steun van de ads en Doopsgezind WereldWerk, via de Wereldraad van Kerken betrokken geraakt bij de inzet voor een constructieve dialoog tussen de meest kwetsbare mensen en de meest brutale commerciële krachten ter wereld.

22

Dezer dagen verwarmen we ons betrekkelijk moeiteloos met het laatste gas uit de instabiele Groningse bodem. Kolen- en gaswinning zijn beide vormen van geologische mijnbouw. Moderne technieken maken mijnbouw steeds makkelijker en veiliger voor de werkers. Maar tegelijkertijd wordt de impact ervan op de natuur steeds zichtbaarder. Het beeld verschuift van ingrepen in en onder de bodem (geologie) naar ingrepen in ons hele natuurlijke systeem. Van kolen, gas en goud via zeldzame metalen voor onze elektronica zoals coltan, naar tropisch hardhout en waterkracht. Ook de menselijke werkkracht en zelfs ruimte, stilte en samenhang van het leven worden daarbij aangetast, deels om gericht of ongericht het mijnafval te bergen. Dat is mijnbouw als roofbouw. Kenmerk van mijnbouw-als-roofbouw is dat ze haar werkveld in stukken hakt en verpulvert, en slechts datgene neemt wat van direct nut is. Dat nut wordt in toenemende mate bepaald door winstoogmerken en speculatie, en gaat ten koste van het leefklimaat. Zo kan landbouw in de vorm van monocultuur de trekken krijgen van mijnbouw: denk aan massieve soja-plantages in omgehakt oerwoud. Andersom kan sommige mijnbouw lijken op oogsten, bijvoorbeeld het zeven van grof goud in de zomerbedding van een teruggetrokken rivier. In de zuidelijke oerwouden van Suriname wordt het leven van de oorspronkelijke Wayana-indianen bedreigd door massale kwikvergiftiging als gevolg van ongereguleerde goudwinning. Die winning leidt tot de vernietiging van de leefomgeving: door ongereguleerde houtkap, de aanleg van stuwdammen en zelfs toerisme. Ook dit is mijnbouw-als-roofbouw. Intensieve contacten tussen inheemse volkeren en de vredeskerken hebben de spanning blootgelegd tussen

Velen van ons groeiden op in de warmte van kachels, gestookt met kolen uit de Limburgse mijnen. Met hard werken werden die gevaarlijk diep uit de grond gehaald. leven-van-respect en leven-van-verwoesting. In die spanning zit een uitnodiging voor de praktisch-theologische vredestraditie, die zich kenmerkt door heling en verzoening en de kunst van verwondering. De scheidslijn tussen respect of verwoesting loopt door alle samenlevingen. Het verhelderen en slechten ervan is de inzet van het project Wayana Call. Dat project verschuift bewust de aandacht van de mijnbouwer naar de consument en diens keuzes op de moderne markt en in de politiek. Het gaat om het weggaan van roofbouw naar verbouw; wèg van het simpelweg uithakken en wegnemen, naar – minder simpel – het product van Gods wijngaard. In die zin is mijnbouw een treffend tegenbeeld van de kunst van het quilten – onnutte restjes tot leven wekken in dromen van patronen die warmte en beschutting brengen: leven. <<

Tijdens de komende WereldWerk-conferentie (zie pagina’s 4 en 14-15) verzorgen Jaap Schiere en Iris Speckmann een workshop over mijnbouwals-roofbouw. Daarbij gaan de deelnemers aan de slag met concepten om te kijken naar sociaaleconomische en ecologische lijnen in de wereld. Waar is sprake van onrecht, hoe beschadigt dat de vrede met de schepping en met het mensennetwerk dat de wereld is? En vooral: hoe kun je leren leven vanuit de schepping? Eenieder wordt uitgedaagd om vanuit zijn of haar specifieke ervaring en beroepskennis mee te denken. Door gedachten en concepten verder te doordenken, uit te werken en te corrigeren, kan ieder bijdragen aan een beter begrip en aan concrete veranderingen van taal en gewoonten.

