Jaarverslag 2013
Voorwoord Het zijn spannende tijden waarin we aan alles merken dat ‘De Kanteling/Transitie’ niet slechts een papieren tijger is, maar een daadwerkelijke, ingrijpende wijziging in verhoudingen, denken en samenwerken. Hoewel de overheid nog niet alle besluitvorming rond heeft, doet het mij genoegen om te kunnen melden dat we vanuit SWZ niet hebben stilgezeten We hebben stappen gezet in de lijn van het visiedocument dat we medio 2012 schreven. Binnen onze werkwijze maken we daadwerkelijk een transitieslag waarbij de professional de regie bij de burger legt en voortdurend bezig is om te zoeken naar mogelijkheden om diens behoeften en talenten aan te spreken, en het sociale netwerk om hem heen te verstevigen. Het meest duidelijk wordt dit in de Informele en sociale zorg dat zijn uitvoering heeft vanuit het Steunpunt Mantelzorg en waarbinnen burgers andere burgers ondersteunen. De professional maakt de match en treedt vervolgens naar de achtergrond. Hij houdt vinger aan de pols, biedt ondersteuning waar nodig, maar uitdrukkelijk niet meer dan dat. Het is de kunst dit op een dusdanige wijze te doen dat burgers succeservaringen opdoen, hun eigen verantwoordelijkheid voelen en zich tegelijkertijd onderdeel blijven voelen van een groter geheel, waarin zelf- en “samenredzaamheid” hand in hand gaan. Ook in andere werkvelddelen zoals de wijkaanpak, jongerenwerk, jeugdzorg, opvoedingsondersteuning, begeleiding nieuwkomers is de maatschappelijke verschuiving merkbaar. Dat betekent niet dat we het wiel al hebben uitgevonden, integendeel: er is nog een lange weg te gaan, met burgers, vrijwilligers, samenwerkingspartners en gemeente. Een belangrijk punt van aandacht is dat we ons realiseren dat we ons bevinden in tijden van economische onzekerheid, waarin niet alleen het aantal kwetsbare burgers toeneemt maar ook de mate waarin die kwetsbaarheid wordt ervaren. Burgers de regie ‘terug’ geven mag niet door de burger worden opgevat als: ‘Deze gemeente heeft geen aandacht meer voor mensen zoals ik’, of ‘Ik word in de steek gelaten’. Hoe zorg je er als professional voor dat, door ogenschijnlijk minder te helpen, de burger ervaart dat hij (zeker op de lange termijn) juist meer geholpen is? Het is een dunne scheidslijn. Ook instellingen hebben te maken met de recessie. ‘Met minder meer doen’ kan positief uitpakken wanneer je de samenwerking met burgers en collega-instellingen opzoekt. Het kan echter ook leiden tot je terugtrekken in je eigen cocon, of juist het terrein van anderen betreden en werkzaamheden oppakken die niet tot je kerntaak behoren. Gelukkig zien we in de meeste gevallen de samenwerkingsbereidheid groeien. Dat is hoopvol, want in deze tijden van verandering is er een ding zeker: om de burger in eigen kracht te kunnen zetten, hebben we elkaar nodig! Leshly Konings directeur SWZ
Pagina 2
Pagina 3
Inhoudsopgave 1. 2.
Inleiding ......................................................................................................................................... 6 Bestuur & Organisatie ...................................................................................................................... 8 2.1 Bestuur.................................................................................................................................... 8 2.2 Personeel ................................................................................................................................ 8 2.3 Stagiaires.................................................................................................................................. 9 2.4 Huisstijl & Public Relations........................................................................................................... 9
3.
Samenwerking .............................................................................................................................. 10 3.1 Algemeen .............................................................................................................................. 10 3.2 Samenwerking resultaten .......................................................................................................... 11 3.3 Conclusie ............................................................................................................................... 11
4.
Vrijwilligers (algemeen)................................................................................................................... 12 4.1 Algemeen .............................................................................................................................. 12 4.2 Cliënten die vrijwilligerswerk doen ............................................................................................. 13 4.3 Eigen vrijwilligers ..................................................................................................................... 14 4.4 Conclusie ............................................................................................................................... 15
5.
De uitvoering ............................................................................................................................... 16 5.1 Niemand aan de kant (een visie op participatie) ............................................................................ 16 5.2 De lokale opdracht .................................................................................................................. 20 5.3 Huisbezoeken ........................................................................................................................ 21 5.4 Conclusie ............................................................................................................................... 22 5.5 Diensten ................................................................................................................................ 23 5.5.1
Mantelzorgondersteuning .................................................................................................. 23
5.5.1.1
Respijtzorg door Buddy of Maatjes trajecten ...................................................................... 25
5.5.1.2
Advies en informatie ...................................................................................................... 25
5.5.1.3
Dag van de mantelzorg .................................................................................................. 26
5.5.1.4
Jonge mantelzorger ....................................................................................................... 26
5.5.1.5
Cijfers ......................................................................................................................... 27
5.5.1.6
Conclusie .................................................................................................................... 27
5.5.1.7 5.5.2
Aanbeveling ................................................................................................................. 28 Buddy / Maatje................................................................................................................. 29
5.5.2.1
Cijfers ......................................................................................................................... 30
5.5.2.2
Conclusie .................................................................................................................... 30
5.5.3
Thuishulp ........................................................................................................................ 31
5.5.3.1
Administratieve ondersteuning ........................................................................................ 31
5.5.3.2
Computerondersteuning ................................................................................................ 32
5.5.3.3
Klus en tuindiensten ...................................................................................................... 33
5.5.3.4
Cijfers ......................................................................................................................... 33
5.5.3.5
Conclusie .................................................................................................................... 33
Pagina 4
5.5.3.6 5.5.4
6.
7.
Aanbeveling ................................................................................................................. 34 Vrijwilligerswerk overig ...................................................................................................... 37
5.5.4.1
Loket Elz ..................................................................................................................... 37
5.5.4.2
Ontmoeting ................................................................................................................. 37
5.5.4.3
Computercursus senioren “het PC –café’ ......................................................................... 37
5.5.4.4
Chauffeurs en begeleiders .............................................................................................. 38
5.5.4.5
Cijfers ......................................................................................................................... 38
Stage (maatschappelijk)................................................................................................................... 39 6.1.1.1
Cijfers ......................................................................................................................... 40
6.1.1.2
Conclusie .................................................................................................................... 40
Huiskamers .................................................................................................................................. 41 7.1 Cijfers ................................................................................................................................... 44 7.2 Conclusie ............................................................................................................................... 45 7.3 Aanbeveling ............................................................................................................................ 45
8.
Vrijwilligerswerk gemeente breed (VIP) ............................................................................................. 46 8.1 Vrijwilligerswerk ...................................................................................................................... 46 8.2 Promotie ............................................................................................................................... 47 8.3 Digitale vacaturebank ............................................................................................................... 47 8.4 Cijfers ................................................................................................................................... 47
9.
Zorg en diensten netwerken ........................................................................................................... 48 9.1 Conclusie ............................................................................................................................... 48 9.2 Aanbevelingen ........................................................................................................................ 49
10.
11.
MBVO ........................................................................................................................................ 50 10.1.1.1
Cijfers ......................................................................................................................... 51
10.1.1.2
Conclusie .................................................................................................................... 51
Participatieraad ............................................................................................................................. 52 11.1.1.1
12.
13.
14.
Cijfers ......................................................................................................................... 52
Boodschappen Plus Bus (BPB) ......................................................................................................... 53 12.1.1.1
Cijfers ......................................................................................................................... 55
12.1.1.2
Conclusie .................................................................................................................... 55
Overlegvormen, seminars en congressen.......................................................................................... 56 13.1
Overleg .......................................................................................................................... 56
13.2
Congressen en seminars.................................................................................................... 57
Samenvatting en nabije toekomst ( met visie) ..................................................................................... 58
Pagina 5
1. Inleiding Het afgelopen jaar heeft vooral in het teken gestaan van veranderen. Het veranderen van de interne organisatie, het veranderen van werkwijze en uitvoering kijkende in de richting van de transitie AWBZ. Het veranderingsproces heeft heel wat druk op de organisatie gelegd, omdat het allemaal naast de normale werkzaamheden moest gebeuren binnen een heel klein team, maar het is ons gelukt. Belangrijke ontwikkeling is dat mantelzorg en buddy steeds meer het predicaat Informele en sociale zorg krijgen. Informele en sociale zorg reikt veel verder dan een enkel project. Het gaat steeds breder leven binnen SWZ. Het bewustzijn neemt toe dat deze dienstverlening en de verantwoordelijkheid hiervoor zich niet beperkt tot ‘Steunpunt Mantelzorg’, het team of individu, maar dat het instellingsbreed gedragen moet worden, bij professionals en vrijwilligers. Bovendien moet het ook bij de samenwerkingspartners goed op het netvlies komen te staan. Van belang is dat er zowel oog is voor mensen die behoefte hebben aan deze vorm van zorg, als voor mensen die deze zorg kunnen en willen bieden. Door de veranderde samenleving,waarin onder andere geldt “meer met minder” merken we dat er steeds meer behoefte komt aan ondersteuning vanuit een kwetsbare groep zoals ouderen maar toch zeker ook van mantelzorgers. Zij, de mantelzorger, zullen in de komende jaren goed moeten worden gemonitord en ondersteund. De “nieuwe participatiesamenleving” gaat immers nog een groter beroep op hen doen. Al jarenlang zorgen zij voor de directe ondersteuning van hun naaste, soms zelfs ten koste van hun eigen sociale en privéleven. Indien zij gaan uitvallen is niet te overzien wat de consequenties zijn anders dan dat er weer iemand bijkomt die hulpbehoevend is geworden hetgeen vele kosten met zich mee gaat brengen. Maar laten we vooral de andere hulpvragers niet vergeten. In ieder geval hebben de werkzaamheden van SWZ in 2013 geleid tot een inzet meer dan 30000 vrijwilligers uren. Het overgrote gedeelte, meer dan 17000 van de uren werd ingezet in de persoonlijke sfeer van mensen. Mantelzorgondersteuning, buddy- en maatjestrajecten waren hierin de grootste vraag. Verder is SWZ vanaf 2013 ook een gecertificeerd leerbedrijf voor HBO en MBO social en administratieve beroepen.
Pagina 6
Pagina 7
2. Bestuur & Organisatie 2.1 Bestuur Het bestuur van de stichting bestaat uit zes leden die het algemeen bestuur vormen. De voorzitter, secretaris en de penningmeester vormen het dagelijks bestuur. Het algemeen bestuur vergaderd vier maal per jaar het dagelijks bestuur tien keer per jaar. Halverwege het jaar besloot de heer P. de Boer, zijn functie als penningmeester, om gezondheid redenen na vele jaren neer te leggen. Zijn opvolger werd al snel gevonden in de heer A. Melisse. Bestuur Dhr. Q.J. Disseldorp (Voorzitter) Dhr. A.J. Melisse (Penningmeester) Dhr. G.A.A.M. Kuypers (Vice-voorzitter Mevr. A.W.J.M. van Bedaf-Goud (Lid) Dhr. P.C. Jochems (Lid) Dhr. P. van de Linden (Lid) Het bestuur heeft via het directiestatuut de dagelijkse leiding gedelegeerd aan de directeur van de stichting. 2.2 Personeel De stichting had in 2013 in totaal 4 personeelsleden waarvan 1 is ingeleend. Totale fte bedroeg 3,2. Halverwege het jaar ging een van de medewerkers na een diensverband van 35 jaar met pensioen.
Zijn kennis en ervaring gaan niet verloren omdat hij op vrijwillige basis aan de stichting verbonden blijft. De stichting kende in 2013 nagenoeg geen ziekteverzuim. 0,1 % (CBS: 5% 2012). In 2013 is veel geïnvesteerd in de invoering van de nieuwe werkwijze gericht op de transitie AWBZ en de veranderende samenleving. Deze operatie heeft veel energie gekost van de medewerkers, maar heeft wel het gewenste resultaat gehad. Een frisse en nieuwe kijk op de uitvoering van het welzijnswerk waarin vooral de burger centraal staat en de regie heeft. Voor de medewerkers betekende het vooral breder kijken naar de hulpvragen, de oplossingen samen met de cliënt eerst zoeken in eigen omgeving om vervolgens het niet oplosbare bespreekbaar te maken. Maar wel waar mogelijk de gehele regie bij de cliënt, en dat was even wennen voor de professional. Natuurlijk zijn welzijnswerkers al vele jaren generalisten, maar wel professionals die met een oplossend vermogen werkten. Nu, in de hedendaagse tijd, is het vooral de cliënt uiteindelijk leren zelf de initiatieven te nemen en het opbouwen van een sociaal netwerk. En voor dat laatste zullen medewerkers in 2014 nog worden opgeleid in de methodiek Netwerkcoach, waarbij zij vooral de rol van trainers zal worden aangeleerd. De echte netwerkcoaches zullen vrijwilligers zijn die door hen zijn opgeleid. Diverse personeelsleden hebben in het kader van deskundigheidsbevordering trainingen, cursussen en seminars bezocht. Bij aanvang van het jaar 2013 is ook afscheid genomen van de extern ingehuurde administratieve medewerkster gelet op de kosten die dat met zich meebracht. De taken die zij uitvoerde zijn intern herverdeeld.
Pagina 8
2.3 Stagiaires Op basis van haar visie had SWZ in 2012 een bepaalde koers uitgezet met betrekking tot stagiaires. In het kort betrof het een werkwijze waar alle betrokken partijen een winsituatie konden hebben. Stagiaires: Een stageplek waar zij iets meer konden en mochten doen dan normaliter gebruikelijk is; Scholen: Een stagebedrijf zijn dat mee wil ontwikkelen in opleidingsprofielen en stagemogelijkheden; SWZ: Stagiaires zo begeleiden dat zij die ook werkzaamheden uitvoeren,en gebruik maken van het feit dat zij tevens nieuwe beroeps ideeën meebrengen. Vooralsnog betreft het opleidingen op HBO en MBO niveau in Social Work. SWZ heeft met Avans Hogeschool te Breda en Vitalis college te Breda daar goede afspraken overgemaakt. Het afgelopen jaar heeft dat geleid tot één voltijd student HBO die een geheel jaar 32 uur per week heeft meegedraaid en twee MBO studenten die beiden 16 uur per week meedraaiden. De MBO student worden ingezet in de uitvoering van de zogenaamde sociaal culturele activiteiten, de HBO student binnen de brede taakstelling van SWZ. Extra bijkomstigheid voor SWZ is dat men zo ook een potentiële medewerkerpool heeft gecreëerd. 2.4 Huisstijl & Public Relations Eind 2012 heeft SWZ besloten een totaal nieuwe huisstijl in te voeren die beter paste bij een brede welzijnsinstelling en de huidige tijd. Het resulteerde in een nieuw logo, het restylen van de website en het ontwikkelen van nieuwe flyers voor de diensten die SWZ levert. Ook werd gebruik gemaakt van de lokale media zoals ROSTV, ROSradio, de Zundertse Bode en informatiebulletins van lokale belangenverenigingen om de inwoners van Zundert op de hoogte te brengen van de diensten van de Stichting.
