Voorzieningen Sliedrecht

Voorzieningen Sliedrecht

Voorzieningen Sliedrecht mevrouw drs. T. Rietveld P. van Daal

PON, kennis in uitvoering maart 2009

Het PON heeft dit onderzoek verricht in opdracht van de gemeente Sliedrecht

ISBN 978-90-5049-…-. © 2012 PON, kennis in uitvoering Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie 12-… PON Postbus 90123 5000 LA Tilburg Telefoon: (013) 535 15 35 Fax: (013) 535 81 69 E-mail: [email protected] Internet: www.hetpon.nl

Inhoud 1

Inleiding

5

2 2.1 2.2 2.3

Sliedrecht in beeld Bevolking De zorginfrastructuur in Sliedrecht Personeel

7 7 7 9

3 3.1 3.2

Zorgaanbieders aan het woord Beoordeling van de huidige situatie Beoordeling van toekomstige ontwikkelingen

13 13 16

4 4.1 4.2 4.3

Ontwikkelingen Algemene ontwikkelingen Ontwikkelingen dicht bij de gemeente Ontwikkelingen dicht bij de zorg

19 19 20 21

5 5.1 5.2

Slot Inleiding De kansen voor de gemeente Sliedrecht.

23 23 24

1

Inleiding Bij de gemeente Sliedrecht zijn de afgelopen tijd diverse nota’s verschenen: de WMO nota, de Nota gezondheidsbeleid, Sliedrecht 2010 en verder, de Rapportage Ouderenbeleid (2004, maar nog steeds actueel). In een aantal van deze nota’s wordt het belang aangegeven van een goed functionerende voorzieningenstructuur op het gebied van de zorg en aanverwante sectoren. Sliedrecht is van oudsher een industriële gemeente, groot gemaakt door de baggerindustrie. Ook zijn in Sliedrecht veel aan deze sector gerelateerde bedrijven gevestigd, zoals op het terrein van elektronische installaties. Automatisering en softwareontwikkeling vinden op hoog technologisch niveau plaats. Sliedrecht wil industriële innovatie, gelieerd aan de baggerindustrie, zeker (blijven) accommoderen. Uit de nota Sliedrecht 2010 en verder blijkt dat Sliedrecht watergericht, innovatief en betrokken bij elkaar is. Maar ook kenmerkt de regio zich door een zwak onderwijsklimaat, is de gemeente Sliedrecht redelijk vergrijsd, en willen mensen er graag (blijven) wonen. In de nota wordt verder aangegeven dat het onderwijs een belangrijke sector is voor de toekomst en dat een visie moet worden ontwikkeld die gericht is op het bieden van faciliteiten voor de zorg. Sliedrecht wil de innovatie op het gebied van de (voorzieningen) in de zorginstellingen stimuleren. In Sliedrecht zijn een aantal grote instellingen op gebied van zorg aanwezig. Deze instellingen hebben meestal een regionale functie, maar hebben Sliedrecht als (neven)vestigingsplaats. De gemeente ziet de zorgsector als sector met toekomst, omdat door de vergrijzing de behoefte aan goede en innovatieve zorg stijgt. De onderwijssector op het gebied van de zorg is hierbij van belang. De ambitie van de gemeente Sliedrecht is om op het terrein van de zorg en aanverwante terreinen een passend lokaal en regionaal voorzieningenniveau en kwantitatieve en/of kwalitatieve versterking ervan te hebben. De gemeente heeft het PON de vraag gesteld hen te adviseren over relevante ontwikkelingen in de (voorzieningen) in de zorg, reacties van (markt)partijen in de zorg en aanverwante sectoren daarop en stappen die de gemeente dient te zetten. Deze notitie geeft het de resultaten van het onderzoek weer. De centrale vragen in het onderzoek luidden: Past een uitgebreide dienstenstructuur op het gebied van zorgvoorzieningen en daarbij passende ondersteuningsvoorzieningen in Sliedrecht? Welke potentie is er om op toekomstige ontwikkelingen in te spelen wat betreft handhaving, versterking en uitbreiding van het aanbod aan zorgen ondersteuningsvoorzieningen. Gesprekspartners Vanuit de gemeente zijn is de heer Kanters de contactpersoon geweest. Met hem is regelmatig overleg gevoerd. Ook met wethouder Lavooij is een aantal malen gesproken. Er is een kleine klankbordgroep in het leven geroepen. Deze is 2 maal bij elkaar geweest. Daarnaast hebben de deelnemers van de klankbordgroep ook nog telefonisch en/of schriftelijk op zaken gereageerd.

PON-rapportage: VOORZIENINGEN SLIEDRECHT

5

Voor deze rapportage zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de zorgorganisaties en aanverwante organisaties. We hebben gesproken met de volgende organisaties: - Apotheek - ASVZ, zorg voor verstandelijk gehandicapten - Da Vincicollege - Drechtsteden - Fysiotherapie - GGD - Grote Rivieren, GGz - Philadelphia, zorg voor verstandelijk gehandicapten - Rivas thuiszorg - Syndion, zorg voor verstandelijk gehandicapten - Tablis, wooncorporatie - Trivas, gezondheidsverzekeraar - Waardeburgh, Parkzicht en Overslydrecht - Waerthove, verpleeghuis onderdeel Rivas - Welzijnswerk - Ziekenhuis Albert Schweitzer

Leeswijzer In hoofdstuk 2 schetsen we een beeld van de gemeente Sliedrecht en de voorzieningen op het gebied van zorg. In hoofdstuk 3 komen de respondenten aan het woord. Hoofdstuk 4 geeft een beschrijving van relevante ontwikkelingen en in het slothoofdstuk komen de vragen en antwoorden bij elkaar.

6


2

Sliedrecht in beeld

2.1 Bevolking De bevolkingsomvang van de gemeente Sliedrecht is de afgelopen jaren nagenoeg gelijk gebleven. Op 1 januari 2008 woonden er 23.756 mensen in de gemeente. (Bron CBS) Uit prognosecijfers blijkt dat ook voor de komende jaren weinig groei in het aantal inwoners verwacht wordt. De komende jaren worden nog ongeveer 950 woningen gebouwd in Baanhoek-West. Daarnaast zijn geen grote bouwprojecten met te verwachten, omdat Sliedrecht ‘vol’ is. Dit heeft invloed op de beperkte groei van de bevolking. Prognosecijfers bevolkingsopbouw Sliedrecht en Drechtsteden, 2010-2025 (Bron: CBS Statline) Sliedrecht totale bevolking

Sliedrecht 0-19 jaar

Sliedrecht 20 t/m 64 jaar

Sliedrecht 65-79 jaar

Drechtsteden 65-79 jaar

Sliedrecht 80 jaar en ouder

Drechtsteden 80 jaar en ouder

2010

23418

24,8%

58,6%

12,0%

11,8%

4,5%

4,2%

2015

23402

24,3%

57,4%

13,7%

13,8%

4,6%

4,5%

2020

23278

23,8%

56,7%

14,8%

15,1%

4,7%

4,8%

2025

23244

23,5%

55,6%

15,7%

16,3%

5,2%

5,4%

Periode

In 2010 zal in Sliedrecht ongeveer een kwart van de mensen jonger dan 20 jaar zijn. Bijna 60% van de inwoners zal in de leeftijd van 20-64 jaar zijn, bijna 12% zal tussen 65 en 79 jaar oud zijn en ruim 4% ouder dan 80 jaar. In de komende jaren zal het aantal ouderen toenemen tot ruim 20% van de totale bevolking. Het aantal jongeren zal in die periode dalen. Het percentage ouderen in Sliedrecht wijkt niet veel af van de percentages voor de Drechtsteden als geheel. Het aandeel niet-Westerse allochtonen in Sliedrecht bedraagt 6,5% en is de laatste jaren ook gelijk gebleven. Het aandeel middelbaar en hoog opgeleiden in de bevolking van Sliedrecht is 62% en van de beroepsbevolking is dit 71%. De rest van de (beroeps-)bevolking is laag opgeleid en beschikt niet over startkwalificaties. (Bron: Staat van de Drechtsteden)

2.2 De zorginfrastructuur in Sliedrecht Sliedrecht kent een uitgebreide zorginfrastructuur. Veel voorzieningen en zorgdiensten zijn aanwezig. Dit varieert van een scala aan eerstelijnsvoorzieningen zoals huisartsen, tandartsen, apotheken en fysiotherapeuten, ambulant zorgaanbod in diverse sectoren tot diverse intramurale voorzieningen: voor ouderen, voor verstandelijk gehandicapten, voor mensen met psychiatrische problemen en de aanwezigheid van een ziekenhuis.


