Mijn mesje, vriend of vijand Over behandeling van zelf-verwondend gedrag in een residentiële setting Isabel D’Hont Geert Everaert Kliniek Sintjozef Pittem
1
Perso presentatie
Kliniek Sintjozef Pittem = PZ in ‘Evolutie’ -
2
Perso presentatie
VEILIGHEIDSMANAGEMENT HERSTELVISIE ERVARINGSDESKUNDIGHEID KLINISCHE PSYCHOTHERAPIE AFGENOMEN TABOE
Klinisch psychotherapeutische en NIET psychiatrische invalshoek -
AFSTEMMING OP DIVERSE NIVEAUS!
-
Repressie/restrictie = CONTROLEGEVOEL - BLIKOPENER - Basis-overtuigingsgroepen - Fight/flight - Messias
-
Uiterst gevoelig en complex thema - Bewaren van de professionele houding / kader tegen het re-ageren - Echte specialist = de jongere zelf
3
Perso presentatie
4
Perso presentatie
De gekwetste adolescent = prototype
5
-
Heterogene groep en dus UNIEK
-
Homogene problematiek
Perso presentatie
Adolescentie = bloed, zweet en tranen -
Het blijvende ‘Etiket’ >< PSYCHOTHERAPEUTISCHE of MENTALE RUIMTE
6
-
Op zoek naar een positieve ‘ontwikkeling’ = uitbouwen van een TOEKOMSTPERSPECTIEF
-
Doorbreken van vicieuze cirkels = zicht krijgen op de onderliggende dynamiek
Perso presentatie
Onderliggende psychodynamiek -
‘Evacuerende noodsituatie’ door ‘oppervlakkige (EUFORE) spanningsreductie’ = van ‘out of touch’ naar ‘IN TOUCH’
-
Van A-dictie tot ‘uw gedacht leren zeggen’ - Uitageren als ondermijning psychotherapeutisch
proces
- verslaving = neurobiologisch
7
-
De STOP….
-
Iatrogene AM epidemie
Perso presentatie
Het creëren van een tijdsdimensie
Onderliggende psychodynamiek -
Identiteit en individuatie/separatie ; springtij van de adolescentie - nood aan PSYCHISCHE RUGGENGRAAT/STERKE HUID of er dreigt versplintering door de aanval op zichzelf - Om de externe, reële ouders te kunnen loslaten is een veilig ouderlijk introjekt, waarop men kan terugvallen noodzakelijk
8
Perso presentatie
Onderliggende psychodynamiek -
REGULATIE (gevoelens, zelf, relaties) probleem ; functie van zvg = reguleren (cfr. draaiknoppen) - Installatie van een transitionele ruimte waarin afstand mogelijk is en echt kan gesproken worden
-
Symbolisatie en mentalisatie onder druk ! - BETEKENIS VAN DE ACT IN HET HIER EN NU - Geïnternaliseerde pre-oedipale moeder die in fantasie het lichaam controleert : HET BEGRIJPEN VAN DE OVERDRACHTSRELATIE - Het betrekken van de context !
9
Perso presentatie
Behandeling = MULTIMODAAL -
ZVG = vraag naar psychotherapie (of trachten te bereiken) - Persoonlijkheidsstoornis voorkomen - PSYCHOTHERAPIE = UW GEDACHT ZEGGEN
-
Vicieuze cirkel doorbreken - Vermijden verslaving
-
Spanning een plaats geven = PERSOONSGERICHT - Symboliseren ipv uitageren - Geraakt, geïntigreerd geraken ; NIET overtuigd of overdonderd (al genoeg achtervolgende, intrusieve objecten) - Projectieve identificatie – CAVE EIGEN OVERSPOELING
-
Kader creëren = STABIELE DERDE (OBJECTCONSTANTIE) - Met intentie om te stoppen
10
Perso presentatie
Behandeling = MULTIMODAAL -
Geen betekenisloze act – opletten met te vroege duidingen - Confrontatie zonder timing kan zvg doen toenemen
-
POSITIVE RISK TAKING IPV REPRESSIE - Gesloten afdeling = rode lap op een stier
-
Bieden van STEUN = cruciaal - Creëren van een illusie van zorgfiguur !
-
11
MBT in ‘hier en nu’ Respect tijdens de verzorging
Perso presentatie
In de praktijk… Tijd om door een andere bril te kijken!
12
Perso presentatie
13
Perso presentatie
Machteloosheid +++
14
Perso presentatie
Zelfverwonding: vicieuze cirkel?