Pagina 9
3. Samenwerking 3.1 Algemeen SWZ had in haar doelstellingen voor 2013 een verbreding van de samenwerking met organisaties binnen en buiten het werkgebied Zundert staan. Het resultaat moest zijn een efficiëntere dienstverlening aan de cliënt/inwoner primair en secundair kostenbesparingen binnen eigen organisaties. SWZ durft te stellen dat dit gelukt is, maar dat het nog maar het begin is van een veel omvattende vernieuwing. De samenwerking is globaal op te delen in: Tactisch operationeel Financieel Strategisch Tactisch operationeel (feitelijk de belangrijkste). Met veel organisatie en belangenverenigingen heeft SWZ het afgelopen jaar samengewerkt in allerlei hoedanigheden altijd met de cliënt/inwoner als centraal middelpunt. Het is een bewuste keuze van SWZ om uitvoerende medewerkers zo laagdrempelig mogelijk te laten werken, weinig overleg te laten hebben en zoveel mogelijk operationeel uitvoerend te zijn (geen grote casuïstiek overleggen, maar aan tafel met wie nodig is op dat moment). Deze visie en werkwijze heeft in het begin wat weerstand opgroepen bij een aantal organisaties. Maar geleidelijk aan werkt men mee aan wat meer een kleinschalig crisisoverleg is (elkaar vinden als het nodig is). Los van het feit dat het goed is dat organisaties van elkaars bestaan afweten beseft SWZ dat het welzijnsdomein een sterke samenhang heeft met andere domeinen als wonen, geestelijke gezondheid, zorg en recreatie. Uit deze contacten zijn diverse vormen van samenwerking voortgekomen. Soms maakten deze samenwerkingspartners projecten en diensten van SWZ mogelijk door het leveren van goederen of diensten. Andere vormen van samenwerking zijn uitgemond in gezamenlijke projecten. Hiervoor werd omschreven dat het welzijnsdomein sterke samenhang heeft met andere domeinen. Aangezien SWZ van oudsher een organisatie voor kwetsbare ouderen was is dat in 2013 ook nog een groot deel van ons cliëntenbestand. Velen van hen ontvangen ook zorg van een professionele organisatie, bijvoorbeeld persoonlijke verzorging, huishoudelijke zorg en/of specialistische zorg. SWZ heeft daarom geïnvesteerd in bekendheid in en contacten met deze organisaties. Momenteel worden veel meer cliënten doorverwezen vanuit een andere organisatie naar SWZ, dan voorgaande jaren. Denk bijvoorbeeld aan een huisarts of verzorgende die een buddy aanvraagt voor een patiënt die eenzaam is. Je merkt dat andere organisaties die actief zijn in gemeente Zundert SWZ weten te vinden als partner. Professionals vinden elkaar meestal wel als het gaat om een dienstverlening aan en naar de cliënt, moeilijker wordt het met allerlei “vrijwillige” belangenverenigingen. Deze organisatie zoals KBO’s, vrouwenbewegingen en kerkelijke groeperingen hebben vaak ook allerlei dienstverleningen naar de cliënten. Zij zetten vaak in op hun eigen achterban en ondersteunen die zo breed als mogelijk is. Het dilemma hier is dat zij dit NIET delen of niet overleggen met de professionals. Hierdoor ontbreekt in beide kampen heel veel belangrijke informatie in relatie tot de cliënt.
Pagina 10
In het kader van het zorgnetwerk Achtmaal heeft SWZ vorig jaar een integrale samenwerkingsovereenkomst getekend met de lokale KBO, Zonnebloem en AVA in Achtmaal. Met de cluster KBO Zundert heeft SWZ ook regelmatig overleg om te zoeken naar verbreding van de samenwerking.
Het belangrijkste aandachtspunt voor 2014 is: Hoe verbindt je informele en formele zorg en dienstverlening aan elkaar. 3.2 Samenwerking resultaten Kijkende naar de investeringen in het samenwerken heeft dat vele, soms niet zichtbare resultaten opgeleverd. Het belangrijkste is wel dat de operationele medewerkers elkaar kunnen vinden, in het kader van de dienstverlening aan de cliënt, zonder dat ze organisatiebelemmeringen ondervinden. Tot die interactie behoren de meeste organisaties die in de gemeente Zundert werkzaam zijn. In 2013 was te merken dat ook de huisartsen zich aansloten, zij hebben heel wat patiënten/cliënten waar even wat extra aandacht voor nodig was door verwezen of zelf met ons besproken. De meest actieve samenwerking is met Avoord, Surplus zorg, Thebe, CJG, Ggz, Amarant, Mee, huisartsen, schuldhulpverlening, fysiotherapeuten en de Gemeentelijke Sociale Dienst. Naast deze intensieve samenwerking bij de cliënt heeft het zeker nog andere vormen van succesvolle samenwerking opgeleverd zoals: Huiskamers binnen Zundert, dag van de mantelzorg, Alzheimercafé, zorg en schakelnetwerken, het lokale Wmo overleg maar zeker ook het samen nadenken over de toekomst. Zonder de genoemde samenwerking hadden wij een heel stuk van ons werk niet kunnen doen, en had het er wat minder rooskleurig uitgezien voor een aantal inwoners van de gemeente Zundert. Een goed voorbeeld hiervan is de samenwerking met GGz Breburg. Het begon met een verzoek om een bijeenkomst om te zien of cliënten van de GGz, woonachtig in gemeente Zundert, mogelijk via SWZ een sociaal netwerk en/of nuttige dagbesteding kunnen vinden. Het is uitgemond in een projectgroep die inmiddels een maatjesproject heeft voorbereid (welke in januari 2014 van start gaat) en bezig is met het verkennen van het tweede gezamenlijke project: een inlooppunt. De organisaties verschillen enorm van elkaar, maar de samenwerking verloopt goed. Een mooi voorbeeld van wat gebundelde krachten op kunnen leveren.
Natuurlijk zijn er nog andere effecten zoals het aansluiten bij de opleidingen die Avoord geeft voor zijn vrijwilligers, het samenwerken in vervoersdilemma’s, projecten en activiteiten. 3.3 Conclusie Wij durven te stellen dat onze open werkhouding er voor gezorgd heeft dat wij een prima samenwerkingklimaat hebben gecreëerd waar veel organisaties in mee zijn gegaan. We zijn er natuurlijk nog lang niet, maar de basis ligt er zeker. Wij zullen vanuit SWZ blijven investeren in een integrale samenwerking tussen organisaties in het belang van de cliënten.
Pagina 11
4. Vrijwilligers (algemeen) 4.1 Algemeen Niet voor niets heeft deze jaarrapportage de subtitel “VRIJWILLIGERS MAKEN HET VERSCHIL”, want dat is ook zo. In de volgende hoofdstukken is te lezen waarom dat zo is. De vrijwilligers van SWZ zijn het maatschappelijk kapitaal van de organisatie maar ook van de samenleving in Zundert. De taken die SWZ in het kader van vrijwilligerswerk uitvoerde zijn tweeledig te weten: Breed vrijwilligerswerk in de gemeente Zundert (VIP) Inzet van eigen vrijwilligers in projecten en thuissituaties. Visie en uitvoering SWZ hecht veel waarde aan het vrijwilligerswerk. In haar visie en werkzaamheden komt dit dan ook ten uitvoer. Vrijwilligers zijn het cement van de samenleving en het werken met vrijwilligers levert een aantal maatschappelijke voordelen op: Vrijwilligerswerk heeft een brugfunctie tussen cliënten en mensen in de samenleving. Deze brugfunctie bevordert contacten op een gezonde basis (vermaatschappelijking van de zorg). Vrijwilligerswerk kan een aanvulling zijn op professionele inzet en kan voorkomen dat bepaalde werkzaamheden onnodig worden geprofessionaliseerd. Door middel van het vrijwilligerswerk kan naast reguliere inzet extra service worden verleend aan cliënten en burgers. Naast de bovengenoemde maatschappelijke voordelen zijn er natuurlijk ook voor de vrijwilliger persoonlijke voordelen te behalen. Te weten: Persoonlijke ontwikkeling/deskundigheidsbevordering Bredere sociale contacten Een goed gevoel hebben over het helpen van een ander. Er is een grotere aanwas van nieuwe vrijwilligers die zich aanmelden bij SWZ. In 2011 waren het er 16, in 2012 kwamen er 13 bij en het afgelopen jaar 38. Ten opzichte van begin 2013 zijn er meer jongere vrijwilligers gestart bij SWZ. In januari 2013 waren er 4 vrijwilligers onder de 50 jaar, tijdens de afsluiting van het jaar zijn dat er 15. De grootste groep vrijwilligers vindt vooral motivatie in het feit dat zij iets voor een ander willen betekenen, iets goeds willen doen voor de samenleving. Het afgelopen jaar zijn er ook vrijwilligers bijgekomen die arbeidsongeschikt of werkloos zijn geworden en een nuttige dagbesteding zoeken. Door vrijwilligerswerk te doen onderhouden zij sociale contacten, behouden zij (enige) structuur en vergroten zij hun (levens-)ervaring. SWZ is erg blij dat deze groep ons ook weet te vinden. De diversiteit binnen de vrijwilligersgroep is hierdoor vergroot, omdat deze groep jonger is dan de grootste categorie vrijwilligers die SWZ heeft, veelal gepensioneerden van boven de 60 jaar. Ondanks de soms kortdurende samenwerking (omdat iemand binnen 1 maand weer betaald werk heeft gevonden), is het toch waardevol deze groep aan te trekken. Je ziet mensen weer opleven wanneer zij middels vrijwilligerswerk actief deelnemen aan de samenleving. Daarbij zijn de meeste zeer gemotiveerd om werk op te pakken en willen zij meestal meerdere casussen tegelijk behandelen.
Pagina 12
Een mooi voorbeeld is Thomas1. Deze 50 jarige man werkte fulltime in de financiële sector. Door een reorganisatie raakte hij zijn baan kwijt. Na enkele maanden thuis te hebben gezet is hij in contact gekomen met SWZ. Hij begon met een wekelijks contact met mevrouw Verstraaten die blind is. Samen met haar doet hij boodschappen of ze maken een uitstapje. Binnen enkele weken wilde Thomas er een cliënt bij omdat hij toch nog tijd genoeg had. In de loop van het jaar heeft Thomas 6 cliënten thuis ondersteund. Hij is van vele markten thuis, zowel om emotionele steun te geven, als computerhulp of administratieve ondersteuning. Zelf is hij ook gelukkig met het vrijwilligerswerk. “ Als ik het eerder had geweten was dit mijn beroep geworden. Nu heb ik echt voldoening van mijn werk”. De vrijwilligers van SWZ hebben in 2013 de mogelijkheid gehad om 3 inhoudelijke trainingen te volgen, namelijk: inzicht in en omgang met dementie, activiteitenbegeleiding en ondersteuning bij eten en drinken. Deze cursussen zijn georganiseerd door Avoord Zorg en Wonen, SWZ heeft daarbij aansluiting gezocht. Dit is kenmerkend voor het zoeken naar samenwerking en afstemming over de hele linie. In 2014 wil SWZ ook weer zelf trainingen voor vrijwilligers organiseren maar zal verdere samenwerking op dit vlak zeker niet uitsluiten. 4.2 Cliënten die vrijwilligerswerk doen Ieder mens heeft kwaliteiten. Ook burgers die ondersteuning vragen. Wanneer je deze kwaliteiten aanspreekt kunnen er mooie dingen gebeuren. Zo zien we binnen SWZ dat diverse nieuwe en bestaande cliënten met een hulpvraag zelf ook actief zijn geworden als vrijwilliger.
Bryan (34) heeft enkele jaren in een speciale voorziening voor verslaafden met psychische problematiek gewoond. Toen hij afgekickt was en zijn psychische problemen door medicatie en behandeling beheersbaar zijn geworden, was hij klaar om weer zelfstandig in Zundert te gaan wonen. Zijn behandelaar vroeg bij SWZ een maatje aan die hem mede kan ondersteunen om dit tot een succes te maken. Bryan wilde echter zelf ook iets doen voor een ander. Hij wilde zo graag een nieuwe kans in de maatschappij. Omdat hij goed met computers om kan gaan was de link naar het pc-cafe een logische stap. Hier ondersteunt hij, in samenwerking met andere vrijwilligers, ouderen om met de computer om te leren gaan. Op deze manier heeft Bryan een zinvolle dagbesteding, participeert hij in de samenleving, heeft hij sociale contacten en leert hij nieuwe competenties aan. Daarnaast krijgt hij er veel voldoening van, wat zijn motivatie vergroot om deze nieuwe kans met beide handen aan te grijpen.
1
In verband met privacywetgeving zijn de namen die vermeld zijn in de casussen in dit document gefingeerd.
Pagina 13
Idres (38) is in 2013 in Zundert komen wonen, nadat hij is gevlucht uit Afghanistan. De eerste maanden moesten veel zaken geregeld worden, waarbij hij ondersteuning heeft gekregen van een vrijwilliger en medewerker van SWZ. Toen zijn leven een beetje op de rit stond bood hij zichzelf aan als vrijwilliger. Hij sprak echter nog geen Nederlands, wat in veel hulpvragen toch vereist is omdat het contact een belangrijk element van iedere vorm van ondersteuning vormt. Idres spreekt wel goed Engels door zijn voormalige functie in Afghanistan. Toen we daar verder over nadachten kwamen we tot een mooie vrijwilligersfunctie. Momenteel geeft hij een Zundertse inwoner Engelse les. Idres is erg blij dat hij iets nuttigs kan doen voor een ander. Daarnaast levert dit contact hem veel op: hij doet nieuwe contacten op, leert de cultuur en voorzieningen van Zundert kennen door middel van de wandelingen die zij samen maken en kan hij aan het einde van de Engelse les, bij kopje koffie en een koekje, zijn Nederlands oefenen. Zo vangen we twee vliegen in één klap. De voorbeelden hierboven zeggen eigenlijk al genoeg. Zowel voor de samenleving als voor de cliënt/vrijwilliger levert deze manier van kwaliteiten aanspreken erg veel op. 4.3 Eigen vrijwilligers Op 31 december 2013 had SWZ 147 operationele vrijwilligers. Ten opzichte van het jaar daarvoor is dat een stijging van 50%. Er werd afscheid genomen van 11 vrijwilligers door allerlei oorzaken. De vrijwilligers van SWZ zijn mannen en vrouwen in diverse leeftijdscategorieën. Er zijn meerdere vrijwilligers die 2 of 3 maal per week een cliënt begeleiden.
200 150 2012
100
2013
50 0
100 80 60 40 20 0
Man Vrouw Vrijwilligers
Vrijwilligers
Per leeftijd 40 30 20 10 0
Per leeftijd >80 75-80 70-75 65 - 70 60 - 65 55 - 60 50 - 55 < 50 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar
< 40 jaar
<30 jaar
Pagina 14
De vrijwilligers voeren binnen de gemeente Zundert dagelijks allerlei taken en diensten uit. Het overgrote deel van de werkzaamheden worden uitgevoerd ten dienste van kwetsbare doelgroepen. Sommige vrijwilligers “ werken” meerdere dagen per week in verschillende projecten. De grootste inzet van vrijwilligers en de daarbij behorende uren wordt uitgevoerd in de persoonlijke ondersteuning. Hier valt onder Mantelzorgondersteuning, Buddy en Maatjes. Deze diensten ondersteunen op allerleiwijze mensen langdurig in de thuissituatie. Belangrijk uitgangspunt van onze organisatie is dat vrijwilligers er op geen enkele wijze financieel op moeten toeleggen. Dit betekent o.a. het betalen van een onkostenvergoeding voor gereden kilometers. Globale indeling vrijwilligers 73 8 7 9 24 5 6 9 6
Buddy/Maatje/Mantelzorg Thuishulp (administratief/computer/taal) Klusvrijwilligers Chauffeurs/ begeleider boodschappenplusbus Huiskamers Elzloket Pluspunt MBVO Vervoer/begeleiders
4.4 Conclusie Als SWZ zijn we er zeker trots op dat wij het afgelopen jaar een kleine 50 vrijwilligers erbij hebben gekregen. De 150 vrijwilligers in de breedste zin staan dagelijks klaar voor de inwoners van de gemeente Zundert. Met hun inzet leveren ze een enorme bijdrage aan het welzijn van in ieder geval de kwetsbare in deze samenleving. Vooruit kijkend naar de toekomst zal onze zorg en aandacht zijn dat wij de vrijwilligers niet zullen gaan overspoelen met allerlei hulpvragen. Immers ook zij hebben grenzen en wij zullen die moeten bewaken. Maar concreet, deze vrijwilligers zijn ons inziens een onmisbare schakel in de participatiesamenleving van vandaag en zeker in die van de toekomst.