7

Voorziening

Aantal

ziekenhuis

1

verpleeg-/verzorgingshuis, thuiszorg

3

huisarts/medisch centrum

8

tandarts

5

fysiotherapie

3

GGz-woon- of servicevoorziening

5

woon- of werkvoorziening VG-sector

9

divers

±20

Sliedrecht als vanzelfsprekende vestigingsplaats Sommige organisaties zijn al jaren aanwezig in de Sliedrecht. Door deze lange aanwezigheid hebben zij zich in Sliedrecht geworteld. Vaak zijn er dan ook regionale en/of administratieve activiteiten gevestigd. Belangrijkste voorzieningen zijn: ASVZ, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking, verpleeghuis Waerthove (dat tot Rivas behoort, zorgcentra Parkzicht en Overslydrecht (die tot Waardeburgh behoren). Het Albert Schweitzer ziekenhuis heeft een dependance in Sliedrecht. Daarnaast heeft De Grote Rivieren (GGZ) in Sliedrecht een RIBW-voorziening en gaat deze instelling nu een voorziening met 60 plaatsen voor ouderenpsychiatrie (behandeling en verblijf in relatie met somatische ziektebeelden) realiseren. Daarnaast hebben diverse organisaties zoals de Grote Rivieren, ASVZ, Philadelphia en Syndion kleinschalige (woon)voorzieningen, verspreid over de gemeente. Ook eerstelijnsvoorzieningen zoals Balans Fysio, zijn ook al jaren in Sliedrecht gevestigd. In Sliedrecht is al jaren een maandelijks overleg, waarin gemeente, de zorgaanbieders, Tablis Wonen (de grootste corporatie in Sliedrecht) en stichting Ouderenwerk deelnemen. Het is een laagdrempelig overleg waar men open met elkaar praat en op die manier synergie probeert te bewerkstelligen op grond waarvan men elkaar makkelijk vindt. Ook het welzijnswerk is bij dit overleg aangesloten en krijgt van vele andere organisaties een grote waardering. Dit overleg wordt ook als waardevol gezien voor de kwaliteit van de keten. De gemeente heeft de regie over dit overleg.

8


2.3 Personeel Banen in de Drechtsteden in 2007 Banen totaal absoluut

absoluut

Banen fulltime %

absoluut

gezondheids- gezondheids-

absoluut

%

gezondheids- gezondheids-

zorg en

zorg en

zorg en

zorg en

alle sectoren

welzijn

welzijn

alle sectoren

welzijn

welzijn

Alblasserdam

7130

582

8,2

6254

464

6,5

Dordrecht

53841

10552

19,6

50423

9897

18,4

Hendrik-Ido-Ambacht

6825

643

9,4

6259

496

7,3

Papendrecht

11357

734

6,5

10435

628

5,5

Sliedrecht

11945

2730

22,9

10999

2399

20,1

Zwijndrecht

18650

2854

15,3

16614

2458

13,2

Totaal

109748

18095

16,5

100984

16342

14,9

Bron: LISA Vestigingenregister

Uit gegevens van het OCD blijkt dat in 2007 van de bijna 12.000 banen in Sliedrecht er 2.700 (23%) in de zorgen welzijnssector zijn. Vergeleken met de andere Drechtsteden biedt deze sector in Sliedrecht de grootste werkgelegenheid. ASVZ en Waerthove zorgen voor de meeste werkgelegenheid in Sliedrecht. ASVZ biedt werkgelegenheid aan meer dan 1000 mensen, Waerthove biedt tussen de 500 en 750 werkgelegenheid. De ontwikkelingen in de werkgelegenheid zijn de laatste jaren in Sliedrecht niet veranderd. In de Drechtsteden wordt een aantal sectoren onderscheiden waarin groei te verwachten is. Zorg is een van de sectoren, naast horeca, toerisme, detailhandel en zakelijke dienstverlening. Het belang voor de economische ontwikkeling van een regio is het innovatieve vermogen van het regionale bedrijfsleven. Indicator hiervoor is de omvang van de creatieve klasse. Een goed ondernemingsklimaat is een belangrijke voorwaarde voor een goed functionerende economie en de mate waarin ondernemers worden gefaciliteerd in hun ontwikkeling. Dit geldt niet alleen voor reeds gevestigde bedrijven, maar ook voor potentiële vestigers. De dienstverlening van de gemeente Sliedrecht aan de ondernemers werd door de ondernemers op 7.8 gewaardeerd, wat hoog is. De gesprekken leverden een gevarieerd beeld op wat betreft (de behoefte aan) personeel. Rivas heef op dit moment nog voldoende personeel. Rivas heeft uitgerekend dat er een tekort van 20% komt op niveau 3. Het uitgangspunt van Rivas is dat men zelf voor de eigen behoefte wil scholen. Daarom heeft men een aantal leerwegen opgezet met Het Da Vincicollege in Dordrecht en een ROC in Utrecht. Men biedt twee leerwegen aan: dagopleiding met stages en de leerwerkvariant. Men krijgt onvoldoende aanbod voor niveau 3. ‘Wat zou helpen is een HBO-opleiding in de buurt eventueel via een andere bestaande opleiding en voldoende betaalbare huisvesting: het gaat vaak om jonge vrouwen of jonge stellen’, aldus een van de respondenten.


9

Syndion lukt het nog om personeel te krijgen, al wordt het wel steeds moeilijker. Syndion zoekt creatief naar mensen die in de sector willen werken. Mensen uit bepaalde beroepen, bijvoorbeeld kraanmachinisten, passen heel goed op groepen mensen met gedragsproblemen. Voor deze mensen zou een aangepaste BBL moeten komen en moet applicatieonderwijs ontwikkeld worden. Syndion heeft het idee dat jonge mensen eerder met zorg moeten kennis maken, om hen er meer voor te interesseren. Waardeburgh bestaat (in Sliedrecht) uit verpleeghuizen Overslydrecht en Parkzicht. Waardeburgh heeft nu de meeste problemen om goede mensen van niveau 2 binnen te krijgen, niveau 3 en 4 lukt nog. Waardeburgh geeft de voorkeur aan mensen van verschillende scholen, omdat ze dan verschillende dingen leren en dit binnen de instelling brengen. Het creatieve idee van Waardeburgh is om mensen gewoon van de straat halen en hen op te leiden. De Grote Rivieren heeft nog geen actuele tekorten al begint het wel voelbaar te worden. De nieuwe voorziening in Sliedrecht zal 40-50 arbeidsplaatsen opleveren. Sommige medewerkers vinden dat fijn omdat ze dan dicht bij huis kunnen gaan werken. De Grote Rivieren heeft eigen opleidingstrajecten in samenwerking met De Hogeschool Rotterdam en een MBO-opleiding in Rotterdam. Dat levert personeel op alle functies die men nodig heeft. Voor ASVZ is het steeds lastiger om personeel te krijgen. Nu krijgen ze nog veel mensen met EVC. Ze moeten zorgen voor interne opleiding en doen dat samen met het ROC. ASVZ leidt intern mensen voor moeilijke groepen op. Volgens ASVZ is het nadelig dat salarissen landelijk bepaald zijn. Dan is het wonen in de regio Sliedrecht te duur, en dus niet aantrekkelijk voor werknemers. Er is geen personeelshuisvesting meer, dit is ook niet meer van deze tijd, maar er zal wel iets moeten gebeuren op het gebied van huisvesting, wil je mensen van de zorg kunnen krijgen/behouden. Philadelphia werkt voornamelijk met mensen van niveau 3 en 4 en EVC. Deze EVC’ers moeten nog opgeleid worden. Vroeger had Philadelphia een eigen opleiding, nu wordt er meer met ROC’s samengewerkt. De meeste aandacht wordt nu besteed aan de opleiding van locatiemanagers nieuwe stijl, maar juist de cliëntadviseurs (verzorging) moet aandacht hebben. Dit komt binnenkort aan de orde. Het Da Vinci college geeft aan goede contacten met de gemeente Sliedrecht en een aantal instellingen in Sliedrecht te hebben. Het college verzorgt scholing voor een aantal instellingen bijvoorbeeld het ziekenhuis, maar kan en wil dat uitbreiden. Men wil graag een rol spelen in het op peil houden van het personeelsbestand in Sliedrecht. Zij hebben daarvoor de voorziening. Da Vinci signaleert dat de behoefte vooral op niveau 3 ligt. Uit een onderzoek van CWI blijkt dat de gezondheidszorg de komende 5 jaar de grootste arbeidsmarktmotor zal zijn. Men doet er ook alles aan om mensen van allochtone afkomst voor zorg te interesseren. Het aanbieden van opleidingen in Sliedrecht kan ook interessant zijn voor de leerlingen die nu al een opleiding aan het Da Vinci volgen. Tevens kan het leerlingen over de streep halen om een opleiding in de zorg te gaan doen, wanneer deze in de eigen woonplaats wordt aangeboden. Hieronder geven we een overzicht van het aantal leerlingen uit Sliedrecht dat ingeschreven is voor een opleiding bij het Da Vinci.

