d a l b e ati eren m r info r jong voo
KINDERRECHTEN
VLUCHTELINGENKINDEREN Voor wie?
Kun je je voorstellen? In het Verdrag voor de Rechten van het Kind, artikel 22,
Dit informatieblad is bedoeld
staat dat ieder kind dat gevlucht is naar een ander land, recht op bescherming heeft.
voor jongeren van de tweede
Wereldwijd hebben de laatste tien jaar zo’n twintig miljoen kinderen hun huis moeten ontvluchten. Dat zijn
en derde klas van het voortgezet onderwijs die meer
meer kinderen dan het totale aantal mensen dat in Nederland woont. Kun je je voorstellen? Ook in Nederland verblijven duizenden jongeren en kinderen die om
willen weten over het onder-
verschillende redenen hun land ontvlucht zijn. Hoe dat komt? En wat je voor hen kunt doen? Dat lees je in dit
werp vluchtelingenkinderen.
informatieblad.
Bijvoorbeeld om er een presentatie over te houden of
Verdrag voor de Rechten van het Kind Artikel 22: vluchtelingenkinderen
een werkstuk over te maken. Of om - alleen of met een groepje - iets te doen voor vluchtelingenkinderen.
Een vluchteling is iemand die naar een ander land vlucht, omdat hij of zij bijvoorbeeld wordt bedreigd met vervolging of gevangenschap. Kinderen die met of zonder hun ouders vluchten, hebben recht op bescherming. De overheid moet altijd proberen om de ouders van de gevluchte kinderen op te sporen.
Vluchteling of asielzoeker?
‘voorwaarden’ waar je aan moet voldoen om wettelijk als vluchteling te worden beschouwd.
In ons dagelijkse taalgebruik worden de termen vluchteling en asielzoeker
1) De vrees voor je leven moet ‘gegrond’ zijn.
vaak door elkaar gebruikt. Toch is er
‘Gegrond’ betekent ‘echt’, dus alleen angstige
een verschil:
ideeën of fantasiën zijn niet voldoende reden om als vluchteling erkend te worden.
Asielzoekers zijn mensen die in een
2) De regering van jouw land kan je niet voldoende
ander land asiel hebben aangevraagd.
bescherming bieden of je wilt dat niet vragen
Zij vragen aan de regering van dat land
omdat je juist bang voor de regering bent.
om bescherming (asiel) en ook om als
3) De vrees voor je leven moet te maken hebben
vluchteling te worden erkend. Zolang
met:
de regering daar geen beslissing over
- je ras (een groep mensen die door de geschie-
heeft genomen, blijven deze mensen
denis, cultuur en taal met elkaar verbonden
asielzoekers. Als over de asielaanvraag
zijn)
positief wordt beslist zijn zij asielzoe-
- je godsdienst
ker-af. Ze zijn dan erkend als vluchte-
- je nationaliteit
ling en krijgen een recht van verblijf:
- je politieke overtuiging
een status waardoor ze tijdelijk of voor
- het feit dat je behoort tot een bepaalde groep
altijd in het land waar ze asiel hebben
(bijvoorbeeld homoseksuelen, journalisten,
aangevraagd mogen blijven.
vrouwen).
Vluchtelingen zijn mensen die voor
In het Verdrag van Genève staat ook dat iemand
hun leven vrezen en daarom naar een
die om asiel vraagt in een land, niet geweigerd mag
ander land reizen. De officiële definitie
worden door de regering van dat land. Als blijkt dat
van een vluchteling staat in het
de asielzoeker in de definitie van een vluchteling
Vluchtelingenverdrag van Genève dat
past, moet het land waar hij of zij asiel heeft aan-
in 1951 is gesloten. Deze definitie is
gevraagd, deze persoon beschermen. De vluchte-
gebaseerd op drie
ling mag dan niet worden teruggestuurd naar het
belangrijke
land waar hij of zij vandaan komt. Voor de vluchteling gelden dan dezelfde rechten als voor alle andere buitenlanders in dat land. De vluchteling is natuurlijk ook verplicht zich aan de wetten van dat land te houden. Een ander belangrijk verdrag over vluchtelingen is het Verdrag van Addis Abeba (dat is de naam van de hoofdstad van Ethiopië, waar het Verdrag in 1969 werd opgesteld). In dit Verdrag is de definitie van vluchtelingen nog iets uitgebreid:
conflicten gedwon-
verjaagd worden tijdens een oorlog,
gen zijn hun huis te
worden als vluchteling beschouwd.
