Kernenergie: vriend of vijand? Hugo Vanderstraeten
kernreactor
komt
er
radioactieve
straling vrij die 400 keer hoger is dan
Van tsunami tot kernramp
toegestaan. In een straal van twintig kilometer rond Fukushima
worden
alle
inwoners
geëvacueerd en in een straal tot dertig kilometer moeten de mensen binnen blijven. Later volgen nog ontploffingen in
andere
kernreactoren
van
de
centrale waarbij er opnieuw radioact Op vrijdag 11 maart 2011 wordt NoordJapan getroffen door een aardbeving
ieve stoom ontsnapt.
Er wordt
gevreesd voor een meltdown.
met een kracht van 9 op de schaal van Richter. Negen minuten na de zware aardschok wordt de kust overspoeld door een tsunami met tien meter hoge golven. De aardbeving en de tsunami brengen zware schade toe aan de kerncentrale
van
Fukushima.
Het
koelsysteem valt uit en de centrale
De mensen slaan op de vlucht voor de
wordt stilgelegd. Ook de noodkoeling
straling. Japanners trekken naar het
doet het niet meer. De temperatuur in
zuiden en buitenlanders verlaten het
de kernreactor stijgt heel snel. De
land. Men vreest dat een radioactieve
Japanse regering vreest voor het
wolk de hoofstad Tokio, een stad met
ergste. Na een ontploffing in een
35 miljoen inwoners, zal bereiken.
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1
Kernenergie: vriend of vijand?
staven in geval van nood kan afkoelen. De kettingreactie zorgt namelijk voor heel veel warmte, waarmee men elektriciteit maakt, huizen verwarmt en schepen en duikboten laat varen. In kerncentrales
De kracht uit de kern
zijn
er
meerdere
kernreactoren.
Net voor WO II ontdekten twee Duitse
Aan het einde van WO II gebruikten de
scheikundigen dat, wanneer ze de kern
Amerikanen de kracht van kernenergie
van een atoom van de radioactieve
om een vernietigende atoombom te
stoffen uranium of plutonium splijten,
maken.
er een enorme kracht en warmte vrijkomt. De kracht, de energie uit die kern
noemt
men
kernenergie
of
nucleaire energie. Het latijnse woord 'nucleus' betekent kern. In Amerika bouwde men de eerste installatie waarin men veel kernsplijtingen na elkaar kon doen: een kernreactor. In een kernreactor zitten
Zo werkt een kerncentrale
in
De enorme warmte uit de kernreactor
metalen staven. In die staven gebeurt
wordt gebruikt om water te koken tot
een kettingreactie van splijtingen. De
er stoom ontstaat. De stoom vliegt met
kernreactor is een groot vat dat
grote kracht tegen een rad aan en doet
afgedekt is met dikke metalen platen
een dynamo draaien. Die lijkt op de
en dat gevuld is met water dat de
dynamo die je fietslicht doet branden,
uranium-
en
plutoniumatomen
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.2
Kernenergie: vriend of vijand?
maar dan reuzegroot. In de dynamo
Voor- en nadelen
ontstaat elektrische stroom. Deze
Bij het maken van kernenergie ontstaat
elektriciteit is dus kernenergie. Via
er geen luchtvervuiling of CO2. Het
hoogspanningskabels komt de elektrische
klimaat lijdt er dus niet onder. Er is
stroom in
maar weinig splijtstof, uranium en
onze huizen, scholen en
fabrieken.
plutonium,
Veiligheid
kernenergie te maken. Door kernener
nodig
om
heel
veel
gie te gebruiken zijn we minder In
een
kerncentrale
wordt
met afhankelijk van de olielanden.