Pagina 15
5. De uitvoering 5.1 Niemand aan de kant (een visie op participatie) De Wmo en het gemeentelijk beleid De Wmo is een brede participatiewet, die ‘meedoen’ van iedereen aan de samenleving wil stimuleren en ervoor wil zorgen dat mensen die dit niet vanzelf kunnen, ondersteund worden. De Wmo is een decentrale wet: de verantwoordelijkheid voor de goede uitvoering ervan ligt primair bij de gemeenten. Kansen voor iedereen’, dat stelt dat men iedereen de kans te willen bieden om mee te doen in de samenleving, dat niemand uitgesloten wordt en te bevorderen dat mensen zichzelf kunnen redden. Dit ‘meedoen’ moet mogelijk worden gemaakt door het stimuleren van participatie en volwaardige deelname van kwetsbare groepen aan de samenleving, enerzijds door (verdere) uitval te voorkomen en anderzijds door een sociaal vangnet te ontwikkelen voor mensen die wel uitvallen. Drie definities van participatie Het Sociaal Cultureel Planbureau onderscheidt drie vormen van participatie: maatschappelijke participatie, sociaal-culturele participatie en participatie in persoonlijke netwerken. De maatschappelijke participatie betreft het deelnemen aan het samenleven door maatschappelijk een bijdrage te leveren. Dit kan in de vorm van betaalde arbeid, door zitting te nemen in bestuurlijke organen, door het bieden van informele hulp aan groepen en personen in de samenleving,,door lid te zijn van een maatschappelijke vereniging of club of door vrijwilligerswerk. Sociaal-culturele participatie betreft het deelnemen aan culturele activiteiten, recreatieve activiteiten en het beoefenen van sport. Participatie in persoonlijke netwerken gaat over de dagelijkse omgang met vrienden, kennissen en familie. Deze vorm van participatie is vooral gericht op het eigen welzijn en het geven van emotionele steun en praktische hulp, en is essentieel voor de kwaliteit van het leven van mensen. Welzijn is meedoen Welzijnswerk activeert, stimuleert en faciliteert burgers tot maatschappelijke participatie. Feitelijk is welzijnsbeleid participatiebeleid, want welzijn is meedoen. Het werk van SWZ bevordert daarom in brede zin participatie, hetgeen in missie en visie dan ook centraal staat. ‘SWZ ondersteunt mensen bij het bevorderen van hun welzijn, door hen de gelegenheid te geven elkaar te ontmoeten, zich te ontspannen en ontwikkelen en door hen te activeren zich in te zetten voor de samenleving in hun wijk of dorp. Daarbij richt SWZ zich in principe op iedereen, maar in de praktijk gaat het toch vooral om groepen mensen die op achterstand dreigen te komen of vaak al aan de rand van de samenleving staan. Ook worden maatschappelijke problemen in het vizier gebracht en wordt samen met andere instellingen naar oplossingen gezocht. Bij het eerste aspect spelen vrijwilligers, die meer of minder worden ondersteund door professionals, een grote rol, bij het tweede aspect gaat het vooral om het werk van professionals: het ontwikkelen van potenties, hanteerbaar maken van problemen, gestalte geven aan vernieuwing en het bevorderen van anders sociaal functioneren, met als kern altijd het stimuleren van maatschappelijke participatie. Van mensen, met mensen en door mensen. Want welzijnswerk is mensenwerk.’ Participatie is de rode draad in het werk van SWZ. Al onze projecten en activiteiten zijn hier dienstbaar aan.
Pagina 16
Iedere samenleving moet het hebben van zijn sociale verbanden, zowel de formele als informele. Mensen vinden over het algemeen zelf hun weg naar zulke netwerken. Ze worden lid van een vereniging, bezoeken het wijk- of dorpshuis in hun buurt, zijn actief in een bewonersplatform, beweging of politieke partij. Niet iedereen echter neemt vanzelf deel aan zulke verbanden. Mensen beschikken soms niet over de sociale of taalvaardigheden, weten de wegen niet te bewandelen, raken geïsoleerd als gevolg van ziekte of het verlies van een partner, of beschikken gewoon over te weinig geld. Al dit soort redenen kunnen participatie in de samenleving in de weg staan. Welzijnswerk nieuwe stijl SWZ wil met haar werk belemmeringen om te participeren uit de weg ruimen en mensen activeren om (weer) te gaan deelnemen aan samenlevingsverbanden. Dat doen wij met specifieke projecten en voorzieningen die uitsluiting willen voorkomen. Door mensen direct met elkaar in contact te brengen krijgen ze de mogelijkheid om zich met elkaar te verbinden waardoor begeleiding, training en coaching helpen om mee te doen in de samenleving. Wij richten ons hierbij op kinderen, jongeren en hun ouders, laagopgeleide en geïsoleerd levende migranten, ouderen en asielzoekers.. De middelen die wij gebruiken, zijn aangepast aan de behoefte van de persoon of groep en variëren van contactlegging, bemiddeling, informatie en advies, toeleiding naar activiteiten, training van sociale vaardigheden, maatschappelijke oriëntatie, mentorschap, coaching tot het afleggen van huisbezoek. De uitvoering van het welzijnswerk gebeurt van oudsher voor een deel door vrijwilligers, die zich in hun vrije tijd inzetten, maar tegenwoordig ook regelmatig als onderdeel van een traject naar betaalde arbeid. Het aantal vrijwilligers van SWZ is een veelvoud van het personeelsbestand. Een belangrijk onderdeel van het werk van SWZ wordt dan ook uitgemaakt door het werven, scholen en ondersteunen van vrijwilligers. Als we kijken naar de drie vormen van participatie die kunnen worden onderscheiden, zien we dat SWZ vooral een bijdrage levert op de terreinen van maatschappelijke en sociaal-culturele participatie, met een duidelijk accent op sociaal-culturele participatie. Daarbij is er speciale aandacht voor kwetsbare groepen als mensen in een achterstandsituatie (sociaal, cultureel en economisch) en ouderen. Laagdrempelige vormen van informatie, advies en begeleiding worden op verschillende plaatsen en manieren verzorgd. Participatie (en integratie) in engere zin Het voorgaande laat zien dat feitelijk al het werk van SWZ gericht is op participatie. Het is voor de helderheid dan ook nuttig om dit brede begrip wat te verengen. Wij denken daarbij aan de participatie en integratie van migranten, waaraan wij op verschillende manieren een bijdrage leveren. Terecht stelt de gemeente dat integratie een tweezijdig proces is: ‘ Van nieuwkomers mag verwacht worden dat zij meedoen, dat zij hun best doen om deelgenoot te worden van de Nederlandse samenleving en dat zij de competenties verwerven die in deze samenleving nodig zijn. Van de ontvangende samenleving wordt verwacht dat zij nieuwkomers en andere groepen allochtonen de kans geeft om mee te doen en voor hen ruimte schept. Een dergelijk proces gaat verder dan wederzijds gedogen, het werken aan sociale cohesie is hierbij een belangrijk doel.’
Pagina 17
De gemeente wil dit bereiken door enerzijds het wegnemen van belemmeringen die allochtonen tegenkomen in hun functioneren in de samenleving en anderzijds door het bevorderen van participatie door het vergroten van betrokkenheid, ontmoeting en participatie, sociale cohesie door bijvoorbeeld werk, opleiding, vereniging en politiek. Dit moet dan gebeuren op de verschillende gemeentelijke beleidsterreinen via op integratie gerichte activiteiten op buurt- en dorpsniveau met als speerpunten: 1. inburgering en emancipatie van allochtonen 2. voorkomen van marginalisering van allochtone jongeren 3. toegankelijk maken van voorzieningen, organisaties en instanties in Zundert. 4. bevorderen van sociale cohesie in de Zundertse samenleving De begrippen toerusting, toenadering en toegankelijkheid (de drie T’s) staan hierbij centraal, alsmede het voeren van een dialoog met en tussen betrokkenen. De Gemeente vindt participatie en integratie zo belangrijk dat een van de voorgenomen acties is het beoordelen van alle op integratiegerichte activiteiten op hun bijdrage aan de speerpunten toerusting, toenadering en toegankelijkheid. Samenhang in beleid en van activiteiten staat daarbij hoog in het vaandel alsmede het toetsen van gewenste resultaten en effecten van de speerpunten. Participatie en integratie 2014 - 2018 Uit het voorgaande overzicht blijkt dat SWZ eigenlijk in de totale breedte van het uitgevoerde werk zich ook richt op participatie en integratie van allochtonen, waarbij er zowel aandacht is voor toerusting als voor toenadering en toegankelijkheid. De speerpunten inburgering en emancipatie van allochtonen, voorkomen van marginalisering van allochtonen komen het sterkst uit de verf. Het toegankelijk maken van voorzieningen, organisaties en instanties in Zundert lijkt iets minder uit de verf te komen. Het gericht werken aan sociale cohesie in de Zundertse samenleving zou echter beter kunnen. SWZ zit op de goede weg. Gesteld kan zelfs worden dat doordat dit zo is, de Gemeente er niet voor kiest om prioriteit te geven aan de speerpunten inburgering en emancipatie en voorkomen van marginalisering, maar juist aan het bevorderen van toegankelijkheid en sociale cohesie. Zonder de activiteiten die de eerste twee speerpunten bevorderen te staken zal SWZ daarom sterker moeten gaan inzetten op toegankelijkheid en sociale cohesie. Een ander punt waar de gemeente belang aan hecht is het bevorderen van de samenhang in de keten. SWZ is al begonnen met het vergroten van de interne ketensamenhang. SWZ heeft als ‘speelveld’ de beleidsterreinen participatie, integratie, armoedebestrijding, preventie en inburgering. Vrijwel alle uit te voeren activiteiten van SWZ vinden plaats op delen van dit speelveld. De beleidsterreinen, in mindere mate de inburgering, zijn rechtstreeks toe te wijzen aan één of meerdere prestatievelden van de WMO. Het containerbegrip ‘participatie’ is terug te vinden in alle prestatievelden. De Wmo kan dan ook de participatiewet worden genoemd. Integratie kan worden teruggevonden in de eerste twee prestatievelden, preventie in de prestatievelden twee en drie enzovoort enzovoorts.
Pagina 18
Het samenwerken is gebaseerd op het gebruik maken van de juiste expertise inzake de bijbehorende probleemstelling. De timing daarvan is de kern van goede dienstverlening. In principe kan het totale klantcontact worden afgezet op een lijn met daarop de activiteiten in een logische volgorde: contact leggen informeren/adviseren toeleiden bemiddelen trainen/coachen/lesgeven. De volgorde kan lineair worden gezien, de activiteiten van een toenemende complexiteit en duur. Het contact wordt gelegd door de medewerkers van SWZ die achter de voordeur komen. Deze werknemer heeft de keuze: gebruik maken van de eigen expertise en het traject inzetten met de bewoner of gebruik maken van de expertise van een ander dienst of meerdere andere diensten. Aan de 1. 2. 3. 4. 5. 6.
volgende voorwaarden moet worden voldaan: Duidelijke profilering diensten en bijbehorende activiteiten/instrumenten. Flexibele denkwijze van werknemers diensten. Gerichtheid op samenwerking werknemers producten. Backup en promotie werkwijze door hoger kader. Een eenduidig meldsysteem. Een gemeenschappelijke database, rekening houdend met privacywetgeving.
Maar om te komen tot een structureel geborgd geheel dienen er nog wel een paar zaken geregeld te worden. Bij de conclusies en aanbevelingen komen we daarop terug.
En als het onderstaande plaatje een realistisch beeld zou weergeven , dan zou alles wat hierna is omschreven niet nodig of zelfs overbodig zijn geweest.
Pagina 19
5.2 De lokale opdracht In het kader van de gemeentelijke opdracht bestaat het grootste gedeelte van de werkzaamheden van SWZ uit het ondersteunen van de kwetsbare doelgroepen en in het bijzonder de kwetsbare burgers binnen de samenleving van Zundert. In 2013 heerste bij veel organisaties onzekerheid over de invulling van hun werk in 2014, maar vooral over 2015 en de jaren daarna in verband met de geplande transitie van de AWBZ en de veranderingen binnen de Wmo. Dit heeft SWZ duidelijk gemerkt. Er zijn vele verzoeken voor samenwerking en het overdragen van casussen geweest. Hulpvragen van mensen die voorheen enkel door professionals ondersteund werden, komen nu regelmatig bij SWZ binnen. Binnen SWZ gaan we uit van de vraag van de burger, daarom is in eerste aanleg iedere vraag welkom. In sommige gevallen past de vraag prima binnen de huidige dienstverlening. In andere gevallen is echter specifieke kennis of ervaring vereist, is de gevraagde zorg te intensief of vraagt het teveel begeleiding van onze medewerkers. We merkten dat de bereidheid van zowel medewerkers als vrijwilligers om een kwetsbare burger te ondersteunen groot is, ook wanneer het om complexe casussen gaat. Het kost in sommige gevallen veel inspanning om een juiste beoordeling te maken of de casus wel of niet door SWZ opgepakt moet worden. In 2014 zullen wij als organisatie samen met onze vrijwilligers verder moeten specificeren welke vragen wel en niet thuishoren bij SWZ. In het belang van de cliënt, die optimale ondersteuning verdient en tevens in het belang van de organisatie. Het grootste gedeelte van de professionele uren van SWZ zit in de uitvoering. De uitvoering bestaat o.a. uit: Huisbezoeken m.b.t. intake en vraagverheldering; Koppelingsgesprekken met vrijwilligers en cliënten; Het ondersteunen van eigen vrijwilligers breed; Deskundigheidsbevordering aan eigen vrijwilligers; Het ondersteunen van inwoners naar vrijwilligerswerk; Casusoverleg; Collegiaal in en extern overleg; Ondersteuningen begeleiding huiskamers en zorgnetwerken; Zoals al eerder benoemd is door een andere en efficiënte werkwijze het aantal vrijwilligers met 50% toegenomen en de dienstverlening meer dan verdubbeld.
Pagina 20
5.3 Huisbezoeken SWZ heeft het afgelopen jaar ruim 200 huisbezoeken afgelegd. Het initiatief van het huisbezoek lag in het grootste gedeelte bij anderen te weten: Cliënt, familie of naasten, zorgverleners, huisartsen of andere organisaties. Ook hulpverlenende instanties zoals politie, ambulance en kerken verwezen cliënten aan ons door. De intakegesprekken stonden in het kader van het in kaart brengen van de situatie samen met de cliënt om vanuit die positie te zoeken naar de oplossingen. In vele gevallen werden casussen ook gedeeltelijke weer overgedragen als het ging om zorg of andere hulp en dienstverlening welke buiten de competenties van SWZ lagen. In ieder geval werd de status teruggekoppeld aan de melder, met dien verstande dat bij professionals de casuïstiek besproken werd en burgers slechts de status teruggekoppeld kregen. Door de laagdrempeligheid, geen stigmatiserende gevoelens bij de cliënt, was SWZ in staat om nog dieper in de situatie van cliënten door te dringen en waar nodig en meestal in overleg met de cliënt door te schakelen naar zorg en/of hulpverlening. Afhankelijk van de situatie werd bij zorgproblematiek doorgeschakeld naar de instellingen die al zorg verleende aan de cliënt in andere gevallen naar de wijkzuster. Bij twijfel en of ernst werd in alle gevallen de huisarts geraadpleegd. Bij ernst werd de casus aan hen overdragen voor verdere afhandeling. In gevallen waar het geen zorg betrof werden cliënten op weg geholpen met betrekking tot voorzieningen en de weg naar loket Elz, maatschappelijk werk, de gemeente of ander instellingen en organisaties. Wij zijn ervan overtuigd dat dit in ieder geval heeft gezorgd voor een snelle zorg of dienstverlening aan de cliënt en mogelijk heeft dat ervoor gezorgd dat het niet is geëscaleerd en tot hogere kosten heeft geleid. SWZ blijft in de advisering aan de cliënt onafhankelijk, zij wijst de cliënt op de mogelijkheden maar de uiteindelijke keuze is aan de cliënt of diens familie of begeleiders. Daar waar het uiteindelijk nodig was werd de dienstverlening van SWZ ingezet. Meestal waren dit trajecten van mantelzorgondersteuning, Buddy of Maatjes en in sommige gevallen de kortstondig thuishulp.
Pagina 21
5.4 Conclusie Vrijwel iedere vraag die bij SWZ binnen komt wordt in eerste plaats beantwoord door een huisbezoek van een medewerker. Het doel van dit eerste gesprek is om een goed beeld te krijgen van de hulpvraag, de persoon achter de vraag en de situatie en het netwerk daaromheen. Door iemand in zijn eigen omgeving op te zoeken kun je een vollediger beeld vormen dan tijdens een telefonische afspraak of een afspraak op kantoor. Wat voor woning is het? De non-verbale communicatie tijdens het gesprek etc. De woning biedt daarnaast ook aanknopingspunten om het gesprek te verrijken: “Zijn dit uw kinderen hier op de foto?” of “Waarom staat uw bed in de woonkamer?” Mogelijk ontmoet je ook andere huisgenoten of een bezorgde buurvrouw die binnen stapt. Mensen voelen zich in het algemeen ook beter op hun gemak in hun eigen omgeving waardoor ze gemakkelijker en meer vertellen. Daarbij vindt de ondersteuning door vrijwilligers veelal plaats in de thuisomgeving van de hulpvrager. Bijzonderheden die we tijdens het eerste huisbezoek opmerken kunnen meegenomen worden in het zoeken naar een geschikte match. De extra tijd die het huisbezoek medewerkers in eerste instantie kost, wordt later in het proces dubbel en dwars terugverdiend omdat je goed geïnformeerd aan de slag kunt met de beantwoording van de hulpvraag. In gesprek blijkt vaak dat de eerst gestelde vraag niet helemaal recht doet aan de situatie of het probleem wat daarachter speelt. Vraaggericht werken vraagt een investering in een goede verkenning van de situatie, voordat je daarin actie onderneemt. Het huisbezoek is wat ons betreft een zeer geschikte methodiek hiervoor. Over de wijze en de manier van schakelen indien dit nodig is wordt nog terugkomen in het hoofdstuk 9 dat over zorg en dienstennetwerken gaat.