10


Deelnemers Opleidingen Zorg en Welzijn Da Vinci woonachtig in Sliedrecht, peildatum 1 oktober 2008 Apothekersassistent

6

Doktersassistent

7

K Verzorgende IG

3

Maatschappelijke Zorg

9

MBO-verpleegkundige

2

Optiek

1

Verpleegkundige

8

Verzorgende

8

Verzorgende IG

2

Totaal zorg

46

Maatschappelijke zorg

7

Maatschappelijke Zorg

1

Onderwijsassistent

8

Pedagogisch werk

6

Pedagogisch werk (Pedagogisch werker)

2

Pedagogisch werk (PW kinderopvang)

9

Pedagogisch werk (SPW 4)

4

Sociaal Pedagogisch Werk (SPW 3)

6

Sociaal Pedagogisch Werk (SPW 4)

12

Sociaal Cultureel Werker

1

Totaal welzijn

56

Totaal zorg en welzijn

102

Bron: Cijfers Da Vinci college, november 2008

In het totaal zijn 102 leerlingen van het Da Vinci (opleidingen zorg en welzijn) afkomstig uit Sliedrecht. Vanuit alle Drechtsteden zijn dit 1209 leerlingen. Hoewel Sliedrecht zeker opleidingspotentie heeft, zijn er een aantal bedreigingen als het gaat om het aantrekken van voldoende zorgpersoneel. De eerste is de huisvesting voor medewerkers in de zorg. Uit gesprekken bleek dat dit vaak een probleem is. Als gemeente in de Randstad moet Sliedrecht concurreren met andere gemeenten op het gebied van personeel in de zorg. De salarissen zijn landelijk vastgelegd en kunnen slecht enigszins worden aangepast voor het werken met speciale groepen. Dit vastgestelde salaris in combinatie met dure huisvesting in de Randstad, doet zorgmedewerkers vaak overwegen elders te gaan werken. Het zorgen voor betaalbare huisvesting is daarom noodzakelijk om zorgmedewerkers te vinden en te binden. Uit het gesprek met de Drechtsteden bleek echter dat in de regio voldoende betaalbare huisvesting voorhanden is. Dit blijkt echter niet bekend te zijn bij de mensen die het nodig hebben en ook niet bij de werkgevers.


11

Als tweede bedreiging noemen we de vervoersmogelijkheden. Gezien de onregelmatige diensten die mensen noodzaken om vroeg in de ochtend en laat op de avond te werken, is het niet altijd mogelijk om van openbaar vervoer gebruik te maken. Kinderopvang is een derde bedreiging. De kinderopvang zal voor medewerkers in de zorg op een flexibele manier voorhanden moeten zijn. Dit ook vanwege onregelmatige werktijden. De aanwezigheid van een goede kinderopvang kan jonge mensen stimuleren om in de gemeente te komen of te blijven wonen. Uit de cijfers blijkt dat de gemeente gaat vergrijzen, acties die dit proces kunnen vertragen zijn daarom interessant. De komende tijd zal ingezet moeten worden om deze bedreiging naar kansen om te bouwen.

12


3

Zorgaanbieders aan het woord In Sliedrecht is een aantal grote zorginstellingen gevestigd. Deze voorzieningen hebben meestal een regionale functie. De ambitie van de gemeente Sliedrecht is om een variatie aan zorgen ondersteuningsvoorzieningen binnen de gemeente te hebben, zodat de gemeente een goede zorginfrastructuur bezit die haar in staat stelt zich hierop te profileren. Om deze ambitie waar te maken, wilde de gemeente Sliedrecht antwoord op de volgende vragen: 1 Past een uitgebreide dienstenstructuur op het gebied van zorgvoorzieningen en daarbij passende ondersteuningsvoorzieningen in Sliedrecht? 2 Welke potentie is er om op toekomstige ontwikkelingen in te spelen in het kader van handhaving, versterking en uitbreiding van het aanbod van zorgen ondersteuningsvoorzieningen. 3 Aan welke randvoorwaarden moet worden voldaan om 1 en/of 2 te bewerkstelligen? Belangrijke uitgangspunten van de gemeente om de ambitie waar te maken zijn: • Het onderscheidende van de clustering van gezondheidszorgvoorzieningen in Sliedrecht ten opzichte van andere omliggende gemeenten. Hieraan gekoppeld: kan Sliedrecht een centrumfunctie uitoefenen? • Synergie tussen bestaande zorgaanbieders in Sliedrecht. • Verdergaande samenwerking tussen de instellingen. • Kan nieuwe zorg voor bestaande klanten geleverd worden. • De randvoorwaarden om de ambitie waar te maken.

3.1 Beoordeling van de huidige situatie We hebben met vertegenwoordigers van 20 organisaties gesproken en hen gevraagd hoe zij, vanuit hun eigen optiek, tegen de toekomstige zorgstructuur in Sliedrecht aankijken en welke rol/positie zij daar zelf bij kunnen innemen. Het algemene beeld is dat er gezien de schaal van Sliedrecht, meer dan gemiddeld zorgvoorzieningen in Sliedrecht aanwezig zijn. De meeste zorgaanbieders zijn van mening dat Sliedrecht een goed dekkend voorzieningenniveau heeft, zeker als je dat vergelijkt met andere vergelijkbare gemeenten. Alle zorgaanbieders zijn uitermate tevreden over Sliedrecht als vestigingsplaats en de relatie die men met de gemeente heeft. Dat maakt het voor hen wel aantrekkelijk om in Sliedrecht te blijven. In de gesprekken hebben we vervolgens de overwegingen voorgelegd die Sliedrecht extra aantrekkelijk zouden kunnen maken als vestigingsplaats en gevraagd daarop te reageren. Sliedrecht heeft centrumfuncties Vanuit een geografisch-cultureel perspectief heeft Sliedrecht in sommige opzichten een centrumfunctie voor de Binnenwaard. Op het terrein van de zorg heeft Sliedrecht een aantal voorzieningen die een regionale functie vervullen.


13

Sliedrecht profileert zich ook als kenniscentrum op het terrein ouderen en psychogeriatrie. Waerthove beschikt over een kenniscentrum op dit terrein en de toekomstige aanwezigheid van de instelling voor ouderen psychiatrie van de Grote Rivieren zal tot een toename van specialistische kennis leiden. Daarnaast vervullen het Albert Schweitzer ziekenhuis en ASVZ een regionale functie. De centrumfunctie van Sliedrecht wordt door de zorgaanbieders verschillend beoordeeld en speelt slechts een marginale rol in hun toekomstvisie. Het toekomstbeeld van de meeste zorgaanbieders en daarmee hun visie zit niet in het investeren in grootschalige voorzieningen met een regionale functie in Sliedrecht. Daar is vanuit het gezichtspunt van de instellingen geen reden toe. En vanuit erkenningsbeginselen is het draagvlak voor voorzieningen in Sliedrecht niet vanzelfsprekend. Bovendien is er de tendens tot kleinschalig wonen, die het realiseren van grootschalige voorzieningen steeds minder vanzelfsprekend maakt en ook leidt tot een spreiding van woon- en zorgvoorzieningen over andere gemeenten met voldoende schaal. Deze ontwikkelingen zetten het idee dat Sliedrecht een centrumfunctie vervult, onder druk. Toch wordt ook de trend ‘revival van all-inclusive’ gesignaleerd. Dit geldt vooral voor werkende mensen die graag alles bij elkaar willen inkopen. Er komt dus weer vraag naar wonen in een instelling. Ook is voor sommige groepen cliënten, bijvoorbeeld mensen met een gedragsstoornis, wonen op een instellingsterrein bijna een vereiste. Omdat Sliedrecht beschikt over woningen op instellingsterreinen, zal dit geen probleem zijn. Dordrecht is voor veel zaken de centrumgemeente in de regio, zoals maatschappelijke opvang, de OGGz, maar ook voor veel zorgaanbod en scholing. Vanuit de Drechtsteden wordt aangegeven dat er naast Dordrecht als centrumgemeente, ook voor Sliedrecht plaats is om centrumfuncties op zorggebied uit te voeren. Samenwerking De zorgaanbieders en welzijnsorganisaties in Sliedrecht kennen een aantal samenwerkingsrelaties. We noemen een aantal voorbeelden. Stichting Welzijn verzorgt de maaltijden voor de bewoners van Waardeburgh. Syndion heeft samen met Waardeburgh ingeschreven op het aanbieden van huishoudelijke zorg en biedt samen met de Grote Rivieren cursussen aan. Philadelphia werkt vooral samen met de ouderenzorg, zij kopen bijvoorbeeld de nachtzorg in bij Waardeburgh. Philadelphia maakt ook gebruik van de thuiszorg. Waardeburgh heeft met het ziekenhuis afspraken gemaakt over kortdurende opnamen en met huisartsen over crisisopnamen. Waardeburgh levert in een woningcomplex van Tablis Wonen zorg als eerste provider. Waardeburgh heeft in die complexen geïnvesteerd met alarmering en infrastructuur. Vanuit woonstimuleringsmiddelen zijn een recreatiezaal en dagopvang van 3 bedden gerealiseerd. Waerthove bezit specifieke kennis op een aantal terreinen (revalidatie, zorg na hersenbloeding et cetera) die lokaal kan worden ingezet. Bovendien wordt vanuit Waerthove 24-uurszorg geboden. De Grote Rivieren werkt in principe met elke andere zorginstelling in Sliedrecht samen als daar reden toe is. Ook met het welzijnswerk, vrijwilligers en de kerken. In het kader van de nieuwe voorziening zal De Grote Rivieren weer in contact treden met de verzorgingshuizen die een open houding naar de psychiatrie hebben.