levensgevaarlijke radioactieve stoffen Het afval van een kerncentrale is gewerkt. Daarom gelden er strenge radioactief, dus heel gevaarlijk voor veiligheidsvoorschriften. De wanden mensen en dieren. Het duurt vele van
de
centrale
zijn
metersdik. honderden, zelfs duizenden jaren voor
Ingenieurs houden op veilige afstand het kernafval zijn radioactieve werking alles nauwgezet in de gaten. Wie in de verliest. Daarom wordt het op zwaar buurt van de reactor komt, moet een beveiligde plaatsen bewaard. speciaal beschermingspak dragen. Bij de arbeiders wordt dagelijks gecontroleerd
Gevaren en gevolgen
of ze radioactief besmet zijn. Als er
Het grootste gevaar bij een ongeval in
toch een ongeval gebeurt, treedt er
een kerncentrale is een lek in de
onmiddellijk een noodplan in werking.
kernreactor. Langs het lek zakt het
Kerncentrales zijn bij wet verplicht om
waterpeil. De splijtstaven met uranium
zo’n rampenplan te hebben. In Japan
komen bloot te liggen en worden niet
bepaalde het noodplan dat de mensen
meer gekoeld. Hierdoor smelt de kern
verplicht geëvacueerd moesten worden.
van de reactor: een meltdown. Bij zo’n meltdown ontsnapt er radioactieve
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.3
Kernenergie: vriend of vijand?
straling. Bovendien zorgt de extreme
merkt men dat de wilde natuur zich
hitte voor gasvorming, die leidt tot
begint te herstellen.
ontploffingen, waardoor dan weer een
De radioactieve wolk die in Tsjernobyl
radioactieve
ontsnapte, bereikte ook ons land. In
wolk
ontstaat.
Dit
gebeurde in de Japanse centrale. De
radioactieve
deeltjes
uit
Nederland mochten de koeien niet de
ontsnapte wolk vallen neer op aarde. De radioactieve neerslag kan grote gebieden zwaar vervuilen. Radioactieve
meer buiten grazen en mochten geen bladgroenten worden verkocht.
Jodiumtabletten
deeltjes beschadigen de cellen van het menselijke lichaam, wat kan leiden tot allerlei ziekten.
Tsjernobyl Van een kernramp draagt een land nog jarenlang de gevolgen. Na het grote kernongeval in Tsjernobyl (1986) in
Bij een kernramp komt er radioactief
Oekraïne heeft men in het rampgebied
jodium vrij. Via de ademhaling, de huid
een toename van kankergevallen en
of het eten van besmet voedsel komt
andere ziekten vastgesteld. Ook zijn er
het in het bloed terecht. De schildklier
meer geboorteafwijkingen bij baby’s
slaat het radioactief jodium op.
en jonge dieren. Het gebied rond de
Daardoor
centrale blijft onbewoonbaar en de
schildklierkanker. Vooral baby's en
landbouwgrond onbruikbaar. Het zal
jonge kinderen lopen een groot risico.
nog vele jaren duren voor de mens er
Daarom is het belangrijk dat je na zo'n
weer onbezorgd kan leven. Maar toch
ongeval
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4
verhoogt
de
jodiumtabletten
kans
op
inneemt.
Kernenergie: vriend of vijand?
Onze schildklier maakt namelijk geen verschil tussen radioactief jodium en gewoon jodium. Door de schildklier met gewoon jodium vol te proppen, zorgen
we
ervoor
dat
er
geen
radioactief jodium meer bij kan. Het is net zoals een spons vol zuiver water die geen vuil water meer kan opnemen. De radioactieve jodiumdeeltjes worden dan gewoon via de urine en de stoelgang uit het lichaam verwijderd. Jodiumtabletten alleen
tegen
beschermen
besmetting
van
wel de
schildklier door radioactief jodium. Ze bieden geen bescherming tegen andere
De campagne, die loopt van 14 maart tot 16 april, geeft de mensen vijf
radioactieve stoffen.
aanbevelingen in geval van echt
Nucleair ongeval?
gevaar:
Toevallig organiseert het ministerie
-
blijf binnen of ga naar binnen;
van Binnenlandse Zaken net nu een
-
sluit ramen en deuren;
informatiecampagne over wat te doen
-
luister naar de radio en kijk tv voor
bij
verdere informatie;
een
eventueel
kernongeval.
