Post Traumatische Stress Stoornis bij vluchtelingen kinderen Dr. Annemieke Mol Lous Lector Passend Onderwijs/ Inclusive education Thomas More Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Leiden April 2016
Aantallen asielzoekers
Veerkracht
Post Traumatische Stress Stoornis (11 – 44%)
Stress: fight or flight
Stress: Freeze
Stress: Shut down
Post Traumatische Stress Stoornis (DSM V)
A. Trauma B. Herbeleven C. Vermijden D. Negatieve gedachten en stemming E. Hyperactivatie (arousal) F. Langer dan een maand…..
Hamza
Hamza • Hamza slaapt slecht. In toenemende mate ervaart hij angst om in slaap te vallen, bang om weer dezelfde nachtmerries te krijgen als vorige nachten. Hij probeert zichzelf wakker te houden door veel rond te wandelen over het terrein. Sinds twee weken heeft hij last van gegil in zijn hoofd, gegil van kinderen. Beelden gerelateerd aan de oorlog en zijn vlucht naar en door Europa dringen zich aan hem op. Hij ervaart veelal gevoelens van spanning en onveiligheid. Hij is uitgeput, mede omdat hij voortdurend bezig is zijn omgeving te scannen. Het liefst blijft hij uit de buurt van alles wat hem aan de oorlog doet herinneren.
Negatieve gedachten en stemming • Onvermogen (om delen) te herinneren • Negatieve gedachten over zelf en de wereld • Vertekende gedachten over consequenties en oorzaken • Negatieve emoties (angst, afschuw, woede, schuld, schaamte) • Afgenomen interesse in activiteiten • Afgesneden / vervreemd • Niet in staat positieve emoties te voelen
Ashra
Ashra • Ashra wil niet meer naar school. Ze slaapt slecht en komt haar bed bijna niet uit. Ze wil ook niet worden aangeraakt. Alleen haar oudere broer kan haar af en toe bereiken. Hij vertelt dat ze denkt dat zij schuld heeft aan de moord op hun ouders. Zij heeft de deur open gedaan voor de militairen die hun ouders vervolgens neer schoten. Zelf is ze gevlucht en ontkomen. Ze vindt dat zij ook dood zou moeten zijn en hoopt dan ook haar ouders weer terug te zien. Op school is ze een paar keer erg geschrokken van twee jongens die met speelgoed geweren lieten zien wat zij hadden mee gemaakt tijdens de oorlog.
Hyperactivatie (arousal) • Geïrriteerdheid en woede • Roekeloosheid en zelfdestructief gedrag • Hyper alertheid • Overdreven schrik reacties • Concentratie problemen • Slaapproblemen
Mohamed
Mohamed
•Mohamed werkt in de klas op zijn eigen rustige plekje met een koptelefoon. Als Aisha per ongeluk tegen zijn tafel stoot, gaat hij volledig uit zijn dak. Hij gooit de tafel om en rent schreeuwend en tierend de klas uit. Als de leerkracht hem probeert te onderscheppen, begint hij wild om zich heen te schoppen en scheldt de leerkracht uit. Als hij buiten staat, slaat hij zijn vuisten kapot tegen de muur. Zijn jongere zusje heeft hetzelfde mee gemaakt als Mohamed. Zij heeft al een paar vriendinnen en doet het best goed. Als we navragen bij de ouders van Mohamed, blijkt dat hij altijd al slecht met veranderingen en prikkels kon omgaan en aanraken slecht verdraagt. Sinds hij steeds moet wisselen van huis en school zijn de driftbuiten erger geworden.
Stress en de hersenen
Neuro science: Effect trauma zichtbaar
Longitudinale studie depressieve kinderen
Neuro plasticiteit!
“Normale” problemen vluchteling kinderen 2-5 jaar (Unicef)
• Scheidingsangst : – Klampen – Niet durven slapen – Driftig als ze alleen gelaten worden • Regressief gedrag • Nachtmerries en wakker schrikken
“Normale” problemen vluchteling kinderen 6-12 jaar (Unicef) • Slechte concentratie en rusteloosheid • Fantasieën over voorkomen maar ook schuldgevoel • Leerproblemen • Angst en nervositeit (psychosomatisch) • Agressie of terug trekken • Regressie • Slaap problemen
Gedrag bij gedesorganiseerd gehechtheid • Ouders zowel bron van steun als bron van angst door bijvoorbeeld: – mishandeling – depressie bij ouder – ouder kan kind niet beschermen tegen geweld Het jonge kind: (onoplosbare paradox): vreemd, gedesorganiseerd gedrag: – nabijheid zoeken bij vreemde mensen – huilen als het zijn ouder weer ziet na een korte scheiding.
Het oudere kind: extreem angstig, controlerend of bazig gedrag.
Wat bepaalt geluk (50% -10 % - 40%)? • Acties en gedachten
• Externe oorzaken
• Genen
Werken aan wat werkt = positive psychology
Relatie – competentie -autonomie
Normaliserende functie van school
Wat kun je doen op school? • RRR • Sociale cohesie • Ervaringen delen • Activiteiten die bijdragen aan oplossing (ook symbolisch) • Bioritme • Positief klimaat en belonen • Gezin betrekken
Bij agressie: • Negeren en time-out • Lichaamsbeweging • Voorkomen van agressief/ destructief gedrag: – Zelf als eerste in de klas – Orde, rust en veiligheid bij wisselingen – Korte lessen – Taal ondersteuning – Houd leerlingen betrokken – Optreden bij problemen – Emotionele persoonlijke steun – Voorbeeld functie
Negatieve gedachten vervangen door positieve
EMDR
EMDR
• Negatieve gedachten opzoeken • Vervangen door positieve • Volgen van vingers • Concurrentie werkgeheugen taken • Intensiteit herinnering neemt af
Speltherapie en spelen
• Emotie regulatie • Sociale interactie • Cognitief leren • Motoriek • Ontspanning
Spelen is van levensbelang!
Depressieve kinderen komen niet tot spel
Getraumatiseerde kinderen blijven “hangen”
Tekenen
Parent Child Interaction Therapy
Narrative Exposure Therapy (KidNET)
Psychomotorische therapie
Agressie regulatie, kracht en competentie
Voorspelbaar en gestructureerd onderwijs • Vaste plekken, rituelen en omgeving • Vaste gezichten / mensen • Planning goed zichtbaar en consequent • Tijd opknippen in kleine overzichtelijke stukken • Non verbale taken • Taken klein en overzichtelijk • Veel succeservaringen (en certificaten!)
Steeds afscheid nemen : rituelen
Iedereen op de foto Onverwacht afscheid Verwacht afscheid -Foto ‘s -Rituelen -Liedjes “Nou dag maar weer” (Jan Baan, Pharos)
Omgaan met emoties
Ontspanning en time-out:
Succes ervaringen opdoen: Solution focused approach (kids skills ; Ben Furman)
Technologie en nieuwe media
• Filmpje