14


ASVZ biedt bijzondere tandartszorg, waarvan iedereen gebruik kan maken. Via MEE krijgt ASVZ veel vragen voor diagnostiek. De psychiater van de Grote Rivieren houdt spreekuur op het terrein van ASVZ. Waerthove en ASVZ delen de artsendiensten en achterwacht. ASVZ geeft aan de hun services nog opener kunnen. Het zwembad wordt ook door andere patiëntengroepen gebruikt. Dit zou nog meer kunnen, maar er dient dan altijd goed naar concurrentie (bijvoorbeeld met het gewone zwembad in Sliedrecht) gekeken te worden. De maaltijddienst kan uitgebouwd worden, alarmering kan breder gebruik gemaakt worden. Als voorbeeld worden plannen in Hoornaar genoemd waar mensen met een verstandelijke beperking en ouderen dicht bij elkaar gaan wonen en waar men de nachtzorg gezamenlijk wil gaan oppakken. Daarnaast wordt ook vanuit de eerstelijnsvoorzieningen samenwerkingsrelaties onderhouden. Er is veel samenwerking op projectbasis van de fysiotherapeuten met thuiszorg, ziekenhuis en de GGz. De voorgenomen vestiging van een eerstelijnsgezondheidscentrum op het terrein naast het ziekenhuis wordt door de deelnemers van het gezondheidscentrum als pre gezien. Synergie Enige synergievoordelen ziet men in het intramurale deel. De aanwezigheid van het Albert Schweitzer Ziekenhuis en de verpleeghuizen is voor de nieuwe voorziening van De Grote Rivieren aantrekkelijk. De nabijheid van de polikliniek en de verpleeghuizen maakt dat kennis en capaciteit van deze instellingen complementair kunnen worden ingezet. Daarnaast speelt de aantrekkelijkheid van de locatie een rol: dichtbij winkels en een gezondheidscentrum. Maar de realisering van deze voorziening in Sliedrecht wordt ook bepaald door de beschikbaarheid van grond. Zorgaanbieders hebben echter geen plannen tot substantiële uitbreiding of verplaatsing van voorzieningen. Daar is voor hen op dit moment geen aanleiding toe. In het extramurale deel is veel minder sprake van synergie. De instellingen zijn werkzaam in elkaar overlappende zorgsectoren. Zorgaanbieders concentreren zich steeds meer op zorgconcepten, waarbij niet per se de voorziening meer centraal staat, maar de klant. Synergievoordelen zijn niet meer vanzelfsprekend. Overlegstructuur De overlegstructuur in Sliedrecht wordt op dit moment door zorgaanbieders als constructief ervaren. De gemeente is bereidwillig, er is goed overleg en derhalve draagvlak om in Sliedrecht dingen van de grond te krijgen. Ook de aanwezigheid van een breed scala aan zorgsectoren maakt het voor zorgaanbieders aantrekkelijk om een bijdrage te leveren aan een integraal zorgbeleid in de gemeente Sliedrecht. Enkele keren wordt wel opgemerkt dat het overleg geen echt doel meer heeft, en dat er vanwege concurrentie niet open gesproken kan worden. Om bepaalde afspraken te maken dienen daarom naast dit overleg ook andere momenten te zijn. Zo blijft de gemeente ook beter op de hoogte van activiteiten die zorgorganisaties gaan ondernemen. En kunnen ideeën worden uitgewisseld. Uiteindelijk gaat het om een verantwoordelijkheidsverdeling tussen de taak van de zorgaanbieder, die bijvoorbeeld bijzondere groepen wil huisvesten binnen de gemeente en de gemeente die verantwoordelijk is voor onder andere de leefbaarheid in de buurt.


15

3.2 Beoordeling van toekomstige ontwikkelingen Concurrentie Op lokaal niveau wordt veel samengewerkt. De marktwerking in de zorg zorgt er echter voor dat concurrentie tussen zorginstellingen een dominante factor wordt. Concurrentie wordt zo ook steeds meer bepalend voor de wijze van samenwerking: men zoekt eerder samenwerking met organisaties die complementair zijn aan de eigen organisatie om daarmee de positie van de eigen organisatie te versterken. Vanwege het feit dat steeds vaker meerdere spelers op de lokale markt opereren, kan dat ten nadele gaan van lokale samenwerking. Zo geeft Syndion aan dat een aantal jaar geleden nog 80 cliënten van ASVZ van de dagbesteding van Syndion gebruik maakten. Nu kan dat bijna niet meer, omdat ASVZ ook zelf steeds meer gaat bieden. Daarnaast gaat nu ook Philadelphia dagbesteding aanbieden. De ontwikkeling van nieuwe diensten wordt zo steeds meer geleid door de overweging om de eigen positie op de markt te versterken dan om lokaal samenwerking te zoeken. De omslag naar vraaggericht werken Een tweede punt is dat zorginstellingen de omslag hebben gemaakt naar vraaggericht werken. Er is in feite sprake van concurrentie om de klant. De vraag van cliënten uit Sliedrecht kan instellingen doen besluiten om hun activiteiten daar aan te bieden. Zo krijgen de drie organisaties die zich met name richten op mensen met een verstandelijke beperking, alle drie vragen uit de gemeente. Sommige klanten kiezen voor een bestaand aanbod in Sliedrecht, ook al komen ze zelf niet uit Sliedrecht. Ook de fysiotherapeuten spelen in op vragen uit de markt. Zo zijn er veel vragen van (ouders/verzorgers van) kinderen met overgewicht en vragen voor jeugdfysiotherapie. De concurrentie om de klant kan dus botsen met het creëren van zorgen opvangsystemen en het bevorderen van ketensamenwerking. Het aanbesteden Daarnaast speelt het aanbestedingensysteem in de zorg een rol. Er kan een botsing ontstaan tussen enerzijds het marktdenken (en het zoeken naar de goedkoopste aanbieder) en anderzijds het denken in termen van ketens en samenwerking. Als alleen naar financiële uitgangspunten gekeken wordt, kan dat betekenen dat bestaande voorzieningen uit Sliedrecht vertrekken. Respondenten geven aan dat de gemeente daarom moet uitgaan van de kwaliteit van de diensten die geleverd moeten worden en de samenwerking daarbij. Men is nu tevreden omdat voor de hulp bij het huishouden het zogenaamde ‘Zeeuwse model’ wordt gehanteerd. Nieuwe zorg aan bestaande klanten Een veronderstelling van de gemeente is dat het zorgprofiel verstevigd kan worden door nieuwe zorg aan bestaande klanten te bieden. Deze opvatting wordt wisselend beoordeeld door respondenten. Men ziet wel niches die in de gemeente Sliedrecht zouden kunnen worden aangeboden: extra aandacht voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel, voorzieningen voor visueel gehandicapten, voor autisme en voor dementerenden en tandartszorg voor verstandelijk gehandicapten. Ook is de trend te signaleren dat veel jongeren kampen met overgewicht. Hiervoor is nog geen adequaat aanbod ontwikkeld in Sliedrecht. Een aantal van deze functies zijn reeds aanwezig.

16


Uit de gesprekken bleek bijvoorbeeld dat deze tandartszorg reeds voorhanden is. Uit de praktijk blijkt dat mensen bereid zijn om te reizen voor specialistische functies. Voor de tandartszorg voor verstandelijk gehandicapten of zorg voor autisme bestaat daarom de mogelijkheid om zich meer op deze zorg te profileren, zodat de zorg voor de hele regio wordt aangeboden. Dit zet Sliedrecht voor dit soort zorg op de kaart. In de ogen van met name grotere regionale instellingen zijn dit leuke initiatieven, maar zijn het geen doorslaggevende factoren om een bijdrage te leveren aan een kwalitatief en structureel lokaal gezondheidsbeleid in Sliedrecht. Om de zorgaanbieders te kunnen binden gaat het volgens hen veeleer om het door de gemeente bieden van kaders om nieuwere vormen van bestaande zorg te introduceren. Het gaat om de strategie die een gemeente kiest om om te gaan met maatschappelijk ontwikkelingen. Hoe kunnen we omgaan met de toenemende vraag aan zorg, welke innovaties zijn mogelijk, op welke wijze kan preventie effectiever worden ingezet? Hoe durft de gemeente te kiezen en hoe kan de gemeente ook daadwerkelijk positie innemen? Cliënten gaan voor extramuraal Uit de rondgang bij zorgaanbieders bleek dat hun toekomstvisie vooral gebaseerd is op de wijze waarop zij hun aanbod op een zo efficiënt mogelijke en kwalitatief goede manier kunnen aanbieden. Daarbij zal steeds meer de nadruk liggen op extramurale zorg en minder op intramurale zorg. De toekomstvisie van de zorgaanbieders gaat hoofdzakelijk over de zorginhoud en het gezondheidsbeleid. Het gaat hun om de vraag: op welke wijze kunnen wij in Sliedrecht ons werk zo goed mogelijk doen? De wensen van cliënten liggen steeds minder op het intramurale terrein en daarom zullen de organisaties steeds meer aansturen en concurreren op het bereiken van thuiswonende burgers. Die bijdrage van zorgaanbieders vertaalt zich dan niet zozeer in nieuwe voorzieningen als wel in een intensivering en herschikking van bestaande zorg, om zorg dichtbij de mensen te organiseren. De focus van zorgaanbieders verschuift van intramuraal naar extramuraal. Daarbij willen zij aansluiten bij innovatieve ideeën in de zorg, zoals de wijze waarop de zorg plaatselijk georganiseerd wordt, de nadruk die op preventie wordt gelegd, de wijze waarop budgetten flexibel kunnen worden ingezet, et cetera. Dat betekent dat vernieuwing van en profilering op de zorg in Sliedrecht veeleer vanuit dit uitgangspunt zal moeten plaatsvinden. Vanuit verschillende zorgaanbieders werd aangegeven dat Sliedrecht zich zou moeten profileren als gemeente die gaat voor het welzijn en de gezondheid van haar burgers. ‘Het gaat dan niet om stenen, het gaat om de kwaliteit van zorg, het gaat om virtuele structuren’, zoals een respondent het verwoordde. Verschillende respondenten geven aan dat het in die zin verstandig zou zijn als Sliedrecht een motto zou introduceren als: ‘in Sliedrecht kunnen mensen langer zelfstandig blijven wonen’, of ‘Sliedrecht, gezonde gemeente’. Dat zou van ambitie getuigen. Dit past bijvoorbeeld ook bij Trias, die zich inmiddels geen ‘zorgverzekeraar’ meer noemt, maar ‘gezondheidsverzekeraar’. De tendens gaat dus zeker deze kant op en Trias is bijvoorbeeld bereid om mee te werken aan nieuwe initiatieven.