Pagina 22
5.5 Diensten De daadwerkelijke dienstverlening aan de burger heeft SWZ voor de helderheid onderverdeeld in de volgende diensten
Mantelzorgondersteuning; Buddy of maatjestrajecten; Thuishulp (o.a. administratieve ondersteuning en kleine klusjes); Training; (o.a. computercursus) Advies & Informatie; Vrijwilligers Informatie Punt (VIP); Maatschappelijke stage en stage in het algemeen.
5.5.1 Mantelzorgondersteuning In 2013 zijn er meer mantelzorgers in contact gekomen met SWZ. Het is echter nog maar een beperkt aantal van het totaal aantal mantelzorgers. Volgens schattingen van Mezzo (2011), landelijke vereniging van mantelzorgers en zorgvrijwilligers, zijn er in Zundert 4470 volwassen mantelzorgers. Hiervan zorgen 3373 mantelzorgers langdurig of intensief voor hun naaste en zijn 581 mantelzorgers overbelast, en in sommige gevallen zwaar overbelast. Om mantelzorgers op de hoogte te brengen van het bestaan van SWZ en de ondersteuning die SWZ kan bieden, hebben we in 2013 diverse stappen gezet. Belangrijke acties zijn het vergroten van de bekendheid van SWZ door media-aandacht te zoeken, bijeenkomsten te bezoeken waar mantelzorgers te vinden zijn, maar vooral door collega-organisaties te informeren en te investeren in een nauwere samenwerking. Vooral de zorgorganisaties zijn hierin van belang, omdat zij bij veel mantelzorgers actief zijn in de thuissituatie. Dit heeft resultaat. We krijgen veel doorverwijzingen van verzorgende over mantelzorgers die overbelast dreigen te raken. Ook hebben wij deze zorgmedewerkers gevraagd om aanmeldformulieren voor de Dag van de Mantelzorg 2013 te verspreiden. Deze actie heeft ook diverse mantelzorgers bij SWZ in beeld gebracht. De verwachting is dat de aanvragen komend jaar toenemen, om verschillende redenen. Steeds meer mensen raken tussen wal en schip, onder meer doordat er minder indicaties voor zorg of hulp worden afgegeven. Mensen worden teruggeworpen op zichzelf en wanneer het zelfvertrouwen of de zelfredzaamheid beperkt is, en een sociaal netwerk ontbreekt, dreigen ze in een isolement te raken en wordt de zelfredzaamheid alleen maar kleiner. Informele en sociale zorg biedt hen houvast (emotioneel en qua dagritme) en geeft mensen iets om naar uit te kijken. Iedereen die “er zelf voor kiest” om informele zorg te verlenen moet de mogelijkheid krijgen om zorg te bieden en tegelijkertijd maatschappelijk actief te blijven zonder overbelast te raken. Dat is waar wij ondersteuning bieden.
Pagina 23
Het Steunpunt Mantelzorg is er om mensen te helpen met informatie/advies, een luisterend oor te bieden en praktische hulp te verlenen. Met de ondersteuning van het Steunpunt Mantelzorg wordt overbelasting zoveel mogelijk voorkomen en komt de mantelzorger ook aan zichzelf toe. SWZ heeft ook in 2013 ondersteuning verleend aan de inwoners van Zundert op het gebied van mantelzorg. Deze dienstverlening bestaat grotendeels uit drie onderdelen te weten: Respijtzorg; Advies & informatie Ondersteuning. Het ondersteunen van mantelzorgers is een niet zo makkelijke opdracht, omdat mantelzorgers niet op de voorgrond treden. Zij vinden de zorg die zij verlenen naast hun dagelijkse beslommeringen eigenlijk heel gewoon. Pas als de bekende druppel de emmer doet overlopen vragen zij om hulp.
Pagina 24
5.5.1.1 Respijtzorg door Buddy of Maatjes trajecten Feitelijk is dit de fysieke vervanging van de mantelzorger. De hulpvrager wordt voor een bepaalde tijd gekoppeld aan een vaste vrijwilliger: de buddy of het maatje. Deze inzet kan afhankelijk van de situatie meerdere malen per week zijn. Door de inzet van respijtzorg krijgt de mantelzorger de mogelijkheid om de zorgtaak (tijdelijk) met een gerust hart over te dragen. Hierdoor krijgt de mantelzorger wat tijd voor zichzelf. Broodnodig, zeker voor mantelzorgers die hun naaste niet alleen kunnen laten. Er zijn diverse vormen van respijtzorg. Denk bijvoorbeeld aan dagopvang en logeerhuizen. SWZ biedt respijtzorg aan huis. Dit kan verschillende vormen aannemen. In sommige gevallen is de respijt een soort oppasdienst. De vrijwilliger komt bijvoorbeeld 1 dagdeel per week wanneer de mantelzorger buitenshuis gaat sporten of vrienden bezoekt. Het is ook mogelijk dat de vrijwilliger een buddycontact aangaat met de hulpbehoevende en bijvoorbeeld samen een hobby buitenshuis uitoefenen terwijl de mantelzorger een middag het huis voor zichzelf heeft.
Wim (68) zorgt voor zijn vrouw met dementie. Ze gaat steeds verder achteruit. Wim durft haar na verloop van tijd geen moment alleen laten. Het onderhouden van contacten wordt steeds lastiger en het sociale netwerk wordt steeds schraler. Wim lijdt enerzijds door de aftakeling voor zijn vrouw, anderzijds ook door het gemis aan sociale contacten. Door inzet van vrijwilligers gaat Wim wekelijks een avond bridgen. Hier vindt hij steun en ontspanning waardoor hij de zorg beter kan volhouden. 5.5.1.2 Advies en informatie Tijdens huisbezoeken is aan mantelzorgers diverse informatie verstrekt over voorzieningen, mogelijkheden en eventuele zorgmogelijkheden. Ook kunnen meer algemene zaken aan bod komen zoals het belang of manieren te vinden ter ontspanning. Een aantal casussen zijn doorverwezen naar zorgcollega’s. Ook op de dag van de mantelzorg is gezorgd dat de aanwezigen meer dan voldoende informatie konden krijgen vooral vanuit een breed scala van organisaties.
Pagina 25
5.5.1.3 Dag van de mantelzorg Het thema van deze dag was: Yes we care! Het verbeteren van het samenspel tussen formele en informele zorg. Door middel van een informatiemarkt in de ochtend konden de aanwezige mantelzorgers in gesprek komen met medewerkers van diverse organisaties die te maken hebben met mantelzorg.
Enerzijds om kennis op te doen, anderzijds om bovenstaand thema bespreekbaar te maken. Het middagprogramma stond in het teken van verwennen en ontspannen. We merkten dat de mantelzorgers veel belang hechtten aan het onderlinge (lotgenoten)contact. Nadien zijn er diverse hulpvragen binnengekomen van aanwezigen. De 98 deelnemers hebben een onvergetelijke dag gehad en daar ging het eigenlijk om. De lokale kruisvereniging is de grote financiële sponsor van de Dag van de mantelzorg. Zonder hun bijdrage was het niet mogelijk om de dag deze vorm te geven. We hopen in 2014 wederom een Dag van de Mantelzorg te kunnen organiseren. 5.5.1.4 Jonge mantelzorger In 2013 heeft SWZ de aanzet gemaakt tot meer aandacht voor de jonge mantelzorgers. Er is een samenwerking afgesproken met CJG en met de basisscholen in Zundert. Medio 2014 zal SWZ een gerichte publiciteitcampagne opstarten die meer aandacht geeft aan jonge mantelzorger.
Pagina 26
5.5.1.5 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: 249 geregistreerde mantelzorgers 7000 manuren aan respijtzorg Dag van de mantelzorg 95 deelnemers 16 deelnemende organisaties 1 sponsor 5.5.1.6 Conclusie Het steunpunt mantelzorg is een druk gebruikte dienst van SWZ. Inwoners, maar ook professionele organisaties weten de weg te vinden. De vele inwoners die worden ondersteund door de vrijwilligers ervaren dit als heel positief. In vele gevallen kan de mantelzorger weer beginnen een stukje van zijn sociale leven op te bouwen of gewoon weer eens erop uitgaan. De “zorg” wordt op dat moment met veel vertrouwen overgelaten aan de vrijwilligers. En als we het hebben over “de zorg”dan komen we gelijk op een belangrijke ontwikkeling, namelijk dat de scheidslijn tussen vrijwilligerswerk algemeen en zorg heel dun aan het worden is. En dat moet ons, als professionele organisaties tot nadenken aanzetten. Door de keuzes van het kabinet binnen de transitie om meer in te zetten op het gebied van informele zorg (familie en naasten) krijgt de discussie, wat mag een vrijwilliger aan zorg verlenen, ineens een hele andere lading. Immers familie en naaste zijn in de meeste gevallen ook geen geschoolde professionals in de zorg en die moeten ook allerlei “eenvoudige” zorgtaken op zich nemen. Al met al zal er ons inziens een hele nieuwe ontwikkeling komen in het vrijwilligerswerk die heel wat denkwerk zal gaan opleveren over bevoegdheden, mogelijkheden, kansen en onmogelijkheden. Wat absoluut niet moet gaan gebeuren is dat er een gevoel gaat ontstaan bij het zorgwerkveld dat vrijwilligers in het algemeen hun werk gaan overnemen. Daarnaast moeten vrijwilligers, waarvan sommige opzoek zijn naar een baan, ook niet het gevoel krijgen dat zij “gebruikt” worden. Al met al geeft bovenstaande aan dat we zorgvuldig zullen moeten omgaan met de ontwikkelingen maar zeker met onze vrijwilligers.
Pagina 27
5.5.1.7 Aanbeveling Zoals al eerder beschreven verwacht SWZ de komende jaren een flinke toename in het aantal aanvragen voor mantelzorgondersteuning. Het is dan ook van belang dat er door de gemeente een stevig beleid wordt geformuleerd inzake mantelzorgondersteuning. Het hoe en hoelang is daar van belang maar zeker ook de financiering op langere termijn. Zoals omschreven bij de conclusie zal het vrijwilligerswerk gaan veranderen, en door die veranderingen zullen we als organisaties na moeten gaan denken over de grenzen die er nu zijn. Wat kunnen en mogen we verwachten van de vrijwilligers zal belangrijk zijn. Organisaties zullen mogelijkerwijs hun beleid bij moeten stellen, maar zeker zullen vrijwilligers geschoold moeten worden in hun nieuwe taken En bij dat scholen van de vrijwilligers kan die integrale samenwerking weer van pas komen waarbij de zorgpartners hun kennis en ervaring dan kunnen delen met de vrijwilligers in het belang van onze gezamenlijke cliënten. Ook de integrale samenwerking met andere instellingen is hier zeker van belang. Samen zijn we sterker is zeker een niet te onderschatten terminologie. Als meer met minder moet dan is samenwerken met zoveel mogelijk de enige manier om het resultaat toch positief te houden. Wij zullen in ieder geval de komende tijd verder investeren in die intercollegiale samenwerking. Op het gebied van positieve communicatie zal er door de Overheid veel moeten worden geïnvesteerd. Het angstgevoel weghalen zal de nodige aandacht moeten hebben omdat mensen bang zijn er alleen voor te staan. Maar ook wij zullen er met onze professionals maar zeker ook met al ons vrijwilligers alles aan doen om die positieve uitstraling te geven.
Pagina 28
5.5.2 Buddy / Maatje Naast de inzet van Buddy’s en Maatjes in Mantelzorgondersteuning worden zij ook ingezet bij mensen zonder langdurig ziektebeeld of beperkingen. Meestal zijn dit mensen die op de een of andere manier even een duwtje in de rug moeten hebben door allerlei oorzaken. Ze worden ondersteund bij dagelijks zaken zoals boodschappen doen, gezellig samen zijn en het opzetten van een “nieuw” sociaal netwerk. En dat laatste is nieuw. In 2013 zijn er vele maatjescontacten opgestart. Deze dienstverlening is altijd maatwerk omdat de relatie centraal staat en het vinden van de juiste match tussen vrijwilliger en cliënt van groot belang is. De mensen die een maatje zoeken komen uit diverse doelgroepen: mantelzorgers, mensen met psychische of lichamelijke beperkingen of kwetsbaarheid, nieuwkomers/vluchtelingen, ouderen. De invulling van het maatjescontact verschilt per koppel. Het staat bijvoorbeeld in het teken van acceptatie van ziekte, het oefenen van de Nederlandse taal, samen een hobby uitoefenen of emotionele ondersteuning. Als de juiste match eenmaal gemaakt is biedt het maatjescontact een zeer waardevolle steun voor de hulpvrager. De ondersteuning is altijd langdurig en duurt minimaal 1 jaar.
Frans (77) kreeg begin 2013 een hersenbloeding. Hij heeft veel functieverlies geleden en kon onder andere niet meer lopen en niet praten. In het revalidatiecentrum heeft hij hard gewerkt om deze functies opnieuw aan te leren. Toen hij weer thuiskwam kon hij weer spreken en lopen, maar het kost hem veel moeite en het gaat niet vanzelf, zoals voorheen. Dit heeft enorme gevolgen, zowel voor hemzelf als voor zijn vrouw. Frans was altijd zeer actief, maar verliest zijn motivatie om zijn oude bezigheden weer op te pakken omdat het erg moeizaam gaat. Hij wordt somber en voelt zich slecht. Frans en zijn vrouw waren altijd erg op zichzelf. De kinderen wonen in het buitenland en het netwerk is verder beperkt. Door inzet voor een maatje, Flora, worden zowel Frans als zijn vrouw gesteund om de nieuwe situatie hoofd te bieden. Flora stimuleert Frans op diverse fronten. Ze voeren diepgaande gesprekken, gaan creatief met speksteen aan de slag, bezoeken het NAH café en oefenen met het werken op de computer. Frans heeft het nog steeds moeilijk met de situatie, maar heeft wel iemand gevonden met wie hij het kan delen, zonder alleen zijn vrouw hiermee te belasten. SWZ heeft ver gevorderde plannen om vrijwilligers op te leiden tot netwerkcoaches. Deze nieuwe (bewezen) methodiek zorgt ervoor dat de burger door deze coach met een gefundeerde werkwijze, langzamerhand weer zijn/haar netwerk kan en gaat opbouwen.
Pagina 29
5.5.2.1 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: 9000 manuren aan buddy en maatjestrajecten 5.5.2.2 Conclusie De dienst maatje/budddy heeft een groot effect op mensen die om welke reden dan ook ondersteuning nodig hebben. Al eerder werd er bij mantelzorgondersteuning iets over geschreven. Maar ook bij andere doelgroepen hebben zij een belangrijke functie. Te denken valt eenzame ouderen, migranten, asielzoekers of andere mensen die even een steuntje in de rug moeten hebben Het effect van de maatjes/buddy’s is dat de cliënt weer grip krijgt op zijn/haar leven, weer zelfstandig kan meedoen aan de samenleving of gewoon gezellig ergens naar toe kan. Zonder die steun zou dat gewoonweg niet lukken.
Pagina 30
5.5.3 Thuishulp Deze tak van dienst wordt ingezet als hulpbehoevende inwoners een kortstondige hulpvraag hebben. Te denken valt aan een klein klusje in of rondom het huis, computerondersteuning of andere soorten van ondersteuning. Uitzondering hierop zijn de administratieve ondersteuners. Deze groep vrijwilligers, van oorsprong de ouderenadviseurs, hebben zeker het afgelopen jaar heel wat casussen uitgevoerd die feitelijk niet tot hun taakgebeid hoorden maar meer binnen de preventieve en repressieve taken behoren van budgetcoaches. 5.5.3.1 Administratieve ondersteuning Zoals al gezegd, dit waren van oorsprong de ouderenadviseurs die senioren op weg hielpen met van alles. Van lieverlee is daar steeds meer werk bij gekomen. Vanuit de sociale raadslieden werden casussen aangeboden, gemeentelijke afdelingen vroegen om ondersteuning voor vluchtelingen, asielzoekers en allochtonen. Het meeste gaat over het op orde brengen van administratie, zorgen dat men zicht heeft op zijn/haar eigen financiële positie en blijft houden. Dit zijn vaak complexe en langdurige dienstverleningen, zeker ook omdat het om preventie en leren gaat.
Voorbeeld van een casus die heen en weer geslingerd werd door verschillende diensten/organisaties
Annie (67) kwam bij SWZ via SRW. Een administratieve ondersteuner was de vraag. Annie was het overzicht over haar financiën kwijtgeraakt en moest ook op enkele posten gaan bezuinigen om rond te komen. Tijdens de intake kwamen steeds meer enveloppen met rekeningen en betaalachterstanden op tafel; de huur, energie, water, belastingdienst, gemeentelijke belastingen. Een situatie waarin iemand met een minimaal inkomen al een hele flinke achterstand had. Om Annie goed te kunnen helpen moest zij toch doorgestuurd worden naar schuldhulpverlening. In deze casus heeft de cliënt dus drie keer haar verhaal moeten doen voor zij op de juiste plek was.