kort

Op vrijdag 16 januari is overleden

Reina Susanna Faber-Fopma Sinds 1972 weduwe van ds. Reint Johannes Faber * Surhuisterveen, 21 augustus 1919

† Apeldoorn, 16 januari 2015

Bouke en Gomi Hornstra Piet en Sieneke Toxopeus Piet en Joke Hofstra Correspondentieadres: P. Hofstra | Woubrechterf 82 | 2743 hn Waddinxveen De uitvaart heeft reeds plaatsgevonden op woensdag 21 januari jl.

Weg van de Tora Cursus deel ii

In maart 2015 wordt voor de tweede keer de tweedaagse cursus Weg van de Tora gehouden in Fredeshiem. In deze cursus wordt gewerkt met deel ii van vijf bundels met artikelen van Dodo van Uden die eerder in het Algemeen Doopsgezind Weekblad zijn verschenen, en die geschikt gemaakt zijn voor gebruik in een groep of om individueel over na te denken. De artikelen in deze vijf bundels zijn toelichtingen op teksten uit de Tora, de eerste vijf boeken van de bijbel. De Tora is in de christelijke traditie vaak gezien als ‘wet’. Men verloor de betekenis van deze boeken als ‘onderwijzing, lering’ uit het oog: men was ‘weg’ van de Tora gegaan. In de bundels wordt geprobeerd om met behulp van joods-rabbijnse uitleggingen bij te dragen aan het terugvinden van de ‘weg’ naar de oorspronkelijke betekenis van de Tora: een ‘weg’wijzer voor het leven. Tijdens de cursus zullen de deelnemers zich verdiepen in de woorden van de Tora en de commentaren die deze teksten in de joodse traditie al eeuwenlang hebben omringd. Samen Tora studeren betekent dat via vragen en opmerkingen een wisselwerking ontstaat tussen deelnemers en begeleiders. In de cursus zullen we ook aandacht besteden aan de vraag hoe deze tweede bundel van Weg van de Tora in gemeenten gebruikt kan worden en welke begeleiding daarbij mogelijk is.

Toevertrouwd aan Gods eeuwigheid Op maandag jl. overleed onze moeder/grootmoeder/gramps

Nellij Oosterbaan-Hooijveld Sinds 8 juli 2001 weduwe van Arnold Oosterbaan * 1 mei 1920 † 12 januari 2015 Grote dank gaat uit naar de verzorgers van Vondelstede in Amsterdam Amsterdam Ruth en Bernard Winsemius-Oosterbaan Esther en Bas Janneke, Teun en Benthe Femke en Chris Tim, Sam en Juliet Marie Hessel en Hanneke, Marten en Elise Stephenville Esther Oosterbaan Canada Aragorne Tiuri Den Haag Johannes en Bregje Oosterbaan-Hendriks Marc en Pui Yin Paul Thomas Amsterdam Matthias en Antonia Oosterbaan-Hendriks Zaterdag 17 januari jl. hebben wij afscheid van haar genomen tijdens een gedachtenisdienst in de Singelkerk in Amsterdam. Correspondentieadres: Ruth Winsemius Frans van Mierisstraat 69hs | 1071 rl Amsterdam

Begeleiding: drs. Ruth Hoogewoud-Verschoor en drs. Afke Maas-Smilde. Ruth Hoogewoud-Verschoor is doopsgezind emeritus predikant, docent in leerhuisgroepen en docent moderne joodse geschiedenis. Afke Maas-Smilde is doopsgezind predikant in de gemeente BussumNaarden, geeft les in leerhuizen en is bezig met het schrijven van studiemateriaal. Data: vrijdag 13 maart 17.00 uur t/m zaterdag 14 maart 16.00 uur. Kosten: € 124,– p.p. (2-pk); € 139,– p.p. (1-pk), volpension. Info en opgave: Fredeshiem | 0521 53 51 00 | [email protected] Locatie: Buitengoed Fredeshiem | Eiderberg 2 | Steenwijk-de Bult

volgende nummer naar buiten! > Mennonite your way > Seminariumspecial

> Een kloeken dagmarsch

met Jacobus Craandijk

en nog veel meer…

23

film

gebracht. Nadat zijn oudste zoon is gestorven, roept Ramses tegen Mozes uit: wie is er meer effectief in het doden? Jij, jouw God of ik?

