“Preventief alcohol- en drugsbeleid”
Medische problematiek Dr. G. De Cooman
Alcohol: vriend of vijand?
1
Man of vrouw?
verslaafd
1%
5% risicodrinker
9%
20 %
veilig gebruik 70%
70% 20%
5%
Is alcohol probleem … op het werk? • WN met “alcoholproblemen”: + 5-10 %
(HIVA, 2004, B. (VAD, Vl.
: 5%: > 6(4)/dag) : 6% pos cage, vnl. 45-54jr)
• 7% heeft problematische afhankelijkheid • 70- 80 % van de probleemdrinkers werkt NOG
2
“dronken” op het werk:
– 60 % problemen komt door occasionele drinkers – 70 % bedrijven: wn’s komen soms dronken op werk – 40 % bedrijven: wn’s worden soms dronken op werk – 76 % blijft wel eens afwezig wegens alcoholmisbruik
Marthe Verjans, alcoholbeleid in Belgische ondernemingen Prevent
Drugs op het werk? • België: cannabis XTC of speed
:3% laatste maand, 13 % ooit :1,7 % ooit???
• Nederlandse cijfers (I. Poelmans, centrum verslavingszorg)
Alcohol Cannabis XTC Speed Coke Heroïne
Probleemgebruik werk 9% 0,5% / / / /
Gebruikers 92% 17% 3% 3% 2% 0,3%
3
Risicofactoren in bedrijven • Alcoholcultuur • Sommige sectoren: > beschikbaarheid (vb. horeca, klantenbezoek,…), “dorstig” werk (warmte, zwaar fysiek, stof,…), transport? • Gebrek aan actief toezicht HL • Sociale momenten: feestjes, vieringen, traktaties, “na-het-werk”rituelen,…: gebruiksregels en afspraken • Lange middagpauzes; beschikbaarheid alcohol in de buurt,... • Stress, herstructurering, onveiligheidsgevoel, neg. werksfeer
Alcohol/drugs op het werk = problemen
• • • •
Gezondheidsschade Veiligheidsrisico Sociaal disfunctioneren Functioneringsproblemen
4
1. Gezondheidsschade Reeds bij > « matig gebruik » van alcohol WGO:(> 3 (2) glazen* per dag) + 2 alcoholvrije dagen gevaar binge-drinken (> 6 pinten ineens) afhankelijk van de genetische tolerantie • • • •
maaglast, leverstoornissen, kanker? hoge bloeddruk* concentratiestoornissen gedaalde weerstand (als ook voedingsprobleem): opgelet bij magere drinker
Probleemdrinkers zijn vaker en langer ziek: 2 - 6 x groter absenteïsme
Gevolgen voor de gezondheid
Rood gezicht en neus
.
Zenuwstelsel: karakterstoornissen slaapstoornissen (nachtmerries, krampen) wanen: achterdochtig, jaloezie, delirium tremens… gezichtsstoornissen hersenaantasting Maag: maagzweren , kanker Lever : hepatitis , cirrose
Bloedvaten-hart: hoge bloeddruk, hartspieraantasting (30% van overlijdens)
Andere: bloedarmoede impotentie, libidoverlies slechtere wondheling gevoeliger voor infectieziekten vetzucht
5
Verlies aan levensjaren door alcoholgebruik
In vgl. met…
6
• Standaardglas = 10 g (12 cc) alcohol
1 port 1 trappist *
1,66 3
2. Veiligheidsprobleem alcohol • Bij 10-20% van AO zou alcohol rol spelen • 2 à 4 x meer risico op AO •
• Alcohol: occasioneel gebruik vertraagd reactievermogen, verstoring motoriek overmoedig verkeerd inschatten • Regelmatige gebruikers: • Reageren en functioneren “schijnbaar” normaal maar: concentratie verlies, verkeerde noodreacties, • onthoudingsverschijnselen (delirium)
7
3. Sociaal disfunctioneren • Karakterverstoringen • Erkennen nooit fout (= toegeven alcoholprobleem) • Verstoring werkrelaties: neg. invloed werksfeer (psychisch aftakelen, sociaal vervreemden, geïsoleerd)
• Financieel en familiaal in de knoei
Relatieproblemen op werk “Moeilijke gevoelens” bij alcoholist
Matig dr.
Riskant dr. Alcoholisme
ontkenning angst spanning pijn verdriet
projectie schuldgevoel schaamte
pseudosterk ik agressief achterdochtig depressief
Naar Dr. Ansoms
8
4. Functioneringsproblemen • A. Niet alleen tijdens roes • B. Ook tijdens (schijnbaar nuchtere) na-uren (“privé”) • C. Blijvend herseneffect bij lang en veel gebruik => blijvend effect bij chronische drinkers
Effect op rijvaardigheid • • • •
Tragere reactie Gedaalde concentratie Verminderd zicht; tunnelzicht;
• Met 0,5 pro mille: kans dodelijk ongeval: x 2.5 • Alcohol + vermoeidheid = synergisch
9
Functioneringsproblemen chronische gebruikers • Verstoring motoriek, ruimtelijke zin • Verstoring aandacht, concentratie: fouten en niet halen deadlines • Typisch « slechte perioden » • Verstoring van het geheugen: vergeten afspraken
Conclusie • • • • • • •
Arbeidsongevallen: x 2 à 4 Effect op rijvaardigheid Absenteïsme: x 2 à 6 Verslechtering arbeidssfeer Kwaliteitsproblemen Lager of onregelmatiger rendement (-25%) Imago firma
10
Waarom doen bedrijven er niets aan? 1. Sociale aanvaarding 2. Ontslag ligt juridisch niet zo eenvoudig 3. Velen drinken zelf… taboeonderwerp 4. Co-alcoholisme: omgeving wil niet “klikken”…, verkiest blind te zijn, en is schuldig aan nalatigheid
Doel ingrijpen bedrijf? ??