Pagina 31
Een ander voorbeeld waarbij een administratieve vrijwilliger het essentiële verschil maakt is in de onderstaande casus duidelijk terug te vinden. Naast het helpen met allerlei formulieren heeft de vrijwilliger de cliënt ook geleerd om te gaan met de financiën en is een schuldhulpverlening traject voorkomen.
Mevrouw van Vliet (87) woont nog zelfstandig in Zundert. Lichamelijk heeft zij allerlei beperkingen maar geestelijk is ze nog fit. Ze heeft, zeker voor haar leeftijd, een rijk sociaal leven. Diverse vriendinnen en buurtgenoten komen regelmatig over de vloer maar alleen kan ze zich ook goed vermaken door te koken, televisie te kijken en te lezen. De administratie bijhouden is echter wel een probleem. Dit heeft ze nooit gedaan. Haar dochter deed dit voorheen voor haar, maar die is overleden. Wat betreft familie heeft ze alleen haar drie kleinkinderen, maar die wil ze daarmee niet belasten aangezien die het erg druk hebben. In haar netwerk vindt ze dus voldoende sociale steun en gezelligheid, maar blijft de administratie een lastig punt. Dat is veranderd sinds de komt van Mira, een vrijwilliger van SWZ. Zij heeft eerst alle administratie geordend en mevrouw van Vliet geleerd hoe ze binnengekomen post kan ordenen. Eens per drie weken komt Mira langs om haar vragen te beantwoorden en lastigere kwesties samen op te pakken. Mira komt al jaren bij haar en sinds zij meer hulpbehoevend is geworden komen er allerlei taken bij zoals het aanvragen van voorzieningen uit de Wmo, inschrijving bij de woningcorporatie, de vergunningaanvraag voor een schuurtje etc. Door Mira’s inzet kan mevrouw toch zelfstandig blijven wonen en haar eigen beslissingen nemen. 5.5.3.2 Computerondersteuning Deze dienst richt zich vooral op ouderen en ondersteunt hen bij computergebruik. In de meeste gevallen gaat het om uitleg op en via de digitale snelweg. In een enkel geval moet een virus worden verwijderd of de computer opnieuw worden geïnstalleerd. Voor deze dienstverlening wordt een kleine bijdrage gevraagd en draait nagenoeg kostendekkend. Uit de cijfers blijkt dat ook op deze dienst een groter beroep wordt gedaan dan in de vorige jaren.
Pagina 32
5.5.3.3 Klus en tuindiensten De klus en tuindienst wordt ook grotendeels ingezet bij ouderen die een klein klusje hebben en dit niet zelf kunnen uitvoeren. Incidenteel wordt het ook ingezet bij anderen. Het gaat om kleine simpele handelingen en niet voor verbouwingen of renovatie. Net als bij de computerondersteuning wordt een kleine bijdrage gevraagd en ook deze dienst draait nagenoeg kostendekkend.
5.5.3.4 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: 1050 manuren aan inzet 5.5.3.5 Conclusie In het algemeen kan gesteld worden dat de diverse onderdelen van de thuishulp voorzien in behoefte binnen de Zunderste samenleving. Van de tuinhulp, PC-hulp en de klussendienst wordt veelvuldig gebruik gemaakt door senioren en in steeds toenemendere mate door sociale minima. In sommige gevallen moest zelfs worden afgezien van de verplichte eigen bijdrage van € 5,00. De ouderenadviseurs/administratieve ondersteuners zijn een verhaal apart. Deze vrijwilligers die voor 2010 ouderen adviseerden op een breed gebied van diensten, hebben de laatste twee jaar diverse andere taken erbij gekregen die feitelijk NIET tot het takenpakket van SWZ behoorden, maar in het kader van dienst- en hulpverlening aan hen die dat behoeven er in/bij in zijn geslopen. De vrijwilligers ondersteunen een breed cliënteel (divers van samenstelling) in diverse lagen van de bevolking. Het grootste gedeelte betreft het op orde brengen van administratie, het in kaart brengen van de financiële positie, het adviseren van uitgave beperkende maatregelen, budgetcoaches en het begeleiden en houden van een financieel gezond leven. Dit zijn soms langdurige processen. Casussen waar het allochtone inwoners betreft, zijn intensiever dan bij de gemiddelde autochtone inwoner.
Pagina 33
Een vrij nieuw fenomeen, sinds 2012, is de begeleiding van de zogenaamde asielzoekers/vluchtelingen. Naast de eerder genoemde werkzaamheden die betrekking hebben op de financiën gaat het hier veelal om zaken zoals vestigen, inburgeren, de weg weten en gewend raken binnen de Zundertse samenleving en al wat daarbij hoort. Ook deze mensen komen bij SWZ terecht. Kijkende naar het proces van het boven beschreven geheel komen veel van deze cliënten primair bij de Gemeentelijke Sociale Dienst. Na intake verwijst deze instantie door. Normaliter zou dit naar de Sociale Raadslieden moeten gaan, maar meestal gaat het direct naar SWZ. De belangrijkste reden is dat het werkveld weet dat uiteindelijk de vrijwilligers van SWZ ermee aan de slag gaan, en dan is het directer en eenvoudiger om de lijnen kort te houden. Mochten cliënten toch in eerste instantie bij de Sociale Raadslieden komen, dan verwijzen deze bij uitgebreide zaken met inventarisatie ook weer door naar SWZ. De Sociale Raadslieden beschikken immers niet over uitvoerende vrijwilligers die de cliënten kunnen begeleiden. Door haar ervaring van de laatste jaren bespeurt SWZ een spanningsveld in de dienstverlening naar de burger in het algemeen en in de opdrachtvertrekking door de gemeente aan aanbieders in het specifiek. Bij de aanbevelingen zullen we daarop terugkomen.
5.5.3.6 Aanbeveling SWZ merkt op dat in de dienstverlening aan de burger, als het gaat om advies en informatie (Sociale Raadslieden) en budgetcoaches duidelijk de taak is weggelegd bij een andere organisatie. Bij wie de taak ondersteuning asielzoekers is weggelegd is voor SWZ niet duidelijk. Omdat de werkzaamheden van Sociale Raadslieden volledig in de laagdrempelige ondersteuning liggen (mogelijke voorportaal voor schuldhulpverlening) is SWZ van mening dat dit primair bij haar werkzaamheden kan passen. Het gehele voortraject tot het moment dat er professionele ondersteuning moet gaan komen (schuldhulpverlening) zou dan laagdrempelig zijn en binnen één organisatie. Het direct koppelen van de vrijwilligers aan op dat moment spelende casus gaat dan met een betere efficiëntie dan nu, en is van toepassing voor alle doelgroepen. Hierna volgt een beschrijving van de advies en informatiedienst zoals SWZ hem ziet, met als basis de Wmo. De gemeente heeft het volgende doel voor advies en informatie: De al eerder omschreven WMO beoogt dat mensen zoveel mogelijk voor zichzelf en voor elkaar zorgen en mensen die dat niet kunnen hierbij worden ondersteund. Een van de manieren om dit te bereiken is het WMO prestatieveld 3: geven van informatie, advies en cliëntondersteuning. Het liefst zo dicht mogelijk bij de mensen in de buurt. De regelgeving en de manier waarop de maatschappij is georganiseerd, is voor veel individuele burgers dermate complex dat zij behoefte hebben aan ondersteuning bij het zoeken naar antwoorden op vragen.
Pagina 34
Om dit doel te behalen levert SWZ de volgende resultaten: Geïnformeerde en of geadviseerde inwoners; Inwoners die de weg kennen binnen regelgeving en maatschappelijke instellingen Voldoende vrijwilligers Overzicht van wensen en behoeften bij de doelgroep Publicaties in krant en en verspreid foldermateriaal Vereenvoudigd aanbod van informatie en advies Korte karakteristiek SWZ richt zich binnen deze dienst vooral op advies en informatie. SWZ doet dit zowel passief als actief. Met actief bedoelen we het actief benaderen van burgers via voorlichtingscampagnes en huisbezoeken. Passief houdt in dat de informatie geleverd wordt als de inwoner daar om vraagt. Een steunpunt is een laagdrempelige voorziening voor iedereen in de gemeente. Op dit moment heeft SWZ dat niet, maar dat is snel op te zetten. Eisen die aan vrijwilligers worden gesteld in deze dienst zijn hoog. Vrijwilligers moeten goed zijn opgeleid, zelfstandig kunnen werken en over sociale vaardigheden beschikken. Daarbij is de rol van de beroepskracht van belang. Samenwerking, intern en extern SWZ is niet de enige instelling die zich bezig houdt met advies en informatie. SWZ werkt nauw samen met andere instellingen die op allerlei niveaus werkzaam zijn binnen de Gemeente. 1.Dienstenaanbod Voor advies en informatie biedt SWZ de volgende mogelijkheden: Activerende begeleiding Informatie, advies en cliëntondersteuning Maatschappelijk makelen Ontmoeting, ontspanning, ontplooiing Sociale interactie en belangenbehartiging Vrijwilligersondersteuning 2. Activiteiten: Het geven van informatie en adviezen biedt SWZ de volgende mogelijkheden: Informatie over diverse voorzieningen en over wet- en regelgeving en procedures op het gebied van wonen, welzijn en zorg; Geeft ondersteuning bij het aanvragen en invullen van formulieren op het gebied van wonen, welzijn en zorg; Draagt zorg voor een juiste doorverwijzing; Benadert cliënten en legt huisbezoeken af; Is aanwezig bij grote activiteiten in Zundert Helpt cliënt bij het begrijpen van de taal inzake documenten; Helpt bij het invullen van formuleren; Biedt ondersteuning bij het ordenen van de administratie;
Pagina 35
Het ondersteunen van vrijwilligers (werving, begeleiding en scholing) Draagt zorg voor voldoende vrijwilligers, actieve werving Begeleidt vrijwilligers Draagt zorg voor deskundigheidsbevordering Legt contacten met nieuwe vrijwilligers Inspelen op nieuwe doelgroepen. Volgt maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op het eigen werk Brengt signalen en behoeften in beeld van nieuwe ontwikkelingen ( doelgroepen) Organiseert informatiebijeenkomsten voor nieuwe doelgroepen Werft nieuwe vrijwilligers uit deze doelgroepen Legt contacten met nieuwe doelgroepen Ondersteuning cliënten Beoordeelt welke instantie de gevraagde hulp het beste kan bieden en verwijst door Maakt afspraken met betrokken partijen: partner, familie of hulpverleningsinstanties Maakt afspraken met cliënt over begeleidingstraject Houdt rapportage en registratie bij van de cliënt Afgeleide activiteiten Neemt deel aan verschillende overlegvormen zowel extern als intern Neemt deel op verzoek aan projecten Wie voert de activiteit uit: De activiteiten worden uitgevoerd door: Vrijwilligers die worden ondersteund door professionals
Pagina 36
5.5.4 Vrijwilligerswerk overig Naast de al eerder genoemde diensten heeft SWZ ook nog vrijwilligers die werkzaam zijn op andere plekken binnen de gemeente Zundert en zo hun bijdrage leveren aan de samenleving. Dit kunnen sociale of maatschappelijke projecten, dienstverlenende of ondersteunende taken zijn van eigen of andere organisaties. 5.5.4.1 Loket Elz Dagelijks in de ochtend uren wordt de receptie van het loket Elz (het Wmoloket) in Zundert bemand door vrijwilligers. Zij hebben daar een gastvrouwen/receptiefunctie die van wezenlijk belang is voor de toegankelijkheid van de Wmo voorzieningen 5.5.4.2 Ontmoeting Op verschillende locaties in Zundert zijn vrijwilligers actief in het ondersteunen en begeleiden van allerlei activiteiten. Dit zijn vooral het project huiskamers en het Pluspunt het Nonnekeshof. Op dit moment zijn er voor deze dienst vrijwilligers actief in Zundert op 4 locaties, Zundert, Rijsbergen, Achtmaal en Wernhout. 5.5.4.3 Computercursus senioren “het PC –café’ De digitalisering van de samenleving maakt dat alle burgers, inclusief ouderen, een computer nodig hebben om dagelijkse zaken te regelen. Loketten zijn in rap tempo verdwenen. Geld overmaken, een verzekering afsluiten, belastingaangifte doen; een computer vormt (soms de enige) toegang tot allerlei diensten en producten. Het Pc-Café is een laagdrempelige voorziening waarin ouderen bekend worden gemaakt met het gebruik van de computer. Na de cursus zijn zij meestal in staat om de computer zelfstandig te gebruiken voor nuttige en plezierige doeleinden. Op rustig tempo doorlopen zij in groepsverband verschillende modules en leren ze stap voor stap hoe ze de computer kunnen gebruiken. In het begin komt de basis aan de orde. Sommige mensen komen echt voor het eerst in aanraking met een computer. Wat is een bureaublad? Hoe functioneert de muis? En hoe zet je hem uit? Daarna wordt de kennis verdiept met Internet, e-mailen, Internetbankieren etc. Tijdens de les is de begeleiding intensief. Eén vrijwilliger begeleid maximaal 4 deelnemers. Het Pc-Café heeft naast de informatieve, ook een sociale functie. Er wordt veel geleerd, maar het is ook nog eens gezellig.
Pagina 37
5.5.4.4 Chauffeurs en begeleiders Naast de chauffeurs en begeleiders die SWZ heeft op de BPB zijn er ook een aantal vrijwilligers die kunnen worden ingeschakeld als mensen niet meer alleen naar een ziekenhuis of dokter kunnen of willen gaan, en niet terug kunnen vallen op familie. Incidenteel wordt deze dienst gebruikt. 5.5.4.5 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: Loket Elz 05 vrijwilligers in totaal 1040 uur Ontmoeting Huiskamers 24 vrijwilligers die gezamenlijk 4160 uur hebben gedraaid. Ontmoeting pluspunt 08 vrijwilligers die gezamenlijk 2500 uur hebben gedraaid. Computerlessen 320 deelnemers 04 vrijwilligers die samen 1472 uur hebben gedraaid
Pagina 38
6. Stage (maatschappelijk) SWZ is sinds januari 2013 een gecertificeerd leerbedrijf via de Ecabo en Calibris. Hierdoor is het mogelijk dat HBO en MBO studenten van administratieve en sociale opleidingen praktijkstages kunnen doen bij SWZ. Maatschappelijke stages Omdat veel jongeren uit de gemeente elders op school zitten is de basis van verplichte maatschappelijke stage een complex geheel. De jongeren voldoen vaak hun stages in de gemeente waar hun school gevestigd is. Er is verder onderzoek gedaan naar de behoefte binnen Zundert en die blijkt heel laag tot incidenteel te zijn. Vanuit Mencia hebben individuele studenten stages gelopen en met Princentuincollege is wederom een succesvol tuinenproject uitgevoerd binnen de gemeente. Ook voor volgend jaar zijn er weer afspraken gemaakt met Mencia Sandrode en Princentuincollege voor het deelnemen aan stageprojecten binnen SWZ. Maatschappelijk effect is dat deze jonge mensen meedoen in het sociaal domein en leren wat vrijwilligerswerk is en waarom het wordt uitgevoerd. Structurele stages Omdat SWZ nu een gecertificeerd leerbedrijf is kunnen studenten van HBO en MBO opleidingen bij SWZ hun stages uitvoeren. Zoals al eerder benoemd heeft SWZ een vernieuw stagebeleid ingevoerd per 2013 waardoor het voor studenten mogelijk is om op een iets andere manier stages te volbrengen dan normaliter van toepassing is. In het kort komt het erop neer dat HBO studenten als “volwaardige” teamleden kunnen meewerken in de uitvoering. Het geeft de studenten de mogelijkheid om te werken aan hun professionele ontwikkeling, de valkuilen te ontdekken en zich te vormen voor hun toekomstige vakgebeid. Met AVANS Hogeschool zijn daar concrete afspraken over gemaakt. De Stichting is ook vertegenwoordigd in de Werkveld Advies Raad van Avans Hogeschool te Breda. Snuffelstages In sommige gevallen vragen scholen om de mogelijkheden voor snuffelstages. Dit zijn korte momenten, soms slechts een ochtend of middag waarop één of meerdere studenten kennis komen maken met het werkveld, de activiteit of de organisatie.