Andere betekenis

Het recht van de sterkste Iedereen heeft zijn of haar persoonlijke idee van wie Mozes moet zijn geweest, vertelt acteur Christian Bale in een interview. De steracteur tekende voor de hoofdrol van Mozes in Exodus: Gods and Kings. tekst Joël Friso Deze film verscheen december 2014 in de bioscoop. In de spektakelfilm van regisseur Ridley Scott – bekend geworden met het veelvuldig bekroonde Gladiator – komt een Egypte tot leven waar veel bloed vloeit en waar bevrijding uit dit land de betekenis krijgt van mensenlevens redden.

Joël Friso is theoloog en hoofredacteur van Het Filmgesprek www.hetfilmgesprek.nl

24

De film vangt aan met een waarzegster aan het hof van de farao, die stelt dat van Mozes en Ramses, die opgroeiden als broers, er maar één het volk kan leiden. Mozes en Ramses zijn generaals die zij aan zij vechten in het leger van de farao, totdat bekend wordt dat Mozes een Israëliet is. Hij wordt verbannen, sticht een gezin en weet zich geroepen om

terug te keren en zijn volk te bevrijden. In de film vertoont God zich als een klein wreed jongetje. Op het moment dat Ramses een bovenmenselijk groot beeld van zichzelf in zijn koninkrijk laat plaatsen om zijn macht te tonen, wordt Mozes geïnspireerd door de macht van deze Godsverschijning. Mozes verzamelt zijn wapens, en trekt terug naar zijn volk om het te leren vechten. Tussen de rietvelden langs de Nijl ontpopt zich een guerrillastrijd. Het resultaat is dat de farao zijn slavenvolk met nog hardere hand aandrijft. Dan verschijnt God, opnieuw in de gedaante van het kleine wrede jongetje, en gebiedt Mozes vanaf dat moment toe te kijken. Tien plagen trekken door het land – nog nooit zo gruwelijk in beeld

In deze vertelling van het Exodusverhaal is de humaniteit ver te zoeken. Een wereld van verschil met de vorige bioscoopfilm over Mozes, alweer zestien jaar geleden: The Prince of Egypt. Dat is een indrukwekkende animatiefilm, waarin muziek een belangrijke rol speelt. Artiesten van over de hele wereld werkten er aan mee. De tekst van een van de liederen van de soundtrack gaat als volgt: ‘Een wereld met zoveel tongen / Moeten nu zingen het ongehoorde lied / Enkel één melodie / Laat je stem horen / Creëer de harmonie / Het lied is humaniteit’. Het is hetzelfde verhaal dat als inspiratiebron diende – ook hier wordt het land door plagen geteisterd. Maar de bevrijding uit Egypte krijgt een heel andere betekenis, namelijk die van verbroedering tussen volken. Dat motief ontbreekt geheel in Exodus: Gods and Kings. Wanneer de regisseur wat humaniteit tracht toe te voegen, wordt de film erg saai. Dit is een spektakelfilm die zich laat bekijken om zijn actiescènes. De fraaie fotografie bezorgt je een uitstekende filmbeleving. Probeer je maar eens voor stellen hoe de Rode Zee een weg vrij baant met behulp van de nieuwste 3d filmtechnieken. Maar laat de film de kijker dan helemaal zonder gedachte achter? Mijn antwoord: deze Mozes ruilt liever zijn geloof in dan dat hij zich werkelijk bekeert. God biedt een helpende hand, maar als die er niet komt, geldt: uit het oog, uit het hart. Spiritualiteit kan bijna niet slechter vertoond worden. <<