17

Regierol voor de gemeente Om gezamenlijk te werken aan integraal beleid verwachten zorgaanbieders een duidelijke regierol van de gemeente. In algemene zin is dit een herkenbare wens, die ook altijd waar is, omdat de gemeente altijd te maken heeft met verschillende belangenafwegingen. In deze tijd van concurrerende zorgaanbieders is het van belang dat de gemeente min of meer boven de partijen gaat staan. Het gaat daarbij niet zozeer om sturen, maar wel om verbinden. De introductie van de Wmo heeft er mede voor gezorgd dat de burger meer centraal komt te staan. Ook is er veel meer aandacht voor het meedoen en het participeren van de (kwetsbare) burger. De vermaatschappelijking van de zorg heeft er ook in Sliedrecht toe geleid dat er relatief veel mensen met beperkingen min of meer zelfstandig wonen. Daarnaast stimuleert de invoering van het PGB dat de regie voor het inhuren van zorg steeds meer bij de cliënt komt te liggen. De dynamiek van het beleid zit daarom steeds meer in het samenspel tussen gemeente, burger en professional, terwijl de creativiteit vooral wordt aangejaagd door het top-down denken van grote instellingen. Vanuit dit perspectief is het belangrijk dat de gemeente een duidelijk standpunt inneemt over de wijze waarop zij de zorg de komende jaren wil inrichten en wat daarbij de wenselijke coalities zijn. Daarmee zouden de zorgaanbieders kunnen worden uitgedaagd. Een samenhangende visie op de vraag welke basisvoorzieningen in Sliedrecht gevestigd moeten worden is diverse keren ter sprake gekomen. Steeds werd geconcludeerd dat bij de uitwerking van visie en beleid zeker verbeteringen mogelijk zijn. Verbeteringen in helderheid, maar ook in partnerschap, in meedenken in oplossingen, in proactief bezig zijn en in verbinden.

18


4

Ontwikkelingen In het vorige hoofdstuk hebben we een aantal opvattingen vanuit de zorgaanbieders geschetst. In dit hoofdstuk beschrijven we een aantal algemene ontwikkelingen die van belang zijn voor een toekomstige visie op zorg in Sliedrecht.

4.1 Algemene ontwikkelingen Scheiden wonen en zorg Onder scheiden van wonen en zorg wordt de juridische en financiële scheiding tussen wonen/verblijf en zorg verstaan. Juridisch omdat er voor de cliënt 2 verschillende contracten bestaan, één met de woningaanbieder of financier en één met de zorgaanbieder. Financieel gescheiden omdat de cliënt huur of hypotheek betaalt voor de woning en eventueel een eigen bijdrage betaalt voor de afgenomen zorg. Intramurale zorgvoorzieningen worden gescheiden naar de componenten wonen en zorg zodanig dat de cliënt zelf zorg draagt voor het wonen. Een doelstelling van het scheiden van wonen en zorg is het zolang en zoveel mogelijk handhaven van de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van mensen in alle fasen van het leven. Met het scheiden van wonen en zorg wordt ook meer keuzevrijheid voor de verzekerde beoogd. Als wonen en zorg financieel van elkaar zijn gescheiden, dan kan de cliënt kiezen voor een individuele zorgfunctie aansluitend aan de eigen behoefte. De 'all-in pakketten' worden vervangen door verschillende woon-zorg-arrangementen, afgestemd op de wensen en behoeften van de verzekerde. In een situatie waarin wonen en zorg gescheiden zijn woont de verzekerde zelfstandig en verkrijgt de benodigde zorgonderdelen van zorgaanbieders van keuze (CvZ, 2002). Scheiden van wonen en zorg is ook een van de speerpunten van Trias. Dit houdt in dat er een accent kan liggen op afbouw van intramurale capaciteit, vooral de verzorgingshuizen, maar daarbij wel opbouw van verpleeghuizen. In Sliedrecht zijn al plannen in uitvoering. Bij de plannen is men ook uitgegaan van behoud van expertise en voorkomen van versnippering. Daarnaast wordt ook gelet op de trend van kleinschalig wonen. Een andere trend is de wens van vele ouderen om langer in hun eigen woning te blijven wonen en niet te verhuizen naar een instelling. Instellen van woonzorgzones kan hierbij behulpzaam zijn. Vermaatschappelijking van zorg Vermaatschappelijking van de zorg houdt in dat mensen met een beperking zo veel mogelijk zelfstandig (kunnen blijven) wonen en hun zorg en diensten in hun eigen woning ontvangen. In plaatst van intramurale, grootschalige zorg, betekent dit dat er meer op kleinschalig niveau zorg en verzorging thuis moet worden ingezet. In het te voeren beleid past de trend naar kleinschalig wonen. Door de vermaatschappelijking zijn zorgorganisaties voor hun cliënten (van uiteenlopende doelgroepen) op zoek naar kleinschalige voorzieningen. Vergrijzing Nederland staat aan de vooravond van een proces van vergrijzing van de samenleving: de naoorlogse geboortegolf zal vanaf 2010 de pensioengerechtigde leeftijd bereiken en dat betekent dat een grote groep mensen naar verwachting een beroep zal doen op zorg. In Sliedrecht neemt het percentage ouderen toe van ruim 16% in 2008 tot bijna 21% in 2025.


19

4.2 Ontwikkelingen dicht bij de gemeente Wmo Het doel van de Wmo is dat iedereen kan meedoen in de samenleving. Meedoen in de Wmo staat enerzijds voor het zorg dragen dat bijzondere groepen zoals kwetsbare ouderen, jongeren, mensen met een handicap, minima en mensen van allochtone afkomst, ondersteuning krijgen om deel te nemen aan de maatschappij. Anderzijds staat meedoen voor het stimuleren van betrokkenheid en het ondersteunen van mensen die zich inzetten voor hun medemens. Hierbij valt te denken aan vrijwilligerswerk, mantelzorg en burgerinitiatieven. Gemeenten staan voor de opdracht om een sociale infrastructuur te creëren of te versterken, die deze beide vormen van meedoen stimuleert. Het ervoor zorg dragen dat bijzondere groepen ondersteund worden bij hun deelname aan de samenleving, is een nieuwe taak voor gemeenten. Gemeenten ondervinden regelmatig problemen bij het opsporen van deze burgers. Het gevolg is ook dat gemeenten onbekend zijn met de behoeften van deze groepen. Sinds de invoering van de Wmo zijn gemeenten verantwoordelijk voor de financiering van huishoudelijke verzorging van burgers die dit zelf niet meer kunnen. Dit betekent dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het leveren van de huishoudelijke zorg en de indicatiestelling voor deze zorg. Het leveren van huishoudelijke zorg besteden gemeenten uit aan zorgaanbieders (thuiszorginstellingen) of ze geven cliënten de mogelijkheid een persoonsgebonden budget (PGB) aan te vragen. Hiermee kan een cliënt zelf iemand inhuren voor huishoudelijke zorg. Omdat de Wmo erop gericht is de participatie van alle burgers - en dus ook van mensen met beperkingen - te bevorderen, is het van belang dat burgers ook zelf de verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de hulp en de voorzieningen waar men gebruik van wenst te maken. Dat houdt in dat ze meer dan vroeger invloed moeten kunnen uitoefenen op de wijze waarop deze hulp geboden wordt, zodat deze beter aansluit bij hun vragen. Het persoonsgebonden budget is een bewezen instrument dat op individueel en lokaal niveau de omslag van aanbodsturing naar vraagsturing te weeg kan brengen. Hoe gemeenten de mogelijkheden tot keuzevrijheid en het bevorderen van vraagsturing inrichten is daarbij van wezenlijk belang. Spreiding bijzondere groepen In de Drechtsteden hebben gemeenten met elkaar gesproken over de spreiding van bijzondere groepen (VWSpilot). Het gaat dan om groepen die behoefte hebben aan zorg of begeleiding, een betere integratie in de samenleving nodig hebben c.q. wensen en een zekere druk of overlast kunnen geven op de woonomgeving. Op basis van deze criteria gaat het over: 1 Dak- en thuislozen 2 Probleemjongeren 3 (Ex-)verslaafden 4 Slachtoffers huiselijk geweld 5 Laatste kans bewoners 6 Asielzoekers in regionale opvangcentra 7 (Ex-)psychiatrische patiënten 8 Mensen met verstandelijke handicap en gedragsproblematiek