Pagina 39
6.1.1.1 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd:
7 18 1 1 1
MBO/HBO Studenten hebben een snuffelstage gelopen; Studenten Princentuin College hebben meegedaan het grootschalige tuinenproject; MBO student Sociale studies Vitalis College, volgt haar derdejaars stage; Niveau 3 student, Vitalis College volgt haar praktijkstage; HBO 4e jaar Sociale studies Fonys Hogeschool, heeft haar afstudeer stage met goed gevolg afgesloten; 1 HBO 3e jaar Sociale studies Avans Hogeschool, voert haar 2 jaar durende stage bij ons uit.
6.1.1.2 Conclusie De maatschappelijke stage in Zundert is geregeld ondanks de moeilijkheidsfactor dat jongeren elders op school zitten. De mogelijkheden zijn er, men is op de hoogte en de scholen zijn er bekend mee. SWZ ziet wel andere effecten die invloedrijk zijn door haar andere manier van stagebenadering voor de langdurige trajecten. Dit geeft aankomende professionals kansen om het vakgebied beter onder de knie te krijgen door “echte” praktijk ervaring.
Pagina 40
7. Huiskamers Huiskamers binnen de gemeente Zundert zijn een gevolg van het project huiskamer Achtmaal welke via de IDOP was opgezet. Met de ervaringsgegevens vanuit dit project heeft SWZ samen met netwerkpartners in 2012 de eerste aanzet gemaakt voor vervolgtrajecten. In 2013 werd dit verder uitgebreid en thans zijn er 4 huiskamers operationeel. Alle nieuwe huiskamers hebben een eigen identiteit, maar dienen wel te voldoen aan een aantal grondbeginselen: Laagdrempelig, vraaggericht, kostendekkend, gedragen en uitgevoerd door vrijwilligers, participatie bevorderend en er moet een (zorg)netwerk om heen kunnen worden gevormd. Naast gezelligheid dient ook mogelijke zorg en informatieverstrekking aan de orde te komen. Kostprijs voor deelnemers van alle huiskamers is vastgesteld op €15,00 per keer. Surplus, Avoord en de dorpshuisbesturen zijn in de nieuwe werkwijze de facilitaire organisaties. Zij innen, beheren en bewaken de geldstroom. SWZ heeft en neemt de projectleidersrol op zich. Met de organisaties is besproken dat er verschillende initiatieven zijn en men staat daar open voor. Door de huiskamers hebben een grote groep (kwetsbare) inwoners van de gemeente wekelijks een plek waar zij naar toe kunnen voor gezelligheid, vriendschap, ontspanning en een maaltijd. Het maatschappelijk effect van benoemde activiteiten is participatie, integratie en bestrijding van eenzaamheid. Bijkomstig effect is dat welzijn snel met zorg kan schakelen door de samenwerking indien dit nodig is, en er is ruimte voor noodzakelijke informatieverstrekking aan deze doelgroep.
Pagina 41
Janneke (weduwe van 78 jaar) neemt vanaf de eerste week deel aan het huiskamerproject. Ze had niet veel contacten meer en leed onder het gemis van haar man. Janneke werd gebeld met de vraag of ze als enige deelnemer wilde starten in het huiskamerproject. Ze twijfelde even, maar gaf toen toch aan dat ze het wel wilde proberen. Het was dus een grote groep vrijwilligers maar uiteindelijk maar 1 deelneemster. Omdat iedereen zo blij was dat Janneke was gekomen (en natuurlijk ook hoopte dat ze de volgende keer weer zou komen) werd ze flink in de watten gelegd. En ze bleef ook komen, ze vond het wel elke keer weer spannend maar mede door de zorgzame en enthousiaste vrijwilligers hield ze vol. We hadden toen ook nog niet de mogelijkheid om gebruik te maken van de Boodschappenplusbus dus werd ze opgehaald door de professionals of de vrijwilligers. Zes weken lang was ze de enige deelnemer van het project en we zijn haar dankbaar dat ze is gebleven. Uiteindelijk neemt ze al 1,5 jaar elke week trouw deel aan de huiskamer. Ze heeft er leuke contacten opgebouwd en heeft een goede band met alle andere dames, vrijwilligers en professionals. Ook doet ze buiten de huiskamer regelmatig boodschappen met een vrijwilliger van de activiteit en gaat ze samen met andere dames van de huiskamer naar activiteiten van het Pluspunt. Er zijn tijdens en buiten de huiskamer ook gesprekken geweest met de betrokken professionals en mede door de vertrouwensband die op is gebouwd is ze ook durven starten met begeleiding vanuit het maatschappelijk werk. Het was een grote stap voor Janneke om zich op te geven voor de huiskamer, en de eerste weken heeft ze veel getwijfeld maar ze geeft bijna wekelijks aan hoe blij ze is dat ze het toch heeft gedaan. Huiskamer Achtmaal Huiskamer Achtmaal is opgestart als pilot in de Gemeente Zundert en draait dus ook het langst. Het is een hechte groep van 15 deelnemers. Er nemen geen mannen deel aan deze huiskamer maar de kinderen van de deelnemers geven aan dat deze elkaar nog ontmoeten in het café etc. De huiskamer is door de deelname van alleen maar vrouwen ook bezig met creatieve activiteiten. In de ochtend wordt er vaak een denkspel/braintraining gedaan en in de middag geknutseld of een groot spel gespeeld. Het is een hele actieve groep. Er heerst een warme hartelijke sfeer. De vrouwen zijn zeer met elkaar begaan en heel behulpzaam naar elkaar toe. De contacten tussen de deelnemers en de vrijwilligers zijn goed, ze zijn erg geïnteresseerd in elkaar en kunnen goed met elkaar praten. De meeste vrouwen hebben ook al veel zware/heftige dingen mee gemaakt en kunnen deze dus ook met elkaar delen, of juist afleiding vinden. Huiskamer Nonnekeshof Dit huiskamerproject heeft op de feestdagen na, en één te hete zomerdag elke week plaatsgevonden. Aan deze huiskamer hebben het afgelopen jaar alleen vrouwen deelgenomen. Dit zijn over het algemeen alleenstaande vrouwen die behoefte hebben aan contacten met andere vrouwen. Er worden regelmatig activiteiten gedaan maar dit is vooral op aandringen van de professionals en begeleiding. De dames komen voornamelijk voor de contacten en de activiteiten komen hier duidelijk op de tweede plaats. Dit komt ook doordat meerdere deelnemers moeite hebben met motoriek door bijvoorbeeld reuma of Parkinson.
Pagina 42
De huiskamer wordt begeleid door een kleine groep vaste vrijwilligers, Dit zorgt voor een zeer herkenbare en veilige omgeving. Deze huiskamer draait al ruim een jaar en het is ondertussen een hele hechte groep geworden. Doordat zowel de deelnemers als de vrijwilligers elkaar wekelijks zien is er een vertrouwensband ontstaan en worden er veel privé zaken gedeeld (verleden en heden) waardoor er veel steun aan elkaar wordt ervaren. Enkele dames hebben nu ook contacten buiten de huiskamer en nemen samen deel aan andere activiteiten bij het pluspunt. De vrijwilligers zetten zich regelmatig, buiten de huiskamer om, in voor de deelnemers door bijvoorbeeld mee boodschappen te gaan doen, vervoer te biedt of in de thuissituatie ondersteuning te bieden. De vrijwilligers werken graag zeer zelfstandig, ze plannen zelf de activiteiten en bereiden deze ook zelf voor. Er heerst een hele prettige sfeer in de huiskamer doordat iedereen elkaar accepteert en respecteert. Het gaat er heel gemoedelijk aan toe en er is veel interesse in elkaar maar ook in de begeleiding vanuit de vrijwilligers en SWZ. Nieuwe deelnemers zijn ook zeer welkom en worden goed opgenomen in de groep. We zijn momenteel op zoek naar meer vrijwilligers omdat er anders bij afmelden al snel te weinig begeleiding is. Wel denken we dat het voor deze huiskamer belangrijk is dat de groep vrijwilligers niet te groot wordt omdat het zien van de “vaste gezichten” hen veel zekerheid bieden ( in andere huiskamers kunnen vrijwilligers maar 1 x in de 4 a 5 weken begeleiden) Huiskamer het Wierenbos Deze huiskamer draait vooral om gezellig samen bezig zijn. De contacten zijn belangrijk maar deze worden wel voornamelijk onderhouden gedurende de activiteiten. De deelnemers zijn voornamelijk vrouwen, vanaf het begin neemt er 1 man deel aan de huiskamer. Er zijn de afgelopen maanden wat deelnemers afgevallen wegens gezondheidsklachten en overlijden. Hierdoor is de groep wat kleiner geworden en zowel de deelnemers als de vrijwilligers zouden graag een grotere groep zien. In 2014 zal dus ook opnieuw aandacht besteed gaan worden aan pr/werving. De deelnemers zijn ook bereid hierbij te helpen. De huiskamer wordt begeleidt door een grote groep vrijwilligers. Doordat er elke week 2 begeleiders op de groep staan komen de vrijwilligers minder vaak aan de beurt dan bijvoorbeeld bij huiskamer Nonnekeshof. De contacten tussen de deelnemers en de vrijwilligers zijn heel goed maar naar mijn mening hierdoor wel minder hecht. De vrijwilligers zouden graag vaker begeleiden maar ze vinden de groep te klein om met meer dan twee begeleiders op de groep te gaan staan. De vrijwilligers werken graag zeer zelfstandig, ze plannen zelf de activiteiten en bereiden deze ook zelf voor. Het is een gezellige groep waarin veel wordt gekletst. De huiskamer is echt een dagje ontspanning waar veel wordt geknutseld, gekaart en gelachen.
Pagina 43
Huiskamer Rijserf Deze huiskamer bestaat uit 3 vrouwelijke en 2 mannelijke deelnemers ( waaronder 1 echtpaar). Het is een gezellige groep waarin een ontspannen rustige sfeer heerst. Doordat er een heel zorgzame groep vrijwilligers de activiteiten begeleidt voelen de mensen zich er zeer op hun gemak. De deelnemers hebben goed contact met de vrijwilligers en er wordt ook veel gesproken over privézaken. Het voeren van gesprekken en het uitvoeren van activiteiten is hier even belangrijk. In deze huiskamer worden de activiteiten niet bedacht en voorbereid door de vrijwilligers. Wekelijks staat er een activiteit klaar en de vrijwilligers voeren deze ’s middags uit met de deelnemers. In deze huiskamer nemen enkele deelnemers soms 1 dagdeel deel aan de activiteit omdat ze in de middag een activiteit hebben in het Rijserf. Dit is tot nu toe geen probleem voor de cohesie of de sfeer in de groep. Wel gaat er in 2014 aandacht besteed worden aan werving omdat meer deelnemers gewenst zijn. De ruimte waarin de huiskamer wordt gehouden is een erg sfeervolle, rustige ruimte wat meehelpt aan een warme ontspannen sfeer.
7.1 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: Huiskamer Nonnekeshof: 48 x plaatsgevonden 4 vrijwilligers 14 deelnemers 6 x uitstapje Huiskamer Rijserf:
47 x plaatsgevonden 8 vrijwilligers ( Avoord) 5 deelnemers 3 x uitstapjes
Huiskamer Wernhout:
44 x plaatsgevonden 9 vrijwilligers 13 deelnemers 6 x uitstapjes
Huiskamer Achtmaal:
49 x plaatsgevonden 11 vrijwilligers 16 deelnemers 3 x uitstapjes
Pagina 44
7.2 Conclusie Door deelname aan de huiskamers hebben veel deelnemers een vertrouwensband opgebouwd met de vrijwilligers en de professionals. Hierdoor zijn er andere hulpvragen ontstaan/duidelijk geworden en kon er door SWZ op andere gebieden ondersteuning geboden worden of doorverwezen worden naar bijvoorbeeld de huisarts. Ook is het contact onderhouden met contactpersonen ( vaak familie) is gemakkelijker en waardevoller als je je eigen ervaring en waarnemingen met hen kunt delen. Uit bovengenoemde blijkt dat betrokkenheid vanuit de professional bij de activiteit en de deelnemers belangrijk is. Ook de begeleiding van de vrijwilligers op locatie blijft belangrijk voor zowel de vrijwilligers als voor de organisatie. Wanneer zich problemen voordoen met partners, deelnemers of locatie is het belangrijk er te zijn om dit op te pakken zodat de vrijwilliger deze problemen niet hoeft af te handelen. Je kunt er niet altijd zijn maar het is goed de vrijwilligers het vertrouwen te geven dat de professional er is wanneer het nodig is. En wanneer de vrijwilliger voelt dat je meedenkt, ondersteunt waar nodig en betrokken bent zijn ze sneller geneigd signalen door te geven. Soms is het ook nodig zaken aangaande de huiskamer direct te bespreken met de samenwerkingspartners op locatie. Het is daarom goed om wekelijks even langs te gaan bij de activiteit en de contacten met de deelnemers en de vrijwilligers te onderhouden. 7.3 Aanbeveling Gelet op de ontwikkelingen waarbij allerlei voorzieningen die nu nog in de AWBZ zitten zullen vervallen voor speciale doelgroepen is het concept van de huiskamers een basis voor nieuwe ontwikkelingen. Huiskamers zouden breder uitgezet kunnen worden met een divers publiek, eventuele inloop en eetpunten. Ook hier is weer van toepassing dat er een goed beleid moet zijn met passende basis financiering vanuit de lokale overheid. SWZ zal in 2014 samen met een aantal netwerkpartners onderzoeken wat de mogelijkheden zijn.
Pagina 45
8. Vrijwilligerswerk gemeente breed (VIP) 8.1 Vrijwilligerswerk Bij het VIP kunnen mensen terecht die meer willen weten over vrijwilligerswerk in het algemeen en passende vrijwilligersfuncties. In een kennismakinggesprek wordt eerst onderzocht waar iemands kwaliteiten liggen en welke wensen zij hebben. Daarna wordt naar een passende vacature gezocht. We hebben bij binnen SWZ geen onderscheid gemaakt tussen mensen die zochten naar vrijwilligerswerk in algemene zin en vrijwilligers die specifiek bij SWZ aan de slag wilde gaan. Juist door in het gesprek alle mogelijkheden open te houden vinden mensen de best passende vrijwilligersfunctie. Het komt ook regelmatig voor dat mensen bij verschillende organisaties actief worden. Organisaties die met vrijwilligers werken kunnen vacatures doorgeven aan het VIP. Wij plaatsen deze in onze nieuwsbrief en op de website. Zo komen ze onder de aandacht bij geïnteresseerde vrijwilligers. De vacatures komen vooral van kleinere organisaties of initiatieven. Grotere (zorg)instellingen hebben veelal een eigen vrijwilligerscoördinator organiseren de werving zelf. Zij geven vacatures veelal alleen door aan het VIP wanneer zij hele specifieke wensen hebben. Het VIP is echter wel globaal op de hoogte van het de mogelijke vrijwilligersfuncties binnen deze organisaties, waardoor doorverwijzing toch mogelijk is. De mensen die bij het VIP komen zijn heel divers. Sommige weten heel goed wat ze willen, anderen stappen blanco naar binnen. Steeds meer mensen ‘met een rugzakje’ weten het vrijwilligerswerk te vinden. Bijvoorbeeld mensen met psychische problemen, een burn-out, een taalachterstand etc. We proberen voor al deze mensen een passende functie te vinden. Motivatie is het sleutelwoord. Als iemand graag wil, lukt het ondanks beperkingen vrijwel altijd iets te vinden.
Inge (47) zat al tijden slecht in haar vel. Het bleek een depressie te zijn. Haar behandelaar raadde haar na een tijdje aan om vrijwilligerswerk te gaan doen. Ze stapte naar het VIP met haar verhaal en vertelde waar haar voorkeuren lagen. Ze wilde graag met ouderen werken. Tijdens het gesprek kwamen we samen tot de conclusie dat het voor Inge het beste zou zijn om in groepsverband aan de slag te gaan. Met diverse ouderen EN andere vrijwilligers. Zo kon Inge altijd terugvallen op haar collega’s en kon ze ook kijken hoe zij zaken aanpakken. Er werd contact gelegd met een woonzorginstelling. Daar bleek Inge bij diverse activiteiten aan te kunnen sluiten. Het vrijwilligerswerk geeft haar een nuttige dagbesteding, sociale contacten en regelmaat en heeft op die manier bijgedragen aan haar herstel. Aatif (39) stapte het VIP binnen met het verhaal dat hij eigenlijk alles aan wilde pakken. Hij woonde nog niet zolang in Nederland en sprak de taal nog niet goed. Door vrijwilligerswerk dacht hij meer sociale contacten op te kunnen doen, waardoor hij de taal sneller zou leren en zijn netwerk uit kon breiden. In eerste instantie is hij begonnen in het Pc café omdat hij ervaring heeft als ICT docent op de universiteit in zijn voormalige thuisland. De stof die tijdens de bijeenkomsten behandeld wordt, was voor hem zo bekend dat de link naar de Nederlandse uitleg goed te maken was. Door het vrijwilligerswerk neemt zijn taalkennis en –vaardigheid duidelijk toe. Onlangs kwam Aatif weer naar het VIP, hij wilde graag meer werkzaamheden erbij. Binnen SWZ hadden we op dat moment geen geschikte vacatures voor hem, maar gelukkig bij andere organisaties wel. De sollicitatiegesprekken staan gepland en Aatif hoopt van harte dat hij ook andere functies kan gaan uitoefenen.