ontvluchten. Daarbij
foto: Unicef/Mark Thomas
ook mensen die uit hun dorp of stad
zijn meer dan één miljoen kinderen Dus als in een land een schrik-
wees geworden of gescheiden geraakt
bewind heerst en de politie
van hun familie.
naar jou op zoek is omdat je lid
Slechts 5% van alle
bent van een politieke partij
vluchtelingen
die door de machthebbers ver-
wereldwijd komt
boden is, ben je volgens het Verdrag van Genève een vluchteling. En als soldaten het dorp
naar Europa. Het grootste gedeelte, meer dan 90%, wordt opgevangen in de
waar je woont platbranden
vaak al even arme
zonder dat ze het specifiek op
buurlanden.
jou gemunt hebben, ben je een
Gemiddeld brengt een vluchteling zes à zeven jaar in
vluchteling volgens het Verdrag
een andere stad of een ander land door voordat hij
van Addis Abeba.
Vluchtelingenkinderen in een kamp in Kosovo
terug kan naar huis.
Oorzaken Vluchtelingenkinderen wereldwijd
Volwassenen, jongeren en kinderen vluchten omdat zij bescherming zoeken. De regering van het land waar zij wonen, kan hen die niet bieden. Bijvoorbeeld
Er zijn wereldwijd ruim zeventien
omdat de wetten in dat land niet toereikend zijn. Of
miljoen vluchtelingen: mensen die
omdat de machthebbers in dat land niet toestaan dat
op de vlucht zijn geslagen voor
mensen een andere mening hebben dan zij. Ook oor-
geweld en onderdrukking in hun
logen en gewapende conflicten jagen mensen op de
eigen land en ergens anders een
vlucht.
nieuw bestaan zoeken. Maar de meeste vluchtelingen blijven binnen de grenzen van een land. Zij worden ontheemden genoemd. Er zijn wereldwijd zo’n vijfentwintig miljoen ontheemden! Geschat wordt dat de laatste tien jaar wel twintig miljoen kinderen door oorlogen en gewapende
Kijk voor meer informatie over vluchtelingenkinderen in ontwikkelingslanden op de volgende websites: www.unicef.nl, www.plannederland.nl. www.defenceforchildren.nl, www.kinderrechten.nl of www.vluchteling.org
Vluchtelingenkinderen in Nederland In Nederland leven duizenden kinderen die gevlucht zijn voor de verschrikkingen in hun eigen land. Minderjarigen die alleen gekomen zijn en kinderen die met hun familie naar Nederland gekomen zijn.
Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers (ama’s) Ama staat voor Alleenstaande Minderjarige Asielzoeker. Met andere woorden: een kind of jongere tot achttien jaar die alleen, dus zonder ouders of familie naar Nederland is gevlucht en hier om bescherming vraagt. Van alle vluchtelingen die naar Nederland komen is ruim een kwart jonger dan vijftien jaar. Officieel wordt de term ‘ama’ niet meer gebruikt. Hij is vervangen door de term amv: Alleenstaande Minderjarige Vreemdeling, maar omdat iedereen wel nog steeds over ‘ama’s’ praat, gebruiken we hier beide termen door elkaar heen. In de jaren negentig kwamen steeds meer
De vlucht van amv's wordt soms door een mensenhandelaar geregeld. Mensenhandelaren vragen voor vervoer naar Nederland enige duizenden tot tienduizenden euro per reis per persoon. Zij 'helpen' de vluchtelingenkinderen bijvoorbeeld ook aan valse papieren. Het smokkelen of handelen van mensen is een misdrijf en wordt in Nederland bestreden door het Ministerie van Justitie. Natuurlijk hebben kinderen zelf vaak niet voldoende geld om zo’n handelaar te betalen. De handelaar ‘helpt’ hen hun land te ontvluchten, maar verwacht van de kinderen dat zij voor hem gaan werken om het reisgeld terug te betalen. In hun wanhoop stemmen kinderen hier vaak in toe, zonder te weten wat zij precies zullen moeten doen. Veel van deze kinderen worden gedwongen om in de prostitutie te werken.