1°Doorglijden naar echte verslaving voorkomen 2°Verslaafden eerlijke reïntegratiekans geven
Boodschap: “tijdig ingrijpen”
11
Boodschap: tijdig ingrijpen Inzicht verslavingspatroon alcohol
Info rond medische misverstanden
12
1°° Alcohol als drug: = verdovend middel (eerst de remmingen)
2°° Verslavingsgraden - VIER FASEN 1. Psychisch verlangen
(goesting naar alles wat … roes geeft…)
2. Psychisch afhankelijk
(hele leven draait er rond )
3. Lichamelijk afhankelijk (craving of lichamelijke hunkering ) 4. Addictie
(delirium tremens)
Hard drugs raken tot fase 4
Sommige genotsmiddelen geraken maar tot 1 (cafeïne, zoetigheden, chocolade) Soft drugs geraken tot 3 (cannabis, nicotine) Hard drugs geraken tot 4 (alcohol, heroïne, speed) 1. 1. Psychisch verlangen 2. 2. Psychisch afhankelijk 3. 4. 3. Lichamelijk afhankelijk 4. Addictie
13
3°° Verslavingssnelheid en –kans
“uitstel van afhankelijkheid”
alcohol
Matig dr.
cannabis
tabak
heroïne
Riskant dr.
M < 21 dr./w
X?
Alcoholistisch dr.
controleverlies
V < 14 dr./w WHO
cocaïne
IK?
niet kunnen ophouden drang naar (“craving”)
14
dr.
afhank.
om g
isc h
et ge n Probl.
Aantal drinks
Bingedrinken
Verantw soc. dr. dr.
Fa mi li a le
Zwaar soc. dr.
abusus
persoonl*
andere ziektes
co nt ex t e
vin g
gewoontes<
situaties
afhankelijkheid
Alarmsignalen alcoholproblemen – Meestal niet te herkennen, tenzij op het moment van roes – Zeer stellige « Negatie » – Signalen bij chronisch gebruik
Maag- en darmklachten Vermoeidheid Slaapstoornissen en concentratieverlies Psychische en sociale problemen: angsten, depressies, korte afwezigheden (ziekte en “pit-stops”) Fouten (draagt nooit schuld*), dalende kwaliteit arbeidsongevallen Problemen sociale relaties: wisselend humeur Incoherent gedrag Onaangepast reageren op stress- of complexe situaties Onverzorgd, er ouder uitziend Gedrag bij occasioneel alco-aanbod
– Stiekem drinken (reeds ver verslaafd!): flessen NB: Checklist VAD: middelengebruik op het werk
15
5 Alarmen op bedrijfsvlak • troubleparameters: • Alcohol = • AO • Afwezigheden • Afval • Ambras • Afstappen – gemiddeld 7 jaar vooraleer ontdekt… door HL
Individueel voorkomingbeleid “probleemdrinker” Wie veel drinkt kan: - Alcohol-loze dagen inbouwen ⇒doorbreken fysieke gewenning ⇒verminderen verlangen naar… - Analyseren wanneer hij drinkt en vervangende gewoontes aanleren: gevaar zien aankomen en gewoontes doorbreken of vervangen - Context veranderen waarbinnen hij drinkt: - uitlokkende situaties vermijden vb. café, recepties; - andere dranken drinken
16
Stopproblemen 2 fasen: - Ontwenningsfase: ontwenningsverschijnselen (detoxicatie) lichamelijke ongemakken tot delirium tremens kalmerende middelen - Terugvalpreventie-fase: lichamelijke hunkering (lange periode, met pieken) anti-craving: Campral, naltrexone (revia, inspuitbaar voor 1 maand) bestraffingstactiek: antabuse
Stopproblemen Groot belang gelijktijdig aanpakken psychische problematiek: onderliggend of ontstaan door alcoholmisbruik psychofarmaca, antidepressiva,… - voldoende lang - in voldoende hoge dosis
17
Optie gecontroleerd drinken? • • • • • • • • •
< 40 jaar oud vroegtijdige diagnose minimale tekens van afhankelijkheid geen ernstige medische complicaties geen of weinig impulsiviteit sociale stabiliteit goede therapietrouw partner akkoord met deze optie bedrijf best inlichten als convenant (“we hebben hem zien drinken”) Naar Dr. Ansoms
Optie geheelonthouding • • • • • • • •
> 40 jaar oud Lange drinkgeschiedenis Duidelijke afhankelijkheid Andere medische problemen Impulsiviteit Zwakke sociale steun Weinig therapietrouw Patiënt akkoord
Nadeel: • groot herval • voelen zich bij herval helemaal “loser” • nood aan steun van gelijken (AA) struikelen naar het doel hoort erbij
Naar Dr. Ansoms
18
Symptomen
• Cannabis – Rood doorlopen ogen, nl pupillen – Stoned, verward (“creatief”): na 4 u terug autorijden → 5/dag: hele dag stoned – Geur, sigarettenpijpjes, peuken,…