Pagina 46
8.2 Promotie Er is veel gedaan aan lokale promotie voor het vrijwilligerswerk. Er zijn interviews geweest op de ROSradio, publicatie in de lokale pers en ter promotie van het vrijwilligerswerk is er een informatiestand geweest op het jaarlijkse aardbeienfeest. 8.3 Digitale vacaturebank Na een gedegen onderzoek naar de mogelijkheden van een digitale vacaturebank voor de gemeente Zundert, is in overleg met de gemeente besloten daar van af te zien gelet op de enorme investering. Vacatures zullen op de website van SWZ worden gezet. 8.4 Cijfers Het VIP heeft in 2013: 34 intake gesprekken gevoerd 23 mensen begeleid naar een functie binnen SWZ 11 mensen begeleid naar een functie binnen een andere vrijwilligersorganisatie
Pagina 47
9. Zorg en diensten netwerken In navolging van het project Zorg & Dienstennetwerk Achtmaal, wat tot doel had om ouderen en zorgbehoevenden op een snelle manier zorg en diensten te leveren, heeft SWZ samen met diverse partijen in 2013 allerlei varianten uitgetest. Soms hebben de samenwerking een naam zoals schakelnetwerk en in andere gevallen niet. Zoals al beschreven in de eindevaluatie van het project Achtmaal waren een aantal punten van essentieel belang te weten: Professionals die elkaar, laagdrempelig en snel kunnen vinden; Efficiëntie met betrekking tot de uitvoering. Hierbij hoort ook het delen van informatie. Het koppelen van informele en formele zorg; Organisatieoverstijgende samenwerking in verband met kostenbesparingen Terugkijkend op het afgelopen jaar durft SWZ te stellen dat we op de goede weg zijn. De medewerkers vinden elkaar als het gaat om de dienst en zorgverlening naar cliënten. Men deelt informatie en probeert samen de meest efficiënte dienst en zorg te zoeken voor de cliënten. SWZ heeft in de processen verschillende rollen. Soms de uitvoerende als het gaat om ondersteuning en welzijn en in andere gevallen die van de signalerende en doorbegeleidende naar zorginstellingen of Wmo. Medewerkers en vrijwilligers van SWZ komen achter de voordeur, en omdat dit heel laagdrempelig is zijn zij ook in staat om verdiepende gesprekken te hebben met cliënten over hun situatie en al wat daarbij hoort. Dit heeft al heel wat doorverwijzingen opgeleverd naar andere instanties. Vanuit de zorgkant was er altijd al een samenwerking tussen SWZ en Surplus, thans zijn er ook hechte samenwerking tussen Avoord, Thebe, CJG, fysiotherapeuten en andere zorgverleners met SWZ. De belangrijkste doorbraak is eigenlijk wel de samenwerking met de huisartsen. Sedert 2013 verwijzen huisartsen diverse casussen ook door aan SWZ. Te denken valt dan aan mantelzorgondersteuning, maatje en buddyzorg of overige welzijnsondersteuning. 9.1 Conclusie De samenwerking tussen organisaties (vanuit SWZ positie gekeken) is sterk verbeterd. Men durft elkaar te vertrouwen en elkaars professionaliteit in te schakelen. Natuurlijk is dit het nog maar het begin. Het laagdrempelige (bijna informele karakter) waarin uitvoerende werkers elkaar vinden om cliënten of casussen te bespreken is de succesfactor van het snel kunnen schakelen naar andere niveaus. Ook hogere echelons in de zorg (o.a. huisartsen) weten te schakelen naar het laagdrempelige welzijn en dat is een hele mooie ontwikkeling voor de toekomst. Immers, zij hebben gezamenlijk een heel groot gedeelte van de hulpbehoevende inwoners van Zundert. Samenwerking met belangenverenigingen wordt voorzichtig uitgebreid, maar dit is een moeizaam proces omdat men zaken bij voorkeur op eigenwijze binnen kamers, wil oplossen.
Pagina 48
9.2 Aanbevelingen Het doorzetten van de netwerken, hoe ze dan ook heten is van cruciaal belang.. SWZ is van mening dat de eerste lijn/linie niet te breed moet zijn. Dit moeten de werkers zijn die achter de voordeur komen. Zij kunnen na onderling contact doorschakelen naar de rest van het netwerk, feitelijk zoals het al in vele gevallen in gebeurd in 2013. De primaire professionals achter de voordeur komen zijn: wijkzuster. verpleegkundigen van diverse organisaties en de sociaal werkers en vrijwilligers van SWZ. Zij hebben onderling nu al een informatie uitwisseling en dat zou breder kunnen. Elk van hen komt op andere wijze bij inwoners in de huiselijke omgeving, meestal niet bij dezelfde inwoner. En dat (de diversiteit) is nu precies wat het zo belangrijk maakt om te behouden. De grote diversiteit aan huisbezoeken maakt dar er een groot aantal inwoners wordt bereikt, die anders buiten beeld zouden blijven. Om de efficiëntie van de huisbezoeken nog meer te verhogen zou een simpel webbased applicatie waar slechts naam, BSNnummer en welke organisatie er al bij een gezin binnen wenselijk zijn. Met een druk op de knop al dan niet de informatie of iemand al werkzaam is met die cliënt.. Het gaat hier overigens NIET om dossiervorming maar om een simpele registratie van betrokken organisaties. Het nog meer betrekken van de belangenverenigingen zal zeker voor de komende jaren een belangrijk maar zeker moeizaam proces worden. SWZ zal daar beslist op gaan investeren, bij voorkeur in samenwerking met andere professionele organisaties.
Pagina 49
10. MBVO In het gedachtegoed van de Wmo waarbinnen gesproken wordt over ouderen die vitaal moeten blijven door bewegen heeft SWZ gemeend ook in 2013 het MBVO te blijven ondersteunen en mogelijk maken. SWZ heeft overigens daardoor een directe link met de doelgroep ouderen. Ieder mens beweegt om deel te kunnen nemen aan het leven. De alledaagse handelingen geven al aan, dat bewegen nodig is in het leven. Bewegingsactiviteiten hebben als doel het bewegen van de ouder wordende mens te onderhouden, zodat zij zo optimaal mogelijk blijven functioneren en zo lang mogelijk in staat zijn zichzelf te redden. Meer Bewegen voor Ouderen' (MBvO) is een bewegingsactiviteit, die is gericht op de specifieke situatie van de ouder wordende mens. Het beoogt de bevordering van de motorische activiteiten van ouderen met als doel hun betrokkenheid bij de wereld om hen heen te optimaliseren, zodat zij lichamelijk, geestelijk en sociaal zo lang mogelijk optimaal zullen blijven functioneren. De beweegactiviteiten binnen SWZ sluiten aan bij de wensen, behoeften en mogelijkheden van de deelnemers. Bij het aanbieden van de groepslessen wordt gebruik gemaakt van muziek, zang en diverse kleurrijke en veilige materialen. De lessen vinden plaats in een sfeervolle omgeving, waar de cliënt zichzelf kan zijn en in contact kan komen met anderen. Kenmerkend ervan is, dat de ouderen uitgenodigd worden tot plezierig en veelzijdig bewegen, tot het opdoen van verschillende bewegingservaringen en tot het behouden en leggen van contacten. Er werd in ieder kerkdorp een gymactiviteit aangeboden en 2 zwemactiviteiten in zwembad de Wildert.
Met de speciaal gecertificeerde docent worden afspraken gemaakt over de begeleiding en inhoud van de activiteit. De 9 groepen hebben ieder een vrijwilliger die de contactpersoon is voor SWZ. De activiteiten draaien nagenoeg kostendekkend.
Pagina 50
10.1.1.1 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: 9 gymgroepen 360 activiteiten 217 deelnemers die wekelijks deelnemen 875 uur vrijwilligerswerk 10.1.1.2 Conclusie Het MBVO programma zorgt ervoor dat senioren een aangepaste vorm van bewegen krijgen aangeboden. Een van de onderdelen is valpreventie, een o zo noodzakelijke training voor senioren. Kortweg MBVO zorgt er voor dat senioren extra beweging krijgen die hen lenig en vitaal houden wardoor men langer zelfstandig kan participeren aan de samenleving en medisch kosten worden uitgesteld of voorkomen worden. Te denken valt dan aan fysiotherapie.
Pagina 51
11. Participatieraad Het gehele jaar is de Raad ondersteund door SWZ. De begeleiding dient primair te bestaan uit beleidsondersteuning. Het secretariaat van SWZ heeft ondersteuning geleverd bij correspondentie overige secretariële werkzaamheden. De geleverde beleidsondersteuning bestond uit aanwezigheid bij vergaderingen van de raad, het lezen en adviseren over aan de orde zijnde kwesties en het schrijven van stukken. 11.1.1.1 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: 10 x vergadering van de Raad bijgewoond 50 uur Lezen en schrijve van relevante stukken
Pagina 52
12. Boodschappen Plus Bus (BPB) Er wordt door de gemeente Zundert geen subsidie vertrekt voor deze dienst. Wel is in de prestatieafspraken opgenomen dat SWZ 4 uur per week van de beschikbare uren mag gebruiken voor de BPB. Deze uren zijn vooral directie/management uren die ervoor moeten zorgen dat de bus beschikbaar blijft op de langere termijn voor de inwoners van Zundert. Het hoofddoel van de BPB betreft het bestrijden van eenzaamheid van ouderen en mindervaliden. Hoe belangrijk het ook is om je te kunnen voorzien van de dagelijkse boodschappen, alle diensten staan in het teken van de doelstelling en worden opgevat als middel om te komen tot vermindering van eenzaamheid. Door de jaren heen is het bieden van begeleiding met vervoer bij het doen van de dagelijkse boodschappen uitgegroeid tot begeleiding bieden bij alle activiteiten die hulpbehoevende ouderen wensen te ondernemen. De BPB staat dan ook voor “begeleiding voor iedereen die zich zonder deze hulp niet of nauwelijks buitenshuis kan begeven. De BPB biedt ondermeer begeleiding, zowel individueel als in groepsverband, bij het doen van boodschappen, het bezoeken van voorzieningen, banken en postkantoren, theaters, musea, horeca, attracties en bij zelfgeorganiseerde activiteiten. Voor de activiteiten in groepsverband wordt maandelijks een programmablad samengesteld en gratis aan de klanten verstuurd. Men hoeft zich alleen aan te melden voor een of meerdere activiteiten en vervolgens wordt de volledige organisatie door de BPB verzorgd. De BPB maakt voor de uitvoering van de dienstverlening veelvuldig gebruik van vervoermiddelen, maar is geen vervoerbedrijf. De diensten worden uitgevoerd door vrijwilligers en betaalde medewerkers met een minimum inkomen ( met gebruik van regelingen voor gesubsidieerde arbeid), met de missie om op een vriendelijke, respect- en aandachtsvolle wijze diensten te leveren.
Pagina 53
De wijze waarop de BPB organiseert en produceert betreft een mix van welzijns- en bedrijfsmatige elementen. De aansturing, de collegialiteit en de dienstverlening aan klanten, terwijl de financiering en het overschrijden van intern vastgestelde kaders, indien nodig, een zakelijke benadering kennen. De BPB levert strijd voor erkenning en honorering van het product. Het belang en het effect van de dienstverlening voor de doelgroep en maatschappij, vertaalt zich tot dusver in zeer beperkte overheidssteun. Productfinanciering is in de Welzijnsector een veelbesproken onderwerp, maar wordt vooralsnog niet toegepast. Het ontwikkelen en financieren van het relatief nieuwe BPB concept vraagt om een enorme inspanning en een groot incasseringsvermogen. Het financieren wordt bemoeilijkt doordat de doelgroep doorgaans niet financieel draagkrachtig is om de werkelijke kostprijs te betalen en “begeleiding”als product binnen de regels en wetten van de overheid beperkt geïmplementeerd is en gehonoreerd wordt. Alhoewel SWZ van mening is dat de BPB in de uitvoering een integraal onderdeel van haar dienstverlening is, stelt men ook dat de exploitatie onafhankelijk moet zijn. De exploitatie mag niet ten koste gaan van andere uitvoerende taken of financieringen. SWZ heeft dan ook gekozen voor een duidelijke financiële scheiding en verantwoording tussen het reguliere werk en de BPB. In haar visie en beleid gaat SWZ er vanuit dat de BPB een kostendekkende exploitatie is. Voor de financiering zijn op diverse manieren sponsoren gezocht. Het aantrekken van sponsors blijft een aandachtspunt tijdens de gehele exploitatie. Omdat SWZ duidelijk onderscheid maakt tussen reguliere taken en geldstromen en de exploitatie van de BPB, zorg SWZ ook voor afbakening van deze geldstromen. De geldstromen van de BPB zijn onontvreemdbaar van de BPB. Jaarlijkse overschotten van de exploitatie worden doorgeschoven naar het volgende boekjaar. Tevens worden er reserveringen gemaakt voor de aanschaf van de bus. De personele bezetting van deze dienst is binnen SWZ als volgt geregeld, Directie/management: SWZ heeft binnen haar directie/management taken 4 uur per week omniet gereserveerd voor: Beleid en visie (langere termijn) Aansturing Sponsorwerving & contacten met overige organisaties Overige contacten Operationeel: SWZ heeft voor de algehele operationele uitvoering een professional in dienst voor 20 uur per week. Bij de start werd al duidelijk dat die uren niet echt ruim zijn. SWZ houdt rekening met het feit dat in de nabije toekomst uitbreiding van uren noodzakelijk is. Vrijwilligers: De chauffeurs en begeleiders van de bus bestaan uit vrijwilligers. De bus is op 1 februari 2013 operationeel in gebruik genomen. SWZ maakt een separaat jaarverslag van de BPB welke zal worden aangeboden aan de sponsoren.
Pagina 54
12.1.1.1 Cijfers In 2013 werd er de navolgende inzet gepleegd: De BPB heeft gereden tussen 1 februari tot en met 31 december. 1258 Deelnemers vervoerd 2184 vrijwilligersuren Doel 968 114 81 70 25
Recreatieve doeleinden Uitstapje lokaal/regionaal Boodschappen Medisch Overige
De BPB heeft 9 vaste chauffeurs en begeleiders. Sponsoren In 2013 heeft SWZ diverse sponsoren weten te contracteren die op dit moment gezamenlijk ervoor zorgen (financiële bijdrages geborgd door contracten) dat de exploitatie tot halverwege het 4 e jaar is afgedekt. Daarnaast heeft SWZ een aantal toeleveranciers weten te bewegen om flinke korting te geven op hun diensten en/of leveringen in relatie tot de BPB. 12.1.1.2 Conclusie De boodschappenplusbus voorziet in een behoefte binnen de Zundertse gemeenschap. De dienst geeft de kwetsbare uit de samenleving de mogelijkheid om (weer) zelfstandig deel te nemen aan die samenleving. De uitjes stellen de deelnemers in de gelegenheid om locaties te bezoeken waar zij anders niet of heel moeilijk voor een bezoek naar toe konden gaan. Omdat deelnemers ook gezamenlijk worden opgehaald ontstaan er ook nieuwe sociale contactvormen tussen de deelnemers waardoor hun sociale netwerk een beetje wordt uitgebreid. De boodschappenplusbus is geen vervoersdienst in de zin van deeltaxi (Wmo) of ander speciaal vervoer en is dus geen concurrent van deze organisaties, Deelnemers van de boodschappenplusbus kunnen ook vaak de kosten van deeltaxi niet betalen. SWZ ziet haar bus dan ook als een extra dienstverlening aan de kwetsbare in de samenleving
Pagina 55
13. Overlegvormen, seminars en congressen 13.1 Overleg SWZ heeft het afgelopen jaar deelgenomen aan diverse overlegvormen binnen en buiten de gemeente Zundert. De overleggen zijn globaal op te delen in strategisch/tactisch en tactisch/operationeel. Strategisch Deze overleggen op directie/managementniveau betroffen vooral zaken die betrekking hadden op verantwoording, structurele samenwerking, visie en toekomst. Het laatste vooral gericht op de transitie AWBZ. Partners is deze overleggen waren: Amarant
KBO
Surplus Zorg
AVA
Kruisvereniging
Avans Hogeschool
Mee
Thebe Thebe ledenvereniging
Avoord
Nationaal Ouderen Fonds
Thuisvester
Gemeente Zundert
Rabobank
Zonnebloem
Ggz Breburg
Surplus Welzijn
CJG
Tactisch/operationeel Deze overleggen zijn vooral gericht op de uitvoering en vinden plaats op de werkvloer en hebben als doel efficiëntie en kwaliteit van de zorg/ dienstverlening (dus ook casuïstiek) aan de cliënt/inwoner. De partners zijn breed, hieronder slechts de meest voorkomende: Accommodatiebesturen Gemeente Zundert breed
Scholen basis
Amarant
Ggz Breburg
Scholen voortgezet
AVA Avoord Zorg en Wonen
Huisartsenteam Welborg
Surplus Welzijn
KBO
Surplus Zorg
Bibliotheek
Kerken
Thebe
Diverse thuiszorg
Loket Elz
Wijkzusters
Fysiotherapeuten
Mee
Zonnebloem
Naast de al eerder genoemde overleggen neemt of nam SWZ deel aan: stuurgroep Alzheimer café, Werkveld Adies Raad Avans Hogeschool, regionaal VIP overleg, stuurgroep vrijwilligerskrant Zundert, gemeentelijke bijeenkomsten inzake transitie AWBZ.