Asielaanvraag
ama’s naar Europa. Zij kwamen vooral uit
Kinderen vluchten op verschillende manieren
landen als Angola, China, Sierra Leone en
naar Nederland. Sommigen komen met een boot
Guinee. In 2000 steeg het aantal ama’s dat
en zetten hun eerste stappen in ons land dus in
naar Nederland kwam naar 6.700. Om de
de haven. Anderen komen met een auto of trein.
toestroom van al die alleenstaande vluch-
En weer anderen komen met het vliegtuig.
telingenkinderen enigszins te beperken,
Om asiel aan te vragen in Nederland, moeten
werd begin 2001 een nieuwe, strengere
vluchtelingenkinderen een heleboel verschillende
wet van kracht. Als gevolg van die stren-
stappen nemen. Je zegt dan ook wel dat ze een
gere regels daalt het aantal ama’s dat
bepaalde procedure moeten volgen die is vastge-
naar ons land komt de laatste paar jaar.
legd in de Nederlandse Vreemdelingenwet.
In 2004 vroegen nog maar iets meer dan
Alle asielzoekers (ama’s of amv’s, kinderen met
400 gevluchtte kinderen en jongeren asiel
familie en volwassenen) die naar Nederland
aan in Nederland.
vluchten, moeten zich bij aankomst melden bij
de Vreemdelingendienst. Zij komen allemaal in een zogenaamde 48-uurs proce-
Beslissing asielaanvraag
dure terecht. Dat betekent dat de
De IND probeert binnen zes tot negen maanden
Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND)
na het indienen van de asielaanvraag een beslis-
van het Ministerie van Justitie het vlucht-
sing te nemen. Al die tijd wachten de minderjari-
verhaal van de asielzoekers globaal en
ge asielzoekers in een asielzoekers centrum (azc)
snel beoordeelt: binnen 48 uur wordt
of zij in Nederland mogen blijven of niet.
bekeken of de asielaanvraag kans heeft goedgekeurd te worden of niet. Uitspraken van jongeren die naar Nederland gevlucht zijn:
“Ik ben bijna een jaar in Nederland. Ik heb nog nooit met mijn advocaat gesproken. Weet niet hoe het met mijn status gaat.” (meisje, zestien jaar) “Ik denk steeds eraan of ik mag blijven. Hierdoor heb ik veel hoofdpijn en denk de hele dag na. Ik weet niet met wie ik over deze problemen kan praten.” (jongen, achttien jaar) Een kind wordt ondervraagd over zijn vluchtredenen
Uit: ‘Jongeren rapporteren over kinderrechten in Nederland’ van het Kinderrechtencollectief.
Als de IND denkt dat een asielzoeker kans heeft op goedkeuring mag hij of zij naar een onderzoeks- en opvangcentrum (oc). Hier onderzoekt de IND uitvoerig of
Beslissing negatief
de asielzoeker in aanmerking komt voor
Als een ama of amv volgens de IND niet voldoet
de definitie van vluchteling en dus in
aan de definitie van een vluchteling, dan moet hij
Nederland mag blijven (een verblijfsver-
of zij dus weer het land uit. Er wordt dan gekeken
gunning krijgt). Dat doen ze door allerlei
of de jonge asielzoeker zichzelf zou kunnen red-
vragen te stellen over de situatie van de
den in het land waar hij of zij vandaan is geko-
asielzoeker in het land waar hij of zij
men. Of, als dat niet mogelijk is, of er iemand in
vandaan komt. Een asielzoeker met kans op een negatieve beoordeling van zijn aanvraag, probeert men zo snel mogelijk het land weer uit te zetten. Soms gaan deze mensen niet weg en duiken onder: ze komen in de illegaliteit terecht omdat ze Nederland niet willen verlaten.
Kijk voor meer informatie over vluchtelingenkinderen en -jongeren in Nederland op www.samah.nl of bel naar 0900 - 202 23 84. Ook op www.vluchtelingenwerk.nl vind je interessante informatie.
dat land is die voor hem of haar zou kunnen zorgen. Een minderjarige asielzoeker mag niet
In Nederland is er veel discussie over asiel-
worden teruggestuurd zonder dat de
zoekers. Een heleboel mensen denken dat
Nederlandse regering zeker weet dat hij of zij
asielzoekers naar Nederland vluchten van-
goed opgevangen zal worden. Als de conclusie
wege een betere financiële toekomst. Zij
is dat dat niet gaat lukken en de ama ook niet
vergeten dat veel vluchtelingen in hun eigen
voor zichzelf kan zorgen, dan krijgt hij of zij een
land met de dood worden bedreigd of dat
tijdelijke verblijfsvergunning. Deze vergunning kan worden ingetrokken als er alsnog opvang in
er in hun land een burgeroorlog woedt.
zijn of haar land wordt gevonden. Zodra de jonge asielzoeker achttien jaar is, moet hij of zij naar het eigen land terugkeren. De veiligheidsituatie in dat land moet dan natuurlijk wel aan een aantal voorwaarden voldoen.