• Speed, XTC – Gebruik werk (speed) – Grote pupillen, gespannen kaakspieren – Opgepept, verliefd – Vloeitjes
Symptomen
• Cocaïne – Vooral uitgangsdrug: meestal + alcohol – Neusbloeden – Opgepept, arrogant: ½ uur per lijntje (meest door onzekere persoon) – Spiegels, CD’s + buisje
19
Rol arbeidsgeneesheer • AG als “meldpunt” meldpunt” • Aandachtspunt op medisch onderzoek • Begeleiding arbeidsgeneesheer • HerstelHerstel-convenanten
1. AG als “meldpunt” Minder bedreigend als HL voor collega’s = hulpcircuit, niet sanctiecircuit Belang sensibiliseren collega’s (cfr. 7 jaar) • verklikken indekken… • en wachten tot de bom barst
20
2. Aandachtspunt op medisch onderzoek
Wordt iemand verslaafd? Cage-vragenlijst (Cut/ Annoyed/ Guilty/ Eye-opener) Zelftestje SUVA Als je het moeilijk hebt met kritiek op je alcoholgebruik Als alcohol de spil wordt van je denken Als je “iets met alcohol drinkt” om een gemis op te vullen
Eventueel individueel testen naar ADM door AG ?
•
- alcohol in bloed en uitademlucht - drugs in urine of bloed, in erkend labo - bloed: functietesten: CDT, levertesten
• Voor de orde mogen de arbeidsgeneesheren alleen testen gebruiken waarvan de analyses worden uitgevoerd in een erkend labo. • Brengt echter geen oplossing • Alleen goed voor doorbreken negatie • Kan alleen onder strikte voorwaarden; zeker geen serietesten • Resultaat mag niet meegedeeld worden
21
Urinecontrole
Testen naar ADM door AG Op eigen initiatief arbeidsgeneesheer, zeer uitzonderlijk, strikte voorwaarden: • relevant veiligheidsrisico gezien functie: functie voor wn of anderen, vb. hoogtewerkers, veiligheidsfuncties, gevaarlijke machines, aandachtsfuncties,…; niet wegens lager rendement of storend dronken gedrag (bv dronken secretaresses) • er is aanleiding: als diagnosemiddel ter bevestiging « vermoeden » of opvolgen therapietrouw • akkoord WN (informed consent) doel hem te helpen bv. negatie doorbreken, schade aantonen, abstinentie opvolgen,… • zonder briefing* naar WG aangaande resultaat; alleen communicatie : geschikt/ongeschikt/ziekteverlof • briefing naar HA mag alleen als WN akkoord is (eventueel impliciet)
22
3. Begeleiding arbeidsgeneesheer • Begeleiding: contact met deskundige hulp • Onderhouden contact WN in therapiefase • Feedback naar werkgever (mits overleg en OK van WN) • Bij herintrede: voorbereiding, ondersteunende begeleiding, eventueel werkaanpassingen, voorbereiden omgeving • Snelle detectie bij herval (input collega’s)
4. « herstel-convenanten » • WG beoordeelt en sanctioneert • het disfunctioneren • het veiligheidsrisico voor zichzelf en de anderen • het storend gedrag • In herstelfase van verslaving zal WN wellicht « struikelen » geen eerlijke herstelkans WG en synd. kunnen convenant met verslaafde afsluiten A/ In de periode dat AG « dekking » geeft, wordt het « struikelen » met “bijzonder begrip” beoordeeld B/ een lange periode van ziekteverlof, om onder begeleiding aan verslavingsprobleem te werken, is toegelaten en leidt niet tot een negatieve beoordeling
23
« herstel- convenanten »(2) • AG geeft « dekking » voor korte (herhaalde) periodes, zolang dat er een motivatie en inspanning is tot herstel • Bij veiligheids- of aandachtsfuncties beslist AG - ofwel tijdelijk niet geschikt voor die taak - ofwel - mits een akkoord tot herhaalde testing* – geschikt, als hij er voldoende vertrouwen in heeft • Als arbeidsgeneesheer geen vertrouwen meer heeft, schrijft hij geen dekking meer… en beoordeelt de WG het functioneren zoals bij de andere werknemers • Eigen initiatief, relevant, informed consent, beslissing geschikt of niet geschikt
Interessante websites
www.alcoholinfo.nl overzicht gevolgen, effecten en problemen rond alcohol www.vad.be vereniging voor alcohol- en drugsproblemen www.hoeveelisteveel.be
24