Zelfverwonding: 5 fasen Het zelfverwondingsproces: 5 fases • Fase 0: Rust en groei • Fase 1: Beginfase • Denkstadium • Negatieve gedachten, frustraties, herbelevingen, triggers,… • Fase 2: Klimmende fase • Gevoelsstadium • Gevoelens overweldigend – spanning - onveiligheid
Zelfverwonding: 5 fasen Het zelfverwondingsproces: 5 fases • Fase 0: Rust en groei • Fase 1: Beginfase • Fase 2: Klimmende fase • Fase 3: Crisisfase • Gedragsstadium: poging tot zelfbehoud • Controleverlies – impulsieve reactie • Fase 4: Postcrisisfase • Effect van ZVG • Verschillende gevoelens: • Direct na ZVG: opluchting • Controleherstel en pijnbeleving • Schuldgevoelens, schaamte en angst…
Zelfverwonding: hulpverlening Hulpverleners • Zelden direct getuigen van zvg • Beslotenheid van eigen ruimte • Wel confrontatie met bloed, wonden,… • confronterend? • het feit dat iemand zichzelf dat aandoet? • Hulpverlener = verantwoordelijk • Hulpverlener = onmacht • Gevolgen voor relatie patiënt - hulpverlener
Zelfverwonding: belang communicatie • Contact vaak verstoord door misverstanden • Verschillen in prioriteiten • HV = stoppen zelfverwonding!! • Patiënt = niet stoppen !! • Beiden angsten en bezorgdheden • Stilzwijgen • Discommunicatie • Frustratie, boosheid, vernedering,… • Gevolg zelfverwonding • Tegenoverdracht, verwijt, weerzin, afwijzing • Gevolg zelfverwonding
Zelfverwonding : communicatie – 5 T’s Communicatieproblemen binnen de verschillende niveaus -
Tijd Timing Taal Technieken Taboes
Tijd
Tempo
Techniek
Taal
Taboe
Zelfverwonding: belang communicatie • Tijd:
• Contactmomenten: • Wanneer – waar: • bepaald door HV • Ad - hoc beschikbaarheid? • Drukte – crises - …. • Gebrek continuïteit zorg • bemoeilijkt vertrouwensband • Time - out
Zelfverwonding: belang communicatie • Tempo
• Te hoge verwachtingen en eisen • Te snel moeten praten over… • Verplicht mee volgen van alle therapiesessies
Zelfverwonding: belang communicatie • Taal:
• Beperkt of geen woorden om over emoties te praten • Wel verwachting van HV • Erover kunnen praten = kunnen stoppen met gedrag • Zeer beperkt gebruik van non-verbale middelen
• Gebruik van vakjargon • Sluit niet aan bij beleving patiënt afstand • Gebruik psychiatrische labels • Gebruik stereotypen • Mythen
Zelfverwonding: belang communicatie • Techniek:
• Gesprekken • Vaak in interviewstijl • Thema bepaald door HV • Nadruk op problemen en pathologie • Gezonde aspecten weinig aandacht • Humor relatief weinig ingezet • Hulpverlener: • Te weinig kennis en specifieke vaardigheden • Weinig alternatieven voor begrenzing ‘pathologisch’ gedrag • Hulpverleningsperspectief (‘expert’): domineert vooral
Zelfverwonding: belang communicatie • Taboes:
• Essentiële zaken niet/ te weinig besproken tussen allen • Geheimen binnen levensverhaal van patiënt • Negatieve ervaringen met hulpverlening • Eigen remmingen bij hulpverlener • Wiens taak? • Geen multidisciplinaire teamvisie?! • Besmettingsgevaar? • Taboe van lichamelijkheid?