20


De helft van de bijzondere doelgroepen woont intramuraal. Dit aanbod zit vooral in Dordrecht en Sliedrecht. Het overige deel woont extramuraal, in vormen van clusterwonen of begeleid wonen, en in vormen van begeleid zelfstandig wonen. Dit huisvestingsaanbod is meer over de verschillende gemeenten verspreid. Als vuistregel is afgesproken dat gemeenten met een lage concentratie het eerste aan de beurt zijn om een spreidingsvraag te behandelen. De gemeenten besteden ook aandacht aan de draagkracht en draaglast in buurten en zijn bezig om hiervoor een instrument te ontwikkelen.

4.3 Ontwikkelingen dicht bij de zorg Zorgzwaartepakketten De bekostiging van de zorg en het verblijf in een AWBZ-zorginstelling verandert. Voorheen kregen instellingen nog geld voor beschikbare capaciteit (aantal bedden of plaatsen). Vanaf 2009 is dit bedrag afhankelijk van de kenmerken van de cliënt en de hoeveelheid zorg die een cliënt nodig heeft. Dit systeem heet zorgzwaartebekostiging. In dit systeem wordt de zorgbehoefte van een cliënt uitgedrukt in een zorgzwaartepakket (ZZP). Een ZZP is een volledig pakket van zorg dat aansluit op de kenmerken van de cliënt en het soort zorg dat hij nodig heeft. Het bestaat uit een beschrijving van de cliënt (cliëntenprofiel), het aantal benodigde uren zorg en een beschrijving van die (verblijfs)zorg. Voor de drie sectoren (verzorging en verpleging, GGz, en gehandicaptenzorg) zijn verschillende ZZP’s ontwikkeld. Het totaal aantal benodigde (geïndiceerde) uren staat omschreven in het ZZP en de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger bespreekt met de zorgaanbieder op welke wijze deze uren uit het geïndiceerde pakket worden ingezet. De zorgaanbieder legt de afspraken over de zorginzet vervolgens vast in het zorgplan. Als het gaat om de verblijfszorg dan verandert er niets, alleen de indicaties worden op een andere manier omschreven. De indicaties worden niet langer afgegeven in functies en klassen (aantal uren zorg per functie) maar in een totaalpakket passend bij de zorgbehoefte, een ZZP (zorgkantoor, DWO, 2007). Veel budgethouders met een zware zorgvraag en hoge budgetten maken zich grote zorgen of ze nog wel voldoende budget hebben om de zorg thuis te kunnen blijven organiseren. De overheid en Nza zijn bezig om de inhoud van de zorgzwaartepakketten en de nieuwe tarieven voor ZZP’s definitief vast te stellen. Omdat het tarief een gemiddelde zal worden van de zorg die nu in instellingen in groepsverband wordt geleverd, zijn veel budgethouders bang dat het ZZP-pgb vanaf 2009 te laag zal zijn (website Per saldo). Ook veel instellingen zijn bang dat de ZZP’s voor hun cliënten lager uit gaan vallen, zodat niet dezelfde hoeveelheid zorg gegeven kan worden. Veranderingen in de ondersteunende begeleiding De minister beperkt de ondersteunende begeleiding tot mensen met ernstig regieverlies en ernstige invalidiserende beperkingen. Tevens voegt zij de functie ondersteunende begeleiding samen met een deel van de functie activerende begeleiding (onder de nieuw functie ‘begeleiding’). Het andere deel van de activerende begeleiding gaat onder ‘behandeling’ vallen. Daarmee wordt de grondslag psychosociale problematiek uitgesloten van de AWBZ.


21

De minister heeft een aantal functies benoemd waarvoor de ondersteunende begeleiding blijft bestaan, waarbij zelfredzaamheid het kernwoord is. Participatie wordt als enkelvoudige toegang tot de AWBZ geschrapt. Ze verwijst daarbij naar nadere vormen van ondersteuning (onderwijs, jeugdhulpverlening en gemeente) die dit moeten overnemen, zonder daarbij de toezegging te doen dat dit 1-op-1 zal gebeuren. De gemeente zal haar deel kunnen uitvoeren in het kader van de Wmo. Beroepsbevolking De toenemende vraag naar arbeidskrachten in combinatie met de dalende beroepsbevolking zal tot krapte leiden op de arbeidsmarkt. Het tekort aan arbeidskrachten kan deels worden opgevangen door hogere arbeidsproductiviteit alsmede het ontwikkelen van hoogwaardige technologieën. Er zal naar verwachting een verhoogde concurrentie tussen regio’s ontstaan om bepaalde bedrijven te behouden of binnen te halen. De zorgaanbieders in de regio Sliedrecht zien toenemende problemen om de juiste mensen binnen te krijgen. Gezien de huidige economische situatie zal deze ontwikkelingen wellicht vertraagd gaan. In economisch mindere tijden kiezen mensen juist wel voor een beroep in bijvoorbeeld de zorg. Innovatie in de zorg Tegenover de daling van de beroepsbevolking staat een stijging van de zorgvraag door de toename van het aantal ouderen. De zorg zal als arbeidsintensieve sector een groot probleem krijgen. Productiviteitsverhoging in de zorg gaat al snel ten koste van kwaliteit. De zorg zal het daarom vooral van innovatie moeten hebben. Daarbij kan het gaan om sociale innovatie (in hoeverre kunnen bestaande systemen van informele en formele zorg beter op elkaar worden afgestemd, welke rol speelt het wonen daarbij), maar ook om technologische innovaties. Met het laatste wordt inmiddels druk geëxperimenteerd, maar de resultaten blijven vooralsnog beperkt. Meerdere spelers in het veld Ook woningcorporaties investeren in toenemende mate in maatschappelijk vastgoed, zoals bijvoorbeeld een gemeenschapshuis. Dit draagt bij aan het in stand houden van voorzieningen en de leefbaarheid in gemeenten. Projectontwikkelaars bouwen vaker niet alleen huizen, maar zetten een heel concept neer.

22


5

Slot

5.1 Inleiding In Sliedrecht is een aantal grote (intramurale) zorginstellingen gevestigd. De hoofdvraag van de gemeente Sliedrecht in het kader van deze opdracht was om aan te geven of een uitgebreide dienstenstructuur op het gebied van zorgvoorzieningen en daarbij passende ondersteuningsvoorzieningen, past bij de schaal van Sliedrecht, en wat de eventuele potentie op dit terrein is. Wij hebben in dit kader een groot aantal organisaties gesproken. Dat gaf een genuanceerd beeld. 1 Op de eerste plaats heerst er bij hen tevredenheid. Dat heeft te maken met de historie, men is er doorgaans al lang gevestigd, waardoor men in de lokale gemeenschap is geworteld. Maar een andere belangrijke reden is dat het zorgen welzijnsklimaat in Sliedrecht goed is. In vergelijking met andere gemeenten is in Sliedrecht sprake van goede samenwerking, ook met de gemeente en zijn de lijnen kort. De concentratie van een aantal belangrijke intramurale voorzieningen (ziekenhuis, verpleeghuizen en de toekomstige voorzieningen voor ouderenpsychiatrie) leidt in sommige gevallen tot beperkte synergievoordelen wat betreft de uitwisseling aan kennis. Sliedrecht vervult door de aanwezigheid van deze voorzieningen op een aantal terreinen een centrumfunctie. 2 Sliedrecht is bovengemiddeld bedeeld met zorgvoorzieningen. Sliedrecht heeft intramurale voorzieningen in diverse sectoren met een regionale functie: ouderen, mensen met een verstandelijke beperking en mensen met psychiatrische problematiek. Door de komst van de instelling voor ouderen met psychiatrische problemen van de Grote Rivieren zal Sliedrecht op het terrein van ouderen en psychogeriatrie als kenniscentrum gaan fungeren. Daarnaast heeft het Albert Schweitzer ziekenhuis een regionale functie. Er zijn synergievoordelen in het intramurale deel: de aanwezigheid van het Albert Schweitzer ziekenhuis en de verpleeghuizen is aantrekkelijk voor de nieuwe voorziening van de Grote Rivieren. Dit is echter geen beslissende reden geweest voor de Grote Rivieren om in Sliedrecht te bouwen. Vanuit het gezichtspunt van zorgaanbieders is er vanwege de aanwezigheid van deze voorzieningen geen reden om aan Sliedrecht een bijzondere positie toe te kennen of om te investeren in verdere grootschalige voorzieningen met een regionale betekenis in Sliedrecht. Vanuit erkenningsystematiek is daar geen reden toe, omdat Sliedrecht ruim bedeeld is. Het is niet te verwachten dat in de toekomst nog meer synergievoordelen te behalen zijn. Ook is er de tendens tot kleinschalig wonen die het realiseren van grootschalige voorzieningen steeds minder vanzelfsprekend maakt. 3 Zowel in Dordrecht als in Sliedrecht is een uitgebreide zorginfrastructuur aanwezig. De aanwezigheid van een groot aantal aanbieders in Sliedrecht botst echter niet met de voorzieningen in Dordrecht. Binnen het Drechtstedenverband wordt op deze manier het adherentiegebied vergroot.