Mensen die in de buurt van een
-
telefoneer niet onnodig;
kerncentrale wonen, kunnen gratis
-
laat je kinderen op school. Binnen
jodiumtabletten
blijven is ook voor hen het beste, de
apotheek.
afhalen
bij
hun
leerkrachten volgen dezelfde richtlijnen.
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.5
Kernenergie: vriend of vijand?
Kerncentrales in België
bouwen. Voorstanders vinden dat de
In ons land zijn er twee grote
centrales moeten blijven omdat ons
kerncentrales waar elektriciteit wordt
land nu al elektriciteit moet invoeren
gemaakt. In Doel, in Oost-Vlaanderen,
uit het buitenland. Tegenstanders
staan er vier kernreactoren. Tihange,
zeggen dat ons land te dichtbevolkt is
in de provincie Luik, beschikt over drie
en het gevaar voor de bevolking te
reactoren.
groot is.
Volgens
de
Vlaamse
milieumaatschappij leverden Doel en Tihange in 2009 samen 51,6 % van de elektriciteit in België. In Mol staat een proefreactor die gebruikt wordt voor wetenschappelijke experimenten. Radioactief afval uit ziekenhuizen en kerncentrales wordt in een fabriek in
Verklarende woordenlijst
Dessel verwerkt. Naar aanleiding van
De schuingedrukte woorden uit de
de ramp in Japan zal de regering tests
tekst worden hieronder verklaard.
laten uitvoeren die de veiligheid van
atoom: kleinste deeltje van een stof
onze kerncentrales moeten controleren.
CO2:
Omdat onze kerncentrales al heel wat
ontstaat door verbranding van mazout,
jaren meegaan, besliste de regering in
steenkool, aardgas. De mens ademt
2009 dat alle zeven de reactoren tegen
CO2 uit.
2030 dicht moesten. Momenteel woedt
evacueren: ontruimen wegens gevaar
er een discussie tussen voor- en
schildklier: klier aan de voorzijde van
tegenstanders om de kerncentrales
de hals, maakt stoffen aan die voor ons
langer open te houden, of nieuwe te
lichaam onmisbaar zijn
koolstofdioxide,
koolzuurgas,
splijten: breken in de lengterichting
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.6
Kernenergie: vriend of vijand?
En nu jij! 1. Energiebronnen Naast kernenergie zijn er nog verschillende energiebronnen. Noteer de naam van de energiebron naast de afbeelding. Plaats een X als je de energiebron thuis gebruikt. Waarvan wordt de elektriciteit bij je thuis gemaakt? Noteer bij + en – de voor- en nadelen. Kleur de wereldbol: groen = milieuvriendelijk, rood = milieuonvriendelijk.
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.7
Kernenergie: vriend of vijand?
2. Zo maakt men elektriciteit. Nummer van 1 tot 5, in de juiste volgorde. …… In de spoel koperdraad ontstaat elektrische stroom. …… De stoomkracht doet het rad van de dynamo draaien. …… Een energiebron brengt water aan de kook. …… In de dynamo draait een magneet en een spoel koperdraad. …… Het kokende water maakt stoom: stoomkracht.
3. De energie van de toekomst! Houd samen met je klasgenoten een groepsdiscussie over hoe we in de toekomst in onze energie moeten voorzien. Moeten er meer windmolens komen? Mag men nieuwe kerncentrales bouwen? Moet iedereen zonnepanelen leggen? Noteer hieronder in enkele zinnen jullie besluit. _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ (Illustratieverantwooding: het copyright op de gebruikte illustraties berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: Ina Hallemans (tekeningen), Reporters (p. 1), Reporters, Wikipedia/Celuca (p. 2), Image Globe (p. 4), Wikipedia/Torsade de Pointes (p. 6), © Lion beAt - Fotolia.com, © zoommer - Fotolia.com, © zentilia - Fotolia.com, © Nigel Monckton - Fotolia.com, © IvanRu - Fotolia.com, © Saskia Massink - Fotolia.com, © tlorna - Fotolia.com (p. 7), Wikipedia/Hullie onder GNU-licentie voor vrije documentatie (p. 8))
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.8