‘Illegale’ kinderen Wie zijn ‘illegale’ kinderen? Het is eigenlijk niet mogelijk om te zeggen dat een per-
De jonge asielzoekers die een tijdelijke verblijfs-
soon illegaal is. Ieder mens heeft het recht
vergunning krijgen, worden opgevangen in een
te bestaan, dus kan nooit illegaal genoemd
centrum voor asielzoekers, waar zij voorbereid worden op terugkeer naar het land waar zij vandaan komen. Dat betekent dat zij geen Nederlands leren, maar Engelse les krijgen. Ook krijgen ze praktijkonderwijs waarmee ze in eigen land weer aan de slag kunnen en zijn er activiteiten ter ontspanning. Ama's jonger dan twaalf jaar worden opgevangen in pleeggezinnen.
worden. Het kan wel zijn dat je ergens illegaal verblijft, dat wil zeggen dat je ergens verblijft, terwijl dat wettelijk gezien verboden is. Vandaar dat het woord illegaal tussen enkele aanhalingstekens staat als er gesproken wordt over ‘illegale’ kinderen. ‘Illegale’ kinderen worden ook wel ‘kinderen zonder status’ genoemd. Kinderen zonder status zijn kinderen tot achttien jaar die (nog) niet over een verblijfsvergunning beschikken en ook niet (meer) door de
Beslissing positief
overheid worden opgevangen. Dit kunnen
Ama's die worden aangemerkt als vluchteling
bijvoorbeeld kinderen zijn van ouders die
worden voorbereid op hun integratie in de
naar Nederland geïmmigreerd zijn (immi-
Nederlandse maatschappij. Deze jongeren staan
greren is verhuizen naar een ander land
tijdens hun verblijf in Nederland onder voogdij
om daar een beter bestaan op te bouwen)
van de instelling Nidos. Dat betekent dat Nidos
en illegaal in Nederland verblijven.
verantwoordelijk is voor de begeleiding van de
Het kunnen ook kinderen zijn van ouders
vluchtelingenkinderen. Nidos helpt hen een
die een verzoek om asiel in Nederland
huis te vinden en zorgt dat ze naar school kun-
hebben gedaan dat niet goedgekeurd is
nen gaan. Zodra de vluchtelingenkinderen acht-
en die niet meer door de overheid worden
tien jaar zijn, houdt deze begeleiding op.
opgevangen.
Gevolgen van vluchten voor kinderen
In de Democratische Republiek Congo
Kinderen en jongeren die moeten vluchten en
dig conflict gaande. In die zes jaar zijn
hun vertrouwde omgeving achter zich moeten
bijna vier miljoen mensen, waarvan
laten om een nieuw bestaan in een ander
de helft jonge kinderen, overleden aan
land op te bouwen, kunnen gemakkelijk
de gevolgen van het geweld of door
ontworteld en ontheemd raken. Dat betekent
ziekte en ondervoeding. Ongeveer 2,5
dat zij veel moeite hebben om zich thuis te gaan voelen op een nieuwe plek. Sommigen van hen raken tijdens de vlucht bovendien hun ouders kwijt. In het land waar deze
(DRC) is al zes jaar lang een geweldda-
miljoen mensen zijn hun huizen ontvlucht en op zoek gegaan naar een andere plek in het land om te wonen.
kinderen en jongeren asiel aanvragen moeten
Het grootste deel van hen woont bij
zij vaak lang wachten op duidelijkheid over
gastgezinnen die het zelf ook niet erg
hun asielaanvraag. Hun toekomst is onzeker,
breed hebben. Anderen wonen in
ze weten soms lange tijd niet of ze naar school
opvangkampen of leven in het bos.