23

5.2 De kansen voor de gemeente Sliedrecht. De belangrijkste boodschap voor de gemeente was: zoek het niet in nieuwe stenen, maar zoek het in mogelijk herstapelen van stenen en in de kwaliteit van de zorg. De focus moet liggen op de zorg voor de eigen inwoners, het minimaal behouden van het huidige bovenlokale voorzieningenniveau en het realiseren van randvoorwaarden. Speel alert in op maatschappelijke ontwikkelingen en de daarbij behorende veranderingen in de randvoorwaarden. Maak daarbij zoveel mogelijk gebruik van de voorzieningen in Sliedrecht. De randvoorwaarden zijn aanwezig: de huidige voorzieningenstructuur is sterk ontwikkeld, er is sprake van goede samenwerking en synergie tussen zorgaanbieders en op sommige punten vervult Sliedrecht een centrumfunctie. Daarnaast biedt de aanwezigheid van deze voorzieningen ook de mogelijkheid om de zorgopleiding te upgraden. De gemeente Sliedrecht heeft weinig mogelijkheden om haar inwoneraantal nog uit te breiden. Dat betekent dat het perspectief dat de gemeente op het terrein van zorg heeft, vooral de bestaande bevolking betreft. Door demografische en maatschappelijke ontwikkelingen (vergrijzing, vermaatschappelijking) is deze de komende jaren aan veranderingen onderhevig. Dat betekent dat de gemeente daar haar focus op moet richten. We belichten hierna de belangrijkste punten.

Belangrijkste actie voor de gemeente Sliedrecht: leg de prioriteit bij de zorg voor de eigen burger De potentie van Sliedrecht op zorggebied zit volgens de zorgaanbieders vooral in een kwaliteitsslag in het huidige lokale zorgen Wmo-beleid. De prioriteit moet volgens de respondenten vooral op de eigen burger liggen. Daar liggen volgens hen ook de meeste kansen om verbinding met de zorgaanbieders te houden. De focus van zorgaanbieders is gelegen in het verwerven van marktaandeel. Dat doen ze door nieuwe zorgconcepten te implementeren. Deze hebben betrekking op de burger, maar gemeenten zijn een belangrijke partner. Zorgaanbieders hebben dus belang bij een gemeente met visie. In feite is die visie aanwezig maar zou nog verder uitgewerkt kunnen worden. In algemene zin betekent dat een focus op een coherent woon- zorg- en welzijnsbeleid voor de burger in Sliedrecht. Onderliggend motto daarbij zou kunnen zijn: Inwoners uit Sliedrecht, ook mensen met beperkingen, kunnen zo lang mogelijk in de eigen buurt gezond en zelfstandig blijven wonen. Deze aanbeveling klink wellicht weinig vernieuwend, maar in het kader van dit motto kunnen wel een aantal concrete taken worden opgepakt. En daar liggen ook de beste ontplooiingskansen voor de zorgsector. • De behoefte aan kleinschalig wonen van bijzondere groepen in beeld hebben Door de aanwezigheid van een aantal intramurale voorzieningen in diverse zorgsectoren, is er in Sliedrecht een relatief groot aantal mensen dat begeleid of in kleinschalige woonvoorzieningen woont. In wezen gaat het om twee grote groepen: de eerste groep bestaat uit mensen die levenslang en levensbreed zorg nodig hebben. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke beperking of met psychiatrische problematiek. De tweede groep bestaat uit mensen die korter durend zorg nodig hebben op een levensbreed terrein. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met dementie. Een aantal organisaties geeft aan wachtlijsten te hebben. De gemeente heeft al in het Wmo-beleidsplan opgenomen de bijzondere groepen goed in beeld te willen krijgen. De eerste stap daartoe wordt al gezet. De gemeente zal dit met de zorgaanbieders in kaart brengen. 1

24


Uit deze inventarisatie zal ook blijken of er vraag is vanuit andere groepen, zoals mensen met een niet-aangeboren hersenletsel, mensen met autisme en dergelijke, aan woonvormen. Vervolgens zal gekeken moeten worden of er gebouwd/verbouwd moet worden of in hoeverre er in nieuwbouwprojecten ruimte voor deze mensen gereserveerd moet worden. Hiervoor zal de gemeente met de corporaties afspraken moeten maken. Intern zullen bij de gemeente eventuele procedures rond bestemmingsplannen moeten worden doorlopen. Voor de uitvoering zijn geen nieuwe middelen nodig, omdat dit al tot de bestaande taken van de gemeente behoort. • Betrek de aanwezige voorzieningen De aanwezigheid van voorzieningen met kennis van ouderenzorg, zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen met psychiatrische problematiek biedt de mogelijkheid om zelfstandig wonende mensen met een beperking in Sliedrecht zo optimaal mogelijk ondersteuning te geven en hun kwaliteit van leven zo lang mogelijk te garanderen. Dat vergt afstemming tussen Wmo- en AWBZ-financiering, maar biedt ook mogelijkheden voor innovatie. Inmiddels worden in den lande verschillende pilots uitgevoerd om steunsystemen voor mensen met beperkingen op te zetten (bijvoorbeeld bij de GGz in Eindhoven en De Kempen). Sliedrecht zou daar de ideeën van kunnen gebruiken. • Betrek het welzijnswerk en de informele zorg Om mensen in staat te stellen langer zelfstandig thuis te wonen zal onder andere geïnvesteerd moeten worden op het welzijnswerk en het informele netwerk (mantelzorgers en vrijwilligers). In overleg met het welzijnswerk kan de gemeente productieafspraken maken wat zij van het welzijnswerk verwacht. Ook kunnen afspraken gemaakt worden om naast het afleggen van huisbezoeken aan ouderen, ook mensen met beperkingen te laten bezoeken. Op deze manier kunnen hun werkelijke behoeften achterhaald worden. Deze signalen dienen wel bij de geëigende instanties terecht te komen. Ook de inzet van informele zorg, van klussendiensten en van buddyprojecten zijn belangrijke factoren om mensen langer zelfstandig te laten wonen. Er worden inmiddels talloze pilots opgezet om met behulp van informele zorg de kwaliteit van leven van de betrokken burgers te vergroten. De gemeente Sliedrecht kan dat ook doen. • De gemeente continueert haar overleg met zorgen welzijnaanbieders De gemeente zal de aanjager van het overleg moeten blijven. Dit betekent dat de gemeente de partijen bij elkaar roept en een agenda voorbereid. Het karakter is vooral informerend en verbindend en dient als eerste brainstorm voor gesignaleerde vragen. Meer zal het overleg nog mogen dienen om initiatieven te ontplooien, deze uit te werken in kleiner verband. Ook de vrijblijvendheid van het overleg is een bespreekpunt. Het overleg dient ook ter becommentariëring van gemeentelijk beleid. Omdat partijen meestal niet vrijuit spreken in een groot verband, dient de gemeenten naast dit overleg open te staan voor bilateraal overleg met partijen. • Speciale aandacht voor mensen met dementie In het kader van de pakketmaatregelen AWBZ kan de gemeente inzetten op de eerste opvang voor mensen met lichte dementie. Gezien het groeiend aantal ouderen en de taak van het bieden van ondersteunende begeleiding aan inwoners is dit ook een aangewezen groep voor de gemeente. Dit past ook omdat deze ondersteunende taak uit de AWBZ is gehaald. Voor opvang van deze groep mensen zal de gemeente moeten aansluiten bij het welzijnswerk, en


25

•

•

bestaande initiatieven in wijken en buurten. Om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen, is het ook goed om direct in de eigen buurt een vorm van opvang aan te bieden, zoals een huiskamerproject. Deze opvang zal laagdrempelig moeten zijn, en kan met behulp van vrijwilligers en organisaties worden vormgegeven. Daarnaast zouden de mogelijkheden van respijtzorg kunnen worden onderzocht. Ook op dit gebied zijn pilots mogelijk. Maak gebruik van toepassingen van slimme zorg Ook zijn er kansen op het gebied van domotica. Met de inzet van domotica kunnen mensen langer thuis blijven wonen. Organisaties kunnen op afstand zorg en veiligheid bieden en ook de familie kan op een eenvoudige manier bij de zorg worden betrokken. Met domotica kan ook een koppeling met de buurt worden gemaakt. Er zijn inmiddels voorbeelden van. De gemeente kan deze bekijken en beslissen of er een bestaand project is waaraan ze willen deelnemen. Ook is het goed een dergelijk project in samenwerking met een zorgorganisatie en/of het welzijnswerk op te pakken, zodat ook de opvang geregeld is. Ook kan het zinvol zijn om een domoticaproject te koppelen aan een huiskamerproject. Woonzorgzones bieden structuur Sliedrecht is een aantal jaren geleden begonnen met het organiseren van woonzorgzones. Inmiddels wordt vooral ingezet op het doorontwikkelen daarvan passend bij zowel de klanten, de gemeente als de aanbieders. Bovenstaande uitgangspunten passen binnen de structuur van een woonzorgzone.