Pagina 56
13.2 Congressen en seminars In het kader van deskundigheidsbevordering heeft SWZ deelgenomen aan een aantal bijeenkomst te weten;
2x congressen dementie door de Provinciale programmaraad georganiseerd 2x congressen mantelzorg georganiseerd door Mezzo 1x training netwerkcoach georganiseerd door Mezzo 2x congres de veranderde social worker georganiseerd door Avans 1x congres de ontwikkeling transitie AWBZ en de gevolgen georganiseerd door de MOgroep
Pagina 57
14. Samenvatting en nabije toekomst ( met visie) Als we terugkijken op het jaar 2013 kunnen we met een gerust hart zeggen dat wij als Stichting, maar vooral de 150 vrijwilligers een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de Zundertse samenleving, en in het bijzonder aan de kwetsbaren onder hen. We hebben als organisatie een snelle transformatie ondergaan en ingespeeld op de al aanwezige maatschappelijke veranderingen en zeker ook anticiperend naar de veranderingen die nog komen, zijn we op de goede weg. Bij de diverse conclusies en aanbevelingen heeft SWZ proberen aan te geven welke zaken volgens ons anders zouden kunnen worden ingevuld. Voorbeelden van een andere inrichting van wat nu Sociaal Raadslieden heet heeft als doel een laagdrempelige advies & informatie voorziening als voorportaal van de inzet van vrijwilligers in het buitenveld te creëren. Bij gebleken noodzaak kan de casus daarna naar de professionele schuld/hulpverlening. De kosten die dit met zich meebrengt, zijn te verwaarlozen de efficiëntie in dienstverlening daarentegen zal enorm stijgen. Maar dit waren slechts verbeterpunten. Onze visie is er een die veel breder is. Wij staan zeker achter de enorme transitie die al gedeeltelijk wordt uitgevoerd zoals in de Jeugdzorg, maar ook die van de AWBZ. De kostenbesparing en efficiëntie is natuurlijk een belangrijk fenomeen daarin, maar wij gaan vooral voor het feit dat de burger zelf kan bepalen welke zorg of hulpverlening hij/zij wil. Eigen zeggenschap, eigen kracht en zelfbeslissing zijn daarin wat ons betreft de sleutelwoorden. En natuurlijk is dit een beetje kort door de bocht. Er zullen altijd mensen zijn die niet beschikken over het vermogen om dat allemaal zelf te doen. Daar wordt op ingespeeld door de lokale overheid. Maar ook wij zouden daar een rol in kunnen spelen als organisatie met een grote groep vrijwilligers. En dat laatste brengt ons gelijk bij het volgende. Wij zijn van mening dat er veel taken zijn die “goed opgeleide” en ondersteunde vrijwilligers in de uitvoering net zo goed of misschien zelfs nog beter kunnen uitvoeren dan professionals. Hiermee zeggen we niet dat professionals slechte kwaliteit leveren, maar juist dat vrijwilligers beschikken over een aantal extra’s die een professional simpelweg niet KAN hebben of te weinig heeft. De belangrijkste daarvan zijn wel: Veel tijd, waardoor de aandacht voor dat geen wat ze doen ten volste is; Geen organieke druk om prestaties te leveren; Vrijwilligers kosten de samenleving nauwelijks geld. Daarnaast is de kennis en ervaring die al die vrijwilligers hebben onmogelijk in een paar professionals samen te vatten. En dat maakt dat zij nu juist het verschil kunnen maken, zeker voor een individu. Goede voorbeelden zijn de vrijwilligers in de huiskamers, de buddy’s, maatjes en mantelzorgondersteuners. Maar laten we vooral ook de KBO’s en andere belangenorganisaties niet vergeten die in de uitvoerde taken ook veel doen. Terugrefererend aan de veranderende rol van de vrijwilliger in het voorliggende stuk zijn wij van mening dat organisaties sterk moeten inzetten op de begeleiding en ondersteuning van die vrijwilligers. In eerste instantie zal het gaan om een bewustwordingsproces en veel communicatie over de verandering en de gevolgen. Daarna zal er gezorgd moeten worden voor trainingen en cursussen zodat de vrijwilligers die de veranderende rol willen oppakken ook goed zijn toegerust met kennis en vaardigheden om hun taak op te kunnen pakken. Natuurlijk is het wel een vrijblijvende keuze van de vrijwilliger en die moeten we respecteren, Maar er blijft genoeg werk voor hen over.
Pagina 58
SWZ heeft al benoemd dat in haar visie een diversiteit van huisbezoeken een groter geheel bestrijkt dan dit te koppelen aan één discipline wat beperkend kan werken. Inwoners hebben op verschillen wijze contacten met organisaties waar ze vertrouwen in hebben. Vanuit die positie kan dan een analyse gemaakt worden van de casus. Het goed afstemmen met elkaar en daar waar nodig door te schakelen naar specialisten op een ander gebeid is ons inziens vanzelfsprekend. Belangrijkste aandachtspunt naast de samenwerking zijn de toegang naar de voorzieningen. Een belangrijke gemeentelijk taak die ons inziens ook bij de organisaties die achter de voordeur komen kan liggen. Wel dienen er dan mandaten vanuit de gemeente toegekend te worden aan die organisaties. Maar we zijn er van overtuigd dat we met zijn allen een werkbaar model kunnen en zullen gaan vinden in de komende maanden. De regering spreekt al sinds de troonrede over een “participatiesamenleving” en richt het beleid daar nu op. Het uitgangspunt van de participatiesamenleving is dat ook mensen met beperkingen bijdragen aan de samenleving en dat gezonde burgers actief zijn in het leveren van zorg. De participatiesamenleving impliceert een nieuwe werkwijze: Uitgaan van eigen kracht en benutten van eigen mogelijkheden en het eigen sociaal netwerk. Let wel,: hierdoor krijgen vrijwilligers en mantelzorgers een nog belangrijkere rol. De Wmo versterkt de deninstitutionalisering. Gemeenten stimuleren vooral de nieuwe sociale structuren en participatie initiatieven. Ze zetten in op burgerparticipatie en actief burgerschap. Vooral op het terrein van zorg en ondersteuning verwachten de gemeenten dat burgers zelf initiatieven ontplooien. Binnen de “nieuwe” Wmo verleggen de gemeenten het accent van persoonlijke redzaamheid naar sociale redzaamheid. Zij willen dat mensen meer gebruik maken van hun eigen kracht en hulp uit hun sociale netwerken en minder op overheidsvoorzieningen. Deze ontwikkeling leidt tot een groter beroep op vrijwilligers en mantelzorgers. Ook Mezzo2 voorziet deze trend en de daarbij behorende problematiek. Naast bovengenoemde ontwikkeling is de vergrijzing in Nederland ook een issue. Er komen verhoudingsgewijs meer ouderen en mensen worden steeds ouder. Dit betekent dat we een periode tegemoet gaan waarin de verhoudingen tussen jong en oud schever worden en daarmee ook de verhouding tussen actieve en inactieve burgers. Meer ouderen zullen zorg en ondersteuning nodig hebben, en dus wordt het beroep dat op mantelzorgers en vrijwilligers gedaan wordt ook groter. Maar mantelzorgers en vrijwilligers die ondersteuning bieden worden ook steeds ouder. Zo zien we vrijwilligers ontstaan die voor hun dagelijkse contacten vrijwilligerswerk blijven doen, maar eigenlijk zelf ook tot de doelgroep behoren. Dat laatste zorgt dat wij als organisatie de komende jaren goed moeten monitoren wat de capaciteit is van de individuele vrijwilliger maar ook hoe zijn/haar eigen gesteldheid is of wordt.
2
Landelijke vereniging van mantelzorger en zorgvrijwilligers
Pagina 59
De participatiesamenleving: Wat ons betreft weinig nieuws onder de zon. Al eeuwenlang wordt er door de samenleving voor “de zwakkeren” gezorgd. Daarmee wordt niet bedoeld de professionele zorg en hulpverlening, maar de beter gesitueerde Feodale heersers in het verleden die opdracht gaven aan anderen om voor hun arme onderdanen te zorgen, de kerkgemeenschappen en Charitatieve instellingen door de eeuwen heen en de burgers in de omgeving in het hedendaagse. Wel is het zo dat die hulp in de huidige tijd niet vanzelfsprekend is en komt aanwaaien. Er is interactie nodig tussen mensen, je moet openstaan voor elkaar en daardoor elkaar kunnen vinden en verbinden. Overigens dient opgemerkt te worden dat zorgen voor niet alleen medische zorg betekent, het kan en is vaak ook anders of zelf breder in samenhang met elkaar. Wat mensen ongerust maakt is het gevoel van een verplicht karakter van en de ondersteuning vanuit je kleinste cirkel, je familie. Hulp- en zorgbehoevende hebben vaak gêne, angst of terughoudendheid om hun familie om hulp te vragen, soms onterecht. Vaak heeft die terughoudendheid te maken met relationele problemen maar het grootste gedeelte heeft te maken met de volgende opmerking:
“Maar ze hebben het zelf al druk genoeg met 2 banen, drie kinderen en een koophuis.” Met betrekking tot het eerste element, verplicht karakter, is het van belang dat de overheid daar goede publiciteit aan geeft, maar ook de professionals en vrijwilligers hebben daar een rol om die ongerustheid weg te nemen. Zij zijn immers de ambassadeurs van het nieuwe werken en denken van de toekomst. Maar natuurlijk zit er in het tweede element, familie, een grond van waarheid . Het terug kunnen vallen op je familiecirkel is zeker niet vanzelfsprekend.. Los van eventuele familiespanningen, een te drukke familie of een familie die te ver weg woont kan er simpel GEEN familie zijn. En dan wordt het lastig. Het gebrek aan familie en/of een sociaal netwerk (door allerlei redenen) kan in de nieuwe participatie samenleving mensen in een lastige positie brengen. SWZ heeft gemeend daarop vooruit lopend een dienstverlening te creëren en wel NETWERKCOACHES. SWZ heeft met haar plan en visie financiers gevonden die de opleiding van deze speciale vrijwilligers willen bekostigen. De verwachting is dat zij tegen het eind van 2014 operationeel zullen zijn. De netwerkcoaches hebben maar een doel, en daar zijn ze dus ook voor opgeleid en dat is het samen met de cliënt bouwen van een sociaal netwerk rond de cliënt, in welke vorm dan ook. Terugkijkend naar het stukje “familiaire zorg en hulpverlening”maken we ons wel een beetje zorgen. Het is landelijk onderzocht en bekend dat de zogenaamde mantelzorgers feitelijk al overbelast zijn in de huidige situaties (metingen van 2011, 2012 en 2013, Mezzo). Met de transitie AWBZ zal op een nog grotere groep (familie, naasten en bekenden rond een zorgcliënt druk worden gelegd. Waar we als maatschappij, maar zeker ook lokaal voor moeten waken is dat deze ondersteuners zelf zorgvragers gaan worden omdat ze overbelast raken. Wij, als mantelzorg ondersteuningsorganisatie, weten als geen ander wat het voor de mantelzorger betekent als wij onze diensten respijtzorg, buddy of maatje inzetten om hen even te ontlasten. Los van vele zaken is een van de belangrijkste dingen die een mantelzorger daardoor krijgt een stukje “eigen sociaal leven” en dat is absoluut belangrijk om de o zo zware taak te kunnen blijven volhouden. Hierop inspelend zullen in 2014 veel media-aandacht proberen te geven aan de dienst mantelzorgondersteuning. Daarnaast zullen wij het aantal vrijwilligers dat mantelzorgondersteuning wil verlenen gaan uitbreiden en hen training en vaardigheden aanbieden die zij nodig hebben bij de uitvoering van hun taak.
Pagina 60
Naast al die mensen die “echte”hulp en zorgvragen hebben is er een groep mensen die zich slechts onhandig en vreemd voelen in de Zundertse samenleving, en dat zijn de asielzoekers en migranten. De afgelopen 2 jaar heeft SWZ door allerlei redenen een aantal van hen opgevangen, begeleid, wegwijs gemaakt en een plekje kunnen geven binnen de Zundertse samenleving. En dat laatste is van belang. In de voorbeeldcasussen was te lezen dat SWZ een asielzoeker heeft begeleid op een aantal zaken die voor hem noodzakelijk waren, en waar hij zelfstandig nooit was uitgekomen. Het resultaat is dat hij als vrijwilliger een ander ondersteunt met taal. In een andere casus van een asielzoeker die ondersteund is, geeft hij nu klassikaal computerles aan ouderen in Zundert. Wij kunnen ons geen betere vorm van integratie en participatie bedenken dan deze. Ook in de toekomst wil SWZ zich inspannen als organisatie om deze nieuwe inwoners een eerlijke en reële kans te geven om te integreren en te participeren in de Nederlandse maar toch zeker in de Zundertse samenleving. Het bundelen van de laagdrempelige advies & informatievoorziening door vrijwilligers binnen één organisatie is in de visie van SWZ een absolute verbetering in de dienstverlening aan iedere burger. SWZ pleit er dan ook bij de gemeente voor om deze dienstverlening binnen haar organisatie onder te brengen. Inwoners blijven dan tot het moment dat er professionele hulpverlening moet komen ondersteund in alle fases door vrijwilligers van één organisatie. Met al de daarbij behorende efficiëntie. De informele zorg komt meer en meer in beeld, mede door de verschuiving van de echte formele zorg naar de informele zorg. De organisaties die informele zorg ondersteunen worden steeds meer gezien als een belangrijke partner in het werkveld. De zorgsector zoekt steeds meer aansluiting bij deze organisaties voor samenwerking en in sommige gevallen is er zelfs structureel overleg. Omdat mantelzorgers en vrijwilligers die respijtzorg bieden steeds meer de “zorg” op zich nemen vervagen grenzen tussen deze functies steeds meer. Op alle burgers in Nederland wordt een groter beroep gedaan om te participeren, zeker als het gaat om de zorg voor een ander. De verzorgingstaat is echt voorbij. De morele verplichting om mantelzorg te verlenen wordt steeds groter. Genoodzaakt door bezuinigingen zullen de gemeentes steeds kritischer kijken of het netwerk om de zorgvrager wel voldoende wordt benut of dat het misschien meer taken op zich kan nemen. Ook in deze ontwikkeling probeert SWZ mee te denken, te participeren en te ondersteunen. Maar vooral aan de voorkant. Het opzetten van de dienst Netwerkcoach is ons inziens daar een goed voorbeeld van. Als laatste maar zeker niet onbelangrijk dienen overheid en organisaties, zeker de organisaties die vrijwilligers inzetten en ondersteunen met elkaar afspraken te maken over de grenzen van de te verlenen zorg om teleurstellingen van welke aard te voorkomen. SWZ zal deze discussie zeker opstarten met de gemeente en lokale partners.
Pagina 61
Al met al is SWZ een veel omvattend raderwerk geworden in de Zundertse gemeenschap met een ruime blik op de lokale maatschappij en de toekomst. En dat was volgens ons ook het doel wat de gemeenteraad voor ogen had toen het Stichting Welzijn Ouderen in 2009 vroeg zich om te vormen naar een brede welzijnsinstelling welke het nu is. Er zullen de komende jaren nog vele veranderingen op ons en de lokale samenleving af komen.
Maar wij durven te zeggen dat we er klaar voor zijn.
Pagina 62