Zelfverwonding: wat te doen? 1. Afstemming van zorg en goede communicatie 2. Vroegtijdig signaleren 3. Wat als de stress oploopt
Zelfverwonding: hulpverlening 1. Afstemming van zorg en goede communicatie • afstemming van zorg: • Zelfverwonding = uit evenwicht – desintegratie • Voelen in het ‘hier – en – nu’ • ‘Ziek’ gedrag communicatief aspect • Gedrag serieus nemen + discommunicatie aanpakken • Ruimte leren maken voor keuzes en alternatieven • Communicatie met familie, vrienden en omgeving • Essentieel: geduld – structuur – veiligheid - consistentie •
Goede communicatie
Zelfverwonding: hulpverlening 1. Afstemming van zorg en goede communicatie en : 5 T’s • afstemming van zorg: • Goede communicatie: 5 T’s • Tijd:
• Bereikbaarheid • Duidelijkheid – structuur binnen werkplanning o.a. afwezigheid • Wanneer – hoelang: op voorhand bespreken • Timing: • Volgen therapiesessies: keuzes bespreekbaar – aangepast aan individuele tempo stressregulatie • HV adviserende en motiverende rol • Timing fysieke benadering
Zelfverwonding: hulpverlening 1. Afstemming van zorg en goede communicatie en : 5 T’s • afstemming van zorg: • Goede communicatie: 5 T’s • Tijd: • Timing: • Taal: • Ruimte om gevoelens non-verbaal te uiten • HV weet met woorden en gedragingen dat patiënt aangeeft zich slecht te voelen • Afspraken over taalgebruik en manier van communicatie • Gedrag positief labelen • Herdefiniëring en normalisering van zelfverwonding als ‘functioneel ‘ gedrag • Vermijding van ‘pathologiserend jargon’
Zelfverwonding: hulpverlening 1. Afstemming van zorg en goede communicatie en : 5 T’s • afstemming van zorg: • Goede communicatie: 5 T’s • Tijd: • Timing: • Taal: • Technieken: • Verschillende werkinstrumenten o.a. non-verbaal • ‘ Peilen van de onmiddellijke behoeften’ • Alledaagse activiteiten die bijdragen aan stress- en emotieregulatie • ‘Eerste hulp in crisis’
Zelfverwonding: hulpverlening 1. Afstemming van zorg en goede communicatie en : 5 T’s • afstemming van zorg: • Goede communicatie: 5 T’s • Tijd: • Timing: • Taal: • Technieken: • Taboes: • Open communicatie over zelfverwonding • Gebruik informatiemateriaal • Waar wil patiënt wel/niet over praten? ‘ Moeilijke onderwerpen lijst’ • Hulp inroepen omgeving patiënt
Zelfverwonding: hulpverlening 2. Vroegtijdig signaleren • Hoe?
• •
•
Anticiperen op stressbronnen Acties stress en desintegratie • Interventies • Alternatieven zoeken
Proces met vallen en opstaan
• • • • •
Uitlokkers en signalen niet altijd even eenduidig Ingezette interventies niet altijd hetzelfde effect Regelmatige evaluatie en analyse Patiënt niet altijd in staat tot zelfreflectie Ook aandacht voor proces van hulpverlener intervisie
Zelfverwonding: hulpverlening 2. Vroegtijdig signaleren • Hoe? • Proces met vallen en opstaan • Alternatieven • Zoektocht • Afhankelijk van functie van zelfverwonding Moet dezelfde functie hebben • Individueel – persoonlijk • Verschil: • geen nadelige gevolgen • Littekens • Schuldgevoelens • Kunnen uitstellen = gevoel van succes • Vaak fysieke alternatieven • Soms besluit nog niet klaar om te stoppen met zelfverwondend gedrag
Zelfverwonding: hulpverlening 3. Wat als de stress oploopt • acties bij verschillende fases van proces van zelfverwondend gedrag concreet beschrijven in signaleringsplan •
Doel : bieden van houvast
•
Ervaringsdeskundigheid gebruiken
•
Cave: technisch iets kunnen ≠ emotioneel iets aankunnen
•
Voldoende presentie en ondersteuning
•
Duidelijke afspraken rond wanneer overnemen
Zelfverwonding: signaleringsplan 5 fases: 1. Fase 0 : Er is niets aan de hand en je voelt je goed. Er is tijd voor rust en groei. 2. Fase 1: Een bepaalde gebeurtenis lokt gevoelens en gedachten uit die stress geven. 3. Fase 2 : De stress neemt steeds verder toe totdat je jezelf verwondt. 4. Fase 3: Door het zelfverwonden vermindert de stress voor een bepaalde tijd. 5. Fase 4: Terug in rustiger vaarwater.
Zelfverwonding: signaleringsplan • Fase 0 • Bespreekbaarheid • Essentiële werk • Fase 1 en fase 2: • Ondersteunende werkinstrumenten • ‘15 minuten regel’ • ‘Alles behalve zelfverwonden regel’ • Als zelfverwonden niet te vermijden is… • Advieslijst
Zelfverwonding: signaleringsplan • Fase 3: zelfverwonding • Fase 4: Nazorg en afronding • Acties formuleren voor na de zelfverwonding • Hoe zich veilig voelen? • Hoe steun krijgen? • Wondverzorging: • Waar en wie? • Spoedeisende hulp? • Gaat er iemand mee?
• Doel: werkrelatie goed houden en blijvende communicatie • Aandacht voor afscheidsproces!
41
Perso presentatie
Bedankt voor jullie aandacht!!
42
Perso presentatie