2 Niches in de zorgmarkt: beperkte mogelijkheden voor spin-off De aanwezigheid van een groot aantal voorzieningen kan, als een soort spin-off, de vestiging van aanpalende (niche-)voorzieningen aantrekkelijk maken. In de gesprekken met zorgaanbieders is een aantal van deze voorzieningen genoemd die in Sliedrecht een plaats zouden kunnen krijgen: voorzieningen voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel, voor visueel gehandicapten, voor autisten en kleinschalige voorzieningen voor dementerenden. Ook werd aandacht gevraagd voor mensen met een verstandelijke beperking die nog op de wachtlijst staan. Dit zijn vaak ook mensen met een gedragsstoornis, die niet altijd gebaat zijn bij wonen op een instellingsterrein. Sliedrecht is als vestigingsplaats interessant omdat er een relatief groot aantal mensen met betreffende problematiek woont, en omdat de aanwezige voorzieningen voldoende kennis hebben om zich daarop te specialiseren. Het combineren van de huisartsenzorg met de langere openstelling van het ziekenhuis zou interessant kunnen zijn. Er zijn al afspraken voor de vestiging van een HOED (huisartsen onder een dak) naast het ziekenhuis. Dit biedt ook al vele voordelen bijvoorbeeld voor de diagnostiek. De haalbaarheid van de organisatie en/of vestiging van deze voorzieningen is in het kader van deze opdracht niet onderzocht. Dat hangt van een groot aantal factoren af. Het initiatief voor deze voorzieningen zal vooralsnog niet bij de instellingen liggen.

26


3 Zet in op een gezonde gemeente Het gezondheidsbeleid van de gemeente beidt volgens zorgaanbieders mogelijkheden om zich sterker te profileren. Daarbij is het van belang om herkenbaar beleid te voeren zoals bijvoorbeeld op het terrein van het voorkomen van overgewicht, het verminderen van alcoholgebruik en het verminderen van huiselijk geweld. Deze preventieve acties passen bij het imago van een gezonde gemeente en zijn onderdeel van het gezondheidsbeleid. De gemeente maakt in het kader van haar gezondheidsbeleid al afspraken met betrokken (zorg)partners, zoals bijvoorbeeld de GGD, om programma’s te ontwikkelen voor het voorkomen van overgewicht of alcoholmisbruik. Als het gaat om huiselijke geweld zal de gemeente aanspraak moeten maken op het regionale budget wat aan Dordrecht, als centrumgemeente, beschikbaar is gesteld.

De gemeente moet een actieve rol spelen bij opleidingsmogelijkheid in Sliedrecht De relatief sterke concentratie van zorgvoorzieningen in Sliedrecht, betekent ook dat de zorg (in combinatie met welzijn) een belangrijke werkgever is in Sliedrecht. Bijna 23% van de beroepsbevolking in Sliedrecht is werkzaam in de zorg. De beschikbaarheid van personeel maakt Sliedrecht een aantrekkelijke vestigingsplaats voor zorgvoorzieningen. De gemeente kan daar een actieve rol in vervullen. Bij de zorgaanbieders worden op dit moment geen acute tekorten gevoeld, maar men verwacht dat er met name op niveau 3 tekorten zullen ontstaan. Het Da Vinci College merkt ook dat de behoefte vooral op dit niveau ligt. Inmiddels worden in de regio pogingen gedaan om meer mensen in de zorg te laten werken. Belangrijk daarbij is om jongeren (en ouderen) die voorheen niet voor de zorg kozen, voor deze sector te winnen. Zo wordt in de regio extra ingezet op de toeleiding van allochtonen, maar is in de regio bijvoorbeeld ook een experiment gaande om jongeren die een welzijnsopleiding kiezen toch bij een zorginstelling te laten werken. 4

De schaal waarop personeel in Sliedrecht noodzakelijk is, maakt het voor het Da Vinci College aantrekkelijk om in Sliedrecht, in samenwerking met de diverse zorgaanbieders, speciale trajecten op te zetten. Daarvoor moeten zorginstellingen hun vraag naar personeel gezamenlijkheid articuleren. Om te verwachten personeelstekorten tegen te gaan zou de gemeente hierin een stimulerende rol kunnen spelen. Uit de praktijk elders blijkt dat er een aantal belangrijke randvoorwaarden zijn voor het aantrekken van zorgpersoneel: • Voldoende goedkope huisvesting. • Voldoende vervoersmogelijkheden buiten reguliere tijden. • Voldoende kinderopvang. Ook hierin zou de gemeente in samenspraak met zorginstellingen een rol kunnen vervullen.


27

5 De gemeente moet haar rol explicieter maken De gemeente krijgt steeds grotere verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van leven van haar burgers, ook de burgers die chronisch ziek zijn of die een lichamelijke of verstandelijke beperking hebben. Naast de aandacht voor deze bijzondere groepen, voert de gemeente algemeen beleid, omdat ze een goede leefgemeente voor alle inwoners wil zijn. Uit de gesprekken kwam naar voren dat er verschillende verwachtingen leven bij de zorgaanbieders. De gemeente moet haar rol daarom expliciteren. De regierol is voor een gemeente niet vanzelfsprekend uit te voeren. Zij zal veeleer een verbindende rol moeten spelen. Daaraan zijn een aantal voorwaarden verbonden: • Voer integraal beleid De gemeente is een complexe matrixorganisatie. Zij is een samenstel van posities, rollen, belangen en arena’s. Zij is onder andere beheerder van de openbare ruimte, ruimtelijke ordenaar, handhaver, armoedebestrijder en economisch ontwikkelaar. Het organiseren van de interne achterban in een gemeente is soms net zo ingewikkeld als het organiseren van externe partijen die betrokken zijn bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid. • Ben Innovatief Kies als gemeente voor vernieuwers in het veld, biedt ruimte, faciliteer ze. Stimuleer innovatief gedrag. • Maak de omslag van ‘beheersen’ naar ‘faciliteren van verandering’ • Erken de rollen van de partners De gemeentelijke middelen dienen als smeerolie, maar de gemeente is in hoge mate afhankelijk van het geld dat derden brengen. De gemeentelijke rol zit dan vooral in het verbinden. Communicatie wordt dan erg belangrijk, zowel met de burger als met de professional (zorgaanbieder). De eerste categorie is geneigd de gemeente te zien als ‘de hoeder van de belangen van de burger’. De professionele instellingen staan kritischer tegenover een sterke sturing door de overheid. Deze eisen vaak duidelijke prestatieafspraken, maar ook ruimte en vrijheid in de samenwerking met partners te handelen.

Ter informatie: In 2006 formuleerde de RMO een drietal scenario’s waaruit gemeenten een keuze 1 kunnen maken : 1 Het verstatelijkingsscenario waarin de gemeente de leiding neemt, beleidsafdelingen en planners een grote rol spelen en het bestuurlijk-politiek proces centraal staat en wijkcentra worden ingesteld en gecoördineerd door de gemeente. 2 Het vermaatschappelijkingsscenario waarin de gemeente optreedt als scheidsrechter en coach, maatschappelijke en sectororale processen staan centraal, de invloed van de burgers is groot, wijkservice wordt ingericht door aan te haken bij bestaande burgerinitiatieven; 3 Het vermarktingscenario waarin de gemeente toeschouwer is en de focus ligt op de markpartijen, de burger is vooral aan zet als inkoper en klant, de dynamiek van de markt staat centraal, de gemeente optimaliseert keuzes door pgbopties, klantenpanels et cetera.

1

28

De beschrijving van de scenario’s is ontleend aan De zorg van het lokaal bestuur. Consequenties van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, door K. Putters, E.J.Th. van Hout en T. Cardoso Ribeiro; Assen, 2007, p.4 e.v.


Hoewel dit een theoretisch model is, is in veel gemeenten sprake van een geleidelijke verschuiving van een verstatelijkingsscenario, waarin de gemeente aan het stuur staat, naar een combinatie van een vermaatschappelijkings- en vermarktingscenario. Ook in Sliedrecht lijkt dit het geval.


29

Voorzieningen Sliedrecht

Recommend Documents