mogen en of ze mogen werken. Velen van hen
Voedsel, drinkwater en onderdak zijn
zijn bang teruggestuurd te worden naar de
schaars. Vooral voor kinderen zijn
plek waar zij allerlei ellende ervaren hebben. Hun vlucht-ervaringen brengen vaak allerlei negatieve gevolgen met zich mee. Zo hebben veel kinderen en jongeren die gevlucht zijn bijvoorbeeld leer- en concentratie problemen.
deze omstandigheden erg ongezond. Zij zijn kwetsbaar voor malaria, diarree en andere ziektes. Ook zijn kinderen vaak direct betrokken bij het geweld. Ze worden geronseld om mee
Een flinke groep ama’s bevindt zich boven-
te vechten met de gewapende strijd-
dien in de puberteit op het moment dat zij
krachten als soldaat. Anderen worden
naar Nederland komen. Zij zitten, net als
gebruikt als drager of seksslaaf voor
pubers in Nederland (onbewust) met vragen over hun identiteit. Hun ontwikkeling wordt
de oudere commandanten.
bemoeilijkt omdat zij geen ouders hebben, uit een andere cultuur komen en meestal slechte ervaringen hebben opgedaan in het land foto: Unicef/ Roger Lemoyne
waar zij vandaan komen. Ook zijn zij afhankelijk van anderen, waarvan ze niet weten of die het goed met hen voor hebben. En zijn zij niet op de hoogte van de regels in Nederland. Soms worden gevluchte kinderen en jongeren in Nederland gediscrimineerd omdat ze anders zijn. Vluchtelingenkinderen schuilen onder een stuk zeil
Je kunt dit informatieblad ook vinden op www.kinderrechten.nl
Tips om in actie te komen Wat kun jij zelf doen? Als jij zelf gevlucht bent naar Nederland of
• Meld je via SAMAH aan voor het maatjes-
als je een jonge alleenstaande vluchteling
project waarbij Nederlandse jongeren
kent:
gekoppeld worden aan jonge asielzoekers
• Neem dan contact op met SAMAH (Stichting
om samen leuke dingen te doen. Kijk op
Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers Humanitas). Dit is een organisatie voor kin-
www.samah.nl of bel naar 0900 - 202 23 84. • Gebruik je creativiteit en verzin originele
deren en jongeren die zonder ouders naar
acties waarmee je geld ophaalt voor orga-
Nederland zijn gevlucht. Stichting SAMAH
nisaties die hulp bieden aan vluchtelingen.
organiseert allerlei activiteiten, zoals spor-
Denk bijvoorbeeld aan een wereldmarkt
ten en naar de film gaan, vaak samen met
met hapjes uit diverse landen, spelletjes en
Nederlandse jongeren.
(tweedehands) spullen, een talentenjacht
• Als je illegaal in Nederland verblijft en op
(verschillende acts) of een toneelstuk over
zoek bent naar meer informatie over de
vluchtelingen waarvoor je de bezoekers
Vreemdelingenwet in Nederland, bel dan
natuurlijk toegang laat betalen!
naar de helpdesk van Defence for Children International in Amsterdam: 020 – 420 37 71 (bereikbaar op maandag en donderdag van 10.00 uur tot 13.00 uur).
Opdrachten Stel dat je moeder je in paniek van je kamer
Als je in actie wilt komen voor vluchtelin-
komt halen omdat er oorlog is uitgebroken. In
genkinderen in ontwikkelingslanden en/of
de verte hoor je mensen schreeuwen. Plots
in Nederland
scheert een aantal vliegtuigen laag over jullie
Dan vind je hier verschillende tips voor din-
dorp. Jullie moeten vluchten en alles achter-
gen die je alleen of met een groepje klasge-
laten. Je moeder geeft je twee minuten om de
noten en/of vrienden en vriendinnen kunt
belangrijkste spullen in een tas te pakken.
ondernemen:
Wat neem je mee?
Dit is een uitgave van het Kinderrechtencollectief. Het Kinderrechtencollectief is een coalitie ter bevordering van rechten van kinderen en bestaat uit Defence for Children International (DCI), Unicef Nederland, de Landelijke Vereniging van Kinder- en Jongerenrechtswinkels, Jantje Beton, de Nationale Jeugdraad, Plan Nederland en Save the Children Nederland. Het NIZW jeugd is betrokken als adviseur.
Tekst: Mijntje van Kemenade Illustraties: Olivier Heiligers Druk: Stenco
Deze uitgave is financieel mogelijk gemaakt door de Nederlandse overheid